Hidro İnşaat Servis MMC Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına uyğun hazırlanmış Konsolidə edilmiş Maliyyə Hesabatları və və Müstəqil Auditorun Rəyi

Transkript

1 Hidro İnşaat Servis MMC Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına uyğun hazırlanmış Konsolidə edilmiş Maliyyə Hesabatları və və Müstəqil Auditorun Rəyi 31 dekabr 2015-ci il tarixində bitən il üzrə

2 MÜNDƏRİCAT Konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının hazırlanması və təsdiq edilməsinə görə rəhbərliyin məsuliyyəti haqqında bəyanat Müstəqil auditorların rəyi Konsolidə edilmiş Maliyyə vəziyyəti haqqında hesbat 1 Konsolidə edilmiş Məcmu gəlir haqqında hesabat 2 Konsolidə edilmiş Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat 3 Konsolidə edilmiş Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat 4 Konsolidə edilmiş Maliyyə Hesabatları üzrə qeydlər: 1. Qrup və onun əsas fəaliyyəti 5 2. Qrupun əməliyyat mühiti 5 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri 6 4. Yeni və ya yenidən işlənmiş standartların və onlara dair şərhlərin tətbiqi Uçot siyasətinin tətbiqi zamanı əhəmiyyətli ehtimallar və mülahizələr Torpaq, tikili və avadanlıqlar Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri Tikinti müqavilələri üzrə debitor borcları Mal-material ehtiyatları Qabaqcadan ödəmələr Vergi üzrə debitor borcları Tikinti müqavilələri üzrə kreditor borcları Vergi üzrə kreditor borcları Tikinti müqavilələri üzrə alınmış avanslar Digər kreditor borcları Qısamüddətli kreditlər Səhmdarlara olan kreditor borcları Nizamnamə kapitalı Tikinti müqavilələri üzrə gəlirlər Tikinti üzrə xərclər İnzibati xərclər Mənfəət vergisi Şərti öhdəliklər, təəhhüdlər və əməliyyat riskləri Maliyyə alətlərinin ədalətli dəyəri Maliyyə risklərinin idarə edilməsi Əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlar və qalıqlar Hesabat tarixindən sonra baş vermiş hadisələr 43

3 KONSOLİDƏ EDİLMİŞ MALİYYƏ HESABATLARININ HAZIRLANMASI VƏ TƏSDİQ EDİLMƏSİNƏ GÖRƏ RƏHBƏRLİYİN MƏSULİYYƏTİ HAQQINDA BƏYANAT Aşağıdakı bəyanat, müstəqil auditorların rəyində auditorların vəzifələri haqqında müddəalarla birgə oxunmalıdır və Hidro İnşaat Servis MMC və onun törəmə müəssisəsinin (bundan sonra Qrup ) maliyyə hesabatları ilə əlaqədar rəhbərlik və müstəqil auditorlar arasında müvafiq vəzifə bölgüsünü əks etdirmək məqsədi daşıyır. Qrupun 31 dekabr 2015-ci il tarixində bitən il üzrə fəaliyyətinin nəticələrini, pul vəsaitlərinin hərəkəti və kapitalda dəyişiklikləri Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına ( MMUS ) əsasən müvafiq qaydada əks etdirən maliyyə hesabatlarının hazırlanmasına görə rəhbərlik məsuliyyət daşıyır. Maliyyə hesabatlarını hazırlayarkən, rəhbərlik: Müvafiq mühasibat prinsiplərinin seçilməsi və uyğun olaraq tətbiq edilməsi; Məntiqli və məqsədəuyğun qərarların və təxminlərin qəbul edilməsi; Hər hansı əhəmiyyətli kənarlaşmaların açıqlanması və maliyyə hesabatlarında izah edilməsi şərti ilə MMUS-nın tələblərinə riayət olunması və; Əgər yaxın gələcəkdə, Qrupun normal şərtlər altında fəaliyyətini davam etdirəcəyi güman edilirsə, hesabat tarixinə maliyyə hesabatlarının fəaliyyətin davamlılığı prinsipi əsasında hazırlanmasına görə məsuliyyət daşıyır. Rəhbərlik həmçinin: Qrupun daxilində səmərəli və yüksək səviyyəli daxili nəzarət sisteminin təşkili, tətbiqi və qorunması; Qrupun maliyyə hesabatlarının MMUS -na uyğun olaraq hazırlanması və maliyyə vəziyyətini istənilən zaman düzgün əks etdirən mühasibat uçotu sisteminin təşkil olunması; Mühasibat uçotunun Azərbaycan Respublikasında qəbul edilmiş qanunvericilik və mühasibat uçotu standartlarına müvafiq qaydada aparılması; Mümkün imkanlardan istifadə edərək Qrupun aktivlərinin mühafizə edilməsinin təşkil olunması və; Saxtakarlıq, yanlışlıq və digər qanuna uyğunsuzluq hallarının müəyyən edilməsi və qarşısının alınması üçün məsuliyyət daşıyır. 31 dekabr 2015-ci il tarixində bitən il üzrə maliyyə hesabatları Qrupun Rəhbərliyi tərəfindən 02 sentyabr 2016-cı ildə təsdiq edilmişdir. Rəhbərlik adından: Mereyev Yavər Direktor Paşayeva Svetlana Baş mühasib 02 sentyabr 2016-cı il 02 sentyabr 2016-cı il Azərbaycan, Bakı Azərbaycan, Bakı

4 MÜSTƏQİL AUDİTORLARIN RƏYİ Hidro İnşaat Servis MMC-nin Səhmdarı və Rəhbərliyinə: Maliyyə hesabatları haqqında hesabat Biz Hidro İnşaat Servis MMC və onun törəmə müəssisəsinin (bundan sonra Qrup ) 31 dekabr 2015-ci il tarixinə təqdim edilən konsolidə edilmiş maliyyə vəziyyətinə dair hesabat və həmin tarixə tamamlanan il üzrə konsolidə edilmiş mənfəət və zərər haqqında hesabat, kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat və pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatdan, eləcə də əsas uçot prinsiplərinin və digər izahedici qeydlərin xülasəsindən ibarət olan maliyyə hesabatlarının audit yoxlamasını apardıq. Maliyyə hesabatlarının hazırlanması üzrə rəhbərliyin məsuliyyəti Hazırkı konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına uyğun olaraq hazırlanmasına və düzgün təqdim edilməsinə və eləcə də saxtakarlıq və ya səhv nəticəsində yaranmasından asılı olmayaraq, əhəmiyyətli səhvlər olmayan maliyyə hesabatlarının hazırlanması və düzgün təqdim edilməsi üçün müvafiq daxili nəzarət sistemininə görə Rəhbərlik məsuliyyət daşıyır. Auditorların məsuliyyəti Bizim məsuliyyətimiz apardığımız audit əsasında həmin maliyyə hesabatları üzrə rəy bildirməkdir. Biz, auditi Beynəlxalq Audit Standartlarına uyğun aparmışıq. Həmin Standartlar bizdən etik normalara riayət etməyi və auditin planlaşdırılması və aparılmasını maliyyə hesabatlarında əhəmiyyətli səhvlərə yol verilmədiyinə kifayət qədər əmin olacaq tərzdə həyata keçirməyi tələb edir. Auditə maliyyə hesabatlarındakı məbləğlər və açıqlamalara dair audit sübutunun əldə edilməsi üçün prosedurların həyata keçirilməsi daxildir. Seçilmiş prosedurlar auditorun mülahizəsindən, eləcə də fırıldaqçılıq və ya səhv nəticəsində maliyyə hesabatlarının əhəmiyyətli dərəcədə təhrif edilməsi risklərinin qiymətləndirilməsindən asılıdır. Həmin riskləri qiymətləndirərkən auditor Qrupun daxili nəzarət sisteminin effektivliyinə dair rəy bildirmək üçün deyil, şəraitə görə müvafiq audit prosedurlarının işlənib hazırlanması məqsədilə Qrup tərəfindən maliyyə hesabatlarının hazırlanması və düzgün təqdim edilməsi üçün müvafiq daxili nəzarət sistemini nəzərdən keçirir. Bundan əlavə, auditə mövcud uçot siyasətinin uyğunluğunun və rəhbərliyin uçot ehtimallarının əsaslandırılmasının qiymətləndirilməsi, eləcə də maliyyə hesabatlarının ümumi təqdimatının dəyərləndirilməsi daxildir. Biz hesab edirik ki, əldə etdiyimiz audit sübutu auditor rəyinin bildirilməsi üçün yetərli və müvafiq əsası təmin edir.

