TÜRKİYE OTOMOTİV SEKTÖRÜ RAPORU

Transkript

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ BAŞBAKANLIK Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı TÜRKİYE OTOMOTİV SEKTÖRÜ RAPORU DECEMBER AĞUSTOS

2 İÇİNDEKİLER 1. Yönetici Özeti 3 2. Sektöre Genel Bakış Küresel Sektör Türkiye Otomotiv Sektörü Genel Bakış Sektördeki Önemli Şirketler Konumlandırma Haritası Sektörle İlgili Beklentiler SWOT Analizi Sektördeki Kurum ve Kuruluşlar 18 Şekiller Listesi 19 Kısaltmalar 20 2

3 1. Yönetici Özeti Türkiye de otomotiv sektörünün temelleri ağır koruma önlemlerinin bulunduğu bir iç piyasada Ford, Renault ve Fiat lisansları altında sınırlı bir üretimin başladığı 1960'lı yıllara dayanmaktadır. Son on yıl içinde, iki ana etkene bağlı olarak, sektörde oldukça büyük bir büyüme yaşanmıştır: Ekonomi geliştikçe bireylerin satın alma güçlerinin arttığı iç pazarın büyüklüğü ve 1996 yılında AB ile yapılan Gümrük Birliği anlaşmasının ardından uluslararası ticaret hacminde yaşanan çok hızlı artış. Bu etkenler uzun vadeli büyüme beklentilerinin temelini oluşturmaktadır yılı itibarıyla, Türkiye nin toplam ihracat gelirlerinin %17,4 ünü temsil eden, 16,9 milyar ABD doları tutarında ihracat hacmine sahip olan otomotiv sektörü son yıllarda ülkenin ihracat açısından en büyük sektörü haline gelmiştir yılının ilk yarısında toplam ihracat geliri 8,7 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir ile 2009 yılları arasında üretimde gözlenen %14,3 lük yıllık bileşik büyüme oranı sonucunda 2009 yılında üretim adede ulaşmıştır. Bu rakamın %85 inden fazlası dört büyük firma tarafından üretilmiştir. 3 Otomotiv sektöründe önemli miktarda yabancı yatırım bulunmaktadır. Dört büyük üreticiden üçü olan Ford Otosan, Oyak-Renault ve Tofaş-Fiat, Türk ve yabancı otomobil üreticileri arasında kurulmuş olan ortaklıklardır. Diğer büyük üretici olan Toyota ise artık yüzde yüz Japon iştirakidir. Son on yıl içinde, Türkiye de kişi başına düşen otomobil sayısı büyük bir artış göstermiştir kişiye ortalama 500 otomobilin düştüğü Fransa ve Almanya ile kişiye 104 otomobilin düştüğü Türkiye kıyaslandığında, bu rakamın ileriki yıllarda daha da artması beklenmektedir. 5 Türkiye otomotiv sektörü küresel ekonomik krizden etkilenmiştir. Binek araçlara yönelik iç talep oldukça iyi bir seviyede tutunmuş ve 2009 yılında 2008 e göre %20,9 artmıştır. Bu artış daha ziyade hükümet tarafından sağlanan geçici teşvikler (Mart Haziran 2009 tarihleri arasındaki araç alımlarında Özel Tüketim Vergisi nde yapılan önemli indirim ve Temmuz Eylül ayları arasındaki daha kısıtlı indirim) sayesinde mümkün olmuştur. Ancak, üretimin büyük bir bölümünü oluşturan ihracat, 2009 yılında Avrupa piyasalarındaki zayıflama nedeniyle %30,9 oranında düşmüştür yılında, Türkiye otomotiv sektöründe talepteki durum değişme eğilimindedir yılının ilk yarısına bakıldığında, toplam üretim 2009 un aynı dönemine oranla %39 luk bir sıçrayışla araca ulaşmıştır. Ayrıca, ihracat ve ithalat sırasıyla %43,8 ve %4,5 oranlarında artmıştır. 2 Küresel ekonomik krizin etkileri zayıflamaya başladıktan sonra, Türkiye otomotiv sektörünün 2011 ile 2013 yılları arasında yıllık ortalama %4,5 ile %5 arasında bir büyüme hızı yakalaması beklenmektedir. 5 Araç üretimindeki artışa paralel olarak, Türkiye otomotiv yan sanayisinde 2002 yılıyla 2008 yılının ilk yarısı arasında büyük ölçüde büyüme gözlenmiştir. Ancak sonrasında, 2009 yılında, otomotiv yan sanayisinin performansı %27 oranında düşmüş ve 13,3 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Yaklaşık %70 i Avrupa ya yapılan parça ihracatının değeri 2005 ile 2008 yılları arasında iki katına çıkarak 7,3 milyar ABD dolarına, diğer bir deyişle toplam otomotiv ihracatının %33 üne ulaşmıştır yılında küresel ekonomik krizden etkilenen otomotiv yan sanayi sektörünün, otomotiv sektörü ile birlikte toparlanması beklenmektedir lı yılların başlarından beri, Türkiye de araç üretimine yatırım yapılması için teşvikler verilmektedir. Bu süre zarfında, teknoloji transferi ve yabancı sermaye yatırımlarının getirilmesi konusunda devlet tarafından kolaylıklar sağlanmış ve destekler verilmiştir. Özellikle kalite yönetim sistemlerinin kurulmasıyla birlikte, gerçekleşen yoğun eğitim programlarının ardından modern üretim teknikleri kullanılmaya başlanmıştır. 1 DTM (Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı), OSD (Otomotiv Sanayii Derneği), Haziran ISI Emerging Markets 4 OSD (Otomotiv Sanayii Derneği), Aralık EIU (Economist Intelligence Unit),

4 2. Sektöre Genel Bakış 2.1 Küresel Sektör 2009 yılında, 48 milyonu binek araç ve 13,7 milyonu da ticari araç olmak üzere, tüm dünyada toplam 61,7 milyon adet motorlu araç üretilmiştir. Türkiye, 2009 yılındaki üretimi 1 milyon adedin altına düşmüş olsa da, halen en büyük 20 araç üreticisinden biridir. Sektör özellikle binek araçlarında olmak üzere, son beş yılda hızlı bir büyüme yaşamış; ancak bu durum 2008 yılının son çeyreğinde değişmiş ve 2009 yılında küresel gerilemeye bağlı olarak düşüş gözlenmiştir. Türkiye dünyanın 17. ve Avrupa nın 7. büyük otomotiv üreticisidir. Şekil Yılında Türkiye nin Dünya Otomotiv Üretimindeki Yeri Son yıllarda büyüme oranları dünya çapında farklılık göstermiştir. 80 yılı aşkın bir süredir en büyük üretici konumunda olan ABD de üretim, henüz ekonomik kriz başlamamışken durgunluğa girmiş, hatta düşüş göstermiştir yılında 13 milyon adet seviyesinde olan ABD araç üretimi 2008 ve 2009 yıllarında 8,7 milyon ve 5,7 milyon adet olarak gerçekleşmiştir. Avrupa daki geleneksel üreticiler olan Almanya, Fransa, İspanya, İngiltere ve İtalya da son on yıl içinde yavaş ya da negatif büyüme olmuştur; buna karşılık Orta Avrupa ülkelerindeki yeni tesislerde üretim artmıştır. Liderliği 2006 yılında ABD den devralan Japonya da 2009 yılında üretilen araç sayısı 7,9 milyondur. Öte yandan en büyük büyüme diğer Asya ülkelerinde, özellikle de dünya lideri olan Çin de yaşanmıştır yılında Çin deki araç üretim adedi sadece 1,8 milyon iken bu sayı 2008 yılında 9,3 milyon adede ulaşarak ABD deki üretimi geçmiş ve hatta Çin 2009 yılında 13,8 milyon adede ulaşan üretimiyle Japonya yı da geride bırakmıştır yılının son çeyreği ve 2009 yılının ilk yarısı birçok pazar ve üretici için sıra dışı şekilde zor bir dönem olmuştur. Ekonomik kriz insanların güvenini o kadar ciddi şekilde sarsmıştır ki, tüketiciler ve şirketler araç satın alma konusunda isteksizleşmiş, kredi bulmak ise oldukça zorlaşmıştır. 6 OSD (Otomotiv Sanayii Derneği) 4

