Tabakalaşma ve Sınıf. Lütfi Sunar. Sosyolojiye Giriş / 11. Ders

Transkript

1 Tabakalaşma ve Sınıf Lütfi Sunar Sosyolojiye Giriş / 11. Ders

2 Sosyal Tabakalaşma Nedir? Bireyler veya gruplar toplumda sosyo-ekonomik etkenlere bağlı olarak eşit olmayan konumlara sahipse bu sosyal tabakalaşma olarak adlandırılır. Sosyal tabakalaşmanın üç önemli parçası sınıf, statü ve güçtür

3 Sosyal Tabakalaşma Nedir? Tarih boyunca ortaya çıkan üç temel tabakalaşma tipi mevcuttur: Kölelik Kast Sınıf Kölelik ve kast hukuki ve dini bakımdan oluşturulmuş eşitsizliklere dayanırken Sınıf resmi olarak tanınan ve uygulanan bir sistem değil, iktisadi etkenlerce şekillendirilen bir tabakalaşmadır.

4 Sosyal Tabakalaşma Tipleri: Kölelik Tabakalaşmanın en uç biçimidir. Bazı insanlar diğerlerinin mülkiyetindedir. Doğu da ve Batı da kölelik farklıdır. Köle emeği istikrarlı ve verimli değildir; modern sanayi toplumuna uygun değildir.

5 Sosyal Tabakalaşma Tipleri: Kast İnsanların kendi seçimlerine değil, doğumlarında içinde yer aldıkları guruba göre tabakalandırılmasıdır. Irk, ailenin dini, ailenin kastı gibi kişinin kendisine bağlı olmayan kişisel özelliklere göre aldıkları sosyal statüdür. Kastın «saflığı» gelenek ve hukuk tarafından önerilen evlilik kurallarıyla sürdürülür. Hindistan daki kast sistemi bilinir. Güney Afrika daki apartheid sistemi

6 Hindistan da Kast Sisteminin Oluşumu Kast terimi, Portekizce ve İspanyolcada casta ırk, soy; Latincede ise castus saf soy anlamına gelmektedir. Kast, Hindistan la ilişkili olarak düşünülmektedir. Hindistan da uygulanan bir sistemdir. Kast ın, MÖ yıllarında Hindistan topraklarını işgal eden Aryanlardan kalan bir sosyal ayrım sistemi olduğu düşünülmektedir. Aryanlar, Hindu medeniyetini oluştururken Hindular arasında yerleşik olan kölelik sisteminin devamını sağlamak için bu sosyal hiyerarşi sistemini kurdular. Böylece beyaz tenli, uzun boylu ve kalkık burunlu olan kendi topluluklarını yerli siyah halktan (Munda, Dasyu ve Dravidler) ayırıp, Hindistan'da asırlardır devam eden ırkçı düzenin temelini attılar.

7 Hindistan da Kast Sisteminin Oluşumu Kast sisteminde üst tabaka, alt tabaka şu şekilde oluşur: Belli başlı dört ana tabaka (Varna) vardır. Bu tabakalar da kendi aralarında alt tabakalara (Jatiler) ayrılır. Varna Sanskritçe bir kelimedir. Sınıf, statü, renk anlamlarına gelmektedir. Bu sistemde bir kişi ne kadar açık renkliyse o kadar üst tabakada yer alır. Ten rengi aynı zamanda göçmenlerin hangi ırktan olduklarını da göstermektedir. Dört çeşit Varna vardır: Brahmanlar (Entelektüel bir tabakadır. Kutsal yazıları (Veda) yorumlayan kişilerdir. Bilginler ve rahipler bu tabakada yer alır.) Kshatriyalar (Askerler, prensler ve üst düzey memurların oluşturduğu bir tabakadır.) Vaişyalar (Tüccarlar, toprak sahipleri ve çiftçiler) Şudralar (İşçiler ve köleler) Bunların dışında bir de kast sistemine dâhil edilmeyen Paryalar (dokunulmazlar) vardır.

8 Sosyal Tabakalaşma Tipleri: Sınıf Sınıf sistemleri kölelik ve kasttan dört biçimde ayrılır: Sınıf sistemleri hareketli sınırlara sahiptir Sınıflar birbirinden kesin sınırlarla ayrılmazlar. Sınıf konumları bazı kısımlarıyla elde edilmiştir bu sistemde sosyal hareketliliğe daha çok rastlanır Sınıf ekonomi temellidir Sınıf sistemleri büyük ölçekli ve gayrişahsidir.

