EVDE SAĞLIK VE BAKIM HİZMETLERİNDE PALYATİF BAKIM / SORUNLAR. AYNUR DİK BAŞKAN EVDE BAKIM DERNEĞİ /

Transkript

1 EVDE SAĞLIK VE BAKIM HİZMETLERİNDE PALYATİF BAKIM / SORUNLAR AYNUR DİK BAŞKAN EVDE BAKIM DERNEĞİ /

2 Hemşire Cicely Saunders İnsanlar yaşamlarının sonunda dayanılmaz ağrılar çekmek zorundalar mı?? Yalnızlık, artık anlamını yitirmiş araç-gereç ve tıp, yaşamın son evresine damgasını vurmak zorunda mı??

3 Burada siz, siz olduğunuz için önemlisiniz ve yaşamınızın son anına dek önemli olacaksınız. Size yardım edebilmek için elimizden gelen her şeyi yapacağız, yalnız huzur içinde ölebilmeniz için değil, son ana dek yaşayabilmeniz için, Hem. Cicely Saunders

4 Evet..., Ölüm hala korkunç, ürkütücü bir olay ve ölüm korkusu bir çok düzeyde onu aştığımızı düşünsek de, hiçbir zaman değişmeyecek evrensel bir korkudur. Değişen tek şey, ölümle, ölmekle ve ölmekte olan hastalarımızla başa çıkma ve uğraşma yöntemlerimizdir.

5 DSÖ ne göre; Her yıl Kanserli hastaların %70-90 ı ağrı çekmekte, %50 si yeterli ağrı tedavisi görmemekte, %25 i şiddetli ağrı çekmekte, %50-80 inin terminal dönemde ağrı ile baş başa bırakılmaktadır.

6 KÖTÜ ÖLÜM.!!! Acı çekmek Hastaların yaşadığı; KEDER, IZDIRAP, ÜMİTSİZLİK, HUZURSUZLUK vb. HOŞ OLMAYAN DUYGULAR

7 GÜNÜZMÜZDE ÖLÜM, İTİCİ DAHA YALNIZ MEKANİK İNSANLIKTAN UZAK NE YAZIK Kİ GERÇEK.!!!!!

8 OYSA İNSAN; İyi bakım ve yaşamlarının son aşamasında acısız ölmek ister. Bu bir insanlık hakkıdır ve yaşam sonu bakım tüm dünyada sağlık kalitesinin bir göstergesi olarak kabul edilir.

9 Bilim ve teknolojinin değerini öğrenirken...! İnsan ilişkilerinin, hasta bakımının bilim ve sanatını da öğrenmeliyiz...!!! Ancak o zaman insani değerlerimizi yakalayabilir...mekanik olmaktan kurtulabiliriz.

10 PLATO ve GALEN.! Akıl ve beden arasında direkt ilişki olduğunu, sağlığın bu iki boyutu birlikte içerdiğini söylediler.! YAZITLARINDA., PLATO; Hekimler bir çok hastayı tedavi edemezler çünkü onlar bütünü önemsemezler, oysa bütün iyi olmadıkça parça iyi olamaz. BÜTÜNCÜL BAKIMIN ÖNEMİ Galen MS 130-MS 200 (tıp doktoru-bergamalı) Plato (eflatun-mö MÖ 347)

11 PALYATİF TEDAVİ İlerlemiş ve önlenemeyen bir hastalık durumunda beklenen yaşam süresi iyice azaldığında, hastanın yaşam kalitesini korumak, mümkünse hastanın yaşam kalitesini iyileştirmek amacıyla bütüncül ve aktif uygulanan bir tedavi yöntemidir.

12 TEMEL AMAÇ... Hastanın kalan yaşam süresinin kalitesini yükseltmektir.

13 PALYATİF BAKIMDA SAĞLIK PERSONELİ NİTELİKLERİ NASIL OLMALI????

14 Her türlü kültürel yapıya uyum sağlayabilecek yeteneğe ve bilgiye sahip olmalı. Hasta ve yakınlarının terminal dönemdeki gereksinimlerini doğru saptayabilmeli, bakım seçeneklerini sunabilmeli, işlevsel stratejileri geliştirebilmeli ve uygulayabilme becerisine sahip olmalıdır. Günümüz sağlık sistemindeki gelişmeleri sürekli izlemeli.

15 Psiko-sosyal durumların yönetiminde sağlık personelinin rolü ise ; Hastaya hastalığı ile ilgili gelişmeleri ve yaşamını etkileyecek durumları anlatarak uyumu geliştirmek. Hasta yakınlarını hastanın bakımına dahil etmek. Kişisel adaptasyon ve becerileri artırmak.

16 VERİ TOPLAMA

17 Hasta prognozunu biliyor mu, ne zaman ve nasıl öğrenmiş? Eğer prognozunu bilmiyorsa neden??? Söylenmemesinin kararını kim vermiş, hasta mı konuşmak istemiyor, aile mi tanısının bildirilmesini istemiyor, doktoru mu tanısının söylenmemesine karar vermiş???

