OTURUM 5 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİNİN YAŞAM KALİTESİNDEKİ ROLÜ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "OTURUM 5 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİNİN YAŞAM KALİTESİNDEKİ ROLÜ"

Transkript

1 OTURUM 5 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİNİN YAŞAM KALİTESİNDEKİ ROLÜ Oturum Başkanı: Doç. Dr. M. Onur Karslıoğlu Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kentsel Yaşam Kalitesinin Yükseltilmesine Etkileri H. Koçak (AKÜ) Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Epidemiolojide Kullanımı : Neonatal Tetanozun Türkiyede Dağılımı Örneği S. Erdoğan, D. Reha, T. İbrahim (AKÜ) Çevre Düzeni Planlamasında Coğrafi Bilgi Sisteminin Kullanımına Örnek:Zonguldak, Bartın, Karabük Çevre Düzeni Planı M. Tuncer (Abant İzzet Baysal Üniversitesi) Elektromanyetik Kirlilik Haritalarının Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Yardımıyla Oluşturulması O.Uygunol, S. S.Durduran (SÜ) 273

2 274 ANKARA ŞUBESİ

3 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KENTSEL YAŞAM KALİTESİNİN YÜKSELTİLMESİNE ETKİLERİ Hüseyin Koçak 1 1 Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü, Afyonkarahisar, kocak@aku.edu.tr ÖZET Dünya hızla kentleşmekte, öte yandan kentsel yaşam kalitesi ile ilgili sorunlar da hızla artmaktadır. Kentler, ekonomik durum, nüfus, konut, işgücü, sağlık, güvenlik, çevre, yurttaşlık ve siyasal haklar gibi pek çok temel yaşam göstergeleri çerçevesinde değerlendirilmektedir. Coğrafi bilgi sistemleri söz konusu alanların pek çoğunda kullanılmaktadır. Bu bağlamda, CBS nin gündelik yaşamın pek çok alanına girdiği ve yaşamımıza olumlu katkılar yaptığı bir gerçektir. Bu çalışmada öncelikle, CBS ve kentsel yaşam kalitesi konuları kavramsal düzeyde ele alınmakta, tarihsel gelişme süreci irdelenmekte, kimi uygulamalardan söz edilmekte ve çeşitli önerilerde bulunulmaktadır. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemleri, Kentsel Yaşam Kalitesi, Kentsel Yaşam Kalitesi Göstergeleri. 1. GİRİŞ Kentsel yaşam kalitesi kavramı, mimarlar, kent plancıları, kent ve çevre sorunları ile yerel yönetimlerle ilgilenen uzmanlar tarafından son yıllarda geliştirilmiş bir kavramdır. Kentsel yaşam kalitesi denildiğinde yaşam kalitesini oluşturan unsurların mekânsal ve yerel toplumsal açıdan değerlendirmesi gündeme gelmektedir. Kentin içme suyu, kanalizasyon, yol, park gibi altyapı hizmetlerinin gelişim düzeyinden kültürel, sosyal ve ekonomik imkânların ve sunulan hizmetlerin düzeyine kadar değişik unsurlar kent yaşam kalitesini oluşturmaktadır. İçinde bulunduğumuz dönem, kentsel yaşamın geri dönülemez bir biçimde ağırlığı hissettirdiği bir dönemdir. Bir yandan dünya hızla kentleşmekte, diğer yanda bununla ilişkili sorunlar da artmaktadır. Kentlerin yaşam kalitesinin düzeyi belli gösterge ve ölçütlerle anlaşılabilmektedir. Ekonomik kalkınmışlık durumu, nüfus, konut, iş gücü, sağlık, güvenlik, doğal ve yapılı çevre, yurttaşlık ve politik haklar ve toplumsal bağlılık gibi konular sayılabilecek en temel göstergeler arasındadır. Coğrafi bilgi sistemleri ise, en genel tanımla mekânsal sorunların çözümü için tasarlanmış, mekanla ilgili verilerin toplanması, yönetimi, işlenmesi, analiz edilmesi ve görüntülenmesi için kullanılan donanım, yazılım, veri ve yöntemler bütünüdür. Coğrafi bilgi sistemlerinin kullanıldığı alanlar ve konular temel olarak şu başlıklar altında ele alınabilir; Çevre yönetimi, doğal kaynaklar yönetimi, ulaşım planlaması, sağlık, güvenlik, iletişim, sosyal hizmetler, enerji, madencilik, ekonomi vb. Kısaca, coğrafi bilgi sistemleri kentsel yaşamın pek çok alanında kullanılmakta yaşamımıza kolaylıklar sağlamakta ve kentsel yaşam kalitesinin yükseltilmesine olumlu katkılarda bulunmaktadır. Bu çalışma öncelikle coğrafi bilgi sistemlerinin tanımı, tarihsel gelişimi ve uygulama alanlarından söz etmekte, ardından, kentsel yaşam kalitesinin tanımı, tarihçesi, önemi ve göstergelerini ele almakta ve kentsel yaşam kalitesinin artırılması konusunda coğrafi bilgi sistemlerinden ne şekillerde yararlanıldığı hakkında bilgiler vermektedir. Bu sınırlı çalışmada, CBS nin teknik boyutları, literatürde tartışılan 275

4 kimi ayrıntılı sorunlar ve içerik analizleri ele alınmamış, yalnızca, kentsel yaşama ve topluma katkısı bağlamında genel bir irdeleme yapılmak istenmiştir. 2. KAPSAM VE TANIMLAR 2.1. Coğrafi Bilgi Sistemleri Coğrafi Bilgi Sistemleri, coğrafi bilgilerin kullanılmasında, ilişkiler kurma ve planlama mantığı ile hareket etme olanağı verdiğinden, kentteki insan-çevre etkileşiminin sağlıklı olarak planlanmasında ve uygulamasında önemli rol oynamaktadır. Bilgiyi kontrol etme ve kullanma yeteneğine sahip olan bu sistem, mekan ve zamanın en iyi şekilde kullanılmasıyla kentsel hizmetlerin daha etkin, verimli ve çevreye daha duyarlı olarak sunulmasına katkıda bulunmaktadır. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin kentsel hizmetlerde yoğun bir biçimde kullanılması kentsel yaşam kalitesini olumlu yönde etkilemektedir. CBS üzerinde çok farklı disiplinlerde çalışıldığı için, herkesin üzerinde anlaştığı bir tanım bulunmamaktadır. Bazı araştırmacılar CBS yi konumsal bilgi sistemlerinin tümünü içeren bir kavram olarak tanımlarken, kimileri de konumsal bilgi sistemleri içinde kullanılan özel amaçlı bir sistem olarak tanımlamaktadır. Son yıllarda CBS yi, konumsal bilgi sistemlerinin tümünü içeren bir kavram olarak tanımlayanlar çoğunluktadır. Bu görüşe göre, CBS genel bir kavram olup, uygulama alanlarına göre adlar alan tüm konumsal bilgi sistemlerinin genel adıdır. Dünya üzerindeki bütün veriler coğrafi veri olarak kabul edilirse, CBS uygulama alanlarında o kadar uzun liste oluşturulabileceği sonucuna varılmaktadır. Coğrafi Bilgi Sistemi kavramı bünyesinde üç kelimeyi barındırmaktadır: Coğrafya, bilgi ve sistem. Coğrafya yeryüzünde oluşan tüm süreçler ve özelliklerle ilgilenir. Bilgi, coğrafi bilgi sisteminin kalbi konumundadır ve büyük oranda verinin saklanması ve analiz edilmesini kapsar. Sonuç olarak, sistem ise, bilgisayar, veri ve insan arasında işleyen ilişkiler ağını sorular sorarak ve yeni yanıtlar keşfederek anlatan bir yapıdır (Ludwig and Audet, 2000). Coğrafi bilgi sistemleri, en genel tanımla, mekânsal sorunların çözümü için tasarlanmış, mekanla ilgili verilerin toplanması, yönetimi, işlenmesi, analiz edilmesi ve görüntülenmesi için kullanılan donanım, yazılım, veri ve yöntemler bütünüdür. Coğrafi bilgi sistemlerinin kullanıldığı alanlar ve konular temel olarak şu başlıklar altında ele alınabilir; Çevre yönetimi, doğal kaynaklar yönetimi, ulaşım planlaması, sağlık, güvenlik, iletişim, sosyal hizmetler, enerji, madencilik, ekonomi Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Tarihsel Gelişimi Son yıllarda hızla ilerleyen ve teknolojinin vazgeçilmez amaçlarından biri olan bilgiden yararlanma olgusu, ülkelerin sahip olduğu ve geleceğe yönelik planlamalarında kullanabileceği en büyük hazinedir. Toplumsal kalkınma sürecinde, doğru politikaların üretilmesine olan gereksinim yanında, bireylerin kaliteli hizmet beklentilerinin artması, internetle birlikte gelen yoğun bilgi istemleri, iletişim ağlarının coğrafi referanslı bilgilere açılması, kimi yeniliklere ve gelişmelere neden olmaktadır. Bilgi teknolojileri, gelişmekte olan ülkelerde birey, toplum ve yönetim düzeylerine farklı boyutlarda yansımakta, bunun sonucu olarak da yönetsel yapıları yeni yapılanmalara zorlamaktadır (Akdeniz ve Aydınlı, 2004). 276 ANKARA ŞUBESİ

5 1940 lardan sonra gelişen bilgisayar teknolojisi ve daha sonraki gelişmeler coğrafi bilgi sistemlerinin doğmasına neden olduğu iddia edilmektedir. CBS nin kavramsal anlamda ilk ortaya çıkışı Kanada nın ulusal arazilerinin özelliklerine göre saptanmasına yönelik olarak geliştirilen Kanada CBS Projesiyle olmuştur. Öte yandan 1966 yılında Harvard Üniversitesi nde gerçekleştirilen bir proje de ilk kuramsal CBS çalışması olarak anılmaktadır (Yomralıoğlu, 2000). Her ne kadar ilk ortaya çıkışı 1960 lı yıllara rastlasa da süreç içerisinde coğrafi bilgi sistemlerindeki yenilikler ve gelişmeler nedeniyle belli başlı gelişme aşamalarından söz edilebilmektedir. Literatüre bakıldığında tarihsel süreci beş temel aşamada özetleyen görüşlerin bulunduğu görülmektedir. İlk aşama 1960 lı yılların ortaları olarak benimsenmektedir. Bu dönem, konumsal istatistiksel analizlerin oldukça güç olduğu, bilgisayar grafikleri kullanılarak yapılan basit veri oluşturma ve kodlamaların yapıldığı dönemdir. İkinci aşama, 1960 ların sonu ile 1970 lerin başına rastlayan dönemdir. Bu aşamada, daha gelişmiş konumsal analiz yöntemleri, iki boyutlu haritalardan daha çok grafik gösterimler yoğunluktadır ve profesyonel kullanım artmıştır. Üçüncü aşama, 1970 li yılların ortalarında diğer meslek ve disiplinlerle, özellikle fen bilimleri ve mühendislik alanlarında önemli denilebilecek işbirliği ve ortaklıkların yaşandığı dönemdir. Dördüncü aşama, 1970 li yılların sonları ile 1980 li yılların ortalarını kapsamaktadır. Bu aşamanı en tipik özelliği, daha küçük ve daha ucuz bilgisayarların kullanılarak, basit, esnek, verilere erişimi hızlı, analitik ve grafik üretken yeteneği olan yazılımların üretilmesidir. Beşinci aşama, coğrafi bilgi sistemlerinin temel araştırmalarda yeniden canlanma ve karar verme süreçlerine yardımcı olduğu aşamadır. Bunun sonucu olarak, öğrenebilen ve bilgiyi uygulayabilen bir akıllı yazılım gelişmesi olmuştur (Yomralıoğlu, 2000). 3. KENTSEL YAŞAM KALİTESİ KAVRAMI VE GÖSTERGELERİ 3.1. Kentsel Yaşam Kalitesinin Tanımı Kentler, günümüzde gerek rekabetin gerekse işbirliğinin odak alanları arasında yer almaktadır. Kentsel yaşam kalitesi kavramı, mimarlar, kent plancıları, yerel yönetimler ve çevre sorunları ile ilgilenen uzmanlar tarafından geliştirilmiş bir kavramdır. Yaşam kalitesinin geliştiği kentler, hem kent sakinlerine huzur ve mutluluk sunmakta, hem de ekonomik aktivitelerin gelişmesi sebebiyle toplumsal kalkınmaya katkı sağlamaktadır. Yaşam kalitesi kavramı oldukça geniş anlamlar içermektedir. Ekonomik olarak insan onuruna yaraşır bir düzeyde kazanç elde edebilmek, sağlık ve eğitim hizmetlerinden yararlanabilmek, nitelikli bir konut, sağlıklı bir çevre, fırsat ve cinsiyet eşitliği, saygınlık ve güvenlik gibi pek çok etmen yaşam kalitesinin düzeyini etkilemektedir. Yaşam kalitesi kavramı, modern yaşamın gelişimi ve toplumların çağdaşlaşmasıyla birlikte gündeme gelen ve gelişen bir kavramdır. Araştırmalar teknolojinin gelişmesi ve gelir düzeyinin yükselmesiyle birlikte, maddi zenginliğin yaşam kalitesinin tek başına bir göstergesi olmadığını; mekansal, toplumsal ve hatta siyasal etmenlerin de bireyin yaşam kalitesinde etkili olduğunu göstermektedir (Pacione, 2003). Szalai, yaşam kalitesini, bireyin varoluş hali, refahı ve yaşamdan memnuniyet düzeyi ile ilişkilendirmekte, yaşam kalitesinin bir yandan nesnel gerçekler ve etkenlerle, diğer yandan ise bireysel algı ve değerlendirmelere dayalı öznel etkenlerle şekillendiğini belirtmektedir (Szalai, 1980). Van Kamp ise, yaşam kalitesi kavramını, çevrenin ölçülebilir mekansal, fiziksel ve toplumsal bileşenleri ve bu bileşenlerin algılanma biçimlerini bir arada ele alan ve buna göre bireylerin algılama biçimlerinin yalnızca nesnel özellikleri ile değil aynı zamanda bireysel etkilerin de değerlendirildiği bir yaklaşımla ele almaktadır (Van Kamp vd, 2003). 277

