Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 33, Sayı: 2, Sayfa: 64-69, 2009

Transkript

1 ARAŞTIRMA (Research) Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 33, Sayı: 2, Sayfa: 64-69, 2009 Restorasyonların Yenilenme Nedenlerinin Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı Öğrenci Kliniğine Başvuran Hastalarda Değerlendirilmesi Evaluation of Reasons for Replacement of Restorations in Patients Attended at Student Clinics of Department of Restorative Dentistry in Hacettepe University Faculty of Dentistry *Doç.Dr. A.Rüya YAZICI, *Dt. Zeren YILDIRIM, *Prof.Dr. Berrin DAYANGAÇ, *Prof.Dr. Gül ÖZGÜNALTAY, * Hacettepe Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı ÖZET Amaç: Bu çalışmanın amacı Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı öğrenci kliniğine başvuran hastalardaki restorasyonların yenilenme nedenlerinin değerlendirilmesidir. Bireyler ve Yöntem: Bu çalışma Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı öğrenci kliniğine Ekim 2006-Nisan 2007 tarihleri arasında başvuran hastalarda gerçekleştirilmiştir. Stajyer öğrenciler tarafından hastaların muayenesini yapılmış, bilgi formlarına hastanın yaşı, cinsiyeti, yenilenen restorasyonun yaşı, restoratif materyalin türü ve yenilenme nedenleri kaydedilmiştir. Bulgular: Yapılan 3126 restorasyonun 397 sinin restorasyon yenilenmesi olduğu görülmüştür. Restorasyonları yenilenen hastaların % 33,25 i erkek, % 66,75 i kadın olup, yaş ortalaması 34 dür. Yenilenen restorasyonların %60,43 ünü amalgam, % 39,57 sini kompozit rezin restorasyonlar oluşturmuştur. Amalgam restorasyonların ortalama 6.17 yılda, kompozitlerin ise 4.18 yılda yenilendiği gözlenmiş- ABSTRACT Aim: The aim of this study was to evaluate the reasons for replacement of restorations in patients who attended at student clinics of Department of Restorative Dentistry, in Hacettepe University, Faculty of Dentistry Subjects and Method: The survey was carried out from October 2006 to April 2007 in patients who attended for treatment at student clinics of Department of Restorative Dentistry, in Hacettepe University, Faculty of Dentistry. The patients were examined by dentistry students and the age and gender of the patient, the age and type of the restoration being replaced and reasons for replacement of restorations were recorded on data collection forms. Results: Of the 3126 restorations, 397 had replacements. With regard to the patient data, 33,25% of the restorations were replaced in male patients, and 66,75% in female patients with a mean age of 34. Of the restorations replaced, 60,43% were amalgam, 39,57% were composite resin. The mean age of the restorations being replaced was 6.17 years for amalgam and 4.18 years for composite. The major

2 65 tir. Amalgam restorasyonlarda yenileme nedenlerinin başında sekonder çürük (%58.17) daha sonra sırasıyla ile kenar uyumsuzluğu (%19.25), restorasyon kırığı (%18.75), restorasyon kaybı (%1.4), renklenme (%0.63) ve diş kırığı (%0.45) yer almaktadır Kompozit rezin restorasyonların da en çok sekonder çürük (%55.34) sonra sırasıyla kenar uyumsuzluğu (%18.06), restorasyon kırığı (%16.15), renklenme (%8.8), restorasyon kaybı (%1.2) ve diş kırığı (%0.45) nedeniyle yenilendiği saptanmıştır. Sonuç: Amalgam ve kompozit rezin restorasyonlar en sık sekonder çürük nedeniyle yenilenmektedir. reason for replacement of amalgam restorations was secondary caries (%58.17) followed by marginal failure (%19.25), restoration fracture (%18.75), loss of restoration (%1.4), discoloration (%0.63) and tooth fracture (%0.45). For composite resin restorations, secondary caries (%55.34) was the main reason for replacement followed by marginal failure (%18.06), restoration fracture (%16.15), discoloration (%8.8), loss of restoration (%1.2) and tooth fracture (%0.45). Conclusion: Secondary caries was the main reason for the replacement of amalgam and composite resin restorations. ANAHTAR KELİMELER Restorasyon yenilenmesi, amalgam, kompozit, sekonder çürük KEYWORDS Restoration replacement, amalgam, composite resin, secondary caries GİRİŞ Restorasyonların yenilenmesi diş hekimliği pratiğinin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. 1-5 Bu işlem gereksiz doku kayıpları oluşturarak dişin zayıflamasına yol açar, kron yapımına, hatta diş kaybına neden olabilir. Restorasyonların başarısızlık nedenlerinin hekim tarafından bilinmesi çok önemlidir. Yapılan çalışmalarda restorasyonların çoğunlukla sekonder çürük, kenar kırığı, kenar renklenmesi, restorasyon kaybı gibi nedenlerle yenilendiği gösterilmiştir 6-9. Ayrıca restoratif materyallerin yapısında zamana bağlı olarak birtakım sorunlar oluşabilir ve restorasyonların yenilenme gereksinimleri ortaya çıkabilir. Amalgam ve kompozit rezinler en yaygın kullanılan restoratif materyallerdir. Günümüzde posterior bölgelerde kompozit rezinler, estetik nedenlerle amalgam restorasyonlara oranla daha çok tercih edilmektedir. Amalgam restorasyonların yenilenme nedenleri günümüze dek pek değişim göstermemiştir. 10 Kompozit rezin restorasyonlar 1970 li yıllarda materyaldeki bozunma ve aşınma sonucu yenilenirken, son yıllarda sekonder çürük ve restorasyon kırıklarının yenilenmedeki en önemli nedenler olduğu yapılan çalışmalarla belirtilmiştir. 11,12 Friedl ve ark. 13 kompozit rezin restorasyonların %40 nın, Mjör ve Toffenetti amalgam restorasyonların %59 nun sekonder çürük nedeniyle yenilendiğini belirtmişlerdir. 14 Literatürde amalgam ve kompozit restorasyonlarının klinik ömürlerinin araştırıldığı çalışmaların bir kısmında her iki restorasyonun klinik ömürlerinin birbirlerine yakın olduğu 15,16, bazı çalışmalarda ise amalgamların klinik ömrünün daha uzun olduğu sonucuna varılmıştır Elderton tarafından yapılan longitidunal prospektif bir çalışmada amalgam restorasyonların %50 sinin 4.7 yıl sonunda yenilendiği 21 bir başka çalışmada amalgamların klinik ömürlerinin ortalama 5 yıl olduğu rapor edilmiştir 22. Burke ve ark. ise çalışmalarında amalgam restorasyonların 6.8 yıl, kompozit rezin restorasyonların ise 4.5 yıl sonunda yenilendiğini belirtmişlerdir 9. Restorasyonların klinik ömürlerinin uzun olması, tedavi başarısının temelini oluştururken, tedavi için yapılan harcamaların azalması ile ülke ekonomisine de katkı sağlanmış olur. Restorasyonların klinik ömrü, yaş, ağız hijyeni, okluzyon, çürüğe yatkınlık gibi hasta faktörlerine bağlı olduğu gibi, hekim yetenek ve deneyimi, kullanılan materyal ve yönteme göre de değişkenlik gösterir 3-5,8,23,24.

