Peyzaj Şehirciliği (Landscape Urbanism)

Transkript

1 Peyzaj Şehirciliği (Landscape Urbanism) Enise Burcu Karaçizmeli

2 1.Tanım ve Gİrİş 2.oluşum City as an Egg Fordist-Post Fordist Kent Küçülen Kentler (Shrinking Cities) Referans proje: Parc de La Villette 3.yöntem Proje esasları 4.Projeler Fresh Kılls Park Architectural Association 5.Değerlendirme Urban Network katodrytis.com 6.Referanslar

3 Peyzaj sehirciligi peyzajın göre kent organizasyonu ve kentsel deneyimi daha arttırmada daha kapasiteli oldugunu tartısan kentlesme teorisidir. 90 ların ortasında kentlesme olarak peyzaj (landscape as urbanism) olarak telaffuz edilmeye baslayan kavram 1997 de Chicago da düzenlenen bir konferans ve proje sergisinin ardından literatüre girdi. O günden beri Kuzey Amerikan sehirlerine bir kentlesme metodu olup olamayacagı tartısılıyor. Teoriyi söylemleriyle olusturan ve tartısma zeminine çeken isimler; Charles Waldheim, James Corner, Mohsen Mostafavi, Graham Shane, Ciro Najle gibi mimar ve peyzaj mimarları.

4 1980 lerde yeni kentlesme akımı basladı. Yeni kentlesmenin, aslında kültürel olarak muhafazakar, Avrupa kentsel planlamasına yönelen, oldukça post-modern bir çesit tarihsel mimari kentlesmeyi savunan bir gündemi vardı. Peyzaj sehirciligi de Amerikan kentlerinin var olan kosullarını tasvir etmesinin yanı sıra yeni kentlesmeye ve tüm geleneksel kent biçimlerine karsı polemik bir yanıt, elestiri olarak ortaya çıktı. 1.Tanım ve Gİrİş (Waldheim, C., XXI Mimarlık Dergisi, 2009) The Ruins of Detroit fotograf: Yves Marchand Özellikle enüstri kentlerinde küçülme, nüfus kaybı, terk edilen ve yogunlugu düsen kent merkezlerinde büyük boslukarın olusması mevcut kentlesmeye elestirel bir perspektif ihtiyacı dogurdu. Peyzaj sehirciligi de Kuzey Amerikan kentlerindeki problemlere bir yanıt olarak peyzajın dinamigini ve canlı gücünü kullanılmasını önerir. Yeni Sehircilik (New Urbanism) jfratthe.com

5 1.Tanım ve Gİrİş Peyzaj sehirciligi metodolojisi anlam olarak çok disiplinli. Peyzaj tasarımının dısına çıkarak, güncel kent dinamiklerinin karmasıklıgını düsünmek için çevre mühendisligi, kentsel strateji, peyzaj ekolojisi, endüstri ve mimarlıgın kalkınması gibi disiplinlerden bilgi ve teknikleri bir araya getirir. (Architectural Association, Graduate Prospectus) AA Landscape Urbanism Modern kentlesmede bina blokları olan mimarlıgın yerini peyzajın aldıgı güncel durumu tarifleyen disiplin kaymasını tarifler. Birçogu için disiplinler arasında peyzaj hem modern kenti açıklayan bir bakıs açısı hem de insa edildigi ortam oldu. (Waldheim, C., Landscape Urbanism Reader) AA Landscape Urbanism

6 oluşum Cedric Price bu 3 tür kent morfolojisini mizahi bir sekilde kahvaltı seklinde tanımlar. Katı yumurta geleneksel kent, halkalara ve sınırları tanımlı. Duvarlarıyla ya da kabuguyla. Sahanda yumurta raylı sistemin kent çeperini, lineer mekan ve zaman koridorlarıyla genislettigi ve yıldız biçimiyle sonuçlanan model. Omlet her seyin peyzaj boyunca küçük partiküllere ya da pavyonlara ayrıldıgı uzayan bir network sistemi modeli. Shane, G. City as an egg görsel: Ben Meyer