6 Kentsel yaşam kalitesi; toplum, ekonomi ve çevre ekseninde, yaşam kalitesi ve çevre kalitesinin karşılıklı etkileşiminde gerçekleşen nesnel ve öznel değerlendirme ölçütleri ile ifade edilebilen bir kavramdır. Kentsel yaşam kalitesinin algıya dayalı esenlik, sağlık, güvenlik, huzur vb. değerleri öznel bileşenlerini oluştururken; yapılı çevre, doğal çevre, ekonomik ve sosyal fonksiyon alanları gibi somut değerler ise nesnel bileşenlerini oluşturmaktadır (Emür ve Onsekiz, 2007). Geray a göre, dar anlamıyla kentsel yaşam kalitesi; toplumsal, ekonomik ve mekansal öğeler açısından kent tanımına giren yerlerde, kentsel alt yapı, iletişim, konut ve benzeri olanakların sunulma düzeyinin önceden belirlenen ölçümlerin üstünde olması durumunu yansıtır. Geniş anlamıyla kavram, toplumsal, kültürel, siyasal öğe ve süreçleri de içerir. Bu bağlamda, kentsel yaşam kalitesinin, toplumbilimsel açıdan çok yönlü olarak ele alınması gerekir. Kente özgü çağdaş toplumsal gereksinimlerin karşılanma düzeyi bu konuda anlamlıdır. Kentsel yaşam kalitesi düzeyinin yüksek olduğu kentler, bireyleri yalnızca barındıran değil, toplumsal, ekonomik, kültürel gereksinimlerini de karşılayan yönetime katılım olanaklarını sunan kentlerdir (Geray, 1998). Kentlerin yaşam kalitesinin düzeyi belli göstergelerden anlaşılabilmektedir. Temel olarak ele alınabilecek göstergeler; ekonomik kalkınmışlık durumu, nüfus, konut, işgücü, sağlık, güvenlik, çevre, yurttaşlık, siyasal haklar ve toplumsal bağlılık olarak söylenebilir Kentsel Yaşam Kalitesi Göstergeleri ve Alt Kategorileri Kimi kentsel yaşam kalitesi tanımlamalarında, kavramın nesnel ve öznel boyutlarına vurgu yapılmaktadır yılında Yeni Zelanda da yapılan bir araştırmaya göre kentlerin nesnel yaşam göstergeleri ile değerlendirilerek yaşam kalitesi en yüksek olan kentlerin saptandığı görülmektedir. Bu çerçevede söz konusu somut kentsel yaşam kalitesi göstergeleri 11 ana başlık halinde şu şekilde sıralanmaktadır; Nüfus, bilgi ve hünerler, ekonomik yaşam ölçünleri, ekonomik kalkınma, konut, sağlık, yapılı çevre, doğal çevre, güvenlik, toplumsal bağlılık düzeyi ve temel siyasal haklardır. Öncelikle temel kentsel yaşam kalitesi göstergelerini ve alt kategorilerini belirtip daha sonra bazı CBS uygulamalarından söz etmek daha doğru olabilir. Nüfus; nüfusun artışı, etnik yapı, aileler ve konut, engelliler. Bilgi ve hünerler; anaokuluna katılım, okullaşma oranı, kariyer eğitimi. Ekonomik kalkınma; ekonomik büyüme, iş, AR-GE çalışmaları, yerel işletmeler, turizm ve göçmenler. Ekonomik yaşam ölçünleri; gelir, hayat pahalılığı, toplumsal yoksunluk. Konut; konut fiyatları ve alabilme oranları, yoğunluk, konutta kalış süreleri. Sağlık; bebek ölümleri, hastalıklar, ortalama ömür, sağlık sigortası, madde bağımlılığı, zihinsel ve ruhsal iyi olma hali. Yapılı çevre; toprak ve arazi kullanımı, trafik ve ulaşım, kamusal hizmetlere erişim ve yoğunluk. Doğal çevre; atık yönetimi ve dönüşümü, yerel doğal kaynaklar, biyoçeşitlilik, enerji kullanımı, hava kalitesi, plaj nehir ve göllerin durumu, içme suyu kalitesi, suyun korunması. Güvenlik; güvenlik algılamaları, çocuk güvenliği, yaralanmalar, yolların güvenliği, çalışılan yerlerin güvenliği, suç oranları ve düzeyleri. Toplumsal bağlılık düzeyi; kimlik ve çeşitlilik, yerel toplumun gücü, elektronik iletişim, sanat ve kültür. Temel siyasal haklar; karar verme süreçlerine yerel halkın katılımı, seçmen tutum ve davranışları, yerel karar organlarında temsil (URL 1, 2008). Tüm bu göstergelerin CBS ile ne tür bir ilişkisi bulunmaktadır? Ya da CBS kentsel yaşam kalitesinin yükseltilmesine ne şekilde katkıda bulunmaktadır? sorularına yanıt verebilmek gerekmektedir. Yukarıda sözü edilen tüm bu somut göstergeler ve alt kategoriler kentsel yaşam kalitesinin değerlendirilmesinde ölçüt olarak 278 ANKARA ŞUBESİ

7 kullanılmaktadır. Bu göstergelerin ve alt kategorilerin CBS ile ilişkisi kimi örnek ve önerilerle değerlendirilmektedir. Artık günümüzde kentsel yaşam kalitesi, hem nesnel hem de öznel boyutlarıyla değerlendirilmektedir. Öte yandan nicelik gittikçe önem kazanmakta ve pek çok değer rakamlarla ifade edilmektedir. Bu şekilde yapılan ifadelendirmeler insanların zihninde daha kalıcı olmakta ve belli konularda bilinç oluşumuna yardımcı olmaktadır. Örneğin, bir kentin sahip olduğu yeşil alanların büyüklüğü, içme suyunun kalitesi, hava kirliliği oranları rakamlarla açıklandığında daha anlamlı olmaktadır. İşte bu noktada, CBS nin kentsel yaşam kalitesi göstergeleri ve alt kategorileri ile ilişkisini irdelemek gerekmektedir. Ancak, tüm kentsel yaşam kalitesi göstergeleri ile CBS ilişkisini örneklerle açıklamak çalışmanın boyutlarını aşabilir. O yüzden kimi dünya örneklerinden ve ülkemizdeki uygulamalardan söz edilerek çeşitli önerilerde bulunmak yerinde olabilir. 4. CBS NİN KULLANIM ALANLARI VE KENTSEL YAŞAM KALİTESİNE ETKİSİNE İLİŞKİN ÖRNEKLER Kentsel alanlar, coğrafya ve insan ilişkilerinin en yoğun yaşandığı mekanlardır. En karmaşık ilişkiler, en yoğun veri akışı ve değerlendirmeleri kentsel yerleşimlerde söz konusudur. Kent nüfusunun yoğunluğu, sağlık, eğitim, ulaşım ve kültürel hizmetlerin dağılımı, bu olanaklara erişim düzeyi kentleri daha yaşanabilir ya da yaşanamaz kılmaktadır. Tüm bilim dalları, insan yaşamını daha rahat, konforlu ve güvenli hale getirmeyi amaçlamaktadırlar. Bu bağlamda, özellikle coğrafi bilgi sistemlerinin kentsel yaşam kalitesinin yükseltilmesi konusundaki olumlu katkıları çok fazladır. Başlangıçta, bilgisayar destekli tasarım ve sayısal harita üretimini amaçlayan coğrafi bilgi sistemleri, giderek alt yapı uygulamaları, çevre yönetimi, planlama ile birlikte sosyo-ekonomik alanlarda da uygulanmaya başlamıştır (Akdeniz ve Aydınlı, 2004). Başta güvenlik ve sağlık olmak üzere, eğitim, ulaşım, ekonomi ve daha pek çok yaşam alanında uygulamaları ve yararları gözlemlenmektedir. Bunun yanı sıra iletişim teknolojilerindeki yenilikler, internet ve bilgisayarın günlük yaşamda daha da yaygınlaşmasıyla birlikte CBS kullanım alanlarında ve kullanıcı sayılarında artışlar görülmektedir. Harita ürünleri ve internet üzerinden harita sağlayıcıların hızlı gelişmesiyle birlikte, haritaların her gün milyonlarca kullanıcı tarafından izlendiği tahmin edilmektedir. Bu CBS kullanıcılarının sayılarının milyonlarca olduğu anlamına gelmektedir. Yakın bir gelecekte internet kullanıcıları da CBS nin tanımı ve işlevi geliştirilerek sisteme dahil edildiğinde bu kullanıcıların katlanarak artacağına anlamına gelmektedir (Longley vd., 2005). Literatürde özellikle sağlık, güvenlik, ulaşım, eğitim, nüfus vb. alanlarda CBS kullanımına ilişkin örnekler bulunmaktadır. Hızla büyüyen ve gelişen kentlerin, sağlık alanındaki uygulamalarının en ekonomik ve en iyi koşullarda yerine getirilmesi, kent insanına en sağlıklı koşulların sağlanması coğrafi bilgi sistemlerinin faydaları arasında yer almaktadır. Örneğin, diyaliz hastalarının mekansal ve mekansal olmayan bilgilerinin işlenerek izlenmesi ve gerekli tedavilerinin yapılması, hizmetin kalitesinin artırılması, hasta memnuniyetini arttırabilir (Durduran vd, 2005). Sağlık ve CBS ilişkisi aynı biçimde örneklerine çokça rastlanan bir durumdur. Ek olarak, özellikle kamu kurumlarında çalışan kişiler arasında kan grubu veri tabanının oluşturulması ve sürekli güncellenmesi özellikle doğal yıkım olaylarında ve acil durumlarda kan verebilecek kişilerin ve kan gruplarının belli olması yaşamsal önem taşımaktadır. Öte yandan, nüfus ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda, yatırımcılara ve yerel yöneticilere nüfusa ilişkin ayrıntılı bilgilerin CBS yardımı ile sağlanması olanaklıdır. Yıllara göre mahalle nüfuslarının artış oranlarının harita üzerinde gösterilmesi, yaş, cinsiyet, engelli olma durumuna göre, okul, sağlık ocağı ve özel bir takım 279

8 yatırımların daha uygun bir biçimde yapılması arasında bir ilişki kurulabilmektedir. Öte yandan bölgeye yapılacak anaokulu sayısı ve anaokulu çağındaki nüfusun durumu arasında bir bağ kurulup okul öncesi eğitimin önündeki yapısal sorunların-uzaklık vb.-çözümüne katkı sağlanabilir. Aynı yöntem ÖSS başarısı ile mahallelerin durumları arasındaki ilişkiler analiz edilerek söz konusu sorunlar ile başa çıkılabilir. Başarıyı yükseltmeye dönük özel yöntemler uygulanabilir. Kentsel yaşam göstergeleri arasında sayılan güvenlik konusunda da CBS den yararlanılmaktadır. Büyük kentlerin gerek alan gerekse nüfus olarak hızla büyümeleri ve suç olaylarının artması, suçun önlenmesine yönelik çalışmaları güçleştirmekte, suç ve suçlu ile savaşımda daha etkin, hızlı ve yeni yöntemlerin bulunmasını gerekli kılmaktadır. Suç araştırmalarında CBS kullanımı, suçla ilgili verilerin mekansal ilişkilerinin görselleştirilmesini sağlayarak suç analizinde ve potansiyel suçların önlenmesinde önemli kolaylıklar sağlamaktadır. Bu alanda ülkemizde ilk uygulama, 1999 yılında Bursa da gerçekleştirilmiştir (Yılmaz ve Ergün, 2005). Ekonomik anlamda görece geri yörelere yatırımlar yapılması ve yerel halkı bilinçlendirmeye yönelik görsel çalışmaların yapılması sırasında CBS den yararlanılabilir. Ülkede ya da kentte bebek ölümlerinin yaşandığı bölgelerin gösterilmesi, anaokuluna katılım oranlarının yine bölgesel düzeyde vurgulanması, suç ve trafik yoğunluğuna ilişkin CBS yardımıyla yapılacak analizler, kamu görevi yapan kişi, kurum ve kuruluşlara önemli katkı sağlayabilir. Ayrıca, kent bilgi sistemi çerçevesinde yapılan çalışmaların yerel yönetimlerde hizmet kalitesini ve hızını artırabileceği söylenebilir. Dünyada 1960 lı yıllarda ilk kullanım örneklerini gördüğümüz CBS zamanla çok önemli gelişmeler göstermiş ve yaşamın pek çok alanında kullanılmaya başlanmıştır. Ülkemiz için özellikle büyük kentlerimizin pek çoğunda kent bilgi sistemi yöntemlerinden yararlanılmakta yerel halka ve yerel yöneticilere kolaylıklar sağlamakta ve sıklıkla yararlanılmaktadır. Pek çok verinin, pek çok değişkenle ilişkilendirilerek yöneticilere hızlı bir biçimde sunulmasının, verimli ve etkin kararlar alınmasında önemli etkisi olduğu açıktır. Ancak burada kentlerimizin içinde bulunduğu durumu hatırlatarak gereken ve gerçekleşen arasında önemli farklar olduğunu belirtmemiz gerekmektedir Bir CBS Örneği Olarak ADUYBİM (Acil Durum Yönetimi ve Bilgi İşlem Merkezi) Afyonkarahisar ili açısından ve il sınırları içindeki belediyeler için önemli alt yapı projelerinin hazırlanmasında kullanılacak haritaların oluşturulması, grafik ve web sayfalarının tasarımı, yatırımcılar için gerekli alt yapı verileri ADUYBİM tarafından sağlanmaktadır. Ayrıca, depremden, hızlı nüfus hareketlerine, dış tehdide kadar geniş bir yelpazede sayılabilecek; beklenmeyen ya da öngörülmeyen durumlarda, yönetim kademesine doğrulanmış ve her türlü analizi yapılmış bilgiyi hazırlayan ve yönetim kademesine karar verme altlığını sağlayan merkezdir (Aduybim, 2004). ADUYBİM in temel görevi; Afet yönetimine ilişkin en temel ve kritik bilgileri, yöneticilerin kullanımına hazır hale getirmek ve bu bilgileri anlamlı hale getirmektir. Diğer bir deyişle, Afyonkarahisar iline ait tüm envanteri(kırsal alan dahil) elde etme, bu bilgileri analiz etme ve CBS üzerinde grafik hale getirme ve kullanıma sunma olarak değerlendirilebilir. Aynı zamanda günlük kentsel yaşam kalitesinin yükseltilmesine ilişkin verinin de toplandığı merkezdir. Bu görevleri ana başlıklar biçiminde şu şekilde sıralamak olanaklıdır; 1. Acil durum yönetimine geçildiği hallerde kamu ve özel sektöre ait her türlü araç, gereç ve taşıtlardan yararlanılmasında eşgüdüm hizmetlerini yürütmek. 2. Valilik Kriz Yönetim Merkezinin çalışmalarına eşlik etmek ve elektronik ortamda kayıt ve yazılım hizmetlerini yürütmek. 3. İlin coğrafi bilgi sistemini yapmak ve 280 ANKARA ŞUBESİ