3 66 Bu çalışmanın amacı Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı öğrenci kliniğine başvuran hastalardaki restorasyonların yenilenme nedenlerinin değerlendirilmesidir. BİREYLER ve YÖNTEM Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı öğrenci kliniğinde Ekim 2006-Nisan 2007 tarihleri arasında başvuran hastalarda 2729 yeni restorasyon, 397 restorasyon yenilenmesi yapılmış ve bu çalışma yenilenen 397 restorasyon üzerinde yürütülmüştür. Kalibre olmuş stajyer öğrenciler tarafından hastaların muayenesini yapılmış, bilgi formlarına hastanın yaşı, cinsiyeti, yenilenen restorasyonun yaşı, restoratif materyalin türü ve yenilenme nedenleri kaydedilmişdir. Sekonder çürük, renklenme, diş ve/veya restorasyon kırığı, kenar uyumsuzluğu ve restorasyon kaybı restorasyon yenilenme nedenleri olarak işaretlenmiştir. Öğrenciler karar veremedikleri durumlarda araştırma görevlilerinden danışmanlık almışlardır. BULGULAR Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı öğrenci kliniğinde yapılan 3126 restorasyonun 397 sinin (%12.3) restorasyon yenilenmesi olduğu görülmüştür. Restorasyonları yenilenen hastaların 132 si (% 33,25) erkek, 265 i (% 66,75) kadın olup, yaşları 12 ile 77 arasında değişmektedir (ortalama 34). Yenilenen restorasyonların %60,43 ünü amalgam, % 39,57 sini kompozit rezin restorasyonlar oluşturmuştur (Şekil 1). Ayrıca amalgam restorasyonların ortalama 6.17 yılda, kompozitlerin ise 4.18 yılda yenilendiği gözlenmiştir (Şekil 2). Amalgam restorasyonlarda yenileme nedenlerinin başında sekonder çürük (%58.17) daha sonra sırasıyla ile kenar uyumsuzluğu (%19.25), restorasyon kırığı (%18.75), restorasyon kaybı (%1.4), renklenme (%0.63) ve diş kırığı (%0.45) yer almaktadır (Şekil 3). Kompozit rezin restorasyonların da en çok sekonder çürük (%55.34) sonra sırasıyla kenar uyumsuzluğu (%18.06), restorasyon kırığı (%16.15), renklenme (%8.8), restorasyon kaybı (%1.2) ve diş kırığı (%0.45) nedeniyle yenilendiği saptanmıştır (Şekil 4). TARTIŞMA ŞEKİL 1 Yenilenen restorasyonların yüzdesi ŞEKİL 2 Ortalama restorasyon yaşı Sekonder çürük oluşumuna pek çok faktör neden olur ve buna bağlı olarak yapılan restorasyonların yarısından fazlası sekonder çürük nedeniyle yenilenmektedir. Restorasyon uygulanması sırasında yapılan kondensasyon işleminin yetersiz olduğu ve oral hijyen ürünlerinin ulaşmasının güç olduğu özellikle proksimal ve servikal bölgelerde sekonder çürüğe çok sık rastlanır. Yapılan taşkın restorasyonlar plak birikimine neden olarak sekonder çürük oluşumuna yol açabilir. Ay-

4 67 ŞEKİL 3 Amalgam restorasyonlarının yenilenme nedenleri ŞEKİL 4 Kompozit rezin restorasyonlarının yenilenme nedenleri rıca polimerizasyon büzülmesi sırasında oluşan streslerin adezyon kuvvetlerinden fazla olması nedeniyle, gingival bölgelerde V şeklinde aralık oluşabilir 23. Bu çalışmada amalgam ve kompozit restorasyonların yenilenme nedenlerinin başında sekonder çürük olduğu saptanmıştır. Amalgam restorasyonların %58.17 sinin, kompozit restorasyonların ise %55.34 ünün sekonder çürük nedeniyle yenilendiği bulunmuştur. Bu sonuç literatürde yer alan pek çok çalışmanın sonuçlarıyla uyumludur 1,3,8,25. Sekonder çürük nedeniyle yenilenme yüzdesini Mjör ve Toffenetti 14 %44, Drake ve ark. 26 ise %54 olarak rapor etmişlerdir. Amalgam ve posterior kompozit rezinlerin başarısızlık nedenlerinin araştırıldığı bir çalışmada amalgam restorasyonların %66 sının, kompozitlerin ise %88 nin sekonder çürük nedeniyle yenilendiği bildirilmiştir 20. AlNegrish 