BABADILLİMANI KOYU UNDAKİ (SİLİFKE- MERSİN) DERİN SU PEMBE KARİDESİNİN (Parapenaeus longirostris Lucas, 1846) DERİNLİK KATMANLARINA GÖRE BULUNURLUĞU

Transkript

1 2(3): (2008) DOI: /jfscom.mug Journal of FisheriesSciences.com ISSN X SHORT COMMUNICATION KISA BİLGİLENDİRME BABADILLİMANI KOYU UNDAKİ (SİLİFKE- MERSİN) DERİN SU PEMBE KARİDESİNİN (Parapenaeus longirostris Lucas, 1846) DERİNLİK KATMANLARINA GÖRE BULUNURLUĞU Meltem Manaşırlı, Dursun Avşar, Hacer Yeldan Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Balcalı, Adana Özet: Bu çalışma, Mayıs 1999-Nisan 2000 tarihleri arasında Babadıllimanı Koyu nda 0-50, ve 100 m den daha derin sularda aylık dip trolü çekimleri ile gerçekleştirilmiştir. Toplam 36 dip trolü çekiminden 2469,125 kg canlı elde edilmiş olup; ortalama Birim Çabada Yakalanan Ürün (CPUE) değeri ± kg saat -1 olarak hesaplanmıştır. Toplam av içerisinde kemikli balıkların %53,06 lık bir değerle birinci sırada yer aldığı; bunu %15.93, %13.16, %9.47 ve %8.89 lik değerlerle kabuklular, kıkırdaklı balıklar, kafadan bacaklılar ve diğerlerinin oluşturduğu belirlenmiştir. Kabuklular grubunda bulunan derin su pembe karidesinin (Parapenaeus longirostris) ortalama CPUE değerinin ise, ±5.463kg saat -1 olduğu ve toplam avın %8 ni oluşturduğu saptanmıştır. Ayrıca derinlik katmanlarına göre, bu türün en yüksek av miktarının %83.65 lik bir değerle 100m den daha derin derinlik katmanından sağlanmış olduğu; bunu %14.19 luk bir değerle m ve %2.16 lık bir değerle de 0-50m derinlik katmanlarının izlendiği belirlenmiştir. Derin su pembe karidesinin yaşam alanı olarak daha çok siltli ve killi sediment yapısını tercih ettiği; derinlik ve sıcaklık artıkça ürün miktarının da arttığı saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Babadıllimanı Koyu, Derin Su Pembe Karidesi (Parapenaeus longirostris), CPUE Correspondence to: Dr. Meltem MANAŞIRLI, Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fak Balcalı, Adana-TÜRKİYE Tel: ( ) /2065/15/ mozutok@cu.edu.tr 524

2 Abstract: Abundance and Depth Distribution of Deep Water Rose Shrimp (Parapenaeus longirostris Lucas, 1846) in Babadillimanı Bight (Turkey) This study was carried out in Babadıllimanı Bight between May 1999 and April 2000 in 0-50m, m and >100m depth ranges using monthly deep trawling. Through total 36 deep trawls, kg material was obtained at total, while the mean CPUE was ± kg/hour. The fish accounted for of total catch, while the crustaceans (13.73%), chondrichthyes (9.47%) and cepholapod (8,89%) followed it. Deep water rose shrimp (Parapenaeus longirostris) explained 8% of total catch, and its mean CPUE was calculated as 5.480±5.463 kg/hour. As to depth ranges, the highest abundance of this species was found in the depths of >100m, and this was followed by m (14.19 %) and 0-50m (2.16%). The species seem to prefer silt-clay sediments to live in, and its abundance increases with depth and temperature. Keywords: Babadıllimanı Bight,, Deep Water Rose Shrimp (Parapenaeus longirostris), CPUE Giriş Derin Su Pembe Karidesi (Parapenaeus longirostris LUCAS, 1846) de özellikle Avrupa da ticari olarak yüksek ekonomik değere sahip olmakla birlikte, İspanya, Fransa, İtalya, Yunanistan, Sicilya ve Tunus gibi Doğu Atlantik ve tüm Akdeniz de kabuklu balıkçılığında çok önemli bir yere sahiptir (Pestana, 1991; Levi ve ark., 1995; Sobrino ve ark., 2000; Campos ve ark., 2002; Abello ve ark., 2002; Sartor ve ark., 2003). Türkiye de de Marmara, Ege ve Akdeniz kıyıları boyunca mesleki balıkçılığının yoğun olarak yapıldığı bölgelerde, derin su pembe karidesi balıkçılığının yüksek potansiyele sahip olduğunu bilinmektedir (Kocataş ve ark., 1991; Zengin ve ark., 2004; Bayhan ve ark., 2005; Artüz, 2006). Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE, 1999) ün balıkçılık istatistiklerine göre, ülkemizin karides üretiminin su ürünleri içerisindeki payı, 1988 de %17,40 iken; 1997 de %6,19 lara kadar gerilemiştir. Ancak DİE 2003 ün belirttiğine göre 1999 ile 2003 yılları arasındaki dönemde ise 1999 yılında 890 ton olan karides üretimimiz 6000 tona kadar çıkmıştır a kadar ki dönemde karides üretiminin biyokütle olarak stoktaki azalmaya karşın, toplam karides üretimindeki Akdeniz in payı, 1989 yılında %20,77 iken; 1997 yılında %33,04 e kadar yükselmiştir (DİE, ; 1999). Ancak 2003 döneminde bu oran tekrar %16,1 e kadar düşmüştür (DİE, 2003). Ülkemiz denizlerinde yoğun dip trolü avcılığının yapıldığı bölgelerde avlanan karideslerin yaklaşık %30 luk bir bölümü iç pazarda tüketilirken; geriye kalan %70 lik kısmı ise, dışarıya ihraç edilerek, ülkemize önemli bir döviz girdisi sağlanmış olmaktadır (Bayhan 1984; DİE, ; Zengin ve ark., 2004). İhraç edilen karideslerin %63 lük kısmını da derin su pembe karidesi oluşturmaktadır (Demirci ve Hoşsuçu, 2007). Akdeniz in yerli türü olan derin su pembe karidesi Kuzeydoğu Akdeniz de, özellikle de karasularımız içinde trol av yasağının başlaması ile uluslararası sularda çalışmaya başlayan balıkçılar tarafından bol miktarda avlanmakta ve bu yönüyle de bölge balıkçılığına ekonomik bir katkı sağlamış olmaktadır. Ancak bu türün bölgedeki stok durumu ve biyolojik özellikleri hakkında yeterli ve kapsamlı sayılabilecek herhangi bir çalışma şu ana kadar henüz yapılmamıştır. Materyal ve Metod Çalışmada kullanılan derin su pembe karidesi örnekleri, Babadıllimanı Koyu ndan Hüseyin Reis isimli ticari balıkçı teknesinden yararlanılarak, Mayıs 1999-Nisan 2000 tarihleri arasında aylık olmak üzere Şekil 1 de belirtilen I (0-50 m), II ( m) ve III (100 m den daha derin) nolu derinlik katmanlarında 2.5 mil/sa hızla dip trolü çekimlerinden elde edilmiştir. Çekimlerde kullanılan trol ağı, Akdeniz Tipi Dip Trolü olup; bölgedeki filo tarafından kullanılan dip trol ağlarının teknik özellikleri ile bu ağın teknik özellikleri arasında tam bir uyum söz konusudur (Taşdemir, 2002). Kullanılan trol ağının teknik özellikleri; mantar yaka uzunluğu 12 m, kurşun yaka uzunluğu 12.5 m, trol ağının toplam uzunluğu ise 35 m olup, kanatlar 10 m, tünel omuz uzunluğu 20 m ve torba uzunluğu 5 m dir. Ağın kanatlardaki ağ göz genişliği 50 mm, tünel omuz kısmındaki ağ göz genişliği 26 mm ve torba ağ göz genişliği 22 mm dir. Ağız açıklığını sağlamak için omuz kısmına üçgen biçimli model donatılmıştır. Ka- 525

3 pıların ağırlığı 100 kg ve boyutları 1,85 0,8 m dir. Avdan çıkan örnek miktarına göre, örnek miktarı çok fazla olduğunda alt örnek alınmıştır (Holden ve Raitt, 1974). Çalışma alanının sıcaklık ölçümleri YSI model salinometre (±1 o C) ile yüzey suyundan yapılmıştır. Örneklerin temin edildiği istasyonların sediment yapısını ortaya koymak ve tane büyüklüğünü saptamak amacıyla, Richard ve Davis (1972) nin bildirdiği ve Wentworth un sedimentleri incelemek amacıyla geliştirdiği Standart Tane Boyu Skalası ndan yararlanıldı. Bunun için Tane Boyu Analizi yapılarak alanın sediment yapısı hakkında fikir sahibi olunmaya çalışıldı. Hesaplamaların yapılması için ihtiyaç duyulan trol ağının bir saatlik çekim sırasında taradığı alan aşağıda verilen eşitlik kullanılarak belirlenmiştir (Avşar, 2005) in. Bu eşitlik; a = D h.(1) X 2 Eşitlikte; a: Trol ağının taradığı alan (km 2 ), D: Taranan alanın uzunluğu (m), h: Trol ağının mantar yakasının uzunluğu (m), X 2: Trol ağı mantar yakasının açılma oranını (Pauly, 1980 e dayanarak 0.5 olarak alınmıştır) göstermektedir. D : V t (2) V : Operasyonda teknenin hızı, t : Zamanı göstermektedir. Dip trolü ağının Birim çabadada yakaladığı av değerleri ile taranan alanın kullanılmasıyla birim alandaki ürün miktarı belirlenmiştir. Bu amaçla cw B =.(3) a q i eşitliğinden yararlanılmıştır (Avşar,2005). Bu eşitlikte; B: Birim alandaki ürün miktarı, c w: Trol çekimleri sonucunda hesaplanan ortalama ürün miktarı (g), a: Trol ağının taradığı alan (km 2 ), q: Trol ağının yakalayabilirlik katsayısını göstermektedir (Bu değer, Bingel (2002) ye göre; ağın önüne çıkan tüm canlıları avladığı varsayılarak 1 olarak alınmıştır). Şekil 1. Babadıllimanı Koyu ve Kuzeydoğu Akdeniz deki Konumu (I, II ve III nolu hatlar dip trolü çekim istasyonlarını göstermektedir) Figure 1. Trawling stations along the Babadıllimanı Bight 526