9 gelişimini devam ettirmek. 4. Yazılımlar üretmek, web sayfalarını oluşturmak, güncellemek, bilgi sistemlerini kurmak (URL 2, 2008). Avrupa Birliği ne üyelik sürecinde, Türkiye de kentsel düzeyde kurum ve kuruluşlar tarafından oluşturulan dijital sistemlerin birbirinden bağımsız olması ve her kurumun gereksinim duyduğu veriyi kendi veri tabanında saklaması ve güncellemesi sonucunda önümüzdeki yıllarda ülkemizde bir veri çöplüğü oluşacağı tahmin edilmektedir. Bunun yanı sıra, kamu kaynakları ile elde edilen verilerin, genel güvenlik ilkeleri gözetilerek diğer kamu kurumlarınca paylaşılmaması kaynak ve zaman kaybına neden olmaktadır. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ CBS etkin bir kent yönetim aracı olarak kullanılabilir. Ancak, bu yönetsel aracı, kent ve gelecek kuşakların iyiyi ve doğruyu başarmaları için kullanmak gerekir. Özellikle kentsel planlama aşamasında CBS den en üst düzeyde yararlanılması mümkün olursa ve kamu yararını arttıran, gelir dağılımındaki dengesizliği azaltan bir işlev görmesi sağlanabilirse kentsel yaşam kalitesine olumlu bir katkı yapmış olur. Kentleşme eğilimlerinin sürmesiyle birlikte kentsel mekanlarda yaşayan nüfus artış gösterecektir. Bu artış beraberinde kimi nicel ve nitel sorunlara yol açabilir. Bu çerçevede CBS den yararlanılarak kentsel yaşamın daha kaliteli hale getirilmesi olanaklıdır. Önümüzdeki yıllarda bilgisayar ve internet teknolojilerindeki yeniliklerin kentleşmeyi, ulaşımı, sağlık, eğitim ve pek çok yaşam alanını etkileyeceği açıktır. İş yaşamında internet kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte kentleşme eğilimlerinde de değişiklikler olacağı beklenmektedir. CBS nin günlük yaşantımızda daha çok kullanılması pek çok bilim dalı tarafından tercih edilmesi kentsel yaşam kalitesi üzerinde olumlu etkiler yapacaktır. Ancak burada önemle üzerinde durulması gereken nokta şudur: CBS yalnızca teknik bir uğraş olarak ele alınmamalı, tüm kullanım alanları ve kavramlar anlaşılır bir dille insanlara anlatılmalı, diğer disiplinlerle olan ilişkisi ve katkısı vurgulanmalıdır. Özellikle yaşamın pek çok alanında kullanım olanağı bulunduğu, yaşamımızı kolaylaştırıcı bir araç olduğu gerçeği göz ardı edilmemelidir. KAYNAKLAR ADUYBİM (Acil Durum Yönetimi ve Bilgi İşlem Merkezi)., T.C Afyonkarahisar Valiliği, Yayın No:24, Afyonkarahisar. Akdeniz H., Aydınlı H.İ., Yerel Yönetimlerin Coğrafi Bilgi Sistemlerine Dayalı Olarak Yeniden Yapılandırılması, Yerel Yönetimler Kongresi 3-4 Aralık, Biga/Çanakkale. Aşık Ö., Ulusal Bilgi Toplumu Stratejisinde CBS nin Yeri, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 30 Ekim-2 Kasım, KTÜ, Trabzon. Durduran S.S., Erdi A., Kara F., Durduran Y., Diyaliz Hastalarının Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla İzlenmesi: Konya Örneği, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 28 Mart-1 Nisan, Ankara. Emür S.H., Onsekiz D., Kentsel Yaşam Kalitesi Bileşenleri Arasında Açık ve Yeşil Alanların Önemi- Kayseri-Kocasinan İlçesi Park Alanları Analizi, SBE Dergisi, Sayı 22, ss , Kayseri. 281

10 Erdi A., Durduran S., Özkan G., Türkiye de Coğrafi Bilgi Sistemleri Çalışmalarında Kurumsal Politikalar ve Bir Öneri, 3. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, 6-9 Ekim. Geray C., Kentsel Yaşam Kalitesi ve Belediyeler, Türk İdare Dergisi, Sayı 421, ss Kayır G.Ö., Coğrafi Bilgi Sistemlerinden Yararlanarak Antalya Kenti İçin Sürdürülebilirlik Projesi Geliştirilebilir, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 30 Ekim-2 Kasım, KTÜ, Trabzon. Longley P.A., Goodchild M.F., Maquire D.J., Rhind D.W., Geographical Information Systems, Second Edition, Copyright by John Wiley&Sons, New Jersey, USA. Ludwig G., Audet R., GIS in Schools, ESRI Inc, Printed in the USA. Pacione M., Urban Environmental Quality and Human Wellbeing- a Social Geographical Perspective, Landscape and Urban Planning. Cilt 65. Szalai A., The Meaning of Comparative Research on the Quality of Life, The Quality of Life, ed. A Szalai and F Andrews, Sage Beverly Hills, CA, pp URL 1, Quality of Life 07 in Twelve of New Zealand s Cities, URL 2, ADUYBİM in İnternet Sitesi, Van Kamp I., Leidelmeijer K., Marsman A., Hollander de A., Urban Environmental Quality and Human Well-Being. Towards a Conceptual Framework and Demarcation of Concepts; a Literature Study, Landscape and Urban Planning, Cilt 65, pp Yalçıner Ö., Depreme Dayanıklı Kentler İçin Coğrafi Bilgi Sistemleri, Gazi Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 17, No 3, ss Yılmaz A., Ergün G.S., Şehir Güvenliği, Coğrafya ve CBS (Samsun Örneği), Ege Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu Bildiri Kitabı, ss , İzmir. Yomralıoğlu T., Coğrafi Bilgi Sistemleri, Temel Kavramlar ve Uygulamalar, Trabzon: KTÜ Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, İstanbul. 282 ANKARA ŞUBESİ

11 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN NEONATAL TETANOZUN DAĞILIMININ BELİRLENMESİNDE KULLANIMI S. Erdoğan 1, R. Demirel 2, İ. Tiryakioğlu 3 1 A.K.Ü. Mühendislik Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Böl., Afyonkarahisar saffet_erdogan@hotmail.com 2 A.K.Ü. Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı, Afyonkarahisar rehademirel@yahoo.com 3 A.K.Ü. Mühendislik Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Böl., Afyonkarahisar itiryakioglu@aku.edu.tr ÖZET Bu araştırmada coğrafi bilgi sistemlerinin bünyesinde bulunan mekansal analiz yöntemlerinin kullanılmasıyla, Türkiye de neonatal tetanoza ilişkin istatistiki olarak anlamlı bölgesel bir kümelenmenin olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın analizlerinde T.C Sağlık Bakanlığının yılları arasındaki kayıtlı neonatal tetanoz vakalarına ait veriler ile yıllarına ait Türkiye İstatistik Kurumu nun demografik verileri kullanılmıştır. Global mekansal oto-korelasyon indeksleri neonatal tetanoza ait istatistiki açıdan anlamlı bir kümelenmenin varlığına işaret etmiştir. Sonuç olarak bu çalışma, coğrafi bilgi sistemlerinin ve bu sistemlerin çatısı altında gerçekleştirilen mekansal analiz ve istatistik yöntemlerinin hastalık hızının yüksek olduğu yerleri belirlemede ve hastalıkların epidemiyolojisini anlamada önemli katkılar sağlayacağını da göstermektedir. Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemi, Epidemiyoloji, Neonatal tetanoz. 1. GİRİŞ Epidemiyolojide hastalıkların dağılımına ait haritalar önemli bir rol oynamaktadır. Bu haritalar öncelikli alanların belirlenmesi, hastalığın etki alanının coğrafi dağılımının belirlenmesi, hastalık sebebi hakkındaki hipotezlerin formülüzasyonu, hastalığın izlenmesi, coğrafi çeşitlilikler için gerekli risklerin değerlendirilmesi gibi birçok amaç için kullanılabilir (Bailey, 2001). Halk sağlığına yönelik coğrafi analiz uygulamaları 1854 de John Snow un Londra da kolera salgını üzerine yaptığı çalışmaya kadar dayanmaktadır. Sağlık hizmetleri ve epidemiyolojiye yönelik coğrafyanın kullanılmasının mantığı hastalık dağılımının birbirine benzeyen ve benzemeyen faktörlerinin değerlendirilmesinden türetilmiştir (Mayer, 1983; Moore, 1999). Son otuz yıldır bilgi teknolojilerinin gelişimi, mekansal deseni belirlemeye yönelik çalışmalar için önemli kolaylıklar sağlamıştır. Bu yüzden coğrafi bilgi sistemleri (CBS) halk sağlığı ve epidemiyoloji araştırmalarında da sıklıkla kullanılmaya başlamıştır (Moore, 1999). CBS çok büyük miktarlardaki verilerin görselleştirilmesi, yönetilmesi ve analizleri için gerekli araçların toplandığı bir güç olmuştur lı yıllardan bu yana CBS yazılımlarında yaşanan ucuzlama ve kullanıcı dostu ara yüzlerin gelişmesi sayesinde mekansal verinin görselleştirilmesi, 283

12 yönetimi ve de mekansal analizlerin kullanımı, kolaylaşmış ve mekansal analiz yöntemlerini içeren CBS yazılımlarına olan ilgi de gittikçe artmıştır (Erdoğan vd., 2008). İnsan sağlığı, bireyin yaşam kalitesinin ve ulusal ekonomik gelişimin önemli bir göstergesidir. Hastalıkların kontrolü ve yönetimi, hükümetler ve sağlık kuruluşları için önemli birer görevdir (Dragioevio, 2004). Günümüzde birçok sağlık kurumu, firmalar ve araştırmacıların sahip oldukları sağlık verilerinin yönetimi ve analizine yönelik, CBS teknolojileri kullanılmaktadır. Türkiye nin bölgeleri arasındaki coğrafi, ekonomik ve kültürel farklılıklar yüzünden bazı hastalıkların dağılımlarının farklılık göstermesi beklenmektedir. Mekansal analizler, ilgilenilen problemin mekansal konumunu da dikkate alarak, onların ilişkilerinin ve niteliklerinin belirlenmesi için kullanılır (Camara vd., 2001). Mekansal analiz destekli CBS ile mekansal ilişkilerin ve kümelenmelerin belirlenmesi, hastalığın durumunun anlaşılmasına ve nerede ne zaman nasıl önlem alınacağına destek olmaktadır. Fakat bu analizlerin başarısı resmi kurum kaynaklarından gelen verilerin güvenilirliğine, kapsamına ve doğruluğuna bağlıdır. Bu verilerle ilgili olarak raporlama ve kodlama gibi problemlerle karşılaşılmaktadır. Bundan dolayı halk sağlığına yönelik CBS kullanımı veri kalitesine ve mekansal özelliklere bağlıdır (Moore, 1999). Mekansal istatistikler ve analizler genellikle gözlemlenen birimlerin mekansal ilişkilerini düzenlemeyi amaçlar. Bu arada aynı zamanda bu birimlere ilişkin öznitelik bilgilerini de dikkate alırlar (Pfeiffer, 1996). Mekansal analizlerde kullanılan yöntemleri başlıca 3 aşamada incelenebilir. Bunlar; verinin görselleştirilmesi, tanımlayıcı-keşifçi mekansal veri analizleri (ESDA) ile irdelenmesi ve olgunun mekana bağlı olarak modellenmesidir (Gatrell vd., 1996). Veri analizinin ilk aşaması veri görselleştirmesidir. Görselleştirme veri özelliklerini belirleme işlemini destekler. Bu tanımlayıcı-keşifçi mekansal veri analizlerinin de amacıdır. Bundan dolayı görselleştirmenin ESDA üzerinde önemli bir rolü vardır (Haining, 2005). ESDA nın görsel ekranı grafikler, haritalar ve çizimler kullanarak analizciye yardımcı olmaktadır. İkinci aşamada ESDA, model sonuçlarını incelemede, sıcak-soğuk alanların ya da kümelenmelerin keşfinde, mekansal sapmalar ve veri hatalarını belirlemeye yönelik istatistiksel teknikleri kullanmaktadır (Anselin vd., 2000). ESDA teknikleri, mekansal veri yapısındaki tesadüfü olmayan lokal kümelerin konumu ve varlığını anlamaya uygun olmasına rağmen, bu kümelerin oluşumunu açıklamada yetersiz kalmaktadır (Anselin vd., 2000). Bu nedenle kullanılan mekansal modelleme teknikleri objelerin mekansal ilişkilerini de hesaba katarak bağımlı değişkenlerin öznitelik değerleri arasındaki ilişkileri açıklamayı hedeflemektedir (Pfeiffer, 1996). Mekansal veri modellemeleri, toplanan verilerin kapsamını incelemeye, analiz etmeye, test hipotezlerine ve kurulan bir hipotezi çürütmeye olanak tanıyan işlemlerdir. Mekansal verideki değişimi göstermeye yönelik bir mekansal model belirleyen analizci, güçlü hipotez testleri kurarak, analizler yapabilir (Haining, 2005). Mekansal istatistik ve analiz metotları kullanılan mekansal veri tipine bağlı olarak üç ana kategoriye ayrılabilir; noktasal, alansal ve jeoistatistiksel analiz tipleri (Cressie, 1993). Bu çalışmada sadece alansal verilerde mekansal analiz tekniklerinin uygulamaları vurgulanmıştır. Alansal verilerle kullanılan mekansal analiz teknikleri, genellikle gözlemlenen yönetimsel birim için toplanan verilere dayanır. ESDA teknikleri ile araştırmalar birinci dereceden mekansal analizler ve ikinci dereceden mekansal analizler olarak sınıflandırılabilirler. Birinci dereceden mekansal analizler; kısaca alan boyunca çeşitli işlemlerin beklenen değerlerini açıklarken, ikinci dereceden mekansal analizler farklı bölgelerdeki işlemin değerleri arası kovaryansı açıklamaktadır (Gatrell vd., 1996). Birinci dereceden ESDA tekniklerinin amacı komşu alanların üzerindeki öznitelik değerlerinin eğilimini ve global değişimleri belirlemektir. Birinci dereceden mekansal analizlerde sıklıkla kullanılan metotlar; Kernel yaklaşımı, yumuşatma analizleri ve kayan alanlar teknikleri dir (Pfeiffer, 1996). İkinci dereceden mekansal analizlerin amacı; mekansal bağımlılığın sapmalarını ve de mekandaki değerlerin ilişkisinin yapısını göstermektedir. Mekansal bağımlılığı göstermekte kullanılan fonksiyonlar mekansal oto-korelasyon ve variogramdır.. Bu durum negatif ya da pozitif olarak 284 ANKARA ŞUBESİ