9 Zümreler ve Sınıflar Modernite öncesindeki Avrupa da toplumsal tabakalaşma zümreler etrafında gerçekleşir: Din adamları Aristokrasi Köylüler Burjuvalar Modern dönemle birlikte sınıflaşma ortaya çıkmıştır: Burjuvazi Proleterya

10 Burjuvazi Burjuvazi (Fransızca: bourgeoisie), kent soyluluk, sosyal ve politik fikirleri, başlıca mülkiyet değerleri ve servetin kişisel yansıyışı ile şekillenen insan grubu. Bu fransız terim, Yunanca pyrgos kelimesinden türeyen İtalyanca borghesia (borgo = köy kökünden) kelimesinden ortaya çıkmıştır. Borghese kasabada ya da kazada ikamet eden özgür bir adamdı. Fransızca burgeis kelimesi İngilizceye burgess olarak geçmiştir. Ortaçağda İngilizce burgeis, burges ve borges, Flemenkçe burgerij ve Almanca Bürger kelimeleri bir şehrin ya da köyün sakini anlamına gelir. Fransız feodal (derebeyliği) düzeninde bourgeois toplumun ikamet süresi ve gelir kaynağı ile belirlenen resmi bir sınıfı Kelime ortaçağın sonlarında tüccar ve tacirler için kullanılmaya başlanmış ve 19. yüzyıla kadar orta sınıf (soylular ve köylüler arasındaki kişiler) anlamında kullanılmıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren soyluların güç ve serveti azaldıkça, burjuvazi yeni yöneten sınıf olarak ortaya çıkmıştır. Burjuvazi bir sınıfı, Burjuva ise bu sınıfa mensup kişileri ifade eder. Bu terim bazen soylu kesimin altında olan, güçleri paradan gelen insanları tanımlamak için alçaltıcı bir şekilde kullanılır. Marksist yzında da asalaklık anlamında kullanılmaktadır.

11 Proletarya Proletarya Latince proles (döl) kelimesinden gelir ve alt sosyal sınıfı tanımlamak için kullanılan terimdir. Bu sınıfa mensup kişilere proleter denir. İlk olarak oğullarından başka malı olmayan insanları tanımlamak için kullanılan aşağılayıcı bir kelime iken, Karl Marx`tan sonra işçi sınıfını tanımlamak için kullanılan sosyolojik bir terim halini almıştır. Marksist teoride proletarya üretim araçlarına sahip olmayan sınıfın adıdır. Proleter ücretli işçidir. Proletarya, Feodalizmin çözülmesiyle mülksüzleşen insanların, emek gücünü belli bir ücret karşılığında satmaktan başka yaşam seçeneği kalmamasıyla ortaya çıkan, üretimdeki konumları itibariyle belirli bir grup oluşturan kesimin sınıfsal olarak tanımlanmasıdır. Proletaryanın bir alt bölümü de lümpenproletarya olarak tanımlanır. Aşırı derecede fakir ve işsiz ve evsizler ya da fahişelik yapanlar bu kategoriye dahildir. Başka bir tanım işçileri yaptığı işin niteliğine göre alt gruplara ayırır: beyaz yakalı/mavi yakalı veya yüksek nitelikli işçi, vasıfsız işçi. Kapitalizmin, bürokrasi ve teknolojinin artan etkisiyle birlikte bir kişiyi işçi sınıfına hangi kriterlerin üye yaptığı günümüzde de tartışılmaktadır.

12

13 Sınıf ve Eşitsizlik Sınıflar maddi kaynakların denetimi ve eğitim ve meslek fırsatlarına erişim üzerine temellenir. Refahtaki ırka bağlı dengesizliklerin nedenleri nelerdir? Tarih: Bazı gruplar geçmişteki konumları sebebiyle sahip olduklarını miras yoluyla çocuklarına aktarırlar. Böylece onların evlatları başlangıçta daha fazla imkana sahiptir. Ayrımcılık: Bazı gruplar aynı niteliklere sahip olsalarda kamu imkanlarına ulaşmada eşit muamele görmezler

14

15 Sınıf ve Yaşam Biçimi Bazı sosyologlar sınıfın bir yaşam biçimini de beraberinde getirdiğini tartışırlar. Tüketim alışkanlıkları ve gündelik yaşamın organizasyonu sınıfın içselleştirilebilmesinde önemlidir. Bazı davranışlar sınıflara özgüdür. Gidilen restoranın düzeyi davranış biçimini etkiler. Ya da giyilen elbise yürüyüşü değiştirir. Nesnelere atfedilen anlamlar.

16 Yeni Sınıflar İşçi sınıfının değişen konumu Yeni kent yoksulluğu Evsizler Sınıf altı gruplar