5 Rəy Bizim rəyimizcə, əlavə edilən konsolidə edilmiş maliyyə hesabatları Hidro İnşaat Servis MMC-nin 31 dekabr 2015-ci il tarixinə Qrupun maliyyə vəziyyətini və həmin tarixdə tamamlanan il üzrə maliyyə nəticələrini və pul vəsaitlərinin hərəkətini bütün əhəmiyyətli aspektlər baxımından Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına uyğun olaraq düzgün əks etdirir. Azərbaycan, Bakı 02 sentyabr 2016-cı il

6 KONSOLİDƏ EDİLMİŞ MALİYYƏ VƏZİYYƏTİ HAQQINDA HESABAT 31 DEKABR 2015-Cİ İL TARİXİNƏ Qeyd 31 Dekabr Dekabr 2014 AKTİVLƏR Uzunmüddətli aktivlər Torpaq, tikili və avadanlıqlar 6 5,913,667 7,845,338 Cəmi uzunmüddətli aktivlər 5,913,667 7,845,338 Cari Aktivlər Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 7 4,188, ,222 Tikinti müqavilələri üzrə debitor borcları 8 109,032, ,673,381 Mal-material ehtiyatları 9 4,729,948 6,008,117 ƏDV üzrə debitor borcları 1,594,025 1,081,117 Qabaqcadan ödəmələr 10 1,337,561 3,305,015 Təxirə salınmış vergi aktivi 22 1,599,102 - Vergi üzrə debitor borcları 11 9,201,129 13,297,426 Digər debitor borcları 173, ,401 Cəmi cari aktivlər 131,855, ,725,679 CƏMİ AKTİVLƏR 137,769, ,571,017 KAPİTAL Nizamnamə kapitalı Bölüşdürülməmiş (zərər)/mənfəət (1,783,581) 3,459,539 Nəzarətetmə hüququ olmayan paylar (85,931) 2,744,325 Qrupun səhmdarlarına aid kapital (1,869,412) 6,203,964 CƏMİ SƏHMDAR KAPİTALI ÖHDƏLİKLƏR Uzunmüddətli öhdəliklər Təxirə salınmış vergi öhdəliyi ,070 Cəmi uzunmüddətli öhdəliklər - 185,070 Cari öhdəliklər Tikinti müqavilələri üzrə kreditor borcları 12 77,356,336 75,993,412 Vergi üzrə kreditor borcları 13 10,695,563 11,234,475 Tikinti müqavilələri üzrə alınmış avanslar 14 9,850,145 13,594,512 Digər kreditor borcları , ,948 Qısamüddətli kreditlər ,568 Səhmdarlara olan kreditor borcları 17 41,419,660 26,949,068 Cəmi cari öhdəliklər 139,638, ,181,983 CƏMİ ÖHDƏLİKLƏR 139,638, ,367,053 CƏMİ ÖHDƏLİKLƏR VƏ KAPİTAL 137,769, ,571,017 Rəhbərlik adından: Mereyev Yavər Direktor Paşayeva Svetlana Baş mühasib 02 sentyabr 2016-cı il 02 sentyabr 2016-cı il Azərbaycan, Bakı Azərbaycan, Bakı 5-43-cü səhifələrdə verilmiş qeydlər konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının tərkib hissəsidir. 1

7 KONSOLİDƏ EDİLMİŞ MƏCMU GƏLİR HAQQINDA HESABAT Qeyd 31 Dekabr 2015-ci il tarixində bitən il üzrə 31 Dekabr 2014-cü il tarixində bitən il üzrə Tikinti müqavilələri üzrə gəlirlər ,970, ,555,321 Tikinti üzrə xərclər 20 (115,601,441) (190,956,629) Xalis mənfəət 10,368,574 11,598,692 İnzibati xərclər 21 (19,044,557) (10,879,526) Xarici valyuta mübadiləsi əməliyyatları üzrə yaranan gəlir 428,968 - Digər gəlir 22,219 21,409 Əməliyyat (xərci)/gəliri (8,224,796) 740,575 Maliyyə xərcləri (180,355) (518,935) Vergidən əvvəlki (zərər)/mənfəət (8,405,151) 221,640 Mənfəət vergisi gəliri/(xərci) ,775 (506,877) İl üzrə xalis zərər (8,073,376) (285,237) Digər məcmu gəlirlər - - İl üzrə cəmi məcmu zərər (8,073,376) (285,237) Aiddir: Şirkətin təsisçilərinə (5,243,120) (184,008) Nəzarətetmə hüququ olmayan pay sahiblərinə (2,830,256) (101,229) Rəhbərlik adından: Mereyev Yavər Direktor Paşayeva Svetlana Baş mühasib 02 sentyabr 2016-cı il 02 sentyabr 2016-cı il Azərbaycan, Bakı Azərbaycan, Bakı 5-43-cü səhifələrdə verilmiş qeydlər konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının tərkib hissəsidir. 2

8 KONSOLİDƏ EDİLMİŞ KAPİTALDA DƏYİŞİKLİKLƏR HAQQINDA HESABAT Nizamnamə kapitalı Nəzarətetmə hüququ olmayan paylar Bölüşdürülməmiş mənfəət 01 yanvar 2014 cü il tarixinə (Yenidən hesablanmış) 100 2,845,554 3,643,547 6,489,201 Cəmi İl üzrə xalis (zərər)/mənfəət - (101,229) (184,008) (285,237) 31 dekabr 2014 cü il tarixinə 100 2,744,325 3,459,539 6,203,964 İl üzrə xalis (zərər)/mənfəət - (2,830,256) (5,243,120) (8,073,376) 31 dekabr 2015 ci il tarixinə 100 (85,931) (1,783,581) (1,869,412) Rəhbərlik adından: Mereyev Yavər Direktor Paşayeva Svetlana Baş mühasib 02 sentyabr 2016-cı il 02 sentyabr 2016-cı il Azərbaycan, Bakı Azərbaycan, Bakı 5-43-cü səhifələrdə verilmiş qeydlər konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının tərkib hissəsidir. 3

9 KONSOLİDƏ EDİLMİŞ PUL VƏSAİTLƏRİNİN HƏRƏKƏTİ HAQQINDA HESABAT Qeyd 31 Dekabr Dekabr 2014 Əməliyyat fəaliyyətindən daxil olan pul vəsaitlərinin axını Vergidən əvvəlki mənfəət (8,405,151) 221,640 Düzəlişlər: Maliyyə xərcləri 180, ,935 Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə köhnəlmə xərcləri 6 1,923,939 2,531,392 Torpaq, tikili və avadanlıqların silinməsindən zərər 91,748 55,199 Xarici valyuta mübadiləsi əməliyyatları üzrə yaranan gəlir (428,968) - Əməliyyat aktiv və passivlərində dəyişikliklərdən əvvəl əməliyyat fəaliyyətindən daxil olan pul vəsaitlərinin axını (6,638,078) 3,327,166 Əməliyyat aktiv və passivlərində dəyişikliklər Tikinti müqavilələri üzrə debitor borclarda xalis (artım) (5,273,416) (64,069,876) Mal-material ehtiyatlarında xalis azalma/(artım) 1,278,169 (420,132) ƏDV üzrə debitor borclarda xalis (artım)/azalma (512,908) 535,294 Qabaqcadan ödəmələrdə xalis azalma/(artım) 2,053,248 (47,656) Vergi üzrə debitor borclarda xalis azalma/(artım) 4,096,297 (13,297,426) Digər debitor borclarda xalis azalma/(artım) 114,082 (139,564) Tikinti müqavilələri üzrə kreditor borclarda xalis artım 1,448,718 53,565,762 Vergi üzrə kreditor borclarda xalis artım/(azalma) (538,913) 10,638,356 Tikinti müqavilələri üzrə alınmış avanslarda xalis (azalma) (3,744,367) (11,800,862) Digər kreditor borclarda xalis (azalma) (554,054) (834,432) Dövriyyə kapitalında dəyişikliklər Ödənilmiş mənfəət vergisi (1,452,398) (499,730) Ödənilmiş faizlər (180,355) (468,074) Əməliyyat fəaliyyətinə yönəlmiş xalis pul vəsaitləri (9,903,975) (23,511,174) İnvestisiya fəaliyyətindən daxil olan pul vəsaitlərinin axını Bina, qurğu və avadanlıqların alınması 6 (649,501) (278,753) Bina, qurğu və avadanlıqların satışından daxilolmalar 565, ,423 İnvestisiya fəaliyyətlərinə yönəlmiş xalis pul vəsaitləri (84,015) (4,330) Maliyyələşdirmə fəaliyyətindən daxil olan pul vəsaitlərinin axını Digər borc götürülmüş vəsaitlərdən daxilolmalar - 100,000 Səhmdarlara olan kreditor borclarda xalis artım 14,470,592 13,845,505 Borc götürülmüş digər vəsaitlərin qaytarılması (453,568) (15,000) Maliyyələşdirmə fəaliyyətindən daxil olan xalis pul vəsaitləri 14,017,024 13,930,505 Pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərində xalis (azalma)/artım 4,029,034 (9,584,999) İlin əvvəlinə pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 7 159,222 9,744,221 İlin sonuna pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 7 4,188, ,222 Rəhbərlik adından: Mereyev Yavər Direktor Paşayeva Svetlana Baş mühasib 02 sentyabr 2016-cı il 02 sentyabr 2016-cı il Azərbaycan, Bakı Azərbaycan, Bakı 5-43-cü səhifələrdə verilmiş qeydlər konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarının tərkib hissəsidir. 4