13 belirlenir. Pozitif bir durumda benzer değerlerin kümelenmesi söz konusu iken, negatif bir durumda benzemeyen değerlerin gruplanması söz konusudur. Mekansal otokorelasyonu ölçmek için sıklıkla kullanılan Join Count, Ripley K, Geary C and Moran I gibi indeksler vardır (Cressie, 1993). En çok kullanılan iki indeks Moran I ve Geary C indeksleridir. Moran I ve Geary C indeksleri mekansal tesadüflerden olan sapmayı ölçer. Her ikisi de mekansal otokorelasyonun global ölçütleridir. Bu indeksler tüm çalışma alanı için mekansal otokorelasyonun bir ölçüsünün kontrolünü ve mekansal örneklerin kümelenmesini tek bir değerle ifade eder. Bu arada değişkenleri standardizasyonu biçiminde kullanıldığı zaman mekansal otokorelasyonun derecesi Moran saçılım grafiği olarak isimlendirilen özel bir saçılım grafiği ile görselleştirilmektedir (Anselin, 1996). Global ölçütler bütün alan üzerinde mekansal oto-korelasyonu test etmeye olanak sağlarken bölgesel değişimler gözden kaçırılabilmektedir. Bu durum için lokal mekansal otokorelasyon indeksleri geliştirilmiştir. Bu indekslerle global düzeyde yapılan analizlerde fark edilemeyen lokal düzeydeki tesadüfü olmayan kümelenmeleri belirlemek mümkün olabilmektedir (Pfeiffer, 1996). Global mekansal oto-korelasyon indekslerinin bölgesel olarak uyarlanmış lokal indeksleri de mevcuttur. Lokal mekansal oto-korelasyon indeksleri bölgedeki her bir birim alan için sahip olduğu komşu alandaki değerlerle ilişkili bir öznitelik değeri hesaplar. Bu metotlar sıcak-soğuk alan kümelenmeleri ve aykırı noktaların saptanması için kullanılan uygulamalar için oldukça elverişlidir (Anselin, 1995). Yaşamın ilk ayı içerisinde görülen, genellikle bebek 3-14 günlükken karakterize olarak artan huzursuzluk/rahatsızlık ve beslenme güçlüğü ile başlayan, Clostridium tetani basilinin neden olduğu enfeksiyon jeneralize tetanoz Neonatal tetanoz (yenidoğan tetanozu) olarak adlandırılır (URL 1; Murphy, 2008). Neonatal tetanozun gelişmekte olan ülkelerde en sık görülen tetanoz türü ve önlenebilir yeni doğan ölümlerinin başlıca nedenleri arasında yer almaktadır (Roper vd., 2007). Hastalık genellikle doğum sırasında ya da doğumu takiben, göbek kordonunun steril olmayan koşullarda kesilmesi, kapatılması ya da bakımının yapılması sonucunda oluşmaktadır. Fatalitesi (öldürücülüğü, öldürebilme olasılığı) %50-90 arasında değişmektedir (Dikici vd., 2008; Koç, 2003). Dolayısıyla doğumların kirli ortamlarda, eğitimsiz kişilerce yapıldığı ve tetanoza karşı bağışıklamanın yetersiz olduğu ülkelerde önemli bir halk sağlığı sorunudur. Hastalık ayrıca sessiz katil olarak da adlandırılmaktadır. Bunun nedeni olarak gelişmemiş ülkelerde bazı doğumların evde yapıldığı, genellikle hastalık doğumun ikinci haftası ölümle sonuçlandığı için de (ne doğumun ne de ölümün) bildirilmediği düşünülmektedir (Sönmez 2006, URL 2). Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre her yıl dünyada 450,000 yenidoğan, neonatal tetanoza ve 40,000 anne maternal tetanosa bağlı olarak ölmekte, dünyada neonatal tetanoz ölümleri, tüm neonatal ölümlerin %14 ünden sorumlu tutulmakta ve neonatal tetanoz vakalarının %5 inden azının bildirildiğini tahmin etmektedir (URL 2). Neonatal tetanoz UNICEF, UNFPA ve WHO gibi kuruluşlar tarafından eliminasyonu (ortadan kaldırılması) hedeflenen hastalıklardandır (URL 3). WHO 2007 yılı aralık ayında dünyada halen 47 ülkede hastalığın olduğunu belirtmektedir (URL 4). Enfeksiyon oluşumunu önlemek için gebe kadınların tetanoz toksoid aşısı ile aşılanması ve tüm gebe kadınlar için steril doğum koşullarının sağlanması gerekmektedir (URL 5). Gebe kadının aşılanması ile plesanta yolu ile bebekte hastalığa karşı korunmuş olmaktadır (WHO, 2006). Bu araştırmada; coğrafi bilgi sistemlerinin bünyesinde bulunan mekansal analiz yöntemlerinin kullanılmasıyla, Türkiye de neonatal tetanoza ilişkin dağılımın ve varsa bölgesel bir kümelenmenin belirlenmesi amaçlanmıştır. 285

14 2. GEREÇ VE YÖNTEM Sağlık Bakanlığı ülkemizde bazı bulaşıcı hastalıkların bildirilmesini zorunlu kılmıştır. Hastalık verileri İl Sağlık Müdürlüğü tarafından kayıt edilmekte ve Sağlık Bakanlığına gönderilmektedir. Bu hastalıklar 2004 yılında sayılı bulaşıcı hastalıklar tebliğine göre A,B,C,D olarak 4 kategoride gruplanmıştır. Bu çalışmada Sağlık Bakanlığı yıllarına ait illere göre yeni doğan tetanoz verileri analiz edilmiştir (URL 6). Türkiye istatistik kurumundan yıllık nüfus artışı ve 0-1 yaş grupları için nüfus popülasyonu tahminleri elde edilmiştir (URL 7). Çalışmada bu verilerin analizinde ve görselleştirilmelerinde için üç farklı yazılım kullanılmıştır. Bunlar, ESRI tarafından geliştirilen Arc GIS 9.3, Illinois üniversitesi Sosyal Bilimler Merkezinden Luc Anselin tarafından geliştirilen GeoDa I ve Terraseer şirketi tarafından geliştirilen Clusterseer yazılımlarıdır. Yıl ortası popülasyonu tahminleri kullanılarak ve vaka sayıları kullanılarak yılları için toplam 11 yıllık il bazında yeni doğan tetanozu morbidite oranları hesaplanmıştır. İller arasındaki mekansal ilişkiyi modellemek için farklı ağırlık matrisleri kullanılarak denemeler yapılmıştır. Ağırlık matrisleri (W) alansal birimler arasında mekansal bağlantıyı modellemede kullanılan temel araçtır. Biçimsel olarak her alan bu W ağırlık matrisinde bir takım komşu alanlarla bağlantılıdır. Köşegen üzerindeki Wii 0 değeri alırken matrisin Wij elemanları sıfır olmayan değerler alır ki bu değerler i ve j noktaları arasındaki korelasyonun sayısal değerini ifade etmektedir. W ağırlık matrisini oluşturmak için değişik metotlar vardır. Bunların başlıcaları, komşuluk kriteri kullanılarak oluşturulan matrislerdir ki basit sınır paylaşımından başlayıp birinci ikinci ve üçüncü derece komşulukları da göz önüne alan matrislerdir. Diğer bazı teknikler ise mesafe kriterlerine dayalı tekniklerdir (Cliff, 1981). Bu çalışmada W ağırlık matrisini elde etmek için 3 farklı metot kullanıldı. Birinci ve ikinci matrisler en yakın 6-12 komşu ile yakınlık kriterine dayalı olarak biçimlendirildi. Bu değerler en yakın 6-12 komşunun ağırlık merkezlerinin mesafelerine göre hesaplandı. Üçüncü matris ise genel mesafenin tersi kriterine göre biçimlendirildi. Mekansal analizler kullanılarak yapılan ekolojik çalışmalarda karşılaşılan başlıca problemler; çalışma ölçeği, değişebilir alansal sınır problemi ve küçük sayı problemleridir. Analizlerin ölçeği ve toplama seviyeleri tanımlanan mekansal bağımlılıkları önemli şekilde etkileyebilmektedir. Alansal objelerin değişken sınır problemleri (MAUP) alanların daha alt ya da üst düzeyde ifade edildiğinde karşılaşılan bir problemdir. Veri kaynağının büyük miktarı verinin mekansal çeşitliliğini göstermeye yönelik toplama bölgelerinin seçiminde dikkat istemektedir (Gozdyra, 2001). Üst ölçekte birleştirilmiş verilerle çalışırken şayet popülasyon veya vaka sayısı nispeten küçükse oran tahminleri doğru-hassas olmayabilir. Bu problemin üstesinden gelmek amacıyla yumuşatma metotları sıklıkla kullanılmaktadır. Yumuşatmadaki düşünce göreli riskin kestirimi için diğer küçük alanlardan ödünç bilgi almaktır. Yumuşatma diğer komşu alanlardan (lokal yumuşatma) veya çalışma alanındaki bütün alanlardan (global yumuşatma) ödünç alınmış olarak yapılabilir. Oranların yumuşatılması için çeşitli yöntemler vardır. Bunlardan bazıları; ağırlıklandırılmış yada ağırlıklandılmamış ortalama yada medyan bazlı yöntemler ve ampirik Bayes teknikleridir (Anselin vd., 2006). Bu çalışmada ampirik Bayes (AB) yumuşatma tekniği kullanıldı ve ham morbidite oranları için yumuşatılmış değerler hesaplandı. Metodolojik detaylar ve AB metodunun daha fazla açıklaması için Anselin 2006 ya bakılabilir. Veri yumuşatmadan sonra mekansal veri analizlerinin araştırılması için mekansal kayan alan kavramına dayalı bir mekansal yumuşatma analizi yapılmıştır. Mekansal yumuşatma oranı metodu morbidite verilerindeki global değişim ve eğilimlerini vurgulamaya yönelik olarak kullanılmıştır. Metodolojik detaylar ve mekansal yumuşatma oranı metodunun daha fazla açıklaması Anselin 2006 da tartışılmaktadır. Mekansal ilişkiyi ortaya koymak amacıyla üç farklı ağırlık matrisi ile Moran ın I ve Geary in C değerleri hesaplanmıştır. Metodların matematiksel formülleri aşağıda verilmiştir. Burada X global ortalama değeri ki bu değer bütün verilere dayalı olarak basit ortalama değerdir. 286 ANKARA ŞUBESİ

15 N N N i= 1 j= 1 i j j= 1 W ( X ij X i= 1 )( X X ) I = (1) N N 2 ( W )( ( X X ) ) ij i i j c ( N 1) = N 2 i= 1 j= 1 N N W N N ij i= 1 j= 1 i= 1 W ( X ij ( X i i X X ) j 2 ) 2 (2) Moran ın I indeksinin olası değerlerinin aralığı -1 le +1 arasıdır. Pozitif değerler benzer değerlerin mekansal kümelenmesini (positive autocorrelation) negatif değerler ise farklı değerlerin (negative autocorrelation) kümelenmesini gösterir. C nin olası değer aralığı, 2 katı bir üst sınır olmamasına rağmen, 0-2 dir. C nin sıfır yakın olmasının anlamı (positive autocorrelation), benzer değerlerin dağılımının kümelendiğini aksine C nin değerinin 2 olmasının anlamı ise (negative autocorrelation) farklı değerlerin dağılımının yayıldığıdır. Moran ın I ve Geary in C indeksinin her ikisinin de istatistiksel olarak anlamlılığı normal dağılım formülleri ya da benzetim teknikleriyle belirlenebilmektedir. Metotların anlamlılığını belirlemeye yönelik kullanılan sıfır hipotezi objenin aldığı değerin mekana bağlı olmadığını kabul eder aksi durumda da mekana bağlı kabul edilir (Ximing, 2006). Sonuçların öneminin test edildiği Z istatistiksel durum değerinin matematiksel formülleri aşağıda gösterilmiştir. Burada Co ve Io gözlenen değerler, Ce ve Ie beklenen değerler ve SD varyansın kareköküdür (Mitchell, 2005). c c = o E Z c (3) SDc E I I O E Z I = (4) SD I E Moran I ve Geary C metotları yüksek ya da düşük değerlerin kümelenmesini gösterir. Fakat bu metotlar bu durumları birbirinden ayırt edemez. Bundan dolayı genel G istatistik indeksi düşük ya da yüksek değerlerin kümelenmesinin anlaşılmasında sıklıkla kullanılır. Genel G istatistikleri bölgede var olan sıcak noktalar ya da soğuk noktaları gösterir. G istatistik büyük değeri beklenen G istatistik değerinden daha büyükse yüksek değerlerin kümelenmesine işaret edilmektedir tersine küçük G istatistik değeri düşük değerlerin kümelenmesine işaret etmektedir. Gözlemlenen ve beklenen G indeksleri ile z değerinin matematiksel formülleri aşağıda verilmiştir (Mitchell, 2005). 287