18 Prognozunu bilmiyorsa hastanede ve evde bakımını nasıl algılıyor, tedaviden neler bekliyor? Yaşamına dair neler yapmak istiyor? Neler hasta ve yakınlarını mutlu ediyor, neler başarılı hissetmelerini sağlıyor?

19 Hasta yakınlarının duruma tepkileri nasıl? Hastanın var olan durumuyla baş etmesine yardım edebilecek destek kaynakları kimler? Hastanın ölüm hakkındaki yaklaşımı nasıl ve bu konuda konuşula bilinir mi?

20 Geçmişte ve bugün stresle baş etme yöntemleri neler? Fiziksel sıkıntıları yaşam kalitesini düşürecek düzeyde mi? Günlük bakımını bağımsız yapabiliyor mu?

21 UYGULAMA

22 Hasta yakınları ile beraberliği sağlama, destek sistemlerini harekete geçirmesine ve destekler bulmasına yardım etme. Duruma özel duygularını tanımasına ve tanımlamasına olanak verme. Duyguların paylaşılması.

23 Daha önce kullanabildiği baş etme yöntemlerini işler hale getirme. Kararlara hastayı katarak gücünü ve değerini korumasına destek olma. Kalan yaşam süresi için gerçekçi planlar geliştirmesine destek olma.

24 Dürüst ve açık şekilde soruları yanıtlama. Yaşamı gözden geçirmek için olanaklar yaratma. Ölüm sonrasını planlamaya destek olma. Yapabileceği yaratıcı aktiviteleri destekleme. Kısa ve keyifli günlük aktiviteleri arttırma.

25 Yanlış şeyler söyleyebileceğinden korkmaksızın içten, paylaşan bir iletişim geliştirme. Hastanın ölüme dair yaklaşımının sorgulanması ve bununla ilgili değerlendirme yapma. Yaşantısının diğer insanlara bir şeyler öğretebileceğini gösterme Yaşama umudunu göz ardı etmeme, ümit yitimini önleme

26 YAŞAMI TEHDİT EDEN HASTALIKLARDA BİREY VE AİLELERİNE YÖNELİK ÇALIŞMALAR

27 İleri düzey ve yaşamı tehdit eden hastalığa sahip birey ve aileler kendilerine sunulan bakım hizmetinin kalitesinin yetersiz olmasından şikayet edilmekte, Kontrol edilemeyen ağrı ve diğer semptomlara sahip olduklarını düşünülmekte, Bakım sürecinde beklenmeyen bireysel gereksinimlerinin ortaya çıktığı saptanmakta, Meier D E, (2008). Palliative Care in U.S. Hospitals: Implications for Access to Quality Healthcare, Testimony Prepared for the United StatesSenateSpecialCommitteeonAging, 1-23.

28 Bakım veren bireyin büyük oranda sıkıntı yaşadığı belirtilmekte Sunulan hizmetten memnuniyetin düş ük oranda olduğunu belirtilmektedir. Meier D E, (2008). Palliative Care in U.S. Hospitals: Implications for Access to Quality Healthcare, Testimony Prepared for the United StatesSenateSpecialCommitteeonAging, 1-23.

29 Palyatif dönem hastalar ve artan sağlık maliyeti için ne yapılabilir?

30 İleri evre, kompleks sorunları olan hasta ve ailelerinin kendi ortamlarında fonksiyonel durumlarının ve yaşam kalitelerinin korumak ve geliştirmek amacıyla multidisipliner ekip yaklaşımıyla sunulan bir sağlık hizmeti EVDE BAKIM

31 EVDE BAKIM Bireylere yasam siklusu içinde Kendi yaşam alanında sağlık hizmeti sağlayan Sağlık bakım sunum sisteminin geniş ve bütüncül bir parçası

32 EVDE BAKIM HİZMETİ NE ZAMAN BAŞLAR? Evde bakım hastanın hastaneden taburculuk planlaması ile baslar. Evde bakım sadece ev ile sınırlı değildir. Ev, hastane ve kurumlar arasındaki koordinasyon ile sonuçlanan bir hizmettir.

33 EVDE PALYATİF BAKIM! Evde palyatif bakım hemşireliği programının hastaların semptom deneyimlerini azalttığı ve yasam kalitelerini artırdığı bulunmuştur. Hwang, Moon Sook, Ryu, Ho Sihn, Effects of a Palliative Care Program based on Home Care Nursing 2009

34 EVDE PALYATİF BAKIM! Kanser hastalarında evde ağrı eğitim programının etkinliği amacıyla yapılan çalışmada hastaların opioidlerle ilgili yanlış inançları düzenlenmiş. Deney grubundaki hastaların ortalama ağrı düzeyi kontrol gurubuna göre büyük oranda azaldığı tespit edilmiştir. Aubin M, Vézina L, Parent R, Fillion L, Allard P, Bergeron R, Dumont S, Giguère A. Impact of an educational program on pain management in patients with cancer living at home. 2006