10 1. Qrup və onun əsas fəaliyyəti Hidro İnşaat Servis MMC (Şirkət) və onun törəmə müəssisəsi Hidro Lotus MMC (Birlikdə Qrup) tikinti və təmir işlərini həyata keçirir. Qrupun əsas fəaliyyəti: Tikinti və təmir işləri; Su qurğularının tikintisi, su kanallarının, su anbarları və su təmizləmə qurğularının tikintisi; Mühəndislik sistemləri, tədarük və şəbəkələrin quraşdırılması; Su sayğaclarının quraşdırılması və s. Şirkət 15 aprel 2011-ci ildə Vergilər Nazirliyində qeydiyyatdan keçərək yaradılmışdır. Şirkətin nizamnamə kapitalı 100 manat olmaqla, 100% Məmmədov Araz Süleyman oğluna məxsusdur. Şirkətin qeydiyyat ünvanı aşağıdakı kimidir: Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri, Sabunçu rayonu, Zabrat qəsəbəsi, Babək küçəsi, ev 20. Hidro Lotus MMC 26 iyul 2011-ci ildə Vergilər Nazirliyində qeydiyyatdan keçərək yaradılmışdır. Hidro Lotus MMC-nin nizamnamə kapitalı 100,000 manat təşkil edir və səhmdarları 31 dekabr 2015-ci il tarixinə aşağıdakı kimi olmuşdur: Hidro-İnşaat Servis MMC 60% Lotus Müteahhitlik Planlama İnşaat Mühendislik Enerji Madencilik ve Taşımacılık Anonim Şirkəti (Türkiyə Respublikası) 40% Hidro Lotus MMC-nin qeydiyyat ünvanı aşağıdakı kimidir: Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri, Yasamal rayonu, Şərifzadə küçəsi, ev 136, mənzil Qrupun əməliyyat mühiti Azərbaycan Respublikası. Neft ixrac edən bir ölkə kimi və neftin dövlət büdcəsinin həcmi, eləcə də dəyəri etibarı ilə əsas paya sahib olduğu üçün Azəbaycan iqtisadiyyatı neftin dəyərindən əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır. Bu səbəbdən sözügedən sahənin qiymətlərində yaranan fərqlər iqtisadiyyat üzərində böyük təsirə malikdir və neftin dəyərindəki kəskin dəyişikliklər valyuta dəyərdəndüşməsi, iqtisadiyyat və sənaye sahələrinin inkişafında ləngimələr, həmçinin pul vəsaitlərinin dövriyyəsində yaranan qeyri-sabitlik kimi bu və ya digər makroiqtisadi faktorların mövcudluğuna gətirib çıxarır cu illərin sonu qlobal maliyyə böhranından sonra beynəlxalq bazarda neftin qiymətinin aşağı enməsi neft ixrac edən ölkələrin iqtisadiyyatı üçün ən böyük təhlükə hesab olunmaqdadır cü ilin iyun ayının ortalarından etibarən neftin qiymətində qəfil enmə müşahidə olunmağa başlamışdır və bu birbaşa neft istehsal edən ölkələrə, eləcə də Azərbaycana öz təsirini göstərir.qeyd olunan hadisələr də öz növbəsində neft sahəsindəki gəlirlərin və dolayısı ilə illik büdcə gəlirlərinin azalması, neft istehsalatının aşağı enməsi və bu sahədə aparılan əməliyyatların dayandırılması ilə nəticələnir. Neftin dəyərindəki azalma uzun müddət davam edərsə, iqtisadiyyatın genişləndirilməsində uzunmüddətli geriləmələr, bank və daşınmaz əmlak kimi müttəfiq sahələrə mənfi təsirlərlə nəticələnəcəkdir. Azərbaycan hökuməti büdcə gəlirlərinin aşağı enməsinin qarşısını almaq məqsədilə dövlət xərclərinin azaldılmasını deyil, alternativ maliyyə mənbələrindən istifadə edilməsini hədəfləyir. Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı beynəlxalq valyuta bazarında rəqabət qabiliyyətini qoruyub saxlamaq məqsədilə, valyuta siyasətini dəyişərək 21 Fevral 2015-ci il tarixli mətbuat bəyanatı ilə Azərbaycan manatının dəyərinin ABŞ dollarına nisbətdə 34% və 21 Dekabr 2015-ci il tarixli mətbuat bəyanatı ilə 48% endirilməsi haqqında qərarını açıqlamışdır. 5

11 2. Qrupun əməliyyat mühiti (davamı) Mərkəzi Bankın bu müdaxilə siyasəti iqtisadiyyatın yeni tarazlıq səviyyəsinə çatdırılması üçün atılan bir addımdır və onun təsiri iqtisadiyyatın tarazlıq səviyyəsi bərpa olunanadək, bu maliyyə hesabatlarının imzalandığı tarixə qədərki dövr üçün qeyri-müəyyən olaraq qalır. Neft böhranı neft və enerji sektorunun maliyyə və likvidlik mövqelərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsirini göstərir, bu isə öz növbəsində həmin sahələrə kreditlərin ayrılmasındakı çətinliklərə, həmçinin mövcud borcların ödənilmə qabiliyyətinin aşağı enməsinə gətirib çıxara bilər. Müəssisələrin əməliyyat şəraitinin zəifləməsi rəhbərliyin pul vəsaitlərinin hərəkəti ilə bağlı proqnozlarına, maliyyə və qeyri-maliyyə aktivlərinin dəyərsizləşməsi üzrə qiymətləndirmə proseslərinə mənfi təsirini göstərməsi də ehtimal olunur. Mümkün əldə edilə bilən məlumatlar əsasında rəhbərlik dəyərsizləşmə üzrə qiymətləndirmələrində gələcək dövrün pul vəsaitlərinin hərəkəti ilə bağlı yenilənmiş təxminlərdən istifadə etmişdir. Makroiqtisadi amillərin gözlənilən dəyişiklikləri səbəbindən rəhbərlik bu dəyişikliklərin Şirkətlər Qrupunun əməliyyatları üzərində təsirini dəqiq qiymətləndirmək və yarana biləcək nəticələrlə bağlı hər hansı bir ölçü götürmək iqtidarında deyil. Rəhbərlik, mövcud şəraitdə Şirkətlər Qrupunun fəaliyyətinin davamlılığını və inkişafını təmin etmək üçün bütün lazımi tədbirlərin görüldüyünü hesab edir. 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri Maliyyə hesabatlarının tərtib edilməsinin əsas prinsipləri Qrupun konsolidasiya edilmiş maliyyə hesabatları Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartları Komitəsi ( MUBSK ) tərəfindən dərc edilmiş Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları ( MHBS ) əsasında hazırlanan Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına ( MMUS ) uyğun olaraq hazırlanmışdır. Bu konsolidasiya edilmiş maliyyə hesabatlarının hazırlanmasında tətbiq edilmiş əsas uçot prinsipləri aşağıda təqdim edilir. Bu prinsiplər təqdim edilmiş bütün dövrlərə ardıcıl şəkildə tətbiq edilmişdir. Konsolidasiya prinsipləri Qrupun konsolidasiya edilmiş maliyyə hesabatları Hidro İnşaat Servis MMC-nin və onun törəmə müəssisəsinin 31 dekabr 2015-ci il tarixinə maliyyə hesabatlarını daxil edir. Törəmə müəssisə Qrupun fəaliyyətindən fayda əldə etmək məqsədilə maliyyə və əməliyyat siyasətlərini idarə etməkdən ibarət nəzarəti olan və səsvermə hüquqlarının yarısından çox iştirak payına sahib olan bütün (o cümlədən, xüsusi məqsədli) müəssisədir. Törəmə müəssisə satın alındığı tarixdən (yəni Qrup nəzarəti əldə etdiyi tarixdən) etibarən konsolidasiya edilir və həmin nəzarətin başa çatdığı tarixədək konsolidasiya edilməsi davam etdirilir. Törəmə müəssisənin maliyyə hesabatları əsas şirkətin maliyyə hesabatları ilə eyni dövrlər üzrə və eyni mühasibat uçotu prinsipləri əsasında hazırlanır. Qrup daxilində olan bütün qalıqlar, əməliyyatlar, Qrup daxilində aparılan əməliyyatlardan əldə edilən reallaşdırılmamış gəlirlər, zərərlər və dividendlər tamamilə ləğv edilir. Əməliyyatlar və nəzarətetmə hüququ olmayan paylar Qrup nəzarətetmə hüququ olmayan payları olan səhmdarlarla əməliyyatları kapital əməliyyatları kimi (yəni pay sahibləri ilə olan əməliyyatlar kimi) uçota alır. Bu cür hallarda nəzarətetmə hüququ olan və olmayan payların balans dəyərlərinə, törəmə müəssisədə uyğun iştirak payının dəyişməsini əks etdirəcək şəkildə düzəliş verilməlidir. Nəzarətetmə hüququ olmayan paylara verilən düzəliş məbləği və edənilən məbləğ arasındakı fərq birbaşa kapitalda uçota alınmalıdır və Qrupun pay sahiblərinə aid edilməlidir. 6