5 Sektörün istihdam açısından taşıdığı önem nedeniyle, birçok hükümet üreticilere doğrudan destek vermek şeklinde müdahalede bulunmaya ya da bir defaya mahsus satış teşvikleri sunmaya (ya da her ikisini beraber yapmaya) zorlanmıştır. Bu müdahaleler genellikle yerel sektörleri destekleyecek şekilde tasarlanmış olsalar da, toplamda küresel talebi destekleyecek dereceye ulaşmıştır. Hükümetlerin aldıkları önlemler ve düzelme eğiliminde olan tüketici güveni sayesinde, 2009 yılının ikinci yarısında bazı pazarlarda satışlar düzelmiştir ve özellikle 2009 yılında %50 civarında artışla 10,5 milyon binek aracının satıldığı Çin de büyük bir büyüme yaşanmıştır. 6 Eski araçların hurdaya çıkarılıp yeni araçlarla değiştirilmesine yönelik verilen teşvikler, Almanya da talebin sürdürülmesinde özellikle etkili olmuştur. Bu düzelmelere rağmen, dünya genelindeki yeni binek araç tescilleri 2009 yılında %3,4 oranında azalmıştır, ancak 2010 yılında %9 oranında artış beklenmektedir. Daha az devlet teşviki alan yeni ticari araç tescilleri 2009 yılında yaklaşık %18,5 oranında azalmış, ancak 2010 yılında düzelmeye başlamıştır yılında %14 oranında artış beklenmektedir. 7 Dünya Otomotiv Sektörü - Genel Görünüm Şekil 2 - Dünya Otomotiv Sektörü Genel Görünümü * Binek araç üretimi (bin adet) n/a % değişim 6,3% 8,8% 6,3% (0,9)% (7,7)% n/a Ticari araç üretimi (bin adet) n/a % değişim 3.7% (2,1)% 5,0% (11,7)% (18,7)% n/a Binek araç kayıtları (milyon adet) 51,9 53,6 56,2 53,0 51,2 55,8 % değişim 3,5% 3.3% 4.9% (5,7)% (3,4)% 9,0% Bin kişiye düşen binek araç stoğu 122,4 125,1 127,8 129,7 131,2 133,4 Ticari araç kayıtları (milyon adet) 19,1 19,1 20,1 18,4 15,0 17,1 % değişim 4,0% 0,0% 5,2% (8,5)% (18,5)% 14,0% Petrol tüketimi (milyon ton) 865,6 881,9 900,1 901,0 886,5 904,7 % değişim 1,7% 1,9% 2,1% 0,1% (1,6)% 2,1% (*) EIU tahminleri Kaynak: Economist Intelligence Unit Binek Araç Kayıtları, milyon adet Şekil 3 - Dünya Genelindeki Binek Araç Tescilleri * Kuzey Amerika Batı Avrupa Asya ve Avustralasya Latin Amerika Orta Doğu ve Afrika Geçiş ekonomileri (*) EIU tahminleri Kaynak: Economist Intelligence Unit, Temmuz 2010 Türkiye ye en yakın pazar olan ve ülkenin ihracatının büyük bir bölümünün gerçekleştiği Avrupa, Türkiye nin çıkarları açısından büyük önem taşımaktadır. Ekonomik kriz öncesinde dahi, Avrupa daki büyüme hızı Uzak 7 EIU (Economist Intelligence Unit), Temmuz

6 Doğu daki büyüme hızının çok altında kalmıştır yılı ile kıyaslandığında %17 lik bir düşüşün yaşandığı 2009 yılında, Avrupa da toplam 15,2 milyon adet araç üretilmiştir. Bu rakamın %88 ini (13,4 milyon) %13 oranında düşüş yaşayan binek araçlar oluştururken, ticari araç üretimi 1,8 milyon olarak gerçekleşmiştir. Batı Avrupa daki eski tesislere iş gücü maliyetlerinin daha düşük olduğu Doğu Avrupa daki yeni tesislerin eklenmesi ve kapanan-yeniden yapılandırılan tesislerin sayısının çok az olması nedenleriyle ortaya çıkan kapasite fazlası, Avrupa da uzun vadeli bir sorun olmaya devam etmektedir. 8 Şekil 4 - Araç Üretimi: Avrupa Avrupa da sektör uzun vadede belirsizliğini korumaktadır, ancak günümüzde talep düzelme eğilimindeyken hükümet destekleri ve sendikaların gücünün mevcut üretici ve tesis sayısını korumaya devam etmesi beklenmektedir ve 2009 yıllarında talepte yaşanan ani düşüş, ABD de yeniden yapılandırma faaliyetlerinin yoğunlaşmasına yol açmıştır. GM ve Chrysler iflasa karşı koruma altına alınmışlar ve bu durumdan çıkışları tesis kapatma planlarında hızlandırmalar ve tahvil, emeklilik ve sağlık yükümlülüklerinde hafifleştirmeler ile mümkün olmuştur. Ford krizden çok kısa bir süre önce borçlarının vadesini uzatmış ve kendisini daha güvenli bir nakit pozisyonuna taşımıştır, ancak önümüzdeki birkaç yıl boyunca finansal sıkıntılar yaşaması olasıdır. Toyota 2008 de GM'i geride bırakarak dünyanın en büyük üreticisi haline gelmiş ve 2009 yılında 7,2 milyon adet araç üretimine ulaşmıştır. Satışlarının ve finansal sonuçlarının artık düzelmeye başlamasına karşın, satışların düştüğü ve Japon yeninin değer kazandığı bir dönemde, Toyota da büyük finansal kayıplar yaşamıştır yılı üretiminde Toyota yı GM (6,5 milyon adet), Volkswagen (6,1 milyon adet), Ford (4,7 milyon adet) ve Hyundai (4,6 milyon adet) izlemiştir. 9 Elektrikli ve Hibrid Otomobiller Çevresel kaygılar, CO2 emisyonları üzerindeki yeni vergiler, istikrarsız benzin fiyatları ve hükümetlerin getirdikleri yeni düzenlemelere bağlı olarak elektrikli araçların gündeme geldiği yeni bir dönem yaklaşmaktadır. Birçok ana sanayi firması şimdiden elektrikli motor ve batarya takımıyla çalışan elektrikli araçlara yönelik planlarını açıklamışlardır. Toyota, Honda ve Ford yeni oluşan elektrikli araç pazarında iyi konumlanmış durumda olup bazı hibrid ürünlerini şimdiden piyasaya sürmüşlerdir. Şimdilik, bu araçların modelleri, performansı, güvenilirliği ve kârlılığı hâlen sorgulanmaktadır. 8 ACEA (Avrupa Otomobil Üreticileri Birliği), AB Ekonomi Raporu, Mart OICA (Uluslararası Motorlu Araç Üreticileri Birliği),

