K.T.Ü. MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ANABİLİM DALI CEVHER HAZIRLAMA LABORATUVAR DERSİ DENEY FÖYLERİ

Transkript

1 K.T.Ü. MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ CEVHER ve KÖMÜR HAZIRLAMA ANABİLİM DALI CEVHER HAZIRLAMA LABORATUVAR DERSİ DENEY FÖYLERİ

2 DENEY FÖYÜ KAPAĞI AŞAĞIDAKİ ŞEKİLDE OLMALIDIR. T.C. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ CEVHER HAZIRLAMA LABORATUVAR DERSİ DENEY ADI Adı ve Soyadı : Numarası : Bölümü : Program : I./ II. Öğretim

3 DENEY ADI: TANE BOYUT ANALİZİ (Elek analizi) DENEY AMACI: Laboratuvar elekleri kullanılarak, bir malzemenin boyut dağılımının belirlenmesi, elek analizi sonuçlarının değerlendirilmesi ve sunumu hakkında bilgi ve beceri edinmek. GENEL BİLGİLER Bir malzemenin tane boyu dağılımının belirlenmesinde en çok kullanılan yöntem elek analizi yöntemidir. Elek analizinin tercih edilmesinin sebebi basit oluşu ve endüstride yaygın olarak kullanılan tane boylarında kullanılabilmesidir. Elek analizi özellikle tane boyu 10 mm ile 38 µm arasında olan malzemelere uygulanır. DENEYİN YAPILIŞI 1) gr lık temsili cevher örneği, örnek ayırıcı yardımıyla hazırlanır. 2) Örnek tartılarak, ağırlığı kaydedilir. 3) Uygun bir elek serisi oluşturulur. İdeal olarak, tane boyu analizinde kullanılacak bir elek serisinde en üst ve en alttaki eleğin seçimi; Elenecek malzemenin %5 i en üst elekte kalacak ve en küçük elekten geçecek şekilde yapılır. En iri açıklığa sahip elek en üstte olacak şekilde elek serisi dizilir. 4) Elek serisi eleme makinasına yerleştirilir ve örnek, seride bulunan en üstteki eleğe beslenir. Eleme makinası dakika çalıştırılarak malzeme elenir. 5) Eleme süresi sonunda her bir elek üzerinde kalan malzeme alınarak tartılır. Tartım yapılırken elek deliklerine takılı olarak kalan malzeme fırça yardımıyla temizlenerek elek üstünde kalan malzemeye eklenir. 6) Elde edilen değerlerle elek analizi tablosuna yerleştirilir. Tane Boyu Aralığı Elek Fraksiyonları Nominal Açıklık Birikimli (Kümülatif)% (mm) Ağ (gr) Ağ (%) (mm) Eleküstü Elekaltı

4 DENEY ADI: KIRMA DENEYİN AMACI: Kırma ve kırıcı ekipmanlar hakkında bilgi sahibi olmak. Kırma işleminde harcanan enerji ve gücü belirlemek. GENEL BİLGİLER: Kırma, boyut küçültme işleminin ilk aşamasıdır. Cevherin içerdiği farklı minerallerin birini diğerinden serbest hale getirmek, prosese uygun boyut ya da yüzey alanı veya kullanım amacına uygun boyutta malzeme sağlamak amacı ile yapılmaktadır. Kırmada uygulanan kuvvetler; darbe, sıkıştırma veya ezme, kesme ve sürtünme kuvvetleridir. Kırma işleminde kullanılan kırıcılar genel olarak birincil, ikincil ve üçüncül kırıcılar olarak sınıflandırılır. DENEYİN YAPILIŞI: 1. Deneye başlamadan önce deneyle ilgili yapılan ön bilgilendirme doğrultusunda gerekli iş güvenliği tedbirleri alınır. 2. Çeneli kırıcıya beslenecek cevher kırıcının giriş açıklığı için uygun boyuta (en iri cevher boyutu, en fazla kırıcı ağız açıklığının %80 i kadar olmalıdır!) getirilir. Kırılacak malzemenin boyut dağılımı belirlenerek d 80 boyutu bulunur. 3. İstenilen ürün boyutuna göre kırıcının çıkış açıklığı ayarlanır ve kırma işlemine başlanır. Kırma bitince; kırma süresi tespit edilir. Kırıcının bir müddet boşta çalışıp kendi kendini temizlemesi beklenir. Kırıcı durdurulur. 4. Toplama kabı çıkarılır ve kırıcı temizlenir. Kırılmış malzemenin boyut dağılımı belirlenir. BİRİNCİL KIRICI İKİNCİL KIRICI ÜÇÜNCÜL KIRICI

5 DENEY ADI: ÖĞÜTME DENEYİN AMACI: Öğütme ve öğütücü ekipmanlar hakkında bilgi sahibi olmak. GENEL BİLGİLER: Küçük tane boyutlarında yapılan boyut küçültme işlemine öğütme denir. Öğütme genel olarak zenginleştirme işlemi için gerekli serbestleşme tane boyutunun elde edilmesi ve liç işleminde liç reaktifi ile değerli metalin/mineralin temas yüzeyini artırmak amacıyla yapılır. Öğütme işlemi kuru ve yaş olarak yapılabilir. Öğütücü ortam, değirmenin dönmesi ile birlikte kazandığı kinetik enerjiyi sürtünme, kesme ve çarpma kuvveti olarak öğünen malzemeye iletir. Değirmenler açık ya da kapalı devre olarak çalışmaktadır. Değirmenden çıkan ürünün tane iriliği, kullanılan öğütücü ortamın cinsine ve miktarına: (öğütücü ortam olarak çelik, özel alaşımlı veya seramik bilya), besleme malzemesinin özelliklerine/miktarına, öğütme süresine (öğütme süresinin uzaması ile malzeme gereğinden fazla öğütülmüş olur ve enerji sarfiyatı artar) ve değirmenin dönüş hızına (kritik hıza) bağlıdır. Öğütücü ortam, 1) kendi ekseni etrafında dönme (= Düşük Hızlarda KASKAT HAREKETİ yapar.), 2) kayarak yuvarlanma ve 3) serbest düşme hareketi yapar. Öğütme işlemi, öğütücü ortam değirmen içinde maksimum seviyedeyken yerçekimi kuvvetini yenmesi (yer çekimi kuvveti=santrifüj kuvveti) ile birlikte malzeme üzerine öğütücü ortamın düşüşü ile gerçekleşmektedir. Buna Katarakt Hareketi denir. Değirmen içindeki tanelerin astar ile birlikte döndüğü hıza Kritik Hız denir. Kritik hız değirmen hızının çubuklu değirmenlerde %50-65 i, bilyalı değirmenlerde %70-80 i ve otojen değirmenlerde %80-85 i kadardır. DENEYİN YAPILIŞI: 1. Öğütmeye işlemine başlamadan önce değirmen temizlenir. Kırılmış malzemeden alınan örnek elek analizine tabi tutulur. 2. Kullanılacak değirmenin boyutları cetvel yardımıyla belirlenir ve iç hacmi hesaplanır. İstenilen şarj oranına göre bilya veya çubuklar değirmenin içine yerleştirilir. 3. Değirmenin kritik hız belirlenir. Bu değere göre değirmenin dönme hızı ayarlanır. 4. Besleme malzemesi ilave edilerek yaş/kuru öğütme prosesi değirmen kapağı kapatıldıktan sonra başlatılır. 5. Öğütme süresi sonunda değirmen boşaltılır, temizlenir ve malzemeden alınan temsili örneğin tane boyut analizi yapılır.