12 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri (davamı) Nəzarət və ya mühün təsir itirildikdən sonra, Qrup qoyulmuş yerdə qalan investisiyanı ədalətli dəyəri ilə ölçür və aradakı hər hansı fərq gəlir-xərc hesabatında tanınır. Keçmiş birgə müəssisənin nəzarət itirildikdən sonrakı balans dəyəri ilə qoyulmuş yerdə qalan investisiyanın ədalətli dəyəri arasında hər hansı fərq mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır. Əgər asılı müəssiəyə olan investisiya payı azaldılsa və hələ də yerdə qalan investisiya mühüm təsirə malikdirsə, o, asılı müəssisəyə investisiya kimi uçota alınmalıdır və ancaq proporsional hissə mənfəət və ya zərərdən gəlir və xərclərə təsnifləşdirilməlidir. Xarici valyutanın çevrilməsi Hazırkı maliyyə hesabatlarında bütün məbləğlər, xüsusi göstərilmiş hallar istisna olmaqla, Azərbaycan manatı ( AZN ) ilə təqdim edilir. Qrupun funksional valyutası AZN-dir, çünki Qrupun gəlirləri, xərcləri, alınmış mal-material ehtiyatları və öhdəliklərinin əhəmiyyətli hissəsinin qiymətləndirilməsi, çəkilməsi, ödənilməsi və ya digər yolla ölçülməsi AZN ilə həyata keçirilir. Azərbaycan Respublikasının hüdudlarında rəsmi məzənnə gündəlik əsasla Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı ( Mərkəzi Bank ) tərəfindən müəyyən edilir. Xarici valyuta ilə qalıqların çevrilməsi üçün istifadə olunmuş rəsmi məzənnə dərəcələri aşağıdakı kimi olmuşdur: 31 dekabr 2015-ci il 31 dekabr 2014-cü il 1 ABŞ dolları/1 AZN Avro/1 AZN Hesablanmış orta mübadilə məzənnəsi: 1 ABŞ dolları/1 AZN Avro/1 AZN Ədalətli dəyərin ölçülməsi Təsnifat formalarından asılı olaraq maliyyə alətləri ədalətli dəyərdə və ya amortizasiya olunmuş dəyərdə qeydə alınır. Həmin qiymətlənidrmə üsulları aşağıda əks etdirilir. Ədalətli dəyər ölçmə tarixində bazar iştirakçıları arasında aparılan müntəzəm əməliyyat zamanı aktivin satılması üçün alına bilən və ya öhdəliyi köçürmək üçün ödənilə bilən məbləğdir. Ədalətli dəyər ölçülərkən aktivin satılması və ya öhdəliyin köçürülməsi əməliyyatının aşağıdakı yerlərdən birində aparılması ehtimal edilir: Aktivin və ya öhdəliyin əsas bazarı; və ya Əsas bazar olmayanda, aktivin və ya öhdəliyin ən əlverişli bazarı. Qrupun əsas və ya ən əlverişli bazara çıxışı olmalıdır. Aktivin və ya öhdəliyin ədalətli dəyəri bazar iştirakçıları aktivi və ya öhdəliyi qiymətləndirərkən istifadə etdiyi fərziyyələri istifadə etməklə ölçülməlidir və bu zaman ehtimal edilməlidir ki, bazar iştirakçıları öz hərəkətlərində ən yaxşı iqtisadi mənafelərini güdürlər. Qeyri-maliyyə aktivinin ədalətli dəyəri ölçülərkən bazar iştirakçısının aktivi maksimal və ən yaxşı şəkildə istifadə etməklə və ya onu maksimal və ən yaxşı şəkildə istifadə edəcək digər bazar iştirakçısına satmaqla iqtisadi fayda əldə etmək qabiliyyəti nəzərə alınır. Qrup mövcud şəraitdə münasib olan və ədalətli dəyəri ölçmək üçün kifayət qədər məlumatları olan, müvafiq bazar məlumatlarını maksimal istifadə edən və müşahidə edilməyən məlumatların istifadəsini minimuma endirən qiymətləndirmə üsullarını istifadə edir. Maliyyə hesabatlarında ədalətli dəyəri ölçülən və ya təqdim edilən bütün aktivlər və öhdəliklər ədalətli dəyərin ölçülməsi üçün ümumiyyətlə əhəmiyyətli olan ən aşağı səviyyəli giriş məlumatları əsasında ədalətli dəyər iyerarxiyasının daxilində aşağıda təsvir olunan kateqoriyalara bölünür: 7

13 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri (davamı) Səviyyə 1 Oxşar aktivlər və ya öhdəliklər üçün fəal bazarlarda bazar qiymətləri (təshih edilməmiş) mövcud olanlar; Səviyyə 2 Ədalətli dəyərin ölçülməsi üçün əhəmiyyətli olan ən aşağı səviyyəli giriş məlumatları birbaşa və ya dolayısı ilə müşahidə edilən qiymətləndirmə üsulları; Səviyyə 3 Ədalətli dəyərin ölçülməsi üçün əhəmiyyətli olan ən aşağı səviyyəli giriş məlumatları müşahidə edilməyən qiymətləndirmə üsulları. Maliyyə hesabatlarında dövri şəkildə tanınan aktivlər və öhdəliklər üçün Qrup hər hesabat dövrünün sonunda kateqoriyalara bölməni yenidən qiymətləndirərək iyerarxiyanın daxilində Səviyyələr arasında köçürmələrin baş verib-vermədiyini müəyyən edir (ədalətli dəyərin ölçülməsi üçün ümumiyyətlə əhəmiyyətli olan ən aşağı səviyyəli giriş məlumatları əsasında). İlkin dəyər alış tarixinə aktivi almaq üçün ödənilmiş pul vəsaitləri və ya pul vəsaitləri ekvivalentlərinin məbləğini və yaxud verilmiş digər resursların ədalətli dəyərini əks etdirir və əməliyyat xərclərini ehtiva edir. Amortizasiya olunmuş maya dəyəri əsas məbləğin qaytarılmasını çıxmaqla, lakin hesablanmış faizləri daxil etməklə, maliyyə aktivləri üçün isə dəyərsizləşmə zərərləri üzrə hər hansı silinməni çıxmaqla maliyyə alətinin ilkin tanındığı məbləğdir. Hesablanmış faizlərə ilkin uçot zamanı təxirə salınmış əməliyyat xərclərinin və effektiv faiz metodundan istifadə etməklə ödəniş məbləği üzrə hər hansı mükafat və ya diskontun amortizasiyası daxildir. Hesablanmış faiz gəlirləri və faiz xərcləri ayrıca göstərilmir və maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatın müvafiq maddələrinin balans dəyərinə daxil edilir. Effektiv faiz dərəcəsi metodu maliyyə alətinin balans dəyəri üzrə sabit faiz dərəcəsinin (effektiv faiz dərəcəsi) təmin edilməsi üçün faiz gəlirləri və ya xərclərinin müvafiq dövr ərzində bölüşdürülməsi metodudur. Effektiv faiz dərəcəsi, təxmin edilən gələcək pul ödənişlərini və ya daxilolmaları (kreditlər üzrə gələcək zərərlər xaric olmaqla) maliyyə alətinin gözlənilən fəaliyyət müddəti ərzində və ya müvafiq hallarda daha qısa müddət ərzində maliyyə alətinin xalis balans dəyərinə diskontlaşdıran dəqiq dərəcədir. Maliyyə aktivləri Qrup onun maliyyə aktivlərini aşağıda göstərilən ölçü kateqoriyaları üzrə təsnifatlaşdırır: Kreditlər və alınacaq vəsaitlər, mənfəət və zərər üzrə ədalətli dəyərində, satılabilən və ödəniş tarixədək saxlanılan. Təsnifatlaşdırılma maliyyə aktivin hansı məqsəd üçün alınmasından asılıdır. Rəhbərlik maliyyə aktivlərinin təsnifatlaşdırılmasını ilkin tanınmada təyin edir. Kreditlər və alınacaq vəsaitlər Kreditlər və alınacaq vəsaitlər dəqiq və ya təyin ediləbilən ödənişli, aktiv bazarda kotirovkası olmayan və ödəniş müddəti hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində olan qeyri-derivativ maliyyə aktivləridir. Qrupun kredit və alınacaq vəsaitləri debitor borcları və digər alınacaq vəsaitlər və mühasibat balansında əlaqəli tərəflərdən alınacaq vəsaitlərdən ibarətdir. Mənfəət və zərər üzrə ədalətli dəyərdə maliyyə aktivləri Mənfəət və zərər üzrə ədalətli dəyərdə maliyyə aktivləri ticarət üçün saxlanılan aktivləridir. Maliyyə aktivi bu kateqoriya üzrə o halda təsnifatlaşdırılır ki, əgər aktiv qısa müddət ərzində satılması məqsədi ilə əldə edilmişdir. Hesabat dövrü üzrə Qrupun mənfəət və zərər üzrə ədalətli dəyərdə maliyyə aktivləri mövcud olmamışdır. 8