16 i G( d) = (5) ( X X ) i j w ( X X j ij i i j j ) Z G( d ) G( d) O G( d) E = (6) SD G( d ) W ( d) = n( n 1) G E (7) Global mekansal veri indeksleri istatistiksel olarak anlamlı bir kümelenmenin varlığına işaret etmelerine rağmen kümelenmenin yerlerini gösteremezler. Mekansal kümelenmeyi belirleme verilerdeki her bir alansal birim için Moran I, Geary c ve genel G istatistik indekslerinin lokal versiyonlarını hesaplamakla mümkün olabilir. Lokal göstergeler kümelenmelerin yerini tespit etmek amacıyla her bir alan için bir değer üretirler. Bu çalışmada lokal Moran I ve Gi* istatistiksel indeksleri hastalığın kümelendiği yerleri belirlemek için kullanılmıştır. Lokal Moran I değeri birbirine benzer ve benzer olmayan değişkenlerin oluşturduğu kümelenmelerin araştırılması için kullanılır. İstatistiksel olarak yüksek bir I değeri ilgili alanın etrafındaki alanlarında yüksek ya da düşük değerlerle kümelenme oluşturduğunu gösterir. Düşük I değeri ise birbirine benzemeyen değerlerin oluşturduğu kümelenmeyi göstermektedir. Z değeri de I değerinin istatistiksel anlamlılığını gösterir. Lokal Moran I ve Z değerinin formülleri aşağıda gösterilmiştir. Burada x ortalama değer ve S 2 varyanstır (Mitchell, 2005). ( X i X ) I i = Wij ( X j X ) 2 S j (8) Z( I i I i E( I i ) ) = (9) Var( I ) i Bölgeye ilişkin oluşturulan tematik haritalar istatistiksel olarak anlamlı kümelemeye sahip yerlerin gösterimi için en önemli araçlardan biridir. Görselleştirme ile Moran I indekslerini yorumlamanın diğer bir yolu da Moran scatterplot dur ki buradaki regresyon çizgisinin eğimi Moran I indeksine benzemektedir. Scatterplot saçılım grafikleri kümelenmeleri ve sapmaları belirlemede kullanılır. Moran saçılım grafiklerinde x ekseni üzerinde her bir bölgenin orijinal değerleri ve y ekseni üzerinde de onun mekansal lag değeri gösterilmektedir (Anselin, 1996). İkinci olarak lokal Gi* indeksi global mekansal oto-korelasyon metotlarıyla belirlenemeyen küçük bölgesel bağımlılıkları belirlemede kullanılmıştır. Genellikle sıcak ya da soğuk alanların belirlenmesin- 288 ANKARA ŞUBESİ

17 de kullanılmaktadır. Yüksek bir Gi* değeri yüksek değerlere sahip alanların kümelendiğini, düşük değerli Gi* değeride, düşük değerli alanların kümelendiğine işaret eder. Wij matrisi ağırlık matrisleri olmak üzere Gi* ve z istatistiklerinin matematiksel formülleri aşağıda gösterilmektedir (Mitchell, 2005). G ( d) = * i j W ( d) X j ij X j j (10) Z( G * İ ) G * İ E( G Var( G * İ * İ ) ) = (11) 3. SONUÇLAR VE TARTIŞMA Araştırmada yılları arası toplam 658 yenidoğan tetanozu ve 305 yenidoğan tetanozu mortalite vakası analiz edilmiştir. Şekil 1 de morbidite ( ) ve mortalite ( ) değerleri gösterilmiştir (Buzgan vd., 2007). Yenidoğan tetanozunun morbidite-mortalitesinde ilk olarak 1992 li yıllarda azalma, bunu izleyen üç yılda artış ve 1995 yılından sonrada tekrar azalma olduğu görülmektedir 5,00 25,00 4,50 4,00 20,00 Morbidite ( ) 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 15,00 10,00 5,00 Mortalite ( ) 0,50 0, ,00 Yıllar Şekil 1: yılları arasında Türkiye deki yenidoğan tetanozunun morbidite ve mortalite değerleri Ülkemizde 1994 yılında Maternal ve Neonatal Tetanoz Eliminasyon programı başlatılmış ve halen tetanoz aşısı birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında ücretsiz olarak yapılmaktadır (Beyazıt, Gümüş, 2004). Bu programda Türkiye de 2000 yılına kadar ülkenin her bölgesinde neonatal tetanoz morbidite hızının 1000 canlı doğumda 1 in altına indirilmesi hedeflenmiştir (URL 2) sonrasındaki morbidite ve mortalitedeki azalmada bu programın katkısı olmuş olabilir. 289

18 Bundan sonraki mekansal analizlerde ise yılları arası toplam 334 yenidoğan tetanozu ve yenidoğan tetanozu 181 mortalite vakası analiz edilmiştir. İl dağılımlarına dayalı olarak vaka sayılarına dayanılarak ham morbidite oranları, ampirik Bayes tekniği kullanılarak yumuşatılmış morbidite oranları hesaplanmış ve Şekil 2 de gösterilmiştir. Şekil 2: Türkiye nin illerine göre yılları arasındaki yenidoğan tetanozunun yumuşatılmış morbidite (yukarıdaki) ve mortalite oranlarının tematik haritaları Oran analizlerinde sıklıkla kullanılan diğer bir kavram olan standardize edilmiş morbidite ve mortalite oranları, gözlemlenen morbidite ve mortalite oranlarının ulusal bir standarda dönüştürülmesi işlemidir. Aşan risk oranı ise gözlemlenen oranların standart orana olan oranıdır. Bu risk ortalaması ortalama il oranı olmamakla beraber toplam vakaların toplam risk altındaki insanlara oranıdır. Mortalite ve morbiditenin aşan risk oranlarını gösteren tematik haritaları da Şekil 3 de gösterilmiştir. Her bir harita dağılımı en iyi şekilde yansıtması için persantil sınıflandırma metodu için sınıflandırılmıştır. Bundan sonra tanımlayıcı istatistiklerden kutu grafiği (kum torbası) analizleri yapılmış ve sonucunda standart sapmanın 3 katını aşan Aksaray, Sivas, Kocaeli, Karaman, Şanlıurfa, Ardahan, Kars ve Osmaniye illeri mortalite oranları açısından, Gaziantep, Osmaniye, Erzurum, Ardahan, Iğdır, Şanlıurfa ve Diyarbakır morbidite oranları açısından problemli iller olarak belirlenmiştir. Kutu grafiği analizleri sonuçları yeni doğan tetanozunun dağılımın genel yapısını belirlemede ve hastalığın yüksek oranlı illerinin belirlenmesinde kulla- 290 ANKARA ŞUBESİ

19 nışlı olmasına rağmen yeni doğan tetanozunun anlamlı mekansal kümelenmesini belirlemede kısıtlı kalmaktadır. Yine, mekansal oran analizleri ile hastalığın ülkemizdeki eğilimi incelendiğinde yenidoğan tetanozunun morbiditesinde güney doğu ve doğu bölgelerine doğru bir eğilim olduğu görülmüştür (Şekil 4). Şekil 3 : Türkiye nin illerine göre yılları arasındaki yenidoğan tetanozunun morbidite (yukarıdaki) ve mortalite değerlerinin aşan risk haritaları 291

20 Şekil 4 : Türkiye nin illerine göre yılları arasındaki yenidoğan tetanozunun morbidite (yukarıdaki) ve mortalite Mekansal oran analizi sonuç haritaları Kümelenme analizleri için global oto-korelasyon analizlerinden Moran I ve Getis-Ord Genel G indeksleri kullanılmıştır. Tablo 1 de global kümelenme analizi sonuçları görülmektedir. Tabloda görüldüğü gibi Türkiye de yeni doğan tetanozunun dağılımının istatistiki olarak anlamlı bir biçimde kümelendiği görülmüştür (p<0.05). Moran s I Beklenen Moran s I Z Değeri Getis Ord General G Z Değeri Moran s I P değeri Morbidite Mortalite Tablo 1: Global oto-korelasyon analizleri indeks değerleri Global oto-korelasyon indeksleri her ne kadar genel bir kümelenmeyi işaret etseler de bu indeksler tek başlarına bir özet indekstir ve genel yapıyı gösterirler. Genel dağılımla ilgili bir bilgi vermezler. Bu nedenle, lokal oto-korelasyon metotları kullanılarak kümelenmelerin nerelerde olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Lokal 292 ANKARA ŞUBESİ

Hüseyin KOÇAK 2. The Evaluatıon On Posıtıve Impacts Of Geographıcal Informatıon Systems In The Improvement Of Qualıty Of Urban Lıfe

Hüseyin KOÇAK 2. The Evaluatıon On Posıtıve Impacts Of Geographıcal Informatıon Systems In The Improvement Of Qualıty Of Urban Lıfe Coğrafi Bilgi Sistemlerinin 1 Hüseyin KOÇAK 2 Özet Dünya hızla kentleşmekte, öte yandan kentsel yaşam kalitesi ile ilgili sorunlar da hızla artmaktadır. Kentler, ekonomik durum, nüfus, konut, işgücü, sağlık,

Detaylı

Coğrafi Bilgilerin Harita Servisleri ile Paylaşımına Yönelik Uygulama Örnekleri

Coğrafi Bilgilerin Harita Servisleri ile Paylaşımına Yönelik Uygulama Örnekleri TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 15. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 25 28 Mart 2015, Ankara. Coğrafi Bilgilerin Harita Servisleri ile Paylaşımına Yönelik Uygulama Örnekleri Doğuş

Detaylı

Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon. www.gislab.ktu.edu.tr

Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon. www.gislab.ktu.edu.tr Planlamada Uygulama Araçları Yrd. Doç. Dr. Volkan YILDIRIM,yvolkan@ktu.edu.tr Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon www.gislab.ktu.edu.tr II. Ders_İçerik 6. Planlamada Veri Yönetimi Coğrafi Bilgi

Detaylı

Ekonomik Rapor Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / 307

Ekonomik Rapor Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği /  307 2.9 Bölgesel Düzeyde Seçilmiş Özet Göstergeler Bu bölümde gerek İBBS Düzey-2, gerekse İBBS Düzey-3 e göre seçilmiş olan özet göstergeleri çok daha yalın bir şekilde yorumlayabilmek üzere, sınıf sayısı

Detaylı

KENT BİLGİ SİSTEMİNİN BİR ALT SİSTEMİ OLARAK İSTATİSTİKSEL BİLGİ SİSTEMİ VE TÜRKİYE İÇİN 2008 YILINDA İSTATİSTİKSEL BİLGİ SİSTEMİ KULLANIM DURUMU *

KENT BİLGİ SİSTEMİNİN BİR ALT SİSTEMİ OLARAK İSTATİSTİKSEL BİLGİ SİSTEMİ VE TÜRKİYE İÇİN 2008 YILINDA İSTATİSTİKSEL BİLGİ SİSTEMİ KULLANIM DURUMU * KENT BİLGİ SİSTEMİNİN BİR ALT SİSTEMİ OLARAK İSTATİSTİKSEL BİLGİ SİSTEMİ VE TÜRKİYE İÇİN 2008 YILINDA İSTATİSTİKSEL BİLGİ SİSTEMİ KULLANIM DURUMU * Statistical Information System as a subsystem of Urban

Detaylı

Aksaray Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü

Aksaray Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü Aksaray Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü TÜRKİYE DE YENİ İLLERİN KENTSEL GELİŞİM SÜRECİNİN COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE BELİRLENMESİ: AKSARAYÖRNEĞİ H.M.Yılmaz, S.Reis,M.Atasoy el

Detaylı

CBS de KURUMSALLAŞMA MA SÜRECİ. Prof Dr Tahsin YOMRALIOĞLU. www.gislab. İnsanlar. Yöneticiler. Görevleri. bilgi. information.