7 2.2 Türkiye Otomotiv Sektörü Genel Bakış Otomotiv sektörü Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörlerinden biridir. Bu sektör büyük ölçüde uluslararası bir sektördür: 2009 yılında Türkiye de üretilen araçların yaklaşık %76 sı ve 2010 un ilk yarısında üretilen araçların %73 ü çoğunluğu Avrupa ya olmak üzere ihraç edilirken, Türkiye deki motorlu araç satışlarının 2009 yılında yaklaşık %56 sını ve 2010 un ilk yarısında %57 sini ithal araçlar oluşturmuştur. Hem ithalat hem de ihracatta yaşanan bu büyüme, önde gelen üreticilerin Türkiye deki tesisleri küresel üretim planlarına dâhil etmesiyle ortaya çıkmıştır: Küresel ve bölgesel satış amacıyla her geçen gün daha çok sayıda model Türkiye de üretilirken, Türkiye de üretilmeyen diğer araçlar ise ithal edilmektedir. Türkiye nin bu şekilde küresel üretim planlamasına dâhil olması, AB ile yapılan ve 1996 dan beri yürürlükte olan Gümrük Birliği ile mümkün olmuştur. 10 Şekil 5 - Türkiye Otomotiv Sektörünün Gelişim Tarihi Montaj üniteleri belirli bir kapasiteye ulaştı Otomotiv yan sanayi gelişimi Liberalleşme, Modern teknoloji kullanımı ile kapasite artışı İhracat başlangıcı Tam entegre üretim tesisleri, Sürdürülebilir küresel rekabet Ar-Ge, Dizayn ve Teknoloji Yönetimi Gelişimi Korunan Piyasa- İthalat İkamesi Dönüşüm Süreci - İhracat Odaklı Üretim Serbest Piyasa - Tam Rekabet Fırsatlar Kaynak: Otomotiv Sanayii Derneği Günümüzde Türkiye de yedi traktör üreticisine ek olarak 15 adet binek ve ticari araç üreticisi bulunmaktadır. OSD üyelerinin (İki traktör üreticisi de dâhil 15 üretici) toplam kapasitesi 2010 yılı itibarıyla araç/yıldır. 12 Error! Bookmark not defined. Bu üreticiler yedek parça üreticileri ile birlikte 'in üzerinde çalışana istihdam sağlamaktadır ve dünya sıralamasında ilk on içinde yer almaktadır ile 2008 yılları arasında üretimdeki yıllık bileşik artış oranı %22,1 olmuştur (2002 yılında araç üretilirken, 2008 yılında araç üretilmiştir). Bu durum kısmen 2001 ve 2002 yıllarındaki üretimin düşük olmasından kaynaklansa da, son 10 yıl içindeki büyüme yüksek miktarda üretim yapan çoğu ülkedeki artış oranının üzerinde gerçekleşmiştir yılında üretim 2008 e kıyasla %24 oranında düşmüş ve adet olarak gerçekleşmiştir. Ancak bu durum değişmektedir ve 2010 un ilk yarısındaki üretim performansı 2009 un aynı dönemine oranla %39 artmıştır yılında toplam 16,8 milyar ABD doları ve 2010 yılının ilk yarısında 2009 un ilk yarısına oranla %31 artışla 8,7 milyar ABD doları tutarında ihracat yapan Türkiye, Avrupa ya en çok binek araç ihraç eden ülkelerden biridir. 11 Toplam ihracata bakıldığında, 2009 yılı ihracatının araca ulaşmış olduğu tahmin edilmektedir un ilk yarısında ihracat önceki yıla göre %44 oranında artışla adet araca ulaşmıştır. Toyota, Ford Otosan, Tofaş ve Oyak-Renault Türkiye de ihracat yapan ilk on şirket arasında yer almaktadır. İthalat 2009 yılında adet ve 2010 un ilk yarısında ise önceki yılın aynı dönemine kıyasla %4,5 artarak adet olarak gerçekleşmiştir OSD (Otomotiv Sanayii Derneği), Haziran ACEA (Avrupa Otomobil Üreticileri Birliği) 12 OSD (Otomotiv Sanayii Derneği), Haziran

8 Şekil 6 Türkiye de Otomotiv Satışları ve Üretimi Şekil 7 - Yurt İçi Satış ve İhracat Rakamları İç piyasa uzun vadeli büyüme göstermiş ve 2002 yılı sonrasında güçlü ekonomik koşulların sağladığı avantajlardan yararlanmıştır. Ancak, diğer birçok gelişmekte olan ekonominin aksine, Türkiye ekonomisinde ekonomik krizden önceki iç etkenlere bağlı olarak, 2007 ve 2008 yılları arasında durgunluk işaretleri görülmüştür. İç piyasadaki binek araç ve ticari araç satışları 2008 yılında toplamda %17 oranında düşmüş, ancak 2009 yılında %9,4 oranında yükselmiştir yılındaki bu düşünün temel sebebi finans krizinin yılın son çeyreğinde güven kaybına yol açmasıdır. Krizin kökenlerinin Türkiye ile bir ilgisinin olmaması ve yerel finans sektörünün güçlü kabul edilmesi nedeniyle herhangi bir kurtarma operasyonuna ihtiyaç duyulmamasına rağmen, zorlu bir likidite sıkışıklığı ve TL de değer kaybı (bu durum 2009 yılında kısmen tersine dönmüştür) yaşanmıştır. Bu durum sadece güven ortamını etkilemekle kalmamış, aynı zamanda finansman olanaklarını azaltmış, faiz giderlerini ve ithal edilen araçların TL bazında maliyetlerini de artırmıştır. Ekonomik kriz karşısında hükümet Mart Haziran 2009 tarihleri arasında, KDV ile birlikte araç alımlarındaki temel vergilerden biri olan Özel Tüketim Vergisi nde (ÖTV) geçici olarak indirim yaptığını duyurmuştur. Bu indirim hem ithal edilen hem de yurt içinde üretilen araçlara eşit olarak uygulanmış ve en büyük indirim (%36 dan %18 e) yurt içi pazar ve üretimin büyük bir bölümünü oluşturan motor hacmi 1.600cc'ye kadar olan araçlarda gerçekleşmiştir. Üç aylık dönemin sonunda, hükümet Eylül ayına kadar bir üç ay daha söz konusu vergi indiriminin yarısını uygulamaya devam etmiştir. ÖTV deki bu indirim sayesinde, 2009 yılında toplam iç satışlar %9,4 oranında artmıştır. Büyüme trendi bu kadar yüksek bir oranda olmasa da 2010 da da devam etmektedir ve 2010 un ilk yarısındaki iç satışlar 2009 un aynı dönemine göre %2,4 oranında artmıştır. 8