14 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri (davamı) Maliyyə aktivləri (davamı) Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar Ödəniş tarixədək saxlanılan investisiyalar qrupuna dəqiq və ya təyin ediləbilən ödənişli və ödəmə tarixləri və Qrup tərəfindən onların saxlanılması üzrə niyyəti və qabiliyyəti mövcud olan kotirovkalı qeyri-derivativ maliyyə aktivləri daxildir. Rəhbərlik ödəniş tarixədək saxlanılan investisiyaların kateqoriyasını ilkin tanınmada təyin edir və hər hesabat tarixinə bu qrupa müvafiqliyini yenidən qiymətləndirir. Ödəniş tarixədək saxlanılan investisiyalar dəyərsizləşmə zərər ehtiyatları çıxılmaqla effektiv faiz metodundan istifadə etməklə amortizasiya olunmuş dəyərdə qeyd edilir. Satılabilən maliyyə aktivləri Bütün digər maliyyə aktivləri satılabilən kateqoriyasına aid edilir. İlkin tanınma və ölçülmə Mühasibat Uçotu haqqında Azərbaycan Respublikasınnın Qanununa uyğun olaraq hazırlanmış və Maliyyə alətləri: Tanınma və qiymətləndirmə adlı 39 -li Mühasibat Uçotunun Beynəlxalq Standartı ilə əhatə olunan maliyyə aktivləri müvafiq qaydada ədalətli dəyərinin dəyişməsi mənfəət və ya zərərdə əks olunan maliyyə aktivləri, kreditlər və debitor borcları, ödəmə müddəti tamamlanana qədər saxlanılan investisiyalar, satış üçün mövcud olan maliyyə aktivləri və ya effektiv hedcinqlərdə hedcinq alətləri kimi təyin edilmiş törəmə alətləri kimi təsnif edilir. Qrup aktivlərini ilkin tanınma zamanı təsnifləşdirir. Bütün maliyyə aktivləri ilkin olaraq ədalətli dəyərlə tanınır. Qrup heç bir maliyyə aktivini ilkin tanınma zamanı ədalətli dəyərinin dəyişməsi mənfəət və ya zərərdə əks olunan maliyyə aktivləri, ödəmə müddəti tamamlanana qədər saxlanılan investisiyalar, satış üçün mövcud olan maliyyə aktivləri və ya törəmə alət kimi təsnif etməmişdir. Sonrakı qiymətləndirmə Maliyyə aktivlərinin sonrakı qiymətləndirilməsi onların təsnifatından asılıdır: Kreditlər və debitor borcları Kreditlər və debitor borcları fəal bazarda dövr etməyən, müəyyən və ya müəyyən edilə bilən ödənişli qeyritörəmə maliyyə aktivləridir. İlkin qiymətləndirmədən sonra bu maliyyə aktivləri dəyərsizləşməni çıxmaqla effektiv faiz dərəcəsi metodundan istifadə etməklə amortizasiya hesablanmış dəyərlə qiymətləndirilir. Amortizasiya hesablanmış dəyər satınalma zamanı tətbiq edilən hər hansı güzəşti və ya əlavə qiyməti və effektiv faiz dərəcəsinin ayrılmaz hissəsi olan haqq və xərcləri nəzərə almaqla hesablanır. Effektiv faiz dərəcəsi metodu ilə amortizasiya məcmu gəlir haqqında hesabatda maliyyə gəlirinə daxil edilir. Dəyərsizləşmədən yaranan zərərlər məcmu gəlir haqqında hesabatda kreditlər üçün maliyyə xərclərində və debitor borcları üçün satışın maya dəyərində və ya digər əməliyyat məsrəflərində tanınır. Uçotdan çıxarılma Maliyyə aktivi (və ya, müvafiq hallarda, maliyyə aktivinin bir hissəsi və ya oxşar maliyyə aktivlər qrupunun bir hissəsi) aşağıdakı hallarda uçotdan çıxarılır: Aktivdən pul vəsaitlərini əldə etmək hüququnun vaxtı başa çatmışdır; 9

15 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri (davamı) Qrup özünün aktivdən pul vəsaitlərini almaq hüquqlarını üçüncü tərəfə köçürmüş və ya üzərinə aktivdən pul vəsaitlərini tranzit razılaşması əsasında tam məbləğdə və çox yubanmadan ödəmək öhdəliyini götürmüşdür; və Qrup ya (a) aktiv üzrə risk və səmərələrin böyük hissəsini köçürmüş, ya da (b) aktiv üzrə risk və səmərələrin böyük hissəsini nə köçürmüş, nə də özündə saxlamış, lakin aktiv üzrə nəzarət hüququnu köçürmüşdür. Qrup aktivdən pul vəsaitlərini almaq hüququnu köçürdükdə və ya tranzit razılaşmasına qoşulduqda, mülkiyyət hüququ ilə bağlı risk və faydaları saxlayıb-saxlamadığını və nə dərəcədə saxladığını qiymətləndirir. Qrup nə aktiv üzrə risk və səmərələrin böyük hissəsini köçürməmiş, nə onları özündə saxlamamışdırsa, nə də aktiv üzrə nəzarət hüququnu köçürməmişdirsə, aktiv Qrupun həmin aktivdə davam edən iştirakı həddində əks etdirilir. Bu halda Qrup müvafiq öhdəliyi də tanıyır. Köçürülmüş aktiv və müvafiq öhdəlik Qrupun saxladığı hüquq və öhdəlikləri əks etdirən əsaslarla ölçülür. Aktivdə iştirakın köçürülmüş aktiv üzrə zəmanət formasında davam etməsi aktivin ilkin balans dəyəri və Qrupdan tələb oluna biləcək maksimal ödəniş məbləğindən daha az olanı ilə ölçülür. Maliyyə aktivlərinin dəyərsizləşməsi Qrup hər hesabat tarixində maliyyə aktivinin və ya maliyyə aktivləri qrupunun dəyərsizləşməsi ehtimalına dair obyektiv sübutun olub-olmamasını müəyyən etmək üçün qiymətləndirmə aparır. Maliyyə aktivi və ya maliyyə aktivləri qrupu yalnız və yalnız aktivin ilkin tanınmasından sonra baş vermiş bir və ya bir neçə hadisə nəticəsində dəyərsizləşmənin obyektiv sübutu olanda (baş vermiş zərər hadisəsi ) və zərər hadisəsi maliyyə aktivi və ya maliyyə aktivləri qrupundan gözlənilən və etibarlı şəkildə qiymətləndirilə bilən pul vəsaitləri hərəkətlərinə təsir göstərəndə qiymətdən düşmüş hesab edilir. Dəyərsizləşmənin sübutlarına borcalanın və ya borcalanlar qrupunun ciddi maliyyə çətinlikləri ilə rastlaşması, faizlərin və ya əsas məbləğin ödənilməsi üzrə öhdəliklərini pozması, müflisləşmə və ya hər hansı digər maliyyə yenidənqurması ehtimalı ilə qarşılaşmasına dair sübutlar, habelə müşahidə edilə bilən bazar məlumatları əsasında qiymətləndirilən gələcək pul vəsaitləri hərəkətində ölçülə bilən azalmaya (misal üçün vaxtı keçmiş ödənişlərin səviyyələrində dəyişikliklərə və ya aktivlər üzrə zərərlərlə uzlaşan iqtisadi şəraitlərə) dair sübutlar daxildir. Amortizasiya edilmiş dəyərlə uçota alınan maliyyə aktivləri Amortizasiya edilmiş dəyərlə uçota alınan maliyyə aktivləri ilə bağlı Qrup ilk öncə fərdi olaraq mühüm maliyyə aktivləri üçün fərdi şəkildə və fərdi olaraq mühüm olmayan maliyyə aktivləri üçün məcmu şəkildə dəyərsizləşməyə dair obyektiv sübutların olub-olmamasını qiymətləndirir. Qrup mühüm olub-olmadığından asılı olmayaraq fərdi şəkildə qiymətləndirilmiş maliyyə aktivi üçün dəyərsizləşməyə dair obyektiv sübutun olmaması qərarına gələrsə, həmin aktivləri analoji kredit riski xüsusiyyətlərinə malik olan maliyyə aktivləri qrupuna daxil edir və onların dəyərsizləşmə baxımından qiymətləndirilməsini məcmu şəkildə aparır. Dəyərsizləşmə baxımından qiymətləndirilməsi fərdi şəkildə olan və dəyərsizləşmə zərərləri tanınan və ya tanınmaqda olan aktivlər məcmu şəkildə dəyərsizləşmə üzrə qiymətləndirilməyə daxil edilmir. Dəyərsizləşmə zərərlərinin çəkilməsinə dair obyektiv sübut olarsa, zərərin məbləği aktivlərin balans dəyəri ilə ehtimal edilən gələcək pul vəsaitləri hərəkətinin cari dəyəri (gələcəkdə gözlənilən və hələ çəkilməmiş kredit zərərləri nəzərə alınmadan) arasında fərq kimi ölçülür. Ehtimal edilən gələcək pul vəsaitləri hərəkətinin cari dəyəri maliyyə aktivlərinin ilkin effektiv faiz dərəcəsi ilə diskont edilir. Kredit dəyişən faiz dərəcəsi ilə verilmişdirsə, dəyərsizləşmə zərərinin ölçülməsi üzrə diskontun dərəcəsi cari effektiv faiz dərəcəsinə bərabər olur. 10