4 Bulgular ve Tartışma Mayıs 1999-Nisan 2000 tarihleri arasında çalışma istasyonlarından ölçülen Yüzey Suyu Sıcaklık (YSS) değerlerinin aylık değişimleri Şekil 2 de verilmiştir. Babadıllimanı Bight Şekil 2 de görüldüğü gibi üç istasyondan elde edilen YSS değerleri aylık olarak birbirlerine çok yakın dalgalanmalar göstermiştir. Üç istasyonun YSS değerleri birlikte ele alındığında, ağustos ayında 29,86 o C ile en yüksek değere, mart ayında ise, 15,39 o C ile en düşük değere indiği belirlenmiştir. Yaz mevsiminin başlamasıyla birlikte YSS değeri sürekli olarak bir artış göstermiş, sonbahar mevsiminin başlamasıyla beraber düşmeye başlamış ve kış mevsiminde de bu düşüş devam etmiştir. İlkbahar mevsiminin başında YSS değeri düşmeye devam ederek, nisan ayında tekrar artışa geçmiştir. Örnekleme döneminde ortalama YSS değerleri 21,46±5,33 o C olduğu belirlenmiştir. Sediment Yapısı Çalışma alanında belirlenen istasyonlardan alınan sediment örneklerinin yapılan analiz sonucunda yapısı Şekil 3 de verilmiştir. 35 I II III Ortalama Sıcaklık ( o C) Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Şekil 2. Yüzey Suyu Sıcaklık (YSS) Değerlerinin İstasyonlara Göre Aylık Değişimleri Figure 2. Montly changes temperature in the I II III İstasyonlar kil silt kum Şekil 3. Babadıllimanı Koyundaki İstasyonların Yüzde Olarak Sediment Yapısı Figure 3. The Sediment Structure of Babadllimanı Bight (%) 527

5 Şekil 3 de de görüldüğü gibi, I. istasyonunu taban yapısının %45 ni silt, %40,8 ni kum ve %14,2 sini de kil olduğu, silt ve kum taban yapısını ağırlıklı olarak oluştururken kil ise daha az ağırlıkta yer almaktadır. II. istasyonun taban yapısının %56,6 sını silt, %31,22 sinin kil ve %12,2 sinin kum olduğu belirlenmiştir. II. İstasyonun taban yapısını ağırlıklı olarak I. istasyondaki gibi silt oluşturmasına rağmen kil kuma göre daha ağırlıklıdır. III. İstasyonun taban yapısını ise yine ağırlıklı olarak %50,5 oranında silt ve %48,2 oranında kil olup, %1,3 nü ise kum oluşturmaktadır. Böylece 0-50 m, m ve 100 m den daha derin derinlik katmanlarının taban yapısı sırasıyla Tın (L), Siltli Killi Tın (SiCL) ve Siltli Kil (SiC) tekstür sınıfında olduğu belirlenmiştir. Birim Çabada Yakalana Ürün (CPUE) Şekil 2.2 de belirtilen istasyonlarda kullanılan ağın boyutları, çekim hızı ve süresi kullanılarak; her bir trol operasyonunda taranan alanın a = 0, 027 km 2 olduğu hesaplanmıştır. Tüm örnekleme dönemi boyunca gerçekleştirilen 36 trol operasyonu sonucunda, toplam olarak 2.469,125kg ürün elde edilmiştir. Buna göre birim çabada yalanan ürünün biyokütle değeri (CPUE) nin aylık değişimi Şekil 4 te verilmiştir. Şekil 4 te görüldüğü gibi, örnekleme döneminin başlangıcı olan mayıs ayı itibariyle CPUE değeri 52,004kg saat -1 olarak hesaplanmış olup; bu değer ağustos ayına kadar artış göstermiştir. En yüksek CPUE değeri (189,986kg saat -1 ) bu ay itibariyle elde edilmiş ve eylül ayı itibariyle düşüşe geçerek mart ayında 13,358kg saat -1 lik bir değer ile en düşük seviyeye inmiştir. Nisan ayından itibaren ise tekrar bir yükselme eğilimi sergilemiştir. Tüm örnekleme dönemi göz önünde bulundurulduğunda, ortalama CPUE değeri 68,600±61,889kg saat -1 ve birim alan başına elde edilen ortalama ürün miktarının ise, 2540,741±2292,185kg km -2 olduğu hesaplanmıştır. Derinlik katmanları itibariyle CPUE değerinin aylık değişimi Şekil 5 de verilmiştir. CPUE (kg saat -1 ) Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Şekil 4. Birim Çabada Yakalana Ortalama Ürünün (CPUE) Aylık Değişimi Figure 4. Montly mean change of catch per unit effort (CPUE) 528

6 m m >100 m 250 CPUE (g saat -1 ) Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Şekil 5. Birim Çabada Yakalana Ürünün Derinlik Katmanları İtibariyle Aylara Göre Dağılımı Figure 5. Monthly distribution of Depth levels of catch per unit effort Şekil 5 den de anlaşılacağı gibi, CPUE değerinin ağustos ve eylül aylarında her 3 derinlik katmanında da en yüksek değerde olduğu saptanmıştır. Ekim ayında ise 0-50 m derinlik katmanında en yüksek değere sahip olup; m derinlik katmanında orta düzeyde ve 100 m den daha derin istasyonda ise en düşük değerdedir. Bu aylardan sonraki örnekleme ayları itibariyle tüm derinlik katmanlarında CPUE değerinin azaldığı ve mart ayında