9 Adet Adet İç talebin günümüze kadar iyi tutunmuş olmasına rağmen, ÖTV deki değişikliklere bağlı olarak aylar arasında önemli dalgalanmalar görülmüştür. Örneğin, 2009 yılının Haziran ayında araç satılırken, Temmuz ayında sadece araç satılmış ve daha sonra Eylül ayında satılan araç sayısı e ulaşmıştır yılının ilk yarısında da aylık satışlar 2009 dakine benzer bir seyir izlemiştir. Geçmiş yıllardaki rakamlar incelendiğinde, Aralık satışlarının diğer aylardan %50 ile %70 arasında daha yüksek olması dışında, aylık satış rakamlarının genellikle istikrarlı seyrettikleri söylenebilir. Benzer bir şekilde, 2009 yılında binek araç ve ticari araç alt kategorilerindeki satışlarda da yüksek değişimler gözlenmiştir, ancak trendler normalleşme eğilimindedir. Binek araç satışları 2009 daki %20,9 artıştan sonra 2010 un ilk yarısında %1,8 oranında düşmüş; ticari araç satışları ise 2009 daki %6,6 lık düşüşten sonra 2010 un ilk yarısında %11,1 oranında artmıştır. 13 Daha önceki yıllarda oldukça canlı olan hafif ticari araç satışları arasında yıllık %50 oranında büyümüştür. Üreticiler açısından daha da ciddi olan durum ise, ihracatın Avrupa piyasalarının zayıflamasından dolayı büyük darbe almış olmasıdır yılına kıyasla %30,9 luk bir düşüşle 2009 yılında araç ihraç edilmiştir. Ancak bu durum hızla düzelmektedir; 2010 un ilk yarısındaki toplam ihracat ( araç) 2009 un aynı dönemindeki toplam ihracata ( araç) oranla %43,8 oranında artmıştır. 14 Şekil 8 - Araç Tipine Göre Satışlar ve Üretim Araç tipi bazında yurt içi satışlar Araç tipi bazında üretim A09 6A10 Kaynak: Otomotiv Sanayii Derneği Binek Araç Ticari Araç A09 6A10 Kaynak: Otomotiv Sanayii Derneği Binek Araç Ticari Araç Kişi başına düşen araç sayısı 2003 ile 2009 yılları arasında %7,1 lik yıllık bileşik büyüme oranında artmıştır. Ailelerin %75 inin hâlâ bir araç sahibi olmadığı tahmin edilmekte ve bu nedenle uzun vadede büyüme potansiyeli güçlü kalmaya devam etmektedir kişiye 500 otomobilin düştüğü Fransa ve Almanya gibi ülkelerle kıyaslandığında, ülkemizde 2009 yılında kişiye tahmini olarak 104 otomobil düşmektedir OSD (Otomotiv Sanayii Derneği), Haziran OSD (Otomotiv Sanayii Derneği), Haziran EIU (Economist Intelligence Unit) 9

10 Şekil 9 - Binek Araçlar: kişiye düşen stok Binek Araçlar (bin kişiye düşen stok) İtalya Avusturya Almanya Fransa İspanya Yunanistan Bulgaristan Polonya Slovakya Romanya Türkiye Kaynak: Economist Intelligence Unit Binek Araçlar (bin kişiye düşen stok) - Türkiye YBBO %7, Kaynak: Economist İntelligence Unit Türkiye de yeni binek araç satışlarında oldukça büyük bir vergi yükü olmasına rağmen, satışlar ve araç sahipliği oranı artmıştır. Bu yük yurt içinde üretilen ve ithal edilen için araçlar için eşit seviyededir cc ye kadar motorlu bir aracın toplam vergi yükü, aracın vergi öncesi fiyatının yaklaşık %60 ıdır cc nin üzerindeki araçlarda ise, vergi yükü vergi öncesi fiyatın %100 ünün üzerine çıkmaktadır. Buna bağlı olarak piyasada küçük motorlu araçlara eğilim bulunmaktadır. Ayrıca her altı ayda bir ödenen motorlu taşıtlar vergisi önemli bir yüktür ve akaryakıt fiyatları da Avrupa daki en yüksek fiyatlardan biridir. Bu yükler gelecekte hafifletilebilirse, araç satışlarındaki artışın hızlanması beklenebilir. Otomotiv Yan Sanayi Araç üretimindeki artışa paralel olarak, Türkiye otomotiv yan sanayi sektörü de 2002 ve 2007 yılları arasında ve 2008 yılının ilk yarısında güçlü bir büyüme sergilemiştir. Ancak sektörün performansı 2009 da %27 oranında düşmüş ve satışlar 13,3 milyar ABD dolarına inmiştir. 16 Sektör belli başlı çok uluslu üreticiler ve yerli üreticilerden oluşmakta ve aralarında enjeksiyonla kalıplanmış parçalar, lastikler, aküler, bujiler, karbüratörler, döküm parçaları, yakıt enjeksiyon sistemleri ve şanzıman parçalarının yer aldığı çok geniş bir ürün yelpazesi sunmaktadır. Sektör 2005 ile 2008 yılları arasında direkt ihracatını iki katına çıkararak 7 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Bu rakam toplam otomotiv ihracatının %32 sini temsil etmektedir. Araçlarda olduğu gibi, parçaların da yaklaşık %70 i Avrupa ya ihraç edilmektedir. 17 Otomotiv yan sanayisi de yurt içindeki araç üreticileri ile aynı küresel sorunlardan etkilenmiştir ve bu sektörün de otomotiv sektörü ile birlikte toparlanması beklenmektedir. 16 TAYSAD (Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği) 17 EIU (Economist Intelligence Unit),