CBS de KURUMSALLAŞMA MA SÜRECİ. Prof Dr Tahsin YOMRALIOĞLU. www.gislab. İnsanlar. Yöneticiler. Görevleri. bilgi. information. CBS de KURUMSALLAŞMA MA SÜRECİ Prof Dr Tahsin YOMRALIOĞLU LU www.gislab gislab.ktu.edu.tr Yeryüzü Kaynakları İnsanlar İhtiyaçları Yöneticiler Görevleri BİLGİ information bilgi BİLİŞİM teknoloji 1 Bilgi

Detaylı

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ HRT 105 HARİTA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 8 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ Yrd.Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK Kamu Ölçmeleri Anabilim Dalı www.gislab.ktu.edu.tr/kadro/ecolak Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Geographical

Detaylı

TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ

TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ 4.Ders Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER Kalite Planlaması Kalite Felsefesi KALİTE PLANLAMASI Planlama, bireylerin sınırsız isteklerini en üst düzeyde karşılamak amacıyla kaynakların en uygun

Detaylı

BÖLÜM 13 HİPOTEZ TESTİ

BÖLÜM 13 HİPOTEZ TESTİ 1 BÖLÜM 13 HİPOTEZ TESTİ Bilimsel yöntem aşamalarıyla tanımlanmış sistematik bir bilgi üretme biçimidir. Bilimsel yöntemin aşamaları aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir (Karasar, 2012): 1. Bir problemin

Detaylı

İSTATİSTİKTE TEMEL KAVRAMLAR

İSTATİSTİKTE TEMEL KAVRAMLAR İSTATİSTİKTE TEMEL KAVRAMLAR 1. ve 2. Hafta İstatistik Nedir? Bir tanım olarak istatistik; belirsizlik altında bir konuda karar verebilmek amacıyla, ilgilenilen konuya ilişkin verilerin toplanması, düzenlenmesi,

Detaylı

6. BÖLÜM: BULGULARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

6. BÖLÜM: BULGULARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 6. BÖLÜM: BULGULARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Bu bölümde araştırma bulgularının değerlendirilmesine yer verilecektir. Yerleşik yabancılara yönelik demografik verilerin ve ev sahibi ülkeye uyum aşamasında gereksinim

Detaylı

YEREL ÇEVRESEL PLANLAMA

YEREL ÇEVRESEL PLANLAMA YEREL ÇEVRESEL PLANLAMA M. SİNAN ÖZDEN 2 AĞUSTOS 2017 İSTANBUL PLAN Plan, yapılacak bir işin tasarıları toplamıdır. Plan, bir amaca ulaşmada izlenecek yol ve davranış biçimini gösterir. Plan, bir düşünceyi,

Detaylı

Halk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji

Halk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji Halk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1 İstanbul Arel Üniversitesi M.Y.O Sağlık Kurumları İşletmeciliği Epidemiyoloji; hastalık ve sağlıkla ilgili olayların

Detaylı

SBE16 / Akıllı Metropoller Ekim 2016 / İSTANBUL

SBE16 / Akıllı Metropoller Ekim 2016 / İSTANBUL SBE16 / Akıllı Metropoller 13-15 Ekim 2016 / İSTANBUL TAKDİM PLANI Teknolojik Gelişim ve 3 Boyuta Geçiş : 2B gösterim tekniği haritacılığın doğuşundan beri kullanılmaktadır. Bu temsil şekli yerleşmiş alışkanlıklar

Detaylı

KENTSEL PLANLAMANIN TEMEL NİTELİKLERİ

KENTSEL PLANLAMANIN TEMEL NİTELİKLERİ KENTSEL PLANLAMANIN TEMEL NİTELİKLERİ Kentsel planlama toplum yararını esas alan güvenli ve sürdürülebilir yaşam çevresi oluşturmaya yönelik bir kamu hizmetidir. Kent planlama, mekan oluşumunun nedenlerini,

Detaylı

YEREL YÖNETİMLERDE DEĞİŞİM CBS KULLANIMI

YEREL YÖNETİMLERDE DEĞİŞİM CBS KULLANIMI TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 18 22 Nisan 2011, Ankara YEREL YÖNETİMLERDE DEĞİŞİM CBS KULLANIMI Ahmet Yıldızhan 1, Emrah Türkyılmaz 2 1 İKÜ,

Detaylı

Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin toplam nüfusunun sadece

Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin toplam nüfusunun sadece SİLİVRİ 2014 DÜNYA VE AVRUPA KENTİ Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte rekabetçi bir sanayi ekonomisi haline gelmiştir. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN temellerinin atıldığı Çanakkale zaferinin 100. yılı kutlu olsun.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN temellerinin atıldığı Çanakkale zaferinin 100. yılı kutlu olsun. Doç.Dr.Mehmet MISIR-2013 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN temellerinin atıldığı Çanakkale zaferinin 100. yılı kutlu olsun. Son yıllarda teknolojinin gelişmesi ile birlikte; geniş alanlarda, kısa zaman aralıklarında

Detaylı

ÜÇ BOYUTLU KADASTRO VE EKONOMİK AÇIDAN ÖNEMİ

ÜÇ BOYUTLU KADASTRO VE EKONOMİK AÇIDAN ÖNEMİ ÜÇ BOYUTLU KADASTRO VE EKONOMİK AÇIDAN ÖNEMİ Yük. Müh. Celalettin BİLGİN 1 2 Turkey, 20-24 April 2015. 1 KADASTRO KAVRAMI VE GELİŞME SÜRECİ İnsanoğlu - toprak ilişkisini düzenleyen, kalkınmanın temeli

Detaylı

Temel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci

Temel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci BÖLÜM 8 ÖRNEKLEME Temel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci 1.Gözlem Genel araştırma alanı 3.Sorunun Belirlenmesi Sorun taslağının hazırlanması 4.Kuramsal Çatı Değişkenlerin açıkça saptanması

Detaylı

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN İNŞAAT ALANINDAKİ UYGULAMALARI

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN İNŞAAT ALANINDAKİ UYGULAMALARI COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN İNŞAAT ALANINDAKİ UYGULAMALARI Ali Baran AKGÜN Egemen ÇAKIR Melike ERSOY Özlem PALABIYIK Danışman: Y. Doç. Dr. Esin ERGEN 1 İçerik CBS nedir? CBS nin inşaatta kullanım alanları

Detaylı

ŞEHİR YÖNETİMİ Şubat 2018

ŞEHİR YÖNETİMİ Şubat 2018 ŞEHİR YÖNETİMİ Şubat 2018 nin hizmet ve sorumluluk alanları nelerdir? Küresel ve teknolojik değişimlerle birlikte Şehir Yönetimleri nasıl değişmektedir? İdeal nasıl sağlanmalıdır? Ajanda 1. Mevcut Durum

Detaylı

ESRI Türkiye Konferansı BULUT BİLİŞİM İLE TURİZM HARİTALARININ YAYIMLANMASI: TRABZON İLİ ÖRNEĞİ

ESRI Türkiye Konferansı BULUT BİLİŞİM İLE TURİZM HARİTALARININ YAYIMLANMASI: TRABZON İLİ ÖRNEĞİ ESRI Türkiye Konferansı BULUT BİLİŞİM İLE TURİZM HARİTALARININ YAYIMLANMASI: TRABZON İLİ ÖRNEĞİ Doç. Dr. Volkan YILDIRIM Arş. Gör. Şevket BEDİROĞLU Bulut Bilişim Nedir? Bulut Bilişim; donanım, yazılım,

Detaylı

Prof. Dr Ayşen APAYDIN Türk İstatistik Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

Prof. Dr Ayşen APAYDIN Türk İstatistik Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr Ayşen APAYDIN Türk İstatistik Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Ankara Üniversitesi, İstatistik Bölümü Öğretim Üyesi Ankara Üniversitesi, Öğrenci ve Bilişim Koordinatörü, Rektör Danışmanı KONU: Kamuoyunun

Detaylı

TEMATİK COĞRAFİ HARİTALARIN VERİMLİLİK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

TEMATİK COĞRAFİ HARİTALARIN VERİMLİLİK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ TEMATİK COĞRAFİ HARİTALARIN VERİMLİLİK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Cihan Yalçın 1, * Edirne Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü Engin Bişar 1 Edirne Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü Seda Yalçın

Detaylı

2- PROJE YÖNETİMİ BİLGİ ALANLARI Y R D. D O Ç. D R. K E N A N G E N Ç O L

2- PROJE YÖNETİMİ BİLGİ ALANLARI Y R D. D O Ç. D R. K E N A N G E N Ç O L 2- PROJE YÖNETİMİ BİLGİ ALANLARI Y R D. D O Ç. D R. K E N A N G E N Ç O L 10 TEMEL BILGI ALANı (PMI YAKLAŞıMı) Proje Entegrasyon Yönetimi Proje Kapsam Yönetimi Proje Zaman Yönetimi Proje Maliyet Yönetimi

Detaylı

ULUSAL ÖLÇEKTE GELIŞME STRATEJISINDE TRC 2 BÖLGESI NASIL TANIMLANIYOR?

ULUSAL ÖLÇEKTE GELIŞME STRATEJISINDE TRC 2 BÖLGESI NASIL TANIMLANIYOR? YEREL KALKINMA POLİTİKALARINDA FARKLI PERSPEKTİFLER TRC2 BÖLGESİ ULUSAL ÖLÇEKTE GELIŞME STRATEJISINDE TRC 2 BÖLGESI NASIL TANIMLANIYOR? BÖLGESEL GELIŞME ULUSAL STRATEJISI BGUS Mekansal Gelişme Haritası

Detaylı

Oluşturulan evren listesinden örnekleme birimlerinin seçkisiz olarak çekilmesidir

Oluşturulan evren listesinden örnekleme birimlerinin seçkisiz olarak çekilmesidir Bilimsel Araştırma Yöntemleri Prof. Dr. Şener Büyüköztürk Doç. Dr. Ebru Kılıç Çakmak Yrd. Doç. Dr. Özcan Erkan Akgün Doç. Dr. Şirin Karadeniz Dr. Funda Demirel Örnekleme Yöntemleri Evren Evren, araştırma

Detaylı

Türkiye deki İş Kazalarının Box-Jenkins Tekniği ile İncelenmesi. Doç. Dr. Arzu ALTIN YAVUZ Ar. Gör. Barış ERGÜL Ar. Gör. Ebru GÜNDOĞAN AŞIK

Türkiye deki İş Kazalarının Box-Jenkins Tekniği ile İncelenmesi. Doç. Dr. Arzu ALTIN YAVUZ Ar. Gör. Barış ERGÜL Ar. Gör. Ebru GÜNDOĞAN AŞIK Türkiye deki İş Kazalarının Box-Jenkins Tekniği ile İncelenmesi Doç. Dr. Arzu ALTIN YAVUZ Ar. Gör. Barış ERGÜL Ar. Gör. Ebru GÜNDOĞAN AŞIK Sunu Planı Giriş Bu bölümde İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili

Detaylı

TMMOB ŞEHİR PLANCILARI ODASI ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA ÖĞRENCİLERİ BİTİRME PROJESİ YARIŞMASI 2014-2015

TMMOB ŞEHİR PLANCILARI ODASI ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA ÖĞRENCİLERİ BİTİRME PROJESİ YARIŞMASI 2014-2015 TMMOB ŞEHİR PLANCILARI ODASI ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA ÖĞRENCİLERİ BİTİRME PROJESİ YARIŞMASI 2014-2015 ENDÜSTRİYEL YAPININ YENİLİKÇİ VE BİLGİ ODAKLI DÖNÜŞÜMÜNÜN BURSA ÖRNEĞİNDE İNCELENMESİ PROJE RAPORU İÇİNDEKİLER

Detaylı

DOĞRUDAN FAALİYET DESTEĞİ

DOĞRUDAN FAALİYET DESTEĞİ DOĞRUDAN FAALİYET DESTEĞİ Konusu İstanbul da Yazılım, Bilgisayar ve Video Oyunları Sektörü Durum Analizi ve Sektörün Geleceği Gerekçesi 2014-2023 İstanbul Bölge Planı nın ekonomik gelişme ekseni küresel

Detaylı

KARİYER YÖNETİMİ. Kariyer teorisi iki nokta üzerinde odaklanmaktadır. Öğr. Grv.. M. Volkan TÜRKER

KARİYER YÖNETİMİ. Kariyer teorisi iki nokta üzerinde odaklanmaktadır. Öğr. Grv.. M. Volkan TÜRKER KARİYER YÖNETİMİ Öğr. Grv.. M. Volkan TÜRKER 7 KARİYER YÖNETİMİ Kariyer, bireyin mesleği ile ilgili pozisyonları, çalışma hayatı boyunca peş peşe kullanması ve organizasyonun üst kademelerine doğru ilerlemesidir.

Detaylı

Üst Ölçekli Planlar Mekansal Strateji Planı

Üst Ölçekli Planlar Mekansal Strateji Planı Üst Ölçekli Planlar Mekansal Strateji Planı Mevcut yasal düzenlemelere göre mekânsal planlama kademelenmesinin en üst düzeyinde yeni bir plan türü olarak mekânsal strateji planı yer almaktadır. Mekânsal

Detaylı

ESRI Türkiye Konferansı

ESRI Türkiye Konferansı ESRI Türkiye Konferansı BULUT BİLİŞİM İLE TURİZM HARİTALARININ YAYIMLANMASI: TRABZON İLİ ÖRNEĞİ Arş. Gör. Şevket BEDİROĞLU Bulut Bilişim Nedir? Bulut Bilişim; donanım, yazılım, veri ve işletim sistemi

Detaylı

Mimari Anlatım Teknikleri II (MMR 104) Ders Detayları

Mimari Anlatım Teknikleri II (MMR 104) Ders Detayları Mimari Anlatım Teknikleri II (MMR 104) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Mimari Anlatım Teknikleri II MMR 104 Bahar 2 2 0 3 6 Ön Koşul Ders(ler)i

Detaylı

Kurumsal Şeffaflık, Firma Değeri Ve Firma Performansları İlişkisi Bist İncelemesi

Kurumsal Şeffaflık, Firma Değeri Ve Firma Performansları İlişkisi Bist İncelemesi T.C İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Finans Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi Özeti Kurumsal Şeffaflık, Firma Değeri Ve Firma Performansları İlişkisi Bist İncelemesi Prof.

Detaylı

bölüm 13 öğrenci üye çalışmaları

bölüm 13 öğrenci üye çalışmaları bölüm 13 öğrenci üye çalışmaları Bölüm 13. Öğrenci Üye Çalışmaları Öğrenci Üye olarak Odaya üye olunması, 1996 yılında uygulamaya giren Öğrenci Üye Yönetmeliği uyarınca sağlanmıştır. Amaç; mühendislik

Detaylı

BÖLÜM 5 MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ

BÖLÜM 5 MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ 1 BÖLÜM 5 MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ Gözlenen belli bir özelliği, bu özelliğe ilişkin ölçme sonuçlarını yani verileri kullanarak betimleme, istatistiksel işlemlerin bir boyutunu oluşturmaktadır. Temel sayma

Detaylı

ALAN ARAŞTIRMASI II. Oda Raporu

ALAN ARAŞTIRMASI II. Oda Raporu tmmob makina mühendisleri odası TMMOB SANAYİ KONGRESİ 2009 11 12 ARALIK 2009 / ANKARA ALAN ARAŞTIRMASI II Türkiye de Kalkınma ve İstihdam Odaklı Sanayileşme İçin Planlama Önerileri Oda Raporu Hazırlayanlar

Detaylı

CBS Uygulama Alanları

CBS Uygulama Alanları CBS Uygulama Alanları 3 Boyutlu Arazi Modeli Uzaktan Algılama Çevre Yönetimi Haritacılık Jeodezi Coğrafya Haritacılık Alan Çalışmaları Kent Bilgi Sistemi Matematik Modelleme İlişkisel Veri Tabanı Yönetimi

Detaylı

2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 11. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ

2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 11. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ 2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 11. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ Ay EKİM Hafta Ders Saati Biyoçeşitlilik Biyoçeşitlilik Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı

Detaylı

ULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI

ULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI ULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI 1. Sorunun öneminin saptanması Pnömokonyoz ülkemizde en sık görülen mesleki akciğer hastalıklarından biri olup, önlenebilir meslek hastalıklarının başında gelmektedir.