en düşük değere indiği belirlenmiştir. Eylül ve kasım aylarında sadece 100 m den daha derin olan derinlik katmanında CPUE değeri en yüksek olup; diğer tüm aylarda bu derinlik katmanında CPUE değerinin düşük olduğu görülmektedir (Şekil 5). CPUE miktarının derinlik katmanları itibariyle yüzde olarak dağılımı göz önüne alındığında; bunun %42,0 lik kısmının 0-50 m derinlik katmanında, %30,30 luk kısmının m derinlik katmanından ve %27,0 lik kısmının ise 100 m den daha derin olan derinlik katmanından elde edildiği hesaplanmıştır. Birim çabadada elde edilen ortalama ürün miktarları ve birim alandaki ortalama biyokütle değerinin 0-50m derinlik katmanında 86,402±89,405 kg saat -1 ile 3.200,056 ±3.311,295kg km -2 ; m derinlik katmanında 62,353 ± kg saat -1 ile 2.309,367 ±2.108,418 kg km -2 ve 100 m den daha derin olan derinlik katmanında ise, 57,006 ±55,797 kg saat -1 ile 2.111,333 ±2.066,536 kg km -2 olduğu hesaplanmıştır. Şekil 6 dan da anlaşıldığı gibi, tüm aylar itibariyle kemikli balıklar oransal olarak toplam avın en yüksek kısmını oluşturmuşlardır. Kabuklular grubu oransal olarak ikinci sırada gelmiştir. Örnekleme dönemi itibariyle kemikli balıkların toplam avın %53,06 lık kısmını, kabukluların %15,93 lük kısmını, kıkırdaklı balıkların %11,16 sını, kafadan bacaklıların %9,47 sini ve diğer canlı gruplarının ise %8,89 nu oluşturduğu belirlenmiştir. Derin su pembe karidesinin içinde bulunduğu taksonomik grup olan kabukluların araştırma alanı itibariyle CPUE değerlerinin derinlik katmanları itibariyle aylık değişimi ve ortalama CPUE değerleri Şekil 7 de verilmiştir. Canlı gruplarının toplam av içerisindeki miktarlarının aylık değişimi Şekil 6 da verilmiştir. 529

7 Oransal Bulunurluk (%) Kemikli Balıklar Kıkırdaklı Balıklar Kafadan Bacaklı Kabuklular Diğerleri Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Şekil 6. Canlı Gruplarının Trolle Avlanabilir Biyokütle İçerisindeki Oransal Bulunurluklarının Aylık Değişimi Figure 6. Monthly change of the proportion of the living groups in total biomass caught with deep trawl CPUE (kg saat -1 ) m m >100 m Ortalama Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Şekil 7. Kabukluların Derinlik Katmanlarına Göre CPUE ve Ortalama CPUE Değerlerinin Aylık Değişimi Figure 7. Monthly Change in CPUE and mean CPUE of crustacean in view of depth levels 530

8 Şekil 7 de görüldüğü gibi, kabukluların en yüksek ortalama CPUE değerine 30,466 kg saat -1 lik değerle ağustos ayında ve bunu 28,911 ile 27,133 kg saat -1 lik değerlerle eylül ve temmuz ayları takip etmiştir. Bu değer eylül ayından itibaren azalış göstererek 0,679 kg saat -1 lik değerle şubat ayında en düşük seviyeye inmiştir. Mart ayından itibaren nisan ayı ile birlikte tekrar bir artış eğilimine girmiştir. Çalışma alanımızda kabuklu organizmaların ortalama CPUE değeri 11,903±11,487 kg saat -1 ve birim alan başına elde edilen ortalama kabuklu miktarı ise, 440,845±425,422 kg km -2 olduğu hesaplanmıştır. Kabukluların aylara göre CPUE değerlerinin derinlik katmanlarındaki dağılımlarına bakıldığında düzenli bir dağılım gözükmemektedir. Ancak mayıs ayından ekim ayına kadar, yani su sıcaklığının yüksek olduğu dönemlerde ürün miktarının her üç derinlik katmanında da fazla olduğu görülmektedir. Su sıcaklığının düşmeye başladığı eylül ayı itibariyle öncelikle 0-50 m derinlik katmanında ürün miktarı azalışa geçmiştir. Eylül ayında m derinlik katmanında en yüksek CPUE değerinin başlıca sebebi ise, Charybdis longicollis in bu ay itibariyle toplam kabuklu avının %80,46 sının tek başına karşılamasıdır. Ekim ve kasım aylarında ürün miktarı; ve >100 m derinlik katmanlarında 0-50 m derinlik katmanına göre daha yüksek değerdedir. Kış mevsimi itibari ile tüm derinlik katmanlarında kabukluların CPUE değerleri azalmış ve şubat-mart aylarında en az değere ulaşmış olup; nisan ayı itibariyle de yükselişe geçmiştir. Çalışma alanında örnekleme dönemi boyunca 0-50 m, m ve 100 m daha derin derinlik katmanlarında kabukluların ortalama CPUE değerleri sırasıyla 5,053, 16,844 ve 13,811 kg saat -1 olduğu hesaplanmıştır. Kabukluların aylara göre avda bulunma oranları %2,79 ile %36,43 