7 oluşum fordist post-fordist Patrick Schumacher ve Christian Rogner e göre gelenksel kentin yıkımı tüm kente seri üretim bandı konseptinin uygulanmasıyla basladı. Bir minyatür üretimi, makine olarak kent (city as machine). City machine organizasyon modeli son asamada endüstriyel kenti kendisini peyzajda kaybediyor. 3. faz olarak da üretim dokularının dagılımı olarak yorumlanıyor. Merkezsizlestirilmis, kendi kendini organize eden, postmodern matrise dokusuna sahip bugün de süre giden sistem. Peyzajın bu postmodern organizasyonunun problemi 90larda daha belirgin hale geldi. Sprawl (yaygın) denen kentlerin, kapalı yerlesim birimlerinin, megamolların, asırı çogalmasıyla. Bu dagınık sistemin büyümesi hızlıca kentsel endüstri sehirlerin yogunlugunun azaltılmasını ve hem seri üretimin hem de kitle tüketiminin desantralizasyonunu kamçıladı. (Schumacher, Rogner) Fordist ve Post-Fordist Üretim people.hofstra.edu Shane, G.

8 oluşum Detroit in nüfusu 1950 den bu yana üçte bir oranında düsmüstür ve su anda 950 bin kisi kentte yasamaktadır a kadar yavas ama muntazam bir düsüs beklenmektedir; kent içindeki issizlikse 10% dan daha fazladır (buna karsın Detroit in çevresindeki banliyöler büyümektedir). Eger egilim devam ederse 2100 itibariyle Detroit tanınamaz bir biçimde dönüsmüs olacaktır. (planlama.org) The Ruins of Detroit fotograf: Yves Marchand

9 Amerikan post endüstriyel kentlerinin yüzlestigi sorun bununla birlikte, bunca terk edilmis alan, yüzlerce çalısan konutu ve gereksiz ticari bantlarla ne yapılacagıydı. Büyük kentler nasıl oldu da küçülmüstü, peyzaj karakterlerini nasıl kazanabilirdi. Cedric Price, terk edilmis tren vagonlarına mobil bir üniversite önermis, Potteries Think Belt ve L.A.W.U.N projesindeki gibi, makine kentin tamamıyla pastoral bir peyzaja kurulu bir dizi mobil konut sistemine ayrısmasını hayal etmisti. Bahçekent fikri, yeni ironik bir anlam kazandı. Global sisteme erisime ihtiyaç duyan, sisirilebilir kapsullerde yasayan kent göçebeleriyle dolu bir alan. Bunu takiben Londra da kent çiftçileri grubu 70lerin basında cadde cadde kentsel tarımın yaratılması için genis bir geri dönüsüm süreci baslattı. 87 de Richard Register Ecocity Berkeley projesiyle bu tür kentsel küçülmelere ekolojik bir perspektif sundu; pek çok düsük teknolojili ekolojik derslerle. Eski endüstriyel kentlerin peyzaja dönüsümüne uyarlanabilecek derslerdi bunlar. Bu kapsamda da peyzaj sehirciligi, son zamanlarda geleneksel kent formunun uyanısıyla sonuçlanacak bir tasarım stratejisini tanımlamak için bir yönerge olarak ortaya çıktı. Pootteries Thinkbelt Cedric Price Shane, G.

10 proje Parc de la vıllette bernard tschumi/ kırmızı strüktür, spor ve rekreasyon alanları, oyun alanları, bilim ve teknoloji müzesi ve müzik merkezi spor alanları, yollar. Süreç ve sonuç; düzen, hiyerarsi ve tarihsel kompozisyonun mimari üzerindeki temel prensiplerini yok sayar. Her strüktür hiçbir fonksiyonel önemi olmayan degisim kurallarına uygun küp ve yeniden insa edilebilir temeller üzerine yapılmıstır. Henüz tamamlanmamıs architektonik tasarım çalısması olarak düsünülmüstür. Tasarım yasayan, nefes alan ve kullanıcıları yansıtan; önemli degisiklikler yapılabilen ve onun parçalara ayrılabilir, degisebilir ve yeniden yapılanabilir bir model olarak tasarlanmıstır. Yüzey, çizgiler ve noktalar sistemidir. mimdap önerilen sistemler arttattler.com