11 milyar ABD $ Yan Sanayi Performans Tablosu ,4 2,1 3, Sektördeki Önemli Şirketler Şekil 10 - Yan Sanayi Performans Tablosu 9,6 2,4 3,5 11,7 2,9 4,4 3,0 3,7 4,4 6,3 7,0 Türkiye de 22 otomotiv üreticisi bulunmaktadır yılında OSD üyelerinin (İki traktör üreticisi de dâhil olmak üzere 15 üretici) toplam kapasitesi araç/yıldır. 18 Kapasite 2010 un ilk yarısında durağan seyretmiş ve kapasite kullanımı %72 olarak gerçekleşmiştir. Birçok Türk üretici yabancı araç üreticileri ile ortaklık kurmuş durumdadır. Dört büyük üretici Ford Otosan (ABD; ağırlıklı olarak Transit model ticari araç üretmekte), Oyak-Renault (Fransa; sadece binek araç üretmekte), Fiat (İtalya) ile Koç Holding arasındaki ortak girişim olan Tofaş (ağırlıklı olarak hafif ticari araç ve aynı zamanda binek araç üretmekte) ve Toyota dır (Japonya; binek araç üretmekte) yılında Türkiye de üretilen tüm araçların %88 ine yakını bu dört ana üretici tarafından üretilmiştir ,0 3,2 6,5 Şekil 11 - Türkiye deki Yabancı Araç Üreticileri 18,3 3,8 7,5 13, Kaynak: TAYSAD 2009 Yıllık Raporu Direkt İhracatlar Endirekt İhracatlar Yurtiçi Satışlar (Yedek Parça Piyasası) Türkiyedeki Dünya Markaları Şirket Bölge Operasyon Tipi Fiat AB Ortak Girişim (Tofaş) M.Benz AB Ortak Girişim (Daimler AG) Renault AB Ortak Girişim (Oyak Grup) MAN AB Doğrudan Yabancı Yatırım Peugeot AB Lisans Land Rover AB Lisans Ford AB dışı Ortak Girişim (Koç Grubu) Isuzu AB dışı Ortak Girişim (Anadolu Grubu) Hyundai AB dışı Ortak Girişim (Kibar Grubu) Toyota AB dışı Doğrudan Yabancı Yatırım Honda AB dışı Doğrudan Yabancı Yatırım Mitsubishi AB dışı Lisans Tata AB dışı Lisans 3,6 4,8 4,9 18 OSD (Otomotiv Sanayii Derneği), Haziran TSKB (Türkiye Sınai Kalkınma Bankası), Kasım

12 Şekil 12 - Üretici Bazında Otomotiv Üretimi (2010 yılı ilk 6 ay) Üretici Bazında Otomotiv Üretimi (2010, 6 aylık) Binek Küçük Büyük Kamyonet Otobüs Minibüs Midibüs Traktör Toplam Araç Kamyon Kamyon Anadolu Isuzu B.M.C Ford Otosan Hattat Honda Türkiye Hyundaı Assan Karsan M.Benz Türk Man Türkiye Otokar Oyak Renault Temsa Tofaş Toyota Türk Traktör Toplam Kay nak: Otomotiv Sanay ii Derneği (OSD), TSKB Araştırması Şekil 13 - Otomotiv Üretimi ve Kapasite (2010 yılı ilk 6 ay) Otomotiv Üretimi ve Kapasite (2010, 6 aylık) Kapasite Üretim Kapasite Kullanımı Hafif Araçlar ,2% Kamyon ,3% Otobüs ,1% Midibüs ,9% Traktör ,4% Toplam ,9% *Haf if Araçlar; binek araç, kamy onet v e minibüsleri içerir. Kay nak: Otomotiv Sanay ii Derneği (OSD), TSKB Araştırması Yabancı üreticilerin üretim tarihçeleri Tofaş, Renault ve Ford Otosan ın önde gelen Türk yatırımcılarla ortak girişim olarak Türkiye de üretim tesisleri kurduğu 1960 lı yıllara kadar uzanmaktadır. Aradan 50 yıl geçmesine rağmen, bu ortak girişimler hâlâ geçerliliğini korumaktadır. Yakın bir geçmişte, AB Gümrük Birliği anlaşması ve 1990 larda artan talep, iç pazarı besleyen ve Avrupa ya ihracat yapan düşük maliyetli bir üs kurmanın yollarını arayan Toyota, Hyundai ve Honda gibi Uzak Doğulu üreticilerin yatırım yapmasını sağlamıştır. Toyota 1989 yılında Türkiye nin önde gelen holdinglerinden Sabancı Holding ile bir ortaklık kurarak Türkiye pazarına girmiştir. Toyota Türkiye 2001 yılında hisselerinin %90 ı Toyota Holding e ve kalan %10 luk kısmın da bir Japon şirketler grubu olan Mitsui ye ait olduğu, tamamı Japon sermayeli bir şirket haline gelmiştir. Şirket İstanbul un 150 km doğusundaki Adapazarı nda bulunan tesisinde sadece ihracata yönelik olarak üretime başlamıştır yılının Şubat ayında, Toyota yıllık araçlık üretim kapasitesini halen bugünkü kapasitesi olan araca çıkarmıştır OSD (Otomotiv Sanayii Derneği) 12

13 Sadece binek araç üreten Oyak-Renault ise Türkiye deki en büyük araç üreticisidir. Oyak-Renault, 1969 yılında Fransız araç üreticisi Renault ile bugün otomotiv, çimento, finans ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren 27 firmada öz sermaye yatırımı bulunan Oyak arasında ortak bir girişim olarak kurulmuştur. Haziran 2010 tarihi itibarıyla, Oyak-Renault Türkiye deki tüm binek araçların %54 ünü üretmiştir. %20 lik payı ile Tofaş ikinci en büyük binek araç üreticisidir ve Tofaş ı %12 ile Toyota ve %11 ile Hyundai izlemektedir. 20 Yeniden yükselişe geçen İtalyan grubu Fiat ile Koç Holding in (Ford ile birlikte de ortak girişimi olan önde gelen bir Türk aile şirketi) sahibi olduğu Tofaş, Haziran 2010 tarihi itibarıyla Türkiye nin ikinci en büyük üreticisidir. Şirket üretiminin yaklaşık %60 ı hafif ticari araçlardan oluşmaktadır yılında, toplam otomotiv üretiminin %29 unu Tofaş gerçekleştirmiştir. 20 Tofaş, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda (İMKB) işlem gören bir şirket olup, 23 Temmuz 2010 tarihi itibarıyla, 2,9 milyar TL tutarında piyasa değerine sahiptir. 21 Ford Otosan ın ana etkinlikleri arasında Ford lisansı altında üretilen kamyon, kamyonet, minibüs ve araçlar ile yedek parça ve aksesuar üretimi, montajı ve dağıtımı yer almaktadır. Kocaeli ve Eskişehir de iki üretim tesisi işletmektedir ve İstanbul da bir yedek parça deposu bulunmaktadır. Transit Connect ve Transit model diğer araçlar Kocaeli tesisinde üretilirken, Ford Cargo kamyonları ve bu kamyonların motorları Eskişehir tesisinde üretilmektedir. Ford Otosan bir şube vasıtasıyla araştırma ve geliştirme çalışmaları da yapmaktadır. Tüm Türkiye genelinde olduğu kadar, İngiltere, İspanya, Almanya, Fransa ve İtalya gibi Avrupa ülkelerine de ürün ve hizmetlerini sunmaktadır. Hyundai Assan Hyundai ile alüminyum sektöründe ve diğer bazı sektörlerde faaliyet gösteren önde gelen bir Türk şirketler grubu olan Kibar Holding arasındaki bir ortak girişimdir. Üretime 1997 yılında başlamıştır. Honda Türkiye çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren bir Türk şirketler grubu olan Anadolu Grup ile birlikte ortak girişim olarak kurulmuştur ve üretime 1998 yılında başlamıştır. Ocak 2003 tarihinden itibaren, şirketin tamamı Honda Japan e ait olmuştur. Şekil 14 - Üretici Bazında Üretim (2010 yılı ilk 6 ay) Üretici Bazında Otomotiv Üretimi, (adet) 6A10 Üretici Bazında Binek Araç Üretimi, (adet) 6A10 Hyundai Assan, , %6,2 Toyota, , %6,8 Ford Otosan, , %20,1 Honda Türkiye, , %1,8 Kaynak: Otomotiv Sanayii Derneği Diğer, , %6,5 Tofaş, , %28,5 Oyak- Renault, , %30,1 Toyota, , %12 Hyundai Assan, , %11 Tofaş, , %19 Honda Türkiye, , %3 Kaynak: Otomotiv Sanayii Derneği Oyak- Renault, , %54 21 ISI Emerging Markets 13