arasında değişim göstermekte olup; bunlardan en düşük değerin ocak ayında ve en yüksek değerin ise, kasım ayına denk geldiği belirlenmiştir. Birim çabada yakalanan kabuklular grubunun kendi içerisinde avlanan organizmaların aylık olarak % de katkı oranları da; çalışma alanında kabuklular grubuna dahil 25 tür organizmadan, ilk sırayı %52,91 lik oranla derin su pembe karidesinin ve ikinci sırayı %39,65 lik oranla da Charybdis longicollis oluşturduğu belirlenmiştir. Derin su pembe karidesinin derinlik katmanlarına göre CPUE ve ortalama CPUE değerlerinin aylık değişimi Şekil 8 de verilmiştir. Şekil 8 den de anlaşılacağı gibi, tüm örnekleme döneminde ortalama olarak en yüksek CPUE değeri, 14,862 kg saat -1 lik bir değerle sıcaklığın en yüksek olduğu ağustos ayında gerçekleşmiştir. Eylül ayında ise ani bir düşüş göstermiş ve ekim, kasım ayında 10,025 kg saat -1 lik değere kadar yükselmiştir. Kasım ayından sonra sıcaklığın da azalması ile beraber yine ani bir düşüş gerçekleşmiş ve 0,161 kg saat -1 lik bir değerle şubat ayında en düşük değerine ulaşmıştır. Eylül ayındaki düşüşün sebebi ise, daha öncede değindiğimiz gibi, muhtemelen Charybdis longicollis in bu ay itibariyle toplam kabuklu avının %80,46 sını oluşturmasından kaynaklandığı söylenebilir. Örnekleme dönemi itibariyle söz konusu türün ortalama CPUE değeri ise. 5,480±5,463 kg saat -1 ; birim alan başına elde edilen ortalama miktarı ise 202,958±202,336 kg km -2 olduğu hesaplanmıştır. CPUE (kg saat -1 ) m m >100 m Ortalama Şekil 8. Derin Su Pembe Karidesinin Derinlik Katmanlarına Göre CPUE ve Ortalama CPUE Değerlerinin Aylık Değişimi Figure 8. Monthly Change in CPUE and mean CPUE of deep-water rose shrimp in view of depth levels 531

9 Derinlik katmanları dikkate alındığında, en yüksek av miktarı %83,65 lik bir değerle 100 m den daha derin derinlik katmanından sağlanmış olduğu; bunu %14,19 luk bir değerle m ve %2,16 lık bir değerle de m derinlik katmanlarının izlendiği görülmektedir (Şekil 8). Ayrıca. tüm örnekleme dönemi boyunca ve 100 m den daha derin alanda ürün elde edilirken; haziran, kasım, aralık, ocak, şubat, mart ve nisan aylarında 0-50 m deki istasyondan hiç ürün elde edilememiştir. Bu dağılım değerleri göz önüne alındığında söz konusu türün kıyısal kesimde 50 m den sonraki bölgeyi yaşam alanı olarak kullandığı ve sıcaklık ile derinlik artıkça avdaki oranlarının giderek artığı açıkça görülmektedir. Bu bağlamda çalışma alanının da belirtilen zaman dilimi içerisinde derin su pembe karidesi, avlanan kabuklu organizmaların yaklaşık %52 sini, avlanan tüm organizmaların da %8 ni oluşturduğu belirlenmiştir. İstasyonlara Göre Boy Dağılımları Örnekleme dönemi itibariyle incelene 3886 adet örneğin %73.57 sini dişi, %23.75 ini erkek ve %2.68 ini ise jüvenil bireylerin oluşturduğu saptanmıştır. Bu bireylerin eşey ve bunların toplamlarının istasyonlara göre minimum, maksimum, örnek sayıları ve ortalama karapaks boy değerleriyle standart sapmaları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 den de anlaşıldığı gibi, hem erkek, hem dişi ve hem de bunların toplam bireylerinin ortalama karapaks boy değerleri her üç istasyonda trendleri aynı olup; derinlik artıkça ortalama karapaks boylarında da artmış olduğu görülmektedir. Ayrıca, dişi bireylerin ortalama karapaks boy değerleri her üç istasyonda erkek bireylerinkinden daha yüksek olduğu saptanmıştır. Yani derinlik artıkça yakalanan bireylerin örnek sayıları ve boy değerleri de artış gösterdiği belirlenmiştir. Tablo 1. Eşeyler ve Bunların Toplamlarının İstasyonlar Göre Minimum (Min), Maksimum (Max), Örnek Sayısı (n), Ortalama Karapaks Boy (Ort) ve Standart Sapma (SD) Değerleri (mm) Table 1. Values (mm) for Minimum (Min), Maximum (Max), Sample Number (n), Mean Carapax Length (Ort) and Standard Deviation, considering the sexes and total samples classified according to the stations I. İstasyon II. İstasyon III. İstasyon Eşeyler Min.-Max. n Ort±SD (mm) Min.-Max. n Ort±SD (mm) Min.