27 sekonder çürüğün (%28.3) amalgam restorasyonların yenilenmesinin ana nedeni olduğunu, kompozit restorasyonların da çoğunlukla sekonder çürük (%36.2) nedeniyle yenilendiğini bildirmiştir 28. İngiltere de yapılan bir çalışmada da yenilenen amalgam restorasyonların %46 sının, kompozit restorasyonların %39.6 sının, cam iyonomer restorasyonların %39.8 inin sekonder çürük nedeniyle yenilendiği rapor edilmiştir 9. Aynı çalışmada amalgam restorasyonların yenilenme nedenlerinin sekonder çürük dışında kenar kırığı, restorasyon kırığı ve diş kırığı olarak sıralandığı belirtilmiştir. Kompozit rezinlerde ise yenilenme nedenlerinde sekonder çürüğü kenar renklenmesi, kenar kırığı, restorasyon kırığı ve diş kırığı izlemektedir 9. Aynı araştırmacının 2001 yılındaki çalışmasında ise amalgam ve kompozit restorasyonlarda kenar kırığının sekonder çürükten sonra yenilenme nedenlerinin başında geldiği bildirilmiştir 24. Bernardo ve ark. yedi yıllık klinik çalışmalarının sonucunda amalgam ve kompozit rezin restorasyonların sekonder çürükten sonra kırık nedeniyle yenilendiğini rapor etmişlerdir 20. Bu çalışmada ise amalgam ve kompozit restorasyonların sekonder çürükten sonra kenar uyumsuzluğu daha sonra da restorasyon kırıkları nedeniyle yenilendiği görülmüştür. Amalgam ve kompozit restorasyonların klinik ömürlerinin araştırıldığı 5 yıllık bir çalışmada amalgam restorasyonların %10.8 nin, kompozitlerin ise %14.9 nun yenilendiği rapor edilmiştir 29. Simecek ve ark., 1140 kompozit restorasyonun 356 sının (%31.2), 6341 amalgam restorasyonun ise 1730 nun (%27.3) yenileme gereksinimi gösterdiğini saptamışlardır 30. Bernardo ve ark. yaşları 8-12 arasında değişen 472 çocuğa 1748 amalgam ve kompozit rezin restorasyon uygulamışlardır. Yedi yıllık çalışma sonucunda amalgamların klinik ömrünün(%94.4) kompozitlerden (%85.5) daha fazla olduğunu bildirmişlerdir 20. Mjör ve Jokstad 18 adolesanlarda bulunan 179 Sınıf II restorasyonlarda (88 amalgam, 91 kompozit rezin restorasyon) amalgamların klinik ömürlerinin, kompozit restorasyonlardan daha uzun olduğunu rapor etmişlerdir. Benzer sonuçlara Finlandiya da yapılan bir çalışmada da varıl-

5 68 mış, amalgamların 8.9 yılda yenilenirken, kompozitlerin 2.4 yılda yenilendiği görülmüştür 19. Bu çalışmada yenilenen amalgam restorasyonların ömürlerinin 6.17 yıl olduğu bulunmuştur. Bu bulgu Friedl ve ark. nın sonuçları ile uyumludur 22. Oginni ve Olusile de amalgamların klinik ömürlerinin 4 ile 10 yıl arasında değiştiğini, ortalama olarak 5 yılda yenilendiğini, yenilenen restorasyonların yarısından fazlasının (%60.3) ilk beş yılda gerçekleştiğini bildirmişlerdir 31. Ancak amalgam restorasyonların klinik ömürlerinin 8 yıl 3 ve daha fazla olduğunu belirten çalışmalar da vardır 1,32,33. Mjör ve ark. 243 Norveçli dişhekimi tarafından yapılan amalgam ve kompozit rezin restorasyonların yenilenme nedenlerini araştırdıkları çalışmalarında, I. ve II. Sınıf amalgam restorasyonların yılda, I. ve II. Sınıf kompozit rezinlerin ise 6 yılda yenilendiğini rapor etmişlerdir yılları arasında iki hekim tarafından 621 hastaya yapılan 2867 adet I.Sınıf ve II. Sınıf amalgam ve kompozit restorasyonların klinik ömrünün araştırıldığı retrospektif çalışmada kompozit rezinlerin %91.7 sinin 5, %82.2 sinin 10, amalgamların %89.6 sının 5, 79.2 sinin 10 yıl klinik ömürlerinin olduğu rapor edilmiştir 16. Kompozit rezin restorasyonların klinik ömürlerinin son 10 yılda arttığı, ortalama 7-8 yılda bir yenilendiği rapor edilmiştir 34. Öte yandan Burke ve