14 2.3 Konumlandırma Haritası Oyak Renault (üretim kapasitesi otomobil ve motor) UZEL (üretim kapasitesi traktör) Bozok (üretim kapasitesi traktör) Güleryüz (üretim kapasitesi 600 araç) Anadolu Isuzu (üretim kapasitesi araç) Honda Türkiye (üretim kapasitesi otomobil) Hyundai Türkiye (üretim kapasitesi araç) Toyota (üretim kapasitesi otomobil) Otokar (üretim kapasitesi araç) Temsa Global (üretim kapasitesi araç) Hattat (üretim kapasitesi traktör) Tofaş (üretim kapasitesi araç) Ford Otosan (üretim kapasitesi araç) Mercedes Benz Türkiye (üretim kapasitesi araç) Karsan (üretim kapasitesi araç) Traktör üreticileri Otomotiv üreticileri BMC (üretim kapasitesi araç ve motor) Türk Traktor (üretim kapasitesi traktör) Tümosan Traktör (üretim kapasitesi traktör ve dizel motor) MAN Türkiye (üretim kapasitesi otobüs) TATA İsotlar Grup (üretim kapasitesi araç) 14

15 2.4 Sektörle İlgili Beklentiler Türkiye de sektörün kısa vadedeki görünümü ihracata ve dolayısıyla da Avrupa daki talebin güçlenmesine bağlıdır. Birçok gözlemci toparlanmanın 2010 yılında devam edeceğini, ancak hızının düşük olacağını beklemektedir. İç piyasada Mart Eylül 2009 tarihleri arasında sunulan teşvikler satışlarda artış sağlamış olsa da, iç talebin ancak 2010 yılının ikinci yarısından itibaren istikrar kazanması ve artışa geçmesi beklenmektedir. Aylık satışlar 2010 yılında istikrar kazanacak ve bu da daha verimli ve daha kârlı bir üretim planlaması yapılabilmesine olanak sağlayacaktır. Küresel ekonomik krizin etkilerinin zayıflaması ile beraber, Türkiye otomotiv sektörünün 2011 ile 2013 yılları arasında, aşağıda belirtilen etmenler vasıtasıyla yıllık ortalama %4,5 ile %5 arasında bir büyüme hızı yakalaması beklenmektedir: 22 Avrupa ve Orta Doğu gibi ihracat yapılan pazarlarla kıyaslandığında, iş gücü maliyetlerinin oldukça rekabetçi olması ve modern tesislerin avantaj sağlayacak şekilde konumlandırılması sonucu alternatif bir tedarik merkezi olan Türkiye deki yüksek ihracat hacmi Türkiye deki ailelerin %75 inin otomobil sahibi olmaması itibarıyla iç piyasadaki henüz keşfedilmemiş potansiyel Vergi muafiyetleri, sosyal sigorta primlerinde işveren paylarına yapılan katkılar, arazi tahsisi, Ar-Ge desteği, eğitim ve işe alım sübvansiyonları da dâhil olmak üzere, yatırımcılara farklı biçimlerde sunulan teşvikler Dış ticareti teşvik edecek şekilde tasarlanmış olan ve otomotiv sektörünün gelişmesine katkıda bulunan Serbest Bölgeler Şekil 15 - Yeni Araç Tescili Tahminleri Türkiye de Elektrikli Araçlar Sanayi ve Ticaret Bakanlığı bir süredir elektrikli ve hibrid araçlara yönelik araştırmalar yapmakta ve Türkiye yi önde gelen elektrikli araç üreticilerinden biri haline getirmeyi amaçlamaktadır. Hükümet tarafından elektrikli araç üreticilerine teşvikler verilecek ve Ar-Ge yatırımları yapılacaktır. Elektrik dolum istasyonları kurulacak; elektrik dağıtıcıları ve petrol istasyonlarıyla düzenlemeler ve anlaşmalar yapılacaktır. 22 EIU (Economist Intelligence Unit),

16 2.5 SWOT Analizi Strengths (Güçlü Noktalar) Avrupa ya ve Asya ya coğrafi olarak yakın olması Türkiye'yi güçlü bir üretim üssü haline getirmektedir. İş gücü maliyetinin AB ülkelerinden daha düşük olması ve iyi eğitilmiş iş gücü bulunması. Ülkenin en büyük 10 ihracatçı şirketinden dördünün otomotiv şirketi olması sektörün ekonomi açısından önemini yansıtmaktadır. AB ile yapılan Gümrük Birliği anlaşması ihracat vergilerinin düşmesini sağlamaktadır. Hem ana sanayi hem yan sanayi alanında orijinal parça üretimi düzeylerinde Ar-Ge deneyimi. Opportunities (Fırsatlar) Ailelerin dörtte üçünün araç sahibi olmamasına bağlı olarak iç pazardaki önemli büyüme potansiyeli. Kişi başına düşen gelirde beklenen artış, tüketicinin harcama gücünü artıracaktır. Irak sınırının açılması Türkiye ye önde gelen bir tedarikçi olma ve ihracatını artırma fırsatı sağlayacaktır. Vergi muafiyetleri de dâhil olmak üzere, diğer teşvikler. Weaknesses (Zayıf Noktalar) Özel Tüketim Vergisi ve KDV nin vergi öncesi fiyatın %60 ile %100 ü düzeyinde olması. Akaryakıt üzerinden alınan vergilerin yüksek düzeyde olması. Ancak bu gibi vergiler düşürülürse, yurt içi büyümenin hızı büyük olasılıkla artacaktır. Threats (Tehditler) AB ülkelerindeki güçlü sendikaların üretimin bu ülkelerden Türkiye ye kaymasına karşı direnç göstermeleri AB pazarlarına bağımlılık. Çin ve Hindistan daki hızlı büyüme 16