-Max. n Ort±SD (mm) Erkek ± ± ± Dişi ± ± ± Toplam ± ± ±5.64 Ghidalia ve Bourgois (1961) derin su pembe karidesinin Akdeniz ve doğu Atlantik te temiz kumludan çamurluya kadar her tip sediment yapısı üzerinde yaşadıklarını, dağılımında sıcaklığın sınırlayıcı çevresel abiyotik faktör olduğunu. çoğunlukla o C ler de dağılım gösterdiğini ve özellikle genç bireylerin habitat seçiminde sıcaklığın etkili olduğunu belirtmişlerdir. Dall ve ark. (1990) derin denizlerde sıcaklık değişimlerinin minumum olduğunu derin deniz türlerinin özellikle de pembe derin su karidesinin sıcaklık tercihlerinin iyi geliştiğini ve bu türün m derinliklerde Akdeniz ve Doğu Atlantik te sıcaklığın tüm yıl boyunca sadece 13 ile 17 o C ler arasında değişim gösterdiğini bölgelerde yayılım gösterdiğini bildirmişlerdir. Ardizzone ve ark. (1990), Orta Akdeniz de m derinliklerde dağılım göstermesine rağmen yoğun olarak m derinliklerde bulunduğunu ve özellikle stoka katılımların m derinliklerde yaz mevsiminde gerçekleştiğini; Sobrino ve Garcia (1994), Gadiz Körfezi nde m derinlikler arasında, Tserpes ve ark. (1999) güney Ege denizinde m derinlik arasında yayılım gösterdiğini fakat yoğun olarak büyük bireylerin m derinliklerde bulunduğunu ve Labropoulou ve Kostikas (1999) da bu türün dağılım derinliklerinin üzerine mevsimlerin ve sıcaklıkların önemli olduğunu belirtmişlerdir. 532

10 Nouar ve Maurin (2001), Cezayir kıyıları boyunca m derinlikler arasında, partiküllü sediment haricinde her türlü sediment yapısının yaşam alanını oluşturduğunu; ancak bununla birlikte daha çok özellikle siltli ve killi alanları daha az da kumlu alanları tercih ettiğini belirtmişlerdir. Abello ve ark. (2002) Avrupa nın Akdeniz kıyıları için büyük bireylerin m derinliklerde bulunmakla birlikte yoğun olarak m derinliklerde bulunurken, küçük bireylerin kıyısal alanlarda dağılım gösterdiğini, özellikle siltli ve killi sediment yapısındaki m derinlikleri tercih ettiğini bildirmişlerdir. Campos ve ark. (2002), güney Portekiz kıyılarında 150 m derinlikten daha az derinliklerde çoğunlukla mm karapaks boyundaki jüvenil bireylerin, 150 m den daha derin sularda özellikle m derinliklerde ise mm karapaks boyunda olgun bireylerin bulunduğunu belirtmişlerdir. Sartor ve ark. (2003) batı Akdeniz de Tiren Denizi nin kuzeyinde derin deniz trol avcılığında derin su pembe karidesinin avcılığının en verimli alanın m, Ungaro ve Gramolini (2004) güney Adriatik Denizi nde çok sığ alanlarda (0-20) bulunmadıklarını, m derinlikler arasında 12,5-25 o C ler arasında yayılış gösterdiğini, ancak avcılıklarının en ekonomik m derinlikler arasında 13,5-15,5 o C deki sıcaklık alanlarında elde edildiğini ve sıcaklığın dağılım derinliklerinde etken faktör olduğunu bildirmişlerdir. Artüz (2005) Akdeniz ve Marmara Denizi nde bulunan bu türün m derinlikler arasında çamurlu zeminlerde dağılım gösterdiğini; ancak, suyun karakterine ve zeminin yapısına göre dağılım derinliklerinin m arasında değişim gösterdiğini; Marmara Denizi nde, termoklin tabakasının altında yer alan Akdeniz kökenli suyun tüm sene boyunca sabit olarak 14,2 o C olmasından dolayı özellikle bu tabakayı tercih ettiklerini bildirmiştir. Ragonese ve Bianchini (2006) da Sicilya sularında sıcaklığın yüksek olduğu dönemlerde av veriminin ekonomik değerinin yüksek, düşük sıcaklık da av veriminin ekonomik değerinin düşük olduğunu belirtmişlerdir. Garcia-Rodriguez ve ark. (2007) de İspanyanın güneydoğusundaki Alicante Koyu nda m derinlikler arasında kumlu çamurlu zeminlerde yoğun olarak bulunduğunu ve ıskarta ürün olarak yılda ortalama 65 ton ürün elde edildiğini bildirmişlerdir. Çalışmamızda ilgili alanın sıcaklı değerleri dikkate alındığında (Şekil 2) sıcaklığın yüksek olduğu aylarda CPUE değerinin de yüksek olduğu Şekil 8 de görülmektedir. Derinlik açısından bizim çalışma derinliklerimiz yukarıda belirtilen araştırmacıların çalışma derinliklerinden daha az olması nedeniyle sonuçlarımızı karşılaştırmanın pek doğru olmayacağı kanısındayım. Ancak, Şekil 8 den de anlaşıldığı gibi toplam 12 aylık örnekleme döneminin kış ve ilkbahar mevsimlerini kapsayan 7 ayında 0-50 m derinlik katmanındaki çalışma alanından söz konusu türün örnekleri elde edilememiş ve CPUE değerinin diğer istasyonlara göre daha az saptanmıştır. Dolayısıyla, eldeki verilere dayanarak bizim örnekleme derinliklerimizden elde ettiğimiz bireylerin genç ve küçük bireyler olduğunu ve derin su pembe karidesinin yaşam alanı olarak özellikle III. istanyonun sediment yapısının oldukça uygun olduğu söyleyebiliriz. Derin su pembe karidesinin, yaşam evresini tamamen derin sularda geçiren denizel nektobentik bir tür olması, yaşam alanı olarak; katı zemin haricinde her tip zemini ve daha çok siltli-killi çamurlu bölgeleri tercih ettiği düşünülecek olursa (Ghidalia ve Bourgois. 