16 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri (davamı) Maliyyə aktivləri (davamı) Aktivin balans dəyəri ehtiyat hesabının istifadə edilməsi ilə azalır və zərərin məbləği mənfəət və ya zərərdə əks etdirilir. Əgər növbəti ildə qiymətləndirilmiş dəyərsizləşmə zərərinin məbləği dəyərsizləşmə tanındıqdan sonra baş vermiş hadisə nəticəsində artır və ya azalırsa, əvvəl tanınmış dəyərsizləşmə zərəri ehtiyat hesabında düzəliş aparmaqla artırılır və ya azaldılır. Silinmə sonradan bərpa edildikdə, bərpa məbləği konsolidasiya edilmiş məcmu gəlir haqqında hesabatda əks etdirilir. Maliyyə öhdəlikləri İlkin tanınma və ölçmə Mühasibat Uçotu haqqında Azərbaycan Respublikasınnın Qanununa uyğun olaraq hazırlanmış Maliyyə alətləri: Məlumatın açıqlanması və təqdim edilməsi adlı 15 -li Milli Mühasibat Uçotu Standartının əhatə etdiyi maliyyə öhdəlikləri, müvafiq olaraq, ədalətli dəyərinin dəyişməsi mənfəət və ya zərərdə əks olunan maliyyə öhdəlikləri, kreditlər və borc öhdəlikləri və ya effektiv hedcinqdə hedcinq aləti kimi təyin olunan törəmə alətləri kimi təsnif edilir. Qrup maliyyə öhdəliklərini ilkin tanınma zamanı təsnif edir. Bütün maliyyə öhdəlikləri ilkin olaraq ədalətli dəyərlə tanınır, kredit və borclarla bağlı olan maliyyə öhdəliklərinə isə birbaşa aid edilən əməliyyat məsrəfləri əlavə edilir. Qrupun maliyyə öhdəliklərinə ticarət və digər kreditor borcları, kreditlər və borc öhdəlikləri daxildir. Qrup ilkin tanıma zamanı heç bir maliyyə öhdəliyini ədalətli dəyərinin dəyişməsi mənfəət və ya zərərdə əks olunan və ya effektiv hecinqdə hecinq aləti təyin olunan törəmə alət kimi təsnif etməmişdir. Sonrakı ölçmə Maliyyə öhdəliklərinin qiymətləndirilməsi onların aşağıdakı təsnifatından asılıdır: Kreditlər və borc öhdəlikləri İlkin tanınmadan sonra faiz hesablanan kreditlər və borc öhdəlikləri daha sonra effektiv faiz dərəcəsi metodundan istifadə etməklə amortizasiya hesablanmış dəyərlə ölçülür. Gəlirlər və zərərlər məcmu gəlir haqqında hesabatda öhdəliklər uçotdan çıxarıldıqda, eləcə də effektiv faiz dərəcəsi metodunun amortizasiya prosesi vasitəsilə əks etdirilir. Amortizasiya hesablanmış dəyər satınalma zamanı tətbiq edilən güzəşti və ya əlavə qiyməti və effektiv faiz dərəcəsi metodunun ayrılmaz hissəsi olan haqq və xərcləri nəzərə almaqla hesablanır. Effektiv faiz dərəcəsi metodu ilə amortizasiya məcmu gəlir haqqında hesabatda maliyyə xərclərinə daxil edilir. Uçotdan çıxarılma Maliyyə öhdəliyi o halda uçotdan çıxarılır ki, həmin öhdəlik ya dayandırılmış, ya ləğv olunmuş olsun, ya da müddəti bitmiş olsun. Əgər mövcud maliyyə öhdəliyi eyni kreditor tərəfindən çox fərqli şərtlərlə başqası ilə əvəz edilərsə və ya mövcud öhdəliyin şərtləri çox dəyişərsə, bu dəyişiklik və ya əvəz edilmə ilkin öhdəliyin uçotdan çıxarılması və yeni öhdəliyin tanınması kimi qəbul edilir və müvafiq balans dəyərlərindəki fərq il üzrə konsolidasiya edilmiş məcmu gəlir haqqında hesabatda öz əksini tapır. 11

17 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri (davamı) Maliyyə alətlərinin qarşılıqlı əvəzləşdirilməsi Maliyyə aktivləri və maliyyə öhdəlikləri yalnız və yalnız tanınmış məbləğləri qarşılıqlı əvəz etmək üçün halhazırda qanuni hüquq olanda və Qrupun ya hesablaşmanı netto əsasında həyata keçirmək, ya da eyni vaxtda aktivi reallaşdırılmaq və öhdəliyi yerinə yetirmək niyyəti vardırsa, qarşılıqlı əvəz olunur və maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda xalis məbləğ təqdim olunur. Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri Pul və pul ekvivalentlərinə nağd pul və Banklarda olan vəsaitlər daxildir. Bu vəsaitlərin dəyərində dəyişiklik riski çox kiçikdir. Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri effektiv faiz metodu əsasında amortizasiya olunmuş dəyərdə tanınır. Pul vəsaitlərinin hərəkəti hesabatın məqsədləri üçün məhdudlaşdırılmış balanslar pul və pul ekvivalentlərindən istisna edilib. Dəyişdirilməsi və ya öhdəliyin ödənilməsi üçün ən azı on iki ay müddətinə məhdudlaşdırılmış balanslar digər uzunmüddətli aktivlərə daxil edilmişdir. Tikinti müqavilələri üzrə debitor borcları Tikinti müqavilələri üzrə debitor borcları 11 -li Tikinti müqavilələri Milli Mühasibat Uçotu Standartı əsasında ilkin olaraq ədalətli dəyərdə uçota alınır və sonradan dəyərsizləşmə üzrə ehtiyatı çıxmaqla, effektiv faiz metoduna əsasən amortizasiya olunmuş maya dəyərində ölçülür. Debitor borclarının dəyərsizləşməsi üzrə ehtiyat, Qrupun müəyyən edilmiş ilkin müddətdə bütün borc məbləğlərini toplaya bilməyəcəyinə obyektiv sübutlar mövcud olduqda yaradılır. Debitor borcların digər kateqoriyaları üçün dəyərsizləşmə üzrə zərərin baş verməsinə dair obyektiv əlamətlərin mövcud olmasını müəyyən edən əsas meyarlar aşağıda göstərilir: debitor borcun hər hansı hissəsinin gecikdirilməsi və bu zaman gecikdirilmiş ödənişin hesablaşma sistemlərindəki gecikmə ilə izah edilə bilməməsi; qarşı tərəfin əhəmiyyətli maliyyə çətinlikləri ilə üzləşməsi və bunun Qrupun qarşı tərəf haqqında əldə etdiyi maliyyə məlumatları ilə təsdiqlənməsi; qarşı tərəfin müflisləşməsi və ya onun maliyyə strukturunun yenidən təşkil edilməsi riskinə məruz qalması; qarşı tərəfə təsir göstərən milli və ya yerli iqtisadi şəraitin dəyişməsi nəticəsində onun ödəniş statusunda mənfi dəyişikliklərin baş verməsi; Ehtiyatın məbləği, aktivin balans dəyəri ilə əvvəlki effektiv faiz dərəcəsinə əsasən diskont edilmiş gələcək pul vəsaitləri hərəkətinin dəyəri arasındakı fərqi təşkil edir. Aktivin balans dəyəri ehtiyat hesabından istifadə etməklə azaldılır və zərərin məbləği mənfəət və zərər haqqında hesabatda qeydə alınır. Debitor borcları qaytarıla bilmədikdə onlar debitor borcları üzrə ehtiyat hesabından silinir. Əvvəlki dövrdə silinmiş məbləğlərin sonradan bərpa edilməsi mənfəət və zərər haqqında hesabatda gəlirə yazılır. Torpaq, tikili və avadanlıqlar Torpaq, tikili və avadanlıqlar, yığılmış köhnəlməsini və dəyərsizləşmə üzrə ehtiyatı çıxmaqla, ilkin dəyərdə qeydə alınır. İlkin dəyər tikinti xərcləri və ya alış qiymətindən, o cümlədən idxal rüsumları və geri qaytarılmayan vergilərdən və aktivin istifadəyə yararlı vəziyyətə gətirilməsinə birbaşa aid olan digər xərclərdən ibarətdir. Hər hansı güzəştlər və geri qaytarılmış məbləğlər tikinti xərcləri, yaxud alış qiymətindən çıxılır. Kiçik həcmli təmir və istismar xərcləri çəkildiyi zaman xərcə silinir. Torpaq, tikili və avadanlıqların əsas hissələrinin və ya komponentlərinin dəyişdirilməsi xərcləri kapitallaşdırılır və əvəz edilmiş hissələr istismardan çıxarılır. 12