11 Bu yarısmayı referans olarak vermemin sebebi o dönemde düsüncelerde bir kaymaya sebep olmus olması. Yarısmaya basvuran 300 ü askın proje de peyzajı kent dısında güzel bir ortam sanıyordu. Harika parklar tasarladılar. Yalnızca iki fikir peyzajın öneminin program degisikligine olanak tanıması oldugunu iddia etti. 20 yıl sonra bugün bildiklerimiz dogru olmayacak dedi. Programların degisebilirligi üstüne proje gelistirdiler. Hem Koolhaas hem Tschumi peyzajı güzel oldugundan degil kentte program degisimine bir model oldugu seklinde ele aldı. proje Parc de la vıllette rem koolhaas/1982 (Waldheim, C., XXI Mimarlık Dergisi, 2009) maket bldgblog.blogspot.com plan katmanları

12 Corner bunun için hem modernist hem de yeni sehircilik (new urbanism) modellerine bakar kenti düzenlemek için. Her ikisi de kent problemlerine formal modellerin çare olabilecegine inanmıstır. Corner daha açık uçlu ve stratejik bir modelden bahseder. Eski modellerden daha açık uçlu bir modele geçmeyi dört gözle bekler. Shane, G. modern, geç modern post moderrn yeni sehircilik... Parc de La Villette de Bernard Tschumi nin birinci olan tasarımı ve Rem Koolhaas ın Office for Metropolitan Architecture tasarımı, nasıl kullanılacagı belli olmayan alanın programlanmasında önemli rol oynadı. Bu gelismelerden sonra, alanların zaman içinde degisim geçirmesi gerekecegi bakıs açısıyla, kentsel aktiviteleri, altyapıyı ve mimariyi bütünlestiren peyzaj mimarlıgından anlasılan, artık bir kent modeli ydi: Katmanlı ve hiyerarsik olmayan, esnek ve stratejik bir kent modeli. (arkitera) Sanford Kwinter ın direkt olarak ne mimarları ne de peyzaj mimarlarını ilgilendirmeden yaptıgı okumalar, peyzajın nasıl bir ortam yaratabilecegi üzerine söylemleri peyzaj sehirciliginin ana söylemi olan açık uçluluk ve belirsizligin de temelini olusturur.

13 Anahtar Kelimeler belirsizlik açık uçluluk esneklik kompleks sistemler yöntem Önemli baslıklar Su Su degerlendirme, depolama ve filtreleme, suyun iyilestirilmesi. Kentsel altyapı Su temininin göz önünde bulundurulması, atık su ve zemin suyu, yardımcı servisler ve ulasim sistemleri peyzaj sehirciliginin en önemli konuları olan kentsel altyapının en önemli kısmını olusturur. Egitim, eglence, hukuk ve düzen, kamu idareleri de buna dahil edilir. Kullanılır bir açık alan dahilinde bu islevler entegre edilmesi ana amaçtır. Biyoçesitlilik ve ekolojik sistemler Peyzaj ekolojisi, jeomorfoloji, hidroloji, iklim ve bitki örtüsü, mevcut ekolojik kaynakların kimliklendirilmesi ve yeni kaynakların sunusu. Yaban hayatın desteklenmesi ve olusumu, kendi kendini sürdüren bir peyzaj yaratılması esastır. Sürec ve dogal suksesyon Derinlemesine bir ekolojik sistem kaygısına baglı. Programların birbirine geçisi, ürün ve enerji, insan ve biyotik akıs.

14 yöntem Ikincil baslıklar Her projede görülmeyen ama alanın ilgilendigi konuları tanımlayan alanlar. Kentsel tarım Endüstriden arınmıs ve terk edilmis alanlarda, belirli programlı tarımsal sistemlerle topragın rehabilitasyonu gerceklestirilmesi amaclanır. Böylece çevredeki insanlar icin de besin temini öngörülür. Enerji Alternatif enerji kullanımı, yenilenebilir enerji kanynakları kullanımı projelerde esastır. Rüzgar, su, fotovoltaik zeminler kullanılır. Bitkiler kullanılarak yalıtım saglanır. Enerji geri dönüsümlü döngüde tüketilir. London Yields sergisi, 2009 buildingcentre.co.uk Rekreasyon Mekanların esnek kullanımı esas alınarak rekreasyon programı olusturulur.