1961; Nouar ve Maurin. 2001; Abello ve ark ; Artüz. 2005) zemin yapısı uygun ve derinliği fazla 100m den daha derin olan III. istasyonda daha çok avlanmış olması şaşırtıcı değildir (Şekil 3 ve 8). Ayrıca sıcaklığın söz konusu türün dağılımında sınırlayıcı etken ve çoğunlukla o C leri tercih ettikleri de düşünüldüğünde (Ghidalia ve Bourgois. 1961; Artüz. 2005), Labropoulou ve Kostikas (1999) un belirttiği gibi bu türün dağılım derinliklerinin üzerine mevsimlerin ve sıcaklıkların önemli olduğunu bulgusu ile çalışma bulgularımızın örtüşmekte olduğu söylenebilir. Yazıcı (2004). Marmara Denizi nde karides avcılığında kullanılan algarnanın av verimi ve kompozisyonunun araştırması sonucunda bu türün toplam avın %50,8 ni oluşturduğunu belirtmiştir. Zengin ve ark. (2004) de Marmara Denizi nde söz konusu türün ticari dip trollü ile tekne başına ortalama CPUE değerinin 45 kg saat -1 olduğunu saptamıştır. Demirci ve Hoşsucu (2007) de doğu Akdeniz havzasının kuzey yamacında m derinlik katmanları arasında gerçekleştirilen dip trollü çekimlerinden söz konusu türün toplam avdaki oranını %25,26, tekne başına ortalama CPUE değerini de 5,9 kg saat -1 olarak hesaplamışlardır. Çalışmamızda ise Akdeniz Tipi Trol Ağı kullanılmış olup, bu türün toplam avın %7,99 nu oluşturduğu ve ortalama CPUE değeri de 5,48 kg saat -1 olarak belirlenmiştir. Ülkemiz denizlerindeki balıkçı teknelerinin birim av güçlerinin birbirlerine benzer oldu- 533

11 ğundan (Demirci ve Hoşsucu, 2007) Marmara av sahasının bu tür açısından daha verimli olduğu, kuzeydoğu Akdeniz de gerçekleştirilen diğer iki çalışmada avda bulunma oranları farklılık arz ederken ortalama CPUE değerlerin birbirine çok yakın olduğu saptanmıştır. Kaynaklar Abello, P., Abella, A., Adamidou, A., Jukic- Peladic, S., Maiorano, P., Spedicato, M.T., (2002). Geographical patterns in Abudance and population Structure of Nephrops norvegicus and Parapenaeus longirostris (Crustacea: Decapoda) Along the European Mediterranean Coasts, Scientia Marina, 66(Suppl. 2): Ardizzone, G. D., Gravina, M. F., Belluscio, A., Schintu, P., (1990). Depth-size distribution pattern of Parapenaeus longirostris (Lucas, 1846) (Decapoda) in the central Mediterranean Sea, Journal of Crustacean Biology, 10(1): Artüz, M. L., (2005). Türkiye Denizlerinde Bulunana Karides Türleri Üzerine Etüt. Zoo- Natantia, Publications Scientifiques, 22s Artüz, M., (2006). Investigations on Beam-trawl Fishery for Deep Sea Pink Shrimp Parapenaeus longirostris (Lucas, 1846) in the Sea of Marmara, Ecology Natura, Avşar, D., (2005). Balıkçılık Biyolojisi ve Populasyon Dinamiği. Çukurova Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Ders kitabı No: 5, Baki kitapevi, Adana, 303 s. Bayhan, K., Ünlüer, T., Akkaya, M., (2005). Some Biological Aspects of Parapenaeus longirostris (Lucas, 1846) (Crustacea, Decapoda) Inhabiting the Sea of Marmara, Turk journal Veterinary and Animal Science, 29: Bingel, F., (2002). Balık Populasyonlarının İncelenmesi. Yayın no:26, Baki Kitapevi, Adana., 404s. Campos, A., Fonseca, P., Erzini, K., (2002). Size Selectivity of Diamond and Square Mesh Cod ends for Rose Shrimp (Parapenaeus longirostris,) and Norway Lobster (Nephros norvegicus) off the Portuguese South Coast, Fisheries Research, 58: Dall, W., Hill, B. J., Rothlisberg, C., Staples, D. J., (1990). Advances in Marine Biology Volume 27 the Biology of the Penaeidae (J.H.S., BLAXTER, A.J., SOUTHWARD, Eds.). Academic Press Limited 24/28 Oval Road London NW1 7DX, 488 s. Demirci, A., Hoçsucu, H., (2007). Kuzey Doğu Akdeniz de Derin Deniz Pembe Karidesinin (Parapenaeus longirostris) Popolasyon Yapısı ve Yoğunluğu, Türk