18 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri (davamı) Avadanlıqların bütün növləri lazım olduqda, yığılmış köhnəlməsini və dəyərsizləşmə üzrə zərəri çıxmaqla (əgər varsa), ilkin dəyərdə qeydə alınır. Hər bir hesabat tarixində rəhbərlik, torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə dəyərsizləşmə əlamətlərinin mövcud olub-olmadığını qiymətləndirir. Torpaq, tikili və avadanlıqlar dəyərsizləşdikdə, binalar və avadanlıqlar satış xərcləri çıxmaqla onların ədalətli dəyəri ilə istifadə dəyərindən daha yüksək olan dəyərə silinir. Aktivin balans dəyərindəki azalma mənfəət və zərər haqqında hesabatda qeydə alınır. Aktivin istifadəsi nəticəsində əldə edilən dəyərin və ya satış xərcləri çıxılmaqla, onun ədalətli dəyərinin müəyyən edilməsi üçün istifadə edilən təxminlərdə dəyişiklik baş verdiyi təqdirdə əvvəlki dövrlərdə hər-hansı aktiv üçün qeydə alınmış dəyərsizləşmə üzrə zərər bərpa edilir. Satışdan yaranan gəlir və zərər, gəlirin məbləği ilə balans dəyəri arasındakı fərq kimi müəyyən edilir və mənfəət və zərər haqqında hesabatda əks etdirlir. Köhnəlmə Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə köhnəlmə azalan qalıq metoduna əsasən aşağıdakı faiz dərəcələrinə uyğun hesablanır. Kompüter və ofis avadanlığı 25% Maşın və avadanlıqlar 25% Mebel və ofis avadanlığı 20% Nəqliyyat vasitələri 25% Digər əsas vəsaitlər 20% Aktivin artıq köhnəldiyi və istismar müddəti başa çatdığı halda, satış üzrə təxmin edilən xərclər çıxılmaqla, Qrupun həmin aktivin satışı nəticəsində əldə edəcəyi təxmin edilən məbləğ aktivin qalıq dəyəridir. Qrup aktivi onun fiziki istismar müddətinin sonuna qədər istifadə edəcəyini gözlədikdə, aktivin qalıq dəyəri sıfıra bərabər olur. Aktivlərin qalıq dəyəri və faydalı xidmət müddəti lazım olduqda hər bir balans tarixində nəzərdən keçirilir və dəqiqləşdirilir. Mal-material ehtiyatları Mal-material ehtiyatları maya dəyəri və xalis satış dəyəri arasında ən aşağı olan dəyərlə qeydə alınır. Maya dəyəri ilk mədaxil ilk məxaric metodu ilə müəyyən edilir. Maya dəyərinə birbaşa alış xərcləri, hasilat xərcləri, nəqliyyat və istehsal xərcləri (normal iş həcminə əsasən) daxildir. Əməliyyat lizinqi Qrup lizinq alan qismində çıxış etdikdə və lizinq obyektlərinin mülkiyyət hüququ ilə əlaqədar risk və faydalar lizinq verən tərəfindən Qrupa ötürülmədikdə, əməliyyat lizinqi müqavilələri üzrə cəmi ödənişlər lizinqin müddəti ərzində bərabər çıxılmalar metoduna əsasən mənfəət və ya zərərdə qeydə alınır. Lizinqin müddəti lizinq alan tərəfindən əmlakın lizinqə götürülməsi üçün əlavə şərtlərlə birlikdə müqavilənin imzalanması ləğv oluna bilməyən dövrdür. Lizinq müddəti ləğv edilə bilməyən elə müddətdir ki, lizinq alan aktivi həmin müddətə lizinqə götürmək müqaviləsini imzalamış və lizinq alan əlavə ödənişlər etməklə və ya əlavə ödənişlər etmədən əmlakın lizinq müddətini artırmaq hüququna malikdir. Əmlak əməliyyat lizinqinin şərtlərinə əsasən lizinqə verildikdə lizinq ödənişləri üzrə debitor borcları lizinqin ümumi müddəti ərzində bərabər çıxılmalar metodundan istifadə etməklə lizinq gəliri kimi uçota alınır. 13

19 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri (davamı) Mənfəət vergisi Konsolidasiya edilmiş maliyyə hesabatlarında mənfəət vergisi hesabat tarixinə qüvvədə olan müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq hesablanmışdır. Mənfəət vergisi xərci cari və təxirə salınmış mənfəət vergisindən ibarətdir və məcmu gəlir haqqında hesabatda əks etdirilir. Cari mənfəət vergisi, cari və əvvəlki dövrlər üzrə vergiyə cəlb edilən mənfəət və ya zərər ilə bağlı vergi orqanlarına ödəniləcək və ya onlardan geri alınacaq məbləği təşkil edir. Mənfəət vergisindən başqa digər vergilər əməliyyat xərcləri kimi qeydə alınır. Təxirə salınmış vergi aktivi və öhdəliklərin vergi bazası və konsolidasiya edilmiş maliyyə hesabatlarında onların balans dəyəri arasında yaranan müvəqqəti fərqlər üçün tam hesablanır. Təxirə salınmış vergi aktivi, qüvvədə olan və ya hesabat tarixinə qüvvəyə minmiş vergi dərəcələrinə (və qanunvericiliyə) əsasən hesablanır və müvafiq təxirə salınmış vergi aktivinin realizə ediləcəyi və ya təxirə salınmış vergi öhdəliyinin yerinə yetiriləcəyi halda tətbiq edilməsi gözlənilir. Təxirə salınmış vergi aktivi və öhdəliklərinin əvəzləşdirilməsi cari vergi aktivləri və cari vergi öhdəliklərinin əvəzləşdirilməsi üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hüquq olduqda, eləcə də qalıqları xalis şəkildə əvəzləşdirmək niyyəti mövcud olduğu halda təxirə salınmış vergi aktiv və öhdəlikləri eyni vergi orqanı tərəfindən vergiyə cəlb edilən müəssisə və ya vergiyə cəlb edilən ayrı-ayrı müəssisələrə tətbiq edilmiş vergilərə aid olduqda həyata keçirilə bilər. Təxirə salınmış vergi aktivləri müvəqqəti fərqlərin istifadə oluna bilməsi üçün vergiyə cəlb edilən mənfəətin əldə edilməsi ehtimalının mövcud olacağı zaman hesablanır. Əlavə Dəyər Vergisi Vergi qanunvericiliyi satış və alışlar üzrə əlavə dəyər vergisinin (ƏDV) əvəzləşdirilərək ödənilməsinə icazə verir. ƏDV üzrə ödəniləcək məbləğlər maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat tarixinə ödənilmiş alışlar üzrə ƏDV-ni çıxmaqla, qanunvericilikdə nəzərdə tutulan vaxt metodu əsasında sifarişçilərə satışlar tanınanda vergi orqanları vasitəsilə dövlət büdcəsinə ödəniləcək, satışlara aid olan ƏDV məbləğindən ibarətdir. Bundan əlavə, maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat tarixinə ödənilməmiş satışa aid olan ƏDV də (təxirə salınmış ƏDV) ƏDV üzrə ödəniləcək məbləğlərə daxil edilir. Debitor borclarının dəyərsizləşməsi ilə bağlı ehtiyat ayrıldıqda, dəyərsizləşmə zərəri, müvafiq hallarda ƏDV daxil olmaqla debitorun ümumi məbləğində yazılır. ƏDV üzrə təxirə salınmış öhdəlik debitor vergi məqsədləri üçün silinənə qədər saxlanılır. Əvəzləşdirilə bilən ƏDV maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat tarixinə ödənilməmiş alışlara aiddir. Əvəzləşdirilə bilən ƏDV alışlar üçün ödəmə aparıldıqda satış üzrə ƏDV hesabı ilə əvəzləşdirilə bilər. Öhdəliklər və məsrəflər üzrə ehtiyatlar Öhdəliklər və məsrəflər üzrə ehtiyatlara qeyri-müəyyən müddəti və ya məbləği olan öhdəliklər daxildir. Qrupun keçmiş hadisələr nəticəsində hüquqi və ya işgüzar praktikadan irəli gələn öhdəlikləri olanda həmin öhdəliklərin yerinə yetirilməsi üçün iqtisadi resursların sərf olunması ehtimalı böyük olduqda və öhdəliklərin məbləği kifayət qədər dəqiq ölçülə bildikdə ehtiyatlar uçota alınır. Gələcək əməliyyat zərərləri üçün ehtiyatlar uçota alınmır. Bir sıra analoji öhdəliklər mövcud olarsa, həmin öhdəliklərin yerinə yetirilməsi məqsədilə resursların sərf olunması ehtimalı ümumilikdə bütün öhdəliklər üçün müəyyən edilir. Ehtiyat öhdəliklə eyni sinfə daxil olan hər hansı ayrıca maddə üzrə resursların sərf olunması ehtimalı az olduqda belə qeydə alınır. 14