17 1990 lı yılların başlangıcından bu yana, Türkiye de otomotiv sektörünün gelişmesini destekleyen devlet teşvikleri sağlanmaktadır. Devlet, teknoloji transferine ve yabancı sermaye yatırımlarına kolaylık sağlamakta ve bunlara teşvik vermektedir. Yüksek enflasyon ve bütçe açığı sorunlarının üstesinden gelinmesi istikrar ve daha yüksek GSYİH büyümesi sağlamış, bu sayede iç pazar da büyümüştür. Sonuç olarak, Toyota, Honda ve Hyundai gibi uluslararası yatırımcılar Türkiye pazarına girmiş ve daha önceden pazara girmiş olan Ford, Fiat ve Renault gibi şirketler de yatırımlarını artırmışlardır. Parça tedarikçileri de büyük yatırımlar yapmışlardır. Önde gelen yabancı otomotiv parçası üreticileri ortak girişimler aracılığıyla yurt içi piyasada yer edinmişler, üretim ve ihracatta büyük oranda pay sahibi olmuşlardır. Bosch, Autoliv, Pirelli, ZF, Valeo, Denso ve diğer birçok otomotiv parçası devi Türkiye piyasasında faaliyet göstermektedir. Yerli parça üreticileri tarafından da oldukça büyük yatırımlar yapılmaktadır. Bu gelişmelerin etkileri aşağıda özetlenmiştir: - Özellikle kalite yönetimi sistemlerinin kurulmasıyla birlikte üretim kalitesi önemli ölçüde artmıştır - Sektör AB düzenlemelerini benimsemiş ve AB düzenlemelerinin ulusal düzenlemeler haline getirilmesi ve uygulamaya koyulması konusunda kamu kuruluşları ile etkin ve örnek niteliğinde bir iş birliği oluşmuştur. - İhracat önemli ölçüde artmış ve Türkiye de üretim global üreticilerin küresel planlarına dahil edilmiştir. Otomotiv parçaları sektörünün ihracat potansiyelinin önde gelen uluslararası otomotiv üreticilerinin yurt içi piyasadaki varlığı ile bir araya gelmesi ülkeye önemli miktarda yabancı yatırımcıyı çekmiştir. Diğer yatırımcılar sektördeki Türk şirketlerinin hisselerini satın almayı tercih etmiştir. Aşağıda 2002 ile 2010 yılları arasında Türkiye otomotiv ana ve yan sanayi sektörlerinde yabancı yatırımcılar tarafından yapılan birleşme ve satın alma işlemlerinin bir listesi yer almaktadır: Şekil 16 - Türkiye Otomotiv Ana ve Yan Sanayi Sektörlerindeki Belirli Birleşme ve Satın Alma İşlemleri ( ) # Satın Alan Ülke Hedef Şirket Tarih Hisse Oranı İşlem Değeri (Milyon ABD Doları) 1 Auto Sueco (Coimbra) Lda Portekiz ASC Türk Makina Ltd. Temmuz 10 %100 61,5 2 ALJ Lubnatsi Suudi Toyotasa Toyota-Sabancı Ağustos 09 % ,0 Arabistan Pazarlama ve Satış 3 Mayer's Cars and Trucks İsrail İsotlar Group * Mayıs 09 %49.26 N/D 4 Pirelli Group İtalya Türk Pirelli Ocak 09 % ,2 5 Pirelli Group İtalya Çelikord Ağustos 08 % Pirelli Group İtalya Türk Pirelli Ağustos 08 % Continental Almanya Otomotiv Lastikleri Tevzi Temmuz 08 % Fuji Heavy Industries Japonya Baytur Nisan 08 %10 5,0 9 UniCredit İtalya Martur Mart 08 %20 N/D 10 Bekaert Belçika Beksa Çelik Kord Şubat 08 % Mahle Group Almanya Mopisan Motor Gömlek Piston Şubat 08 %60 N/D 12 Gestamp Automoción İspanya Beyçelik Kalıp Haziran 07 %50 N/D 13 Componenta Corporation Finlandiya Döktaş Dökümcülük Ekim 06 %55 111,0 14 Bancroft Private Equity İngiltere Standard Profil Otomotiv Eylül ,0% 90,0 15 Kennametal ABD Kennametal Türkiye Ocak 06 36,0% N/D 16 Nursanlar Holding Türkiye Takosan Otomobil Göstergeleri Aralık 05 %42.5 1,3 17 Brose Almanya Pressan Aralık 05 %40 N/D 18 Hayes-Lemmerz ABD Jantas Alüminyum Jant Kasım 05 %20 N/D 19 Access Turkey Hollanda Olgun Çelik Ekim 05 %100 N/D 20 Toyota Boshoku Japonya Takanichi Otomotiv İç Döşeme Ağustos 05 %73.2 N/D 21 Magnetti Marelli İtalya Mako Elektrik Şubat 05 %51 18,0 22 Michelin Kronprinzwerke Almanya Tekersan Jant Sanayi Temmuz 04 %62.7 2,6 23 Honda Motor Company Japonya Honda Anadolu Motorsiklet, Anadolu Honda Otomobilcilik Nisan 02 %50 37,0 (*) Isotlar Grup tarihi itibarıyla Macaristanlı KSI HUNGARY KFT şirketi ile % 50 hisse oranı ile ortak olmuştur. N/D: İşlem değeri açıklanmamıştır. Kaynak: MergerMarket Yabancı sermayeyi Türkiye ye çeken ana etkenler arasında iç pazarın büyüklüğü, tüketici yapısı, kolaylıklar sağlayan yatırım mevzuatı ve liberal bankacılık sistemi ile üretim ve yönetim süreçlerindeki eğitimli insan kaynakları, yüksek potansiyele sahip, doygunluğa ulaşmamış iç pazar, gelişmekte olan komşu (bölgesel) pazarlara erişim kolaylığı ve düşük iş gücü maliyetinden kaynaklanan diğer avantajlar yer almaktadır. 17

18 Binek araçlar, ticari araçlar, traktörler ve otomotiv parçaları alt segmentlerinden oluşan Türkiye otomotiv pazarı yabancı yatırımcılara otomotiv ve parça üretimi (özellikle satış sonrası ürünler ve hizmetler ile 1. kademe tedarikçiler anlamında), küresel araç modelleri için ortak üretim geliştirme, Ar-Ge ve test merkezleri ve teknoloji transferi alanlarında, bunun dışında elektronik ve tanı, yolcu güvenliği (hava yastıkları, yan koruyucu sistemler), aydınlatma (HID, Xenon), araç güvenliği (hırsızlığa karşı koruma sağlayan cihazlar), konfor (akıllı koltuklar), ses ve navigasyon sistemleri ve yüksek teknolojili kalıplar gibi alanlarda cazip yatırım fırsatları sunmaktadır. 2.6 Sektördeki Kurum ve Kuruluşlar Sektördeki Kurum ve Kuruluşlar Otomotiv Sanayii Derneği Otomotiv Distribütörleri Derneği Otomotiv Tüketicileri Derneği Otomotiv Yetkili Satıcıları Derneği Kısaltma Açıklama OSD ODD OTD OYDER Şekil 17 Sektördeki Kurum ve Kuruluşlar Web Sitesi OSD nin ilk kuruluş toplantısı, 11.Ocak.1974 tarihinde yapılmıştır. Otomotiv Sanayii Derneği'nin öncelikli amacı Türkiye'de üretilen otomobil, kamyon, kamyonet, çekici, otobüs, minibüs, midibüs ve traktör gibi çeşitli motorlu kara taşıtlarının üretimini ve sanayisini geliştirmeye hizmet etmektir. 30 Eylül 1987 yılında kurulan ODD nin hedefi Türkiye de kara taşıtları sahipliğini artırarak sektörün devamlılığını ve gelişmesini sağlamaktır. OTD Türkiye otomotiv tüketicisinin memnuniyetinin artırılması ve Türkiye otomotiv sektörünün gelişmesi için çalışmaktadır. Otomotiv Yetkili Satıcıları Derneği-OYDER söz konusu ihtiyaçlar çerçevesinde yol gösterici rol oynamak ve üyelerinin yaratacağı sinerjiyi yine üyelerine aktarabilmek amacıyla 1989 yılında kurulan yapısını geliştirerek 29 Mart 2005'te kurulan OYD ile 2 Aralık 2005 tarihinde birleşerek tüm 3S Yetkili Satıcıları tek çatı altında toplamayı başarmıştır. Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği Uludağ İhracatçı Birlikleri Otomotiv Teknolojileri Araştırma Geliştirme San. ve Tic.A.Ş. TAYSAD UİB OTAM TAYSAD, 1978 yılında kurulmuş olup, 269 üyesi ile birlikte Türkiye otomotiv yan sanayisinin tek ve en yetkin temsilcisidir. UİB ve diğer İhracatçı Birlikleri ihracatı arttırmak, ihracatçıların faaliyetlerini ve ilişkilerini düzenlemek, ihracatçılara yol göstermek ve her türlü sorunlarına çözüm üretmek amacıyla kurulmuştur. Otomotiv Teknolojileri Ar-Ge Merkezi (OTAM); Otomotiv Sanayii Derneği (OSD), Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ), Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği (TAYSAD) ve Uludağ İhracatçı Birlikleri (UİB) iş birliği ile otomotiv endüstrisi ve tedarikçilerinin üretim öncesi Ar- Ge ve ürün testi çalışmalarını üniversitelerle birlikte yürütmek ve bu iş birliğini kurumsallaştırmak üzere kurulmuştur. 18