Sucul Yaşam Dergisi, 3-5 (5-8): Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), ( ). Su Ürünleri İstatistikleri, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Yayın No:1467, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara. 24 s., (1999). Su Ürünleri İstatistikleri, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Yayın No:2154, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara. 41 s., (2003). Su Ürünleri İstatistikleri, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Yayın No:2154, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara. 54 s. Garcia-Rodriguez, M., Perez Gil, J. L., Barcala, E., Carrasco, N., Esteban, A., (2007). Biology (Growth ana Reproduction) of the Mediterrenean Deep-Water Rose Shrımp (Parapenaeus longirostris Lucas, 1846), Crustacea, Decapoda) from the Alicante Gulf (S.E. Spin). CIESM, 38. Kongresi Nisan 2007, İstanbul. Ghidalia, W., Bourgois, F., (1961). Influence de la Temperature et de L eclairment sur la Distribution des Crevettes des Moyennes et Grandes Profondeurs. Etudes et Revues., Conseil General de la Peche pour la Mediterranee, 16: Kocataş, A., Katağan, T., Uçal, O., Benli, H. A., (1991). Shrimps of Turkey and Shrimp Culture. Ministry of Agriculture and Rural Affairs, Institute of Fisheries, Bodrum, No.4, 146 s. Labropoulou, M., Kostikas, L., (1999). Patterns of Resource use in Deep-Water Decapods. Inter-Research, Marine Ecology progress series, 184: Levi, D., Andreoli, M. G., Giusto, R. M., (1995). First assessment of the Rose Shrimp, Parapenaeus longirostris (Lucas, 1846) in the Central Mediterranean, Fisheries Research, 21 (3-4):

12 Nouar, A., Maurin, C., (2001). Nature of and Typical populations on the Characteristic Facies of Substratum of Parapenaeus longirostris (Lucas, 1846) Along the Algerian Coast, Crustaceana, 24 (2): 129. Pauly, D., (1980). On the Interrelationships Between Natural Mortality, Growth Parameters and Mean Environmental Temperature in 175 Fish Stocks, Journal Constitution, Central Institute for Economic Management, 39(2): Pestana,G., (1991). Stock Assessment of Deep Water Rosa Shrimp (Parapenaeus longirostris) from the Southern Portugal (ICES Division Ixa), ICES Doc. C.M. 1991/K:46, 29 pp. Ragonese, S., Bıanchını, M.L., (2006). Trawl selectivity Trials on the Deep-water Rose shrimp (Parapenaeus longirostris) in Sicilian Waters, Hydrobiologia, 557(1): Riberio Cascalho A., Arrobas, I., (1987). Observations on the Biology of Parapenaeus longirostris (Lucas, 1846) from the South Coast of Portugal, Investigacion Pesquera, Barcelona, 51 (Supply. 1): Sartor, P., Sbrana, M., Bruno, R., (2003). Impact of the Deep Sea Trawl Fishery on Demersal Communities of the Northern Tyrrhenian Sea (Western Mediterranean) Journal northwest Atlantic Fisheries Sciences, 31: Sobrıno, I., Garcia, T., Baro, J., (2000). Trawl gear Selectivity and the Effect of Mesh Size on the Deep-Water Rose Shrimp (Parapenaeus longirostris, LUCAS, 1846) Fishery off the Gulf of Cadiz (SW Spain), Fisheries Research, 44: Ungaro, N., Gramolini, R., (2004). Relationship Between Enviromental Parameters and Stok Distribition: can the Bottom Temperature Affect the Adriatic Population of the Deepwater Rose Shrimp. Taşdemir, O., (2002). İskenderun Körfezinde Kullanılan Av Araçlarının Teknik Özelliklerinin Belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 51s. Tserpes, G., Peristeraki, P., Potamias, G., Tsimenides, N., (1999). Species Distribution in the Southern Aegean Sea Based on bottom-trawl Surveys, Aquatic Living Resources, 12(3): Yazıcı, M. F., (2004). Karides Avcılığında Kullanılan Algarnaların Av Kompozisyonu ve Hedeflenmeyen Ava Ait Bir Çalışma. Çanakkale Onsekiz Mart Üniv., Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. Sıra No:151. Zengin, M., Polat, H., Kutlu, S., Dinçer, C., Güngör, H., Aksoy, M., Özgündüz, C., Karaarslan, E., Firidin,. S., (2004). Marmara Denizindeki Derin Su Pembe Karidesi (Parapenaeus longirostris, LUCAS, 1846) Balıkçılığının Geliştirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Su Ürünleri Merkez Araştırma Müdürlüğü, Trabzon 149 s. 535

13