20 3. Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri (davamı) Ehtiyatlar vergidən əvvəl faiz dərəcəsindən istifadə etməklə, öhdəliyin yerinə yetirilməsi üçün zəruri olan xərclərin cari dəyəri ilə qiymətləndirilir. Vergidən əvvəl faiz dərəcəsi pul vəsaitlərinin vaxt dəyəri üzrə cari bazar qiymətlərini və öhdəliklərə xas olan riskləri əks etdirir. Vaxtın keçməsinə görə ehtiyatlardakı artım faiz xərcləri kimi uçota alınır. Tikinti müqavilələri üzrə gəlirlər və məsrəflərin tanınması Tikinti müqaviləsinin nəticəsi etibarlı surətdə qiymətləndirilə bildikdə, müqavilə üzrə gəlir və məsrəflər hesabat tarixinə olan müqavilə üzrə işlərin tamamlanması mərhələsinə əsasən müvafiq olaraq gəlir və xərc kimi tanınır. Tikinti müqaviləsinin nəticəsi bütün aşağıda qeyd olunan şərtlərin yerinə yetirildiyi təqdirdə etibarlı surətdə qiymətləndirilə bilər: (a) müqavilə üzrə ümumi gəlir etibarlı surətdə ölçülə bildikdə; (b) müqavilə ilə bağlı olan iqtisadi səmərələrin müəssisəyə daxil olacağı ehtimal olunduqda; (c) həm müqavilənin bitirilməsi üçün tələb olunan məsrəflər, həm də hesabat tarixinə müqavilə üzrə işlərin tamamlanma mərhələsi etibarlı surətdə qiymətləndirilə bildikdə; və (ç) müqavilə üzrə faktiki olaraq çəkilmiş məsrəflərin əvvəlki qiymətləndirmələr ilə müqayisə edilə bilməsi üçün müqavilə üzrə məsrəflər dəqiq müəyyənləşdirilə və qiymətləndirilə bildikdə Kreditor borcları Kreditor borcları qarşı tərəfin müqavilə üzrə öz öhdəliklərini yerinə yetirməsi zamanı hesablanır. Kreditor borcları ilkin olaraq ədalətli dəyərdə uçota alınır və sonradan effektiv faiz metoduna əsasən amortizasiya olunmuş maya dəyərində qiymətləndirilir. İşçilərin mükafatlandırılması Əmək haqları, məvaciblər, Azərbaycan Respublikası Dövlət Pensiya və Sosial Müdafiə Fonduna ödənişlər, məzuniyyət və bülletenlər üzrə illik ödənişlər, mükafatlar və pul şəklində olmayan imtiyazlar Qrupun işçiləri tərəfindən müvafiq xidmətlər göstərildikdə hesablanır. Pensiya ödənişləri Qrup öz işçilərinə pensiya və ya əmək fəaliyyətindən sonrakı dövr ərzində digər ödənişlər üzrə heç bir ödəniş həyata keçirmir. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq Qrup işçilərin əmək haqlarından pensiya ödənişləri tutaraq, dövlət sosial müdafiə fonduna köçürür. Ödənişlər həyata keçirildikdən sonra, Qrupun pensiya təminatı ilə əlaqədar öhdəlikləri dayanır. Təqaüdə çıxdıqdan sonra bütün pensiya ödənişləri birbaşa olaraq dövlət sosial müdafiə fondu tərəfindən idarə olunur. Əlaqəli tərəflər Əlaqəli tərəflər haqqında məlumat Mühasibat Uçotu haqqında Azərbaycan Respublikasınnın Qanununa uyğun olaraq hazırlanmış və Əlaqəli tərəflər barədə açıqlamalar adlı 20 saylı MMUS-a uyğun olaraq açıqlanır. Əlaqəli tərəflər öz aralarında əlaqəli olmayan tərəflərin apara bilmədiyi əməliyyatları həyata keçirə bilər. Bununla yanaşı, əlaqəli tərəflər arasında aparılan əməliyyatların şərtləri, müddətləri və məbləğləri əlaqəli olmayan tərəflər arasında aparılan əməliyyatlarla eyni olmaya bilər. Əlaqəli tərəflərlə aparılan əməliyyatların xarakterinə görə onlar kommersiya cəhətdən müstəqil tərəflər arasında həyata keçirilən əməliyyatların şərtlərinə uyğun hesab edilə bilməz. 15

21 4. Yeni və ya yenidən işlənmiş standartların və onlara dair şərhlərin tətbiqi Maliyyə hesabatlarının hazırlanması üçün növbəti yeni, düzəliş və dəyişikliklər edilmiş bəyanatlar ilk dəfə 1 Yanvar 2015-ci il tarixindən başlayan maliyyə ili üçün icbaridir (Bu siyahı aralıq maliyyə hesabatlarına və ya BMUS-un ilk tətbiqçilərinə, onların BMUS Hesabatlarına təsir edən yeni və dəyişdirilmiş tələblər barədə məlumatı ehtiva etmir). Aşağıda qeyd olunan dəyişikliklərin Milli Mühasibat Uçotu Standartları əsasında tərtib olunmuş cari hesbata heç bir təsiri yoxdur. BMHS 9 standartı Maliyyə Alətləri ( cu ilin noyabr ayında buraxılmış və cu ilin oktyabr ayında dəyişdirilmişdir)- Bu standart maliyyə aktivlərinin təsnifatı üzrə növbəti yeni tələbləri təqdim edir: Biznes modeli və Pul vəsatlərinin hərəkəti xüsusiyyətləri test modellərinin hər ikisinin tələblərinə cavab verən borc alətləri amortizasiya olunmuş maya dəyərində ölçülür. (bəzi məhdud hallarda ədalətli dəyərin tətbiq olunması yol veriləndir) Kapital alətlərinə investisiyalar yalnız mənfəət və ya zərərdə tanınmış dividendlərlə "digər məcmu gəlir daxilində ədalətli dəyər" kimi təyin edilə bilər. Bütün digər maliyyə alətləri (törəmələr də daxil olmaqla) hər bir hesabat dövrünün sonunda ədalətli dəyərlə ölçülür. Əlaqədar törəmə alətləri anlayışı Standard daxilində maliyyə aktivləri üçün tətbiq edilmir və bütünlüklə yuxarıda qeyd olunan qaydalara uyğun olaraq tanınmalı və ölçülməlidir. Yenidən işlənmiş 9 -li BMHS maliyyə öhdəliklərinin təsnifatı və ölçülməsi üzrə yeni tələbləri və BMUS 39 Maliyyə Alətləri: Tanınma və ölçülmə üzrə mövcud tanınmanın dayandırılması tələblərini özündə birləşdirir. Yenidən işlənmiş maliyyə öhdəlikləri üzrə ehtiyyatlar əksər öhdəliklər üçün amortizasiya olunmuş maya dəyərini qoruyub saxlamışdır. Yeni tələblər müəssisə öhdəliklərini mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərdə tanıdığı zaman tətbiq olunur - bu halda, müəssisənin kredit riskinə bağlı ədalətli dəyərindəki dəyişiklik mənfəət və ya zərər hesabatında deyil, digər məcmu gəlirlərdə tanınır. Maliyyə öhdəliklərinin təsnifatı və ölçülməsi ilə bağlı BMHS 9-un ən əhəmiyyətli təsiri maliyyə öhdəliyinin ədalətli dəyərində dəyişikliklərin uçotu ilə bağlıdır ki, kredit riskində dəyişiklik mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərlə təyin edilir. Xüsusilə, 9 saylı BMHS, mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərlə nəzərdə tutulmuş maliyyə öhdəlikləri üçün, maliyyə öhdəliyinin ədalətli dəyərindəki kredit riskinə aid dəyişikliyinin məbləği mənfəət və zərərdə uyğunsuzluq və kənarlaşmalara səbəb olmadığı halda digər məcmu gəlirdə tanınır. Maliyyə öhdəliyi üzrə kredit riskinə aid edilən ədalətli dəyərdə dəyişikliklər mənfəət və zərər hesabatından kənar təsnifləşdirilmir. Hal-hazırda, 39 saylı BMUS-a əsasən, maliyyə öhdəliyinin ədalətli dəyərindəki dəyişikliklərin məbləği ədalətli dəyərdə olduğu kimi bütünüklə mənfəət və ya zərərdə tanınır. Tanınmanın dayandırılması ilə bağlı müddəalar BMUS 39-dan demək olar ki, dəyişməz olaraq keçirilmişdir. BMHS 9, dəyərsizləşmə üzrə tələblər, təlimat və hedcinq uçotu daxil olmaqla 1 Yanvar 2015-ci il və ondan sonrakı illik dövrlər üçün qüvvəyə minir. Müəssisə rəhbərləri təxmin edirlər ki, BMHS 9 qüvvədə olduğu dövrdən başlayaraq tətbiq olunacaq və onun tətbiqi müəssisənin maliyyə hesabatlarına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərəcək. Lakin ətraflı baxış tamamlanana qədər həmin təsir ilə bağlı əsaslı mülahizələrin irəli sürülməsi əlverişli deyil. 16