15 proje fresh kılls park fıeld operatıons/2002 alanın eski hali nymag.com planlan proje nyc.gov Staten Island daki genis bir atıl alan olan Fresh Kills Central Park ın yaklasık 3 katı büyüklügünde. Alanın %45 ini kaplayan çöp yıgınını gömmek için milyonlarca dolar harcamak bile yetersiz kalırdı. Çürümeyi hızlandırmak mümkün gözükmedigi için de hangi mimar çalısırsa çalıssın, parkın ortaya çıkması onlarca yıl alacaktı. Corner ise bu alanı bir çalısma alanı olarak gördü: sadece bir park degil aynı zamanda peyzaj mimarinin vücut bulacagı bir alan. Bu harika bir park tasarlama çalısması degil, su anki halinden yesil, kamusal ve güvenli bir alana gidisi tanımlayacak bir yöntem çalısması seklinde açıklıyor. Ve bu yöntem de sonunda benzersiz mekansal ve estetik deneyimler ve yapılar sunan bir parka dönüsecektir. mimdap

16 fresh kılls park fıeld operatıons/2002 Projesini Lifescape olarak adlandıran Corner, hücre gibi kenti kendini sürdürebilen bir ekosistem yaratmaya çalıstı. Yıgınların yaklasık 1,5 metre toprakla kaplanması ve arazinin hem yesillenmeye hem de piknik yapmaya elverisli hale gelmesi en önemli sorun olarak ortaya çıktı. faz diyagramları nyc.gov

17 fresh kılls park fıeld operatıons/2002 ekosistem programı nyc.gov

18 içerik programı nyc.gov fresh kılls park fıeld operatıons/2002

19 proje AA Landscape urbanısm ögrencı projelerı ögrenci projeleri aaschool.ac.uk

20 degerlendırme Peyzaj sehirciligi modern kentin karmasık kentsel çevresine, post modernizmle olusmaya baglayan lineer olmayan yaklasımlara bir yanıt olarak görülebilir. Ancak bir kentlesme modeli olarak peyzaj henüz çok net tanımlanmamıstır. Halen yanıtlamayan sorular bulunur ve metodolojisi çok net degildir. Sehircilik, altyapı, ekoloji, mimarlık ve peyzaj mimarlıgı disiplinleri peyzaj sehirciligi için nasıl bir elestirel çerçeve sunuyor? Bu disiplinler ve hibrid alanların elestirel perspektifinde peyzaj sehirciligi nerede konumlanabilir? Prensipleri içinde belirli karakterler olusturabilir mi? Gray, C. Genel akademik söylemlerin ve konuların aksine, peyzaj sehirciligi bir konuyu daraltmak yerine genisletiyor. Kanıtlamak için kesin yollardansa bütünsel yaklasım yöntemlerini övenlerimiz için bu umut vaat edici bir konsept olabilir. Ama problem su ki biz hala her seyi kavrayan bir konsept istemiyoruz. Anlamak her zaman ayırt etmektir. Ve peyzaj sehirciliginin ne olmadıgını görmek bazen zor. Lindgolm, G. Önerileriyle heyecan verici bir etki yaratmasına ve kentsel tasarımda yeni bir akım vaat etmesine ve modern planlamaya yaptıgı elestiriler üzerine kendini koysa da henüz gerçeklesmis ve gerçeklesmemis bir dizi proje ve fikir üzerine söylemini oturmaktan ileri gidememistir. Bir tür tasarım rehberi olacak olgunluga erismemistir. Lindholm, G.

21 kaynaklar Corner, J., Terra Fluxus Cote, M. Landscape Urbanism, Fetish?, 2007 Gray, C. D., From emergence to divergence: modes of landscape urbanism, 2008 Lindholm, G., Landscape urbanism: large-scale architecture, ecological urban planning or a designerly research policy, 2009 Shane, G., The emergene of landscape urbanism Waldheim, C., A Reference Manifesto, Landscape as Urbanism Waldheim, C., Açık Uçlu Kentlesme, XXI Mimarlık Tasarım Mekan, 2009 web kaynakları arkitera.co aa-landscape-urbanism.blogspot.com nyc.com planlama.org wikipedia.com