ark. nın 9031 restorasyonu değerlendirdikleri çalışmalarında amalgam restorasyonların 6.8 yılda, kompozitlerin ise 4.5 yılda yenilendiğini belirtmişlerdir 9. Bu çalışmada da Burke ve ark. nın çalışmalarından elde ettikleri sonuçlara benzer olarak kompozit rezin restorasyonların 4.18 yılda yenilendiği bulunmuştur. Araştırmaların çoğunda amalgamların klinik ömrünün, kompozitlere göre daha uzun olduğu bildirilmekle beraber süreler arasındaki farklılık yapılan çalışmaların longitudinal veya kesitsel çalışma olmasından kaynaklanıyor olabilir. Longitudunal çalışmalarda hekimler genellikle kalibredir ve değerlendirme kriterleri hakkında eğitilmişlerdir. Ayrıca bu tür çalışmalar çoğunlukla fakülte kliniklerinde gerçekleşmektedir. Öte yandan retrospektif kesitsel çalışmalarda restorasyonların özellikle posterior kompozit rezin restorasyonlarda çok fazla eğitim almamış, daha çok amalgam konusunda yetenekli ve tecrübeli hekimler tarafından yapıldığı görülmektedir 16. Günümüzde hastaların estetiğe verdiği önemin artması ve minimal diş hekimliği konsepti ile daha konservatif kavite preparasyonlarına ağırlık verilmesi kompozit rezin uygulamalarında büyük bir artış meydana getirmiştir. Ancak yapılan çalışmalarda amalgama oranla kompozitlerin yenilenmesi sırasında gereksiz sağlam doku kayıpları oluşarak, kavitelerin daha genişlediği gözlenmiştir 35,36. Bu nedenle restorasyonların yenilenmesi yerine düzeltilip, tamir edilmesi gibi alternatif tedavi seçenekleri gözden geçirilmelidir. Ayrıca hastalar restorasyonların tahmini klinik ömürleri hakkında da bilgilendirilmelidir. SONUÇ Amalgam ve kompozit rezin restorasyonlar en sık sekonder çürük nedeniyle yenilenmektedir. KAYNAKLAR 1. Mjör IA. Placement and replacement of restorations. Oper Dent 1981; 6: Klausner LH, Green TG, Charbeneau GT. Placement and replacement of amalgam restorations: a challenge for the profession. Oper Dent 1987;12: Qvist J, Qvist V, Mjör IA. Placement and longevity of amalgam restorations in Denmark. Acta Odontol Scand 1990;48: Mjör IA, Dahl JE, Moorhead JE. Placement and replacement of restorations in primary teeth. Acta Odontol Scand 2002; 60: Mjör IA, Shen C, Eliasson ST, Richter S. Placement and replacement of restorations in general dental practice in Iceland. Oper Dent 2002; 27: Wilson NH, Burke FJ, Mjör IA. Reasons for placement and replacement of restorations of direct restorative materials by a selected group of practitioners in the United Kingdom. Quintessence Int 1997;28: Burke FJ, Cheung SW, Mjör IA, Wilson NH. Reasons for the placement and replacement of restorations in vocational training practices. Prim Dent Care 1999; 6:

6 69 8. Qvist J, Qvist V, Mjör IA. Placement and longevity of tooth-colored restorations in Denmark. Acta Odontol Scand 1990;48: Burke FJ, Cheung SW, Mjör IA, Wilson NH. Restoration longevity and analysis of reasons for the placement and replacement of restorations provided by vocational dental practitioners and their trainers in the United Kingdom. Quintessence Int 1999;30: Mjör IA. The basis for everyday, real life operative dentistry. Oper Dent 2001; 26: Mjör IA, Qvist V. Marginal failures of amalgam and composite restorations. J Dent 1997;25: Wilson NHF, Mjör IA. The teaching of Class I and Class II direct composite restorations in European dental schools. J Dent 2000; 26: Friedl KH, Hiller KA, Schmalz G. Placement and replacement of amalgam restorations in Germany. Oper Dent 1995; 20: Mjör IA, Toffenetti F. Placement and replacement