35 EVDE PALYATİF BAKIM! İleri evre kanser hastalarının evde palyatif bakımında yasadıkları ağrı, bulantı ve kusma, mide rahatsızlıkları ve diyare semptomunun azaldığı bulunmuştur. Ancak hastalarının ölümlerine yakın tekrar bu semptomlarda artma tespit edilmiştir. Mercadante S, Fulfaro F, Casuccio A. The impact of home palliative care on symptoms in advanced cancer patients. 2000

36 EVDE PALYATİF BAKIM! Evde palyatif bakım alan kanser hastalarının semptomlarının azaldığı tespit edilmiştir. Çok sayıda hastanın bu evde bakım hizmetinden yararlandığı saptanmıştır. Dumitrescu L, van den Heuvel-Olaroiu M, van den Heuvel WJ. Changes in symptoms and pain intensity of cancer patients after enrollment in palliative care at home. 2007

37 EVDE PALYATİF BAKIM! Evde palyatif bakım kapsamında hastaların ailelerine verilen eğitim programının aileleri ölüm ve ölüm surecine olumlu şekilde hazırladığı belirlenmiştir. Hudson P, Thomas T, Quinn K, Cockayne M, et all. Teaching Family Carers About Home-Based Palliative Care: Final Results from a Group Education Program, 2007

38 EVDE PALYATİF BAKIM! Aile hekimi tarafından gerçekleştirilen evde palyatif bakım kapsamındaki (ev ziyaretleri)ev hastaların evde ölümü daha fazla tercih ettikleri saptanmıştır. Jen-Kuei Penga, Wen-Yu Hub, Shou-Hung Hunga, et all. What can family physicians contribute in palliative home care in Taiwan? 2009,

39 PALYATİF BAKIMDA GELECEĞ YÖNELİK ÖNERİ! Evde palyatif bakım için ; Her ülkenin koşullarına uygun denenmiş ve başarılı olmuş bir modeli kullanması ve bu modele uygun bakım sürecini organize etmesi gerekir. Yuen ve ark.(2003), Yazıcı Sayın Y ark. 2007

40 EVDE BAKIM HİZMETİ VE SAĞLIK BAKANLIĞI! Evde bakım hizmetinin sosyal devlet gereği kamudan tüm halkın ulaşabileceği şekilde yapılandırılması ve kurumsal alt yapının kurulması Evde bakım uzman ekiplerin oluşturulması Evde bakım hizmetinin SGK tarafından geri ödemesinin yapılması için kaynak ayrılması Evde bakım ve palyatif bakım hizmetleri ile ilgili profesyoneller arasında ve toplumda bilinç oluşturmak

41 EVDE SAĞLIK / BAKIM HİZMET SUNUMUNDAKİ SORUNLAR

42 Bakımla ilgili tanımlamalarda farklılık/karışıklık Multi-disipliner yaklaşım eksikliği Mevzuat eksikliği ve karışıklığı Hizmet verecek personel eksikliği Hizmet standartlarının olmayışı EVDE BAKIM DERNEĞİ / ÇALIŞTAY

43 Eğitim standartlarının olmayışı Mevzuata aykırı, kayıt dışı hizmet sunumu, denetim eksikliği Farklı bakım ihtiyaçlarını karşılayacak farklı modellerin olmayışı Finansman problemleri Aile bireylerinin sorunları, bakım sürecinde yalnız kalmaları ve destek alamamaları EVDE BAKIM DERNEĞİ / ÇALIŞTAY

44 ÇÖZÜM ÖNERİLERİ! 1. Hizmet sunumu 2. Hizmetin koordinasyonu ve entegrasyonu 3. İstihdam 4. Eğitim 5. Finansman 6. Mevzuat ve denetim 7. Mevcut uygulamalara yönelik öneriler EVDE BAKIM DERNEĞİ / ÇALIŞTAY

45 PALYATİF BAKIMDA DURUM NE?!!!! Palyatif bakım gerektiren hastalar için hastanelerde birimler ve ekipler yetersiz. Buna bağlı yaşam kalitesine yönelik bir bakımın uygulanamıyor. Yasal ve etik düzenlemelerin henüz oluşturulmadı. Hastaların uzun sürelerle hastanede yatmak zorunda olmaları; tedavi edilebilir hastalıklara sahip hastaların yaşam şanslarını azaltıyor. Bu durum; sağlık personeli gücünün ve hastane olanaklarının etkin kullanılmamasına neden oluyor. Palyatif Bakım Hizmetleri...Yönergesi.

46 İnsanlar yaşamlarının sonunda dayanılmaz ağrılar çekmek zorundalar mı?? Yalnızlık, artık anlamını yitirmiş araç-gereç ve tıp, yaşamın son evresine damgasını vurmak zorunda mı?? Hemşire Cicely Saunders

47 Hayır, ölüm bambaşka olabilir, insanca ve onurlu Hemşire Cicely Saunders

48 EVDE BAKIM DERNEĞİ Kuruluş: 18 Ağustos Telefon