Detaylı

Yapı Malzemesi Enformasyon Sistemi - YMES. Y.Doç.Dr. Elçin TAŞ Y.Doç.Dr. Leyla TANAÇAN Dr. Hakan YAMAN

Yapı Malzemesi Enformasyon Sistemi - YMES. Y.Doç.Dr. Elçin TAŞ Y.Doç.Dr. Leyla TANAÇAN Dr. Hakan YAMAN Yapı Malzemesi Enformasyon Sistemi - YMES Y.Doç.Dr. Elçin TAŞ Y.Doç.Dr. Leyla TANAÇAN Dr. Hakan YAMAN 1.Ulusal Yapı Malzemesi Kongresi Hilton, İstanbul - 11 Ekim 2002 Bildirinin Amacı Bu bildiride ülkemizde

Detaylı

BÖLÜM 4 ARAŞTIRMA TASARIMININ ÖĞELERİ

BÖLÜM 4 ARAŞTIRMA TASARIMININ ÖĞELERİ BÖLÜM 4 ARAŞTIRMA TASARIMININ ÖĞELERİ Araştırma Süreci 1.Gözlem Genel araştırma alanı 3.Sorunun Belirlenmesi Sorun taslağının hazırlanması 4.Kuramsal Çatı Değişkenlerin açıkça saptanması ve isimlendirilmesi

Detaylı

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 Prof. Dr. Yıldırım Beyazıt ÖNAL 6. HAFTA 4. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE ULUSLAR ARASI FON HAREKETLERİ Gelişmekte olan ülkeler, son 25 yılda ekonomik olarak oldukça

Detaylı

BÖLÜM 3 KURAMSAL ÇATI VE HİPOTEZ GELİŞ

BÖLÜM 3 KURAMSAL ÇATI VE HİPOTEZ GELİŞ BÖLÜM 3 KURAMSAL ÇATI VE HİPOTEZ GELİŞ İŞTİRME Araştırma rma SüreciS 1.Gözlem Genel araştırma alanı 3.Sorunun Belirlenmesi Sorun taslağının hazırlanması 4.Kuramsal Çatı Değişkenlerin açıkça saptanması

Detaylı

TR63 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ GÖÇ

TR63 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ GÖÇ g TR63 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ GÖÇ TABLOLAR Tablo 1. Düzey 1 Bölgeleri Göç Verileri... 2 Tablo 2. Göç Hareketlerinin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (2011)... 3 Tablo 3. İllere Göre Göç Verileri... 3

Detaylı

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ HANEHALKI İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ BİLGİ NOTU 2013 Yılı Türkiye İstatistik Kurumu 06/03/2014 tarihinde 2013 yılı Hanehalkı İşgücü İstatistikleri haber bültenini yayımladı. 2013 yılında bir önceki yıla göre;

Detaylı

1844 te kimlik belgesi vermek amacıyla sayım yapılmıştır. Bu dönemde Anadolu da nüfus yaklaşık 10 milyondur.

1844 te kimlik belgesi vermek amacıyla sayım yapılmıştır. Bu dönemde Anadolu da nüfus yaklaşık 10 milyondur. Türkiye de Nüfusun Tarihsel Gelişimi Türkiye de Nüfus Sayımları Dünya nüfusu gibi Türkiye nüfusu da sürekli bir değişim içindedir. Nüfustaki değişim belirli aralıklarla yapılan genel nüfus sayımlarıyla

Detaylı

KENTSEL YAŞAM KALİTESİ DERNEĞİ. Binalar Ağaçlardan Yüksek Olmasın

KENTSEL YAŞAM KALİTESİ DERNEĞİ. Binalar Ağaçlardan Yüksek Olmasın KENTSEL YAŞAM KALİTESİ DERNEĞİ Binalar Ağaçlardan Yüksek Olmasın Bu çalışma, 1. Yılını tamamlayan Kentsel Yaşam Kalitesi Derneği ni tanıtım amaçlı hazırlanmıştır. Grafik Tasarım / Emel Karadeniz, Craft

Detaylı

KONYA ÜNİVERSİTESİ BÖLÜMÜ

KONYA ÜNİVERSİTESİ BÖLÜMÜ KONYA ÜNİVERSİTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ 1 NECMETTİN E İ ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ 11 Fakülte 4 Enstitü 2 Yüksekokul 1 Konservatuar 50 yıllık İlahiyat ve Eğitim Fakültesi 30 yıllık Tıp Fakültesi ile yeni bir

Detaylı

Tablo 26. Kullanılabilir Gelire göre Sıralı %20 lik Grupların Toplam Tüketim Harcamasından Aldığı Pay

Tablo 26. Kullanılabilir Gelire göre Sıralı %20 lik Grupların Toplam Tüketim Harcamasından Aldığı Pay Tablo 26. Kullanılabilir Gelire göre Sıralı %20 lik Grupların Toplam Tüketim Harcamasından Aldığı Pay %20 lik Gelir Grupları 2009 2010 Değişim Oranı 2009 2010 En düşük %20 9,1 9,1 0,9-0,4 2. %20 13,4 14,0-2,9

Detaylı

Yaşanabilir Bir Şehir için İzmir Bölge Planı Hedefleri. H.İ.Murat ÇELİK, PMP Birim Başkanı

Yaşanabilir Bir Şehir için İzmir Bölge Planı Hedefleri. H.İ.Murat ÇELİK, PMP Birim Başkanı Yaşanabilir Bir Şehir için İzmir Bölge Planı Hedefleri H.İ.Murat ÇELİK, PMP Birim Başkanı Yaşanabilir Şehirler Sempozyumu 1. İZKA 2. İzmir Bölge Planı 3. Yaşanabilir Şehir Hedefleri İçerik 1.

Detaylı

TÜRKİYE DE MEKANSAL PLANLAMA SİSTEMİ

TÜRKİYE DE MEKANSAL PLANLAMA SİSTEMİ TÜRKİYE DE MEKANSAL PLANLAMA SİSTEMİ Mesleklerin doğuşu, toplumsal uzmanlaşmanın sonucudur. gelişmeye dayalı, işbölümü Şehir planlama, sanayi devrimi sonrası, Batı Avrupa da kentlerin büyümesi sonucunda

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ, ESERLER VE FAALİYETLER LİSTESİ

ÖZGEÇMİŞ, ESERLER VE FAALİYETLER LİSTESİ ÖZGEÇMİŞ, ESERLER VE FAALİYETLER LİSTESİ ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı: NURİ ERDEM Doğum Tarihi: 10.03.1971 Öğrenim Durumu: Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Lisans Harita Müh. Yıldız Teknik Üniversitesi 1995

Detaylı

YAYIN VE BASIM. İstanbul F Bursa Araştırma 7 Vakfı F-1 Belgeler 1 16 F-1 Mimarlıktan Haberler 1 58 F-1. Bursa Araştırmaları 1

YAYIN VE BASIM. İstanbul F Bursa Araştırma 7 Vakfı F-1 Belgeler 1 16 F-1 Mimarlıktan Haberler 1 58 F-1. Bursa Araştırmaları 1 YAYIN VE BASIM KÜTÜPHANE DEFTERİ SIRA NYAZAR KİTABIN ADI VEYA DİĞER ESERLERİN ADI YERİ TARİHİ SERİ CİLT ADET NEREDEN VEYA KİMDEN GELDİĞİ KÜTÜPHA NEDEKİ YERİ VE KONUSU Mimarlara Mektuplar Mimarlara Mektuplar

Detaylı

Konut Fiyatlarının Belirlenmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri'nin (CBS) Kullanılması: Ankara Örneği

Konut Fiyatlarının Belirlenmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri'nin (CBS) Kullanılması: Ankara Örneği 18. ESRI Kullanıcılar Toplantısı 07-08 Ekim 2013 ODTÜ, Ankara Konut Fiyatlarının Belirlenmesinde Coğrafi Bilgi Sistemleri'nin (CBS) Kullanılması: Ankara Örneği Tarık Türk a, Olgun Kitapçı b, Murat Fatih

Detaylı

(ki-kare) analizi ( Tablo 1. Araştırmaya Katılanların Çalıştıkları Okul Türüne Göre Dağılımı. Sayı % 1259 65,6 659 34,4 1918 100,0

(ki-kare) analizi ( Tablo 1. Araştırmaya Katılanların Çalıştıkları Okul Türüne Göre Dağılımı. Sayı % 1259 65,6 659 34,4 1918 100,0 ÖĞRENME ORTAMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ ARAŞTIRMASI Eğitimin kalitesi, öğrenme ortamlarının kalitesiyle doğru orantılıdır. Nitelikli öğrencilerin yetişmesi için nitelikli öğretmenlerin yanında öğrenme ortamlarının

Detaylı

ORMAN YOLLARININ UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE PLANLANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ

ORMAN YOLLARININ UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE PLANLANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ ORMAN YOLLARININ UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE PLANLANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ Arş. Gör. Burak ARICAK Arş. Gör. Erhan ÇALIŞKAN Öğrt. Gör. Dr. Selçuk GÜMÜŞ Prof. Dr. H.Hulusi ACAR KAPSAM Giriş Orman yollarının

Detaylı

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ İLE DÜZENLİ DEPONİ YER SEÇİMİ: İSTANBUL İLİ ÖRNEĞİ. Doğuş Güler Prof. Dr. Tahsin Yomralıoğlu

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ İLE DÜZENLİ DEPONİ YER SEÇİMİ: İSTANBUL İLİ ÖRNEĞİ. Doğuş Güler Prof. Dr. Tahsin Yomralıoğlu COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE ANALİTİK HİYERARŞİ YÖNTEMİ İLE DÜZENLİ DEPONİ YER SEÇİMİ: İSTANBUL İLİ ÖRNEĞİ Doğuş Güler Prof. Dr. Tahsin Yomralıoğlu İTÜ, Geomatik Mühendisliği Bölümü, 34469 Maslak İstanbul,

Detaylı

Yazılım Mühendisliği 1

Yazılım Mühendisliği 1 Yazılım Mühendisliği 1 HEDEFLER Yazılım, program ve algoritma kavramları anlar. Yazılım ve donanım maliyetlerinin zamansal değişimlerini ve nedenleri hakkında yorum yapar. Yazılım mühendisliği ile Bilgisayar

Detaylı

Ekonomik Rapor Bileşik faiz formülü ile hesaplanmış olan, nüfus artış hızıdır. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği /

Ekonomik Rapor Bileşik faiz formülü ile hesaplanmış olan, nüfus artış hızıdır. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / 3. SOSYO-EKONOMİK GÖSTERGELER 3.1 Nüfus 2011 yılı ADNKS sonuçlarına göre; ülkemizin toplam nüfusu 74.724.269 olup, bunun %52,2 si olan 37.532.954 ü erkek, %49,8 i olan 37.191.315 i ise kadın nüfustur.

Detaylı

Daha Yeşil ve Daha Akıllı: Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Çevre ve İklim Değişimi

Daha Yeşil ve Daha Akıllı: Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Çevre ve İklim Değişimi Daha Yeşil ve Daha Akıllı: Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Çevre ve İklim Değişimi Bu sunum Greener and Smarter, ICTs, the Environment and Climate Change başlıklı Eylül 2010 tarihli OECD raporundan uyarlanmıştır.

Detaylı

Elektrik Mühendisliğine Giriş (EE 234) Ders Detayları

Elektrik Mühendisliğine Giriş (EE 234) Ders Detayları Elektrik Mühendisliğine Giriş (EE 234) Ders Detayları Ders Adı Ders Dönemi Ders Kodu Saati Uygulama Saati Laboratuar Kredi AKTS Saati Elektrik Mühendisliğine Giriş EE 234 Her İkisi 2 2 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i

Detaylı

Bilişim Sistemleri Değerlendirme Modeli ve Üç Örnek Olay İncelemesi

Bilişim Sistemleri Değerlendirme Modeli ve Üç Örnek Olay İncelemesi Bilişim Sistemleri Değerlendirme Modeli ve Üç Örnek Olay İncelemesi Özet Dr. Sevgi Özkan ve Prof. Dr Semih Bilgen Enformatik Enstitüsü, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara Tel: (312) 210 3796 e-posta:

Detaylı

EROZYONUN KANTİTATİF OLARAK BELİRLENMESİ. Dr. Şenay ÖZDEN Prof.Dr. Nuri MUNSUZ

EROZYONUN KANTİTATİF OLARAK BELİRLENMESİ. Dr. Şenay ÖZDEN Prof.Dr. Nuri MUNSUZ EROZYONUN KANTİTATİF OLARAK BELİRLENMESİ Dr. Şenay ÖZDEN Prof.Dr. Nuri MUNSUZ Havza koruma projelerinde erozyonun azaltılması ile sediment problemlerinin ıslahı, temel amaçları oluşturmaktadır. Bunun için

Detaylı

SAĞLIKLI ŞEHİR YAKLAŞIMI

SAĞLIKLI ŞEHİR YAKLAŞIMI SAĞLIKLI ŞEHİR YAKLAŞIMI Bugün şehirlerimizdeki problemlerin çoğu fakirlik, eşitsizlik, işsizlik, işe ve mal ve hizmetlere erişim zorlukları, düşük düzeyde sosyal ilişkiler ve kentsel alanlardaki düşük

Detaylı

2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 10. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ

2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 10. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ 2018 / 2019 EĞİTİM - ÖĞRETİM YILI DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSLARI 10. SINIF COĞRAFYA DERSİ YILLIK PLAN ÖRNEĞİ Ay EKİM Hafta Ders Saati 5 2 Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı Dünya nın Tektonik Oluşumu

Detaylı

EĞİTİM YÖNETİMİ BİLİM DALI TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ

EĞİTİM YÖNETİMİ BİLİM DALI TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ EĞİTİM YÖNETİMİ BİLİM DALI TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Bu ders kapsamında Eğitim Bilimleri ve Öğretmen Yetiştirme Alanında kullanılan nicel ve nitel araştırma

Detaylı

İnsan-Mekân İlişkisi Bağlamında Yaşlı Dostu Mekânlar

İnsan-Mekân İlişkisi Bağlamında Yaşlı Dostu Mekânlar İnsan-Mekân İlişkisi Bağlamında Yaşlı Dostu Mekânlar Yazar Dr. Nihal Arda Akyıldız ISBN: 978-605-9247-62-7 Ağustos, 2017 / Ankara 100 Adet Yayınları Yayın No: 234 Web: grafikeryayin.com Kapak ve Sayfa

Detaylı

KENT BİLGİ SİSTEMİ TASARIMI VE UYGULAMASI: PELİTLİ BELEDİYESİ ÖRNEĞİ Giriş İçindekiler Problemin Tanımı Çalışmanın Amacı Yapılan Çalışmalar Tasarım Uygulama Yazılım Güncelleme Test Bulgular Sonuç ve Öneriler

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat İŞL YL 501

DERS BİLGİLERİ. Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat İŞL YL 501 Müfredat I. Yarıyıl Bilimsel Araştırma Yöntemleri Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat İŞL YL 501 Kredi AKTS Güz 3 3 6 Dili Seviyesi Yüksek Lisans Türü Zorunlu Amacı Öğrencilerin bilim ve bilim felsefesi konusunda

Detaylı

AÜTF HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMI /

AÜTF HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMI / AÜTF HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMI / 2017-18 TARİH/MODÜL BAŞLIKLAR (Konular) ÖĞRETİM ÜYESİ MODÜL 1 9 Ekim 2017 Halk Sağlığı tanımı, kavramı ve yaklaşımı Geleneksel ve Çağdaş

Detaylı

GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013

GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013 GÜNEY EGE BÖLGE PLANI 2010-2013 SUNUM AKIŞI Bölge Planı Hazırlık Süreci Paydaş Analizi Atölye Çalışmalarının Gerçekleştirilmesi Mevcut Durum Analizi Yerleşim Yapısı ve Yerleşmeler Arası İlişki Analizi

Detaylı

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI 3-4 Aile bireyleri birbirlerine yardımcı olurlar. Anahtar kavramlar: şekil, işlev, roller, haklar, Aileyi aile yapan unsurlar Aileler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar Aile üyelerinin farklı rolleri

Detaylı

ANKARA KALKINMA AJANSI. www.ankaraka.org.tr

ANKARA KALKINMA AJANSI. www.ankaraka.org.tr ANKARA KALKINMA AJANSI www.ankaraka.org.tr TÜRKİYE'NİN En Genç Kalkınma Ajansı Ankara Kalkınma Ajansı bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak, bölgenin rekabet gücünü artırmak ve gelişimini hızlandırmak

Detaylı

ÇEV 361 Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama. Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/

ÇEV 361 Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama. Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ ÇEV 361 Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) CBS, karmaşık planlama ve yönetim problemlerinin çözümü için,

Detaylı

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MİMARLIK FAKÜLTESİ ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA BÖLÜMÜ EĞİTİM ÖĞRETİM YILI ÖĞRETİM PLANI

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MİMARLIK FAKÜLTESİ ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA BÖLÜMÜ EĞİTİM ÖĞRETİM YILI ÖĞRETİM PLANI T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ MİMARLIK FAKÜLTESİ ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA BÖLÜMÜ 2015 2016 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI ÖĞRETİM PLANI 1. YARIYIL D. KODU DERSİN ADI T+U+L KREDİ ÖNŞART AKTS 3503151 Planlama Stüdyosu 1

Detaylı

TİCARİ CBS DE HARİTA KULLANIMI VE MEKANSAL ANALİZLER: BİREYSEL BANKACILIK ÖRNEĞİ

TİCARİ CBS DE HARİTA KULLANIMI VE MEKANSAL ANALİZLER: BİREYSEL BANKACILIK ÖRNEĞİ TİCARİ CBS DE HARİTA KULLANIMI VE MEKANSAL ANALİZLER: BİREYSEL BANKACILIK ÖRNEĞİ Projenin Amacı: Çok şubeli kuruluşların şube lokasyon seçimlerinde ve ayrıca mevcut şubelerinin potansiyel/verimlilik analizlerinde

Detaylı

KAMU YÖNETİMİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ VERİ TABANI TASARIMI

KAMU YÖNETİMİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ VERİ TABANI TASARIMI İçindekiler ÖNSÖZ SUNUŞ GİRİŞ KAMU YÖNETİMİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI I 1 - GİRİŞ 1 2 - TÜRKİYE SÜRECİ 3 3 - İDARİ YAPILANMA 4 4 - MEVZUAT YAPILANMASI 4 5 - PERSONEL YAPILANMASI 5 6 - KAMU YÖNETİMİNİN

Detaylı

Köydes. Yaratıcı Sistemler, Akılcı Çözümler

Köydes. Yaratıcı Sistemler, Akılcı Çözümler Yaratıcı Sistemler, Akılcı Çözümler Köydes Ürün Hakkında Kısa Bilgi Köydes; İçme suyu ve yolu bulunmayan veya yetersiz olan köy ve bağlılarının yeterli sağlıklı içme suyuna kavuşturulması, köy yollarının

Detaylı

Dünya CBS Günü 2015. 19 Kasım 2015, Ankara

Dünya CBS Günü 2015. 19 Kasım 2015, Ankara Dünya CBS Günü 2015 19 Kasım 2015, Ankara Amaç Projenin amacı; kentsel analiz, planlama, tasarım ve karar destek süreçlerinin iyileşmesine katkı sağlamak amacıyla 3 Boyutlu Kent Veri Modelinin ve örnek

Detaylı

Prof.Dr. Tolga Elbir

Prof.Dr. Tolga Elbir Prof.Dr. Tolga Elbir Coğrafya + Bilgi Sistemi + Coğrafya, yeryüzünü beşeri (insanoğlu ile ilgili) ve fiziki açılardan araştıran bilim dalıdır. Coğrafya, kartografi, yani harita biliminden daha geniş bir

Detaylı

ANALİZ SONUÇLARI. 1 Mart 2017 tarihine kadar kullanmayınız.

ANALİZ SONUÇLARI. 1 Mart 2017 tarihine kadar kullanmayınız. ANALİZ SONUÇLARI 1 Mart 2017 tarihine kadar kullanmayınız. ANALİZ SONUÇLARI ANALİZ SONUÇLARI GÖRSELLER NASIL OKUNMALI? GÖRSELLER NASIL OKUNMALI? GÖRSELLER NASIL OKUNMALI? RENKLENDİRİLMİŞ TÜRKİYE HARİTALARI

Detaylı

Toros Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Sağlık Yönetimi - 2. sınıf

Toros Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Sağlık Yönetimi - 2. sınıf Toros Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Sağlık Yönetimi - 2. sınıf SAĞLIK YÖNETİMİ II AKTS Kredisi 5 Hasta hakları, sorumlulukları, Sağlık İşletmelerinde Pazarlama Yönetimi Hasta ve Çalışan Güvenliği

Detaylı

REKREASYON AMAÇLI KENTSEL YEŞİL ALANLARIN PLANLAMA İLKELERİ AÇISINDAN GIS ARACILIĞIYLA SORGULANMASI; TRABZON ÖRNEĞİ

REKREASYON AMAÇLI KENTSEL YEŞİL ALANLARIN PLANLAMA İLKELERİ AÇISINDAN GIS ARACILIĞIYLA SORGULANMASI; TRABZON ÖRNEĞİ REKREASYON AMAÇLI KENTSEL YEŞİL ALANLARIN PLANLAMA İLKELERİ AÇISINDAN GIS ARACILIĞIYLA SORGULANMASI; TRABZON ÖRNEĞİ Öğr. Gör. Dr. Cenap SANCAR Arş. Gör. Ebru SİNAN Arş. Gör. Sanem ÖZEN TURAN Karadeniz

Detaylı

Yeniden Yapılanma Süreci Dönüşüm Süreci

Yeniden Yapılanma Süreci Dönüşüm Süreci Yeniden Yapılanma Süreci 2010-2025 Dönüşüm Süreci 2025-2050 2025'te olmazsa olmazlar Geçiş dönemi kilit meseleleri Dönüşüm zamanının Başarı Dönüşüm ölçütleri zamanının Vizyon Herkese fırsat eşitliği sağlanarak

Detaylı

SEC 424 ALTYAPI KADASTROSU. Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr

SEC 424 ALTYAPI KADASTROSU. Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr SEC 424 ALTYAPI KADASTROSU Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon www.gislab.ktu.edu.tr Pilot Bölge Uygulaması Altyapı bilgi sistemlerine altlık olacak

Detaylı

Tedarik Zinciri Yönetimi -Temel Kavramlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Tedarik Zinciri Yönetimi -Temel Kavramlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN Tedarik Zinciri Yönetimi -Temel Kavramlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN Neden? Bir ișletme sistemi için en kilit etken MÜȘTERİdir. Müșteri açısından ișletmeleri etkileyen güncel etkiler: Müșteri sayısı artmaktadır.

Detaylı

9.2.12. Beşiktaş Residence Tower 11.11.2008 / 28.10.14185. Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi

9.2.12. Beşiktaş Residence Tower 11.11.2008 / 28.10.14185. Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi 9.2.12. Beşiktaş Residence Tower 11.11.2008 / 28.10.14185 Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Mesleki Denetimde Çevresel Etki Değerlendirmesi Çekince Raporu Projenin adı: Residence Tower Müellifi:

Detaylı

Akıllı Mekatronik Sistemler (MECE 404) Ders Detayları

Akıllı Mekatronik Sistemler (MECE 404) Ders Detayları Akıllı Mekatronik Sistemler (MECE 404) Ders Detayları Ders Adı Akıllı Mekatronik Sistemler Ders Kodu MECE 404 Dönemi Ders Uygulama Saati Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Bahar 2 0 2 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i

Detaylı

YAYLALARDAKİ ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİMİNİN CBS İLE İZLENMESİ: TRABZON ÖRNEĞİ. Yrd. Doç. Dr. Mustafa ATASOY

YAYLALARDAKİ ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİMİNİN CBS İLE İZLENMESİ: TRABZON ÖRNEĞİ. Yrd. Doç. Dr. Mustafa ATASOY YAYLALARDAKİ ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİMİNİN CBS İLE İZLENMESİ: TRABZON ÖRNEĞİ Yrd. Doç. Dr. Mustafa ATASOY AKSARAY ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü TMMOB Harita

Detaylı

İGABİS. İGDAŞ Altyapı Bilgi Sistemi

İGABİS. İGDAŞ Altyapı Bilgi Sistemi İGABİS İGDAŞ Altyapı Bilgi Sistemi İGDAŞ * 12 milyonluk bir Mega Kent te * 1,7 milyonu bulan abonesiyle * İstanbul un %55 ine ulaşan * Hızla büyüyen ve gelişen bir DOĞALGAZ DAĞITIM kuruluşudur. İGDAŞ IN

Detaylı

2. BASİT DOĞRUSAL REGRESYON 12

2. BASİT DOĞRUSAL REGRESYON 12 1. GİRİŞ 1 1.1 Regresyon ve Model Kurma / 1 1.2 Veri Toplama / 5 1.3 Regresyonun Kullanım Alanları / 9 1.4 Bilgisayarın Rolü / 10 2. BASİT DOĞRUSAL REGRESYON 12 2.1 Basit Doğrusal Regresyon Modeli / 12

Detaylı

MAĞAZA İMAJI, MAĞAZA MEMNUNİYETİ VE MAĞAZA SADAKATİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN TÜKETİCİLER AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZET

MAĞAZA İMAJI, MAĞAZA MEMNUNİYETİ VE MAĞAZA SADAKATİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN TÜKETİCİLER AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZET D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi Cilt:22 Sayı:1, Yıl:2007, ss:105-121 MAĞAZA İMAJI, MAĞAZA MEMNUNİYETİ VE MAĞAZA SADAKATİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN TÜKETİCİLER AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Murat Selim SELVİ * Hatice ÖZKOÇ

Detaylı

Türkiye Nüfusunun Yapısal Özellikleri Nüfus; 1- Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Genç (Çocuk) Nüfus ( 0-14 yaş )

Türkiye Nüfusunun Yapısal Özellikleri Nüfus; 1- Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Genç (Çocuk) Nüfus ( 0-14 yaş ) Türkiye Nüfusunun Yapısal Özellikleri Nüfus; ülkelerin kalkınmasında, ülkenin dünyadaki etki alanını genişletmesinde potansiyel bir güç olarak önemli bir faktördür. Nüfusun potansiyel gücü, nüfus miktarı

Detaylı

BÖLÜM 6 MERKEZDEN DAĞILMA ÖLÇÜLERİ

BÖLÜM 6 MERKEZDEN DAĞILMA ÖLÇÜLERİ 1 BÖLÜM 6 MERKEZDEN DAĞILMA ÖLÇÜLERİ Gözlenen belli bir özelliği, bu özelliğe ilişkin ölçme sonuçlarını yani verileri kullanarak betimleme, istatistiksel işlemlerin bir boyutunu oluşturmaktadır. Temel

Detaylı

BÖLÜM 2 VERİ SETİNİN HAZIRLANMASI VE DÜZENLENMESİ

BÖLÜM 2 VERİ SETİNİN HAZIRLANMASI VE DÜZENLENMESİ 1 BÖLÜM 2 VERİ SETİNİN HAZIRLANMASI VE DÜZENLENMESİ Veri seti; satırlarında gözlem birimleri, sütunlarında ise değişkenler bulunan iki boyutlu bir matristir. Satır ve sütunların kesişim bölgelerine 'hücre

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Fatih TOSUNOĞLU Erzurum Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

Yrd. Doç. Dr. Fatih TOSUNOĞLU Erzurum Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Mühendislikte İstatistiksel Yöntemler Yrd. Doç. Dr. Fatih TOSUNOĞLU Erzurum Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü 1 Araştırma sonuçlarının açıklanmasında frekans tablosu

Detaylı