of resinbased composite restorations in Italy. Oper Dent 1992; 17: Mair LH. Ten-year clinical assessment of three posterior resin composites and two amalgams. Quintessence Int 1998; 29: Opdam NJ, Bronkhorst EM, Roeters JM, Loomans BA. A retrospective clinical study on longevity of posterior composite and amalgam restorations. Dent Mater 2007; 23: Smales RJ, Gerke DC, White IL. Clinical evaluation of occlusal glass ionomer, resin and amalgam restorations. J Dent 1990; 18: Mjör IA, Jokstad A. Five year study of Class II restorations in permanent teeth using amalgam, glass polyalkenoate (ionomer) cerment and resin-based composite materials. J Dent 1993; 21: Palotie U, Vehkalahti M. Reasons for replacement and the age of failed restorations in posterior teeth of young Finnish adults. Acta Odontol Scand 2002;60: Bernardo M, Luis H, Martin MD, Leroux BG, Rue T, Leitão J, DeRouen TA. Survival and reasons for failure of amalgam versus composite posterior restorations placed in a randomized clinical trial. J Am Dent Assoc 2007;138: Elderton RJ. Longitudinal study of dental treatment in the general service in Scotland. Br Dent J 1983; 155: Friedl KH, Hiller KA, Schmalz G. Placement and replacement of amalgam restorations in Germany. Oper Dent 1994;19: Mjör IA, Moorhead JE, Dahl JE. Reasons for replacement of restorations in permenant teeth in general practice. Int Dent J 2000; 50: Burke FJ, Wilson NH, Cheung SW, Mjör IA. Influence of patient factors on age of restorations at failure and reasons for their placement and replacement. J Dent 2001;29: Wendt LK, Koch G, Birkhed D. Replacements of restorations in the primary and young permanent dentition. Swed Dent J 1998;22: Drake CW, Maryniuk GA, Bentley C. Reasons for restoration replacement: differences in practice patterns. Quintessence Int 1990;21: Al Negrish AR. Reasons for placement and replacement of amalgam restorations in Jordan. Int Dent J 2001;51: Al-Negrish AR. Composite resin restorations: a crosssectional survey of placement and replacement in Jordan. Int Dent J 2002; 52: Soncini JA, Maserejian NN, Trachtenberg F, Tavares M, Hayes C. The longevity of amalgam versus compomer/ composite restorations in posterior primary and permanent teeth: findings from the New England Children s amalgam trial. J Am Dent Assoc 2007;138: Simecek JW, Diefenderfer KE, Cohen ME. An evaluation of replacement rates for posterior resin-based composite and amalgam restorations in U.S. Navy and Marine Corps recruits. J Am Dent Assoc 2009;140: Oginni AO, Olusile AO. A survey of amalgam restorations in a South-western Nigerian population. J Oral Rehabil 2002; 29: Van Nieuwenhuysen JP, D Hoore W, Carvalho J, Qvist V. Long-term evaluation of extensive restorations in permanent teeth. J Dent 2003;31: Tyas MJ. Placement and replacement of restorations by selected practitioners. Aust Dent J 2005;50: Mjör IA, Gordon VV. Failure, repair, refurbishing and longevity of restorations. Oper Dent 2002; 27: Hunter AR, Treasure ET, Hunter AJ. Increase in cavity volume associated with the removal of Class 2 amalgam and composite restorations. Oper Dent 1995; 20: Gordan VV. Clinical evaluation of replacement of class V resin based composite restorations. J Dent 2001; 29: Geliş Tarihi : Received Date : 14 July 2009 Kabul Tarihi : Accepted Date : 05 October 2009 İLETİŞİM ADRESİ Doç.Dr. A.Rüya YAZICI Hacettepe Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı Ankara/TÜRKİYE Tel: Faks: e-posta: ruyay@hacettepe.edu.tr