19 Şekiller Listesi Şekil Yılında Türkiye nin Dünya Otomotiv Üretimindeki Yeri... 4 Şekil 2 - Dünya Otomotiv Sektörü Genel Görünümü... 5 Şekil 3 - Dünya Genelindeki Binek Araç Tescilleri... 5 Şekil 4 - Araç Üretimi: Avrupa... 6 Şekil 5 - Türkiye Otomotiv Sektörünün Gelişim Tarihi... 7 Şekil 6 Türkiye de Otomotiv Satışları ve Üretimi... 8 Şekil 7 - Yurt İçi Satış ve İhracat Rakamları... 8 Şekil 8 - Araç Tipine Göre Satışlar ve Üretim... 9 Şekil 9 - Binek Araçlar: kişiye düşen stok Şekil 10 - Yan Sanayi Performans Tablosu Şekil 11 - Türkiye deki Yabancı Araç Üreticileri Şekil 12 - Üretici Bazında Otomotiv Üretimi (2010 yılı ilk 6 ay) Şekil 13 - Otomotiv Üretimi ve Kapasite (2010 yılı ilk 6 ay) Şekil 14 - Üretici Bazında Üretim (2010 yılı ilk 6 ay) Şekil 15 - Yeni Araç Tescili Tahminleri Şekil 16 - Türkiye Otomotiv Ana ve Yan Sanayi Sektörlerindeki Belirli Birleşme ve Satın Alma İşlemleri ( ) Şekil 17 Sektördeki Kurum ve Kuruluşlar

20 Kısaltmalar AB ABD ACEA DTM EIU EUR GSYİH IMKB KDV OICA OSD ÖTV TAYSAD TL TSKB TYDTA YBBO Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Avrupa Otomobil Üreticileri Birliği Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Economist Intelligence Unit Avro Gayrisafi Yurt İçi Milli Hasıla İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Katma Değer Vergisi Uluslararası Motorlu Araç Üreticileri Birliği Otomotiv Sanayii Derneği Özel Tüketim Vergisi Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği Türk Lirası Türkiye Sınai Kalkınma Bankası Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Yıllık Bileşik Büyüme Oranı 20

21 Yasal Uyarı Bu Belge yatırımcılara Türkiye deki büyüme öncelikli sektörlere dair bir sektör özeti sağlamak amacıyla, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı ( TYDTA ) tarafından, DRT Kurumsal Finans Danışmanlık Hizmetleri A.Ş. nin ( Deloitte ) destekleri ile derlenen seriden biridir. Belge bu sektörle ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Belge her şeyi kapsama ya da olası bir yatırımcının bu sektöre yatırım yapma ya da yapmama konusunda karar vermesi için ihtiyaç duyacağı tüm bilgileri içerme iddiasında değildir. Belge nin ya da sektöre dair yapılacak diğer incelemelerle bağlantılı olarak herhangi bir olası yatırımcıya ya da danışmanlarına verilecek herhangi bir yazılı ya da sözlü bilginin doğruluğu ya da tamlığı ile ilgili olarak, açık ya da zımni, herhangi bir beyanda bulunulmayacak ya da garanti verilmeyecektir ve bu konuyla ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte ya da herhangi bir alıcı ya da ilgili görevli, çalışan ya da temsilci tarafından herhangi bir sorumluluk kabul edilmeyecektir. TYDTA, Deloitte ve ilgili yan kuruluşları ve ortak şirketleri ile ilgili görevliler, çalışanlar ve aracılar Belge ye ya da bu gibi bilgilere ve bu Belge ve bilgilerde ortaya çıkabilecek hatalara ya da ihmallere dayanabilecek tüm sorumlulukları açıkça reddeder. Belge de yer alan bilgiler, Belge nin hazırlandığı dönemde halka açık bilgi kaynaklarına dayanarak hazırlanmıştır. Özellikle gelecekle ilgili projeksiyonlar, hedefler ve tahminlerin (varsa) elde edilebilmesi ya da kabul edilebilirliği konusunda herhangi bir beyanda bulunulmamakta ve garanti verilmemektedir. TYDTA ve Deloitte Belge de yer alan bilgileri doğrulamamıştır. Belge yi alan kişiler, Belge nin içindeki bilgileri yasal, kurumsal, vergisel ya da farklı bir öneri olarak yorumlamamalıdır. Herhangi bir alıcı ya da olası yatırımcı yatırım kararı verirken bu Belge ye dayanmamalıdır. Kendi durum tespit çalışmalarını yapmaları ve bağımsız danışmanlık hizmeti almaları önerilmektedir. Belge, burada anlatılan hisse senetleri ya da şirketler ya da varlıkların satılması ya da satın alınmasına ya da söz konusu sektöre yatırım yapılmasına yönelik bir teklif ya da davet olmayıp, TYDTA ya da Deloitte ya da ilgili yan kuruluşları ya da ortak şirketleri tarafından yapılan bir taahhüt ya da öneri niteliğinde de değildir. Belge nin dağıtımı ya da mülkiyet altına alınması ile ilgili olarak, TYDTA ya da Deloitte herhangi bir yargı alanında hukuksal sorumluluk kabul etmemektedir ve herhangi bir kayıt gereksinimi ya da diğer yasal sınırlamaların alıcı tarafından ihlal edilmesinden TYDTA ya da Deloitte sorumlu olmayacaktır. Belge nin aslı ya da üzerinde değişiklikler yapılmış versiyonu, hiçbir durumda yayınlanamaz, çoğaltılamaz ya da bir ücret ya da üyelik karşılığında üçüncü taraflara satılamaz. Belge nin fikri mülkiyet hakları TYDTA a aittir. 21