Arasında Ankara daki Hastanelerde Gerçekleen Anne Ölümleri

Transkript

1 Aydan BR ve Ark ARASINDA ANKARA DAK HASTANELERDE GERÇEKLEEN ANNE ÖLÜMLER Arasında Ankara daki Hastanelerde Gerçekleen Anne Ölümleri MATERNAL DEATHS OCCURED IN HOSPITALS IN ANKARA BETWEEN 1997 AND 2000 Aydan BR*, Jale ÖZTÜRK**, Iıl MARAL*** * Dr., Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doum AD, ** Dr., Ankara l Salık Müdürlüü (AÇSAP b. Md.), Ankara, Türkiye *** Dr., Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Salıı AD, ANKARA Özet Amaç: yılları arasında, Ankara ilindeki hastanelerde meydana gelen ve l Salık Müdürlüüne bildirilen anne ölüm olgularının incelenmesidir. Materyal ve Metod: Ankara'da yılları arasında hastanede gerçekleen ve l Salık Müdürlüüne "kadın ve ana ölüm bilgi formu" ile bildirilen, anne ölümleri ile ilgili bilgiler deerlendirildi. Hastanelerden bildirilen toplam 58 olgu ya, gravide, parite, eitim durumları, doum öncesi bakım alıp almadıkları ve ölüm olduu andaki gebelik durumları ve ölüm sebepleri açısından incelenmitir. Bulgular: 58 olgunun ortanca yaı 30.0, ortalama gebelik sayıları ve canlı doum sayıları sırasıyla 2.8 ve 1.6 idi. Ortalama spontan düük sayısı ve istemli düük sayıları sırasıyla 0.4 ve 0.1 idi. %22.4 olguya antenatal izlem yapılmı, %1.7'sine antenatal izlem yapılmamı, %75.9'da da antenatal izlem ile ilgili bilgi yoktu. Direkt ve dolaylı obstetrik nedenlere balı ölümler %90.0 olguda meydana gelmi, %10.0 olguda ise dier sebeplere balı ölümler olmutur. Ölümlerin %41.8 i postpartum (42 gün içersinde) %23.6'sı doum sırasında, %32.7 si ise gebelik sonlanmadan meydana gelmitir. Sonuç: Bu çalımanın sonuçları anne ölümlerini azaltma ile ilgili çalımaların il düzeyinde deerlendirilmesine yön verecek ve gerekli düzenlemelerin yapılmasını salayacaktır. Anahtar Kelimeler: Dourganlık, Doum öncesi bakım, Anne ölümü T Klin Tıp Bilimleri 2002, 22: Summary Objective: To investigate the maternal deaths that occured at the hospitals in Ankara between years and were reported to Ankara City Health Directorate. Materials And Methods: The information about maternal deaths occured at the hospitals in Ankara between years and reported with women and maternal death form to Ankara City Health Directorate were investigated. 58 cases reported from the hospitals were evaluated with regard to their age, gravida, parity, educational status, whether or not they received prenatal care, the status of pregnancy at the time of death and death causes. Results: Of the 58 cases, the median age was 30.0, the mean numbers of their pregnancies and alive births were 2.8 and 1.6 respectively. The mean numbers of spontaneous and voluntary abortions were detected 0.4 and 0.1 respectively. 22.4% of the subjects received antenatal care and 1.7% did not. There was no information about the antenatal care for 75.9% of the subjects. Mortality due directly or indirectly to the obstetrical reasons occurred in 90.0% of subjects. For the other 10.0%, mortality were due to the other reasons. 41.8% of the deaths occured (in 42 days) in postpartum period, 23.6% during the delivery, 32.7% before the end of the pregnancy. Conclusion: The results of this study will direct the evaluation of the studies that the aims to decrease maternal mortality within the city, and provide the necessary modifications. Key Words: Fecundability, Antenatal care, Maternal death T Klin J Med Sci 2002, 22: Bir toplumda ana salıı düzeyini deerlendirmede kullanılan önemli ölçütlerden biri anne ölüm hızıdır. Gebelik, doum ve lousalık komplikasyonları nedeniyle meydana gelen ölümler, anne ölümü olarak deerlendirilir. yi bir doum öncesi bakım alan, doumunu salıklı koullarda yapan ve lousalık döneminde yeterli izlenen annelerin ölüm olasılıı çok düük düzeydedir. Bu koulların yeterince salanamadıı durumlarda anne ölümleri artar (1,2). Dünyada her gün en az 1600 kadın gebelik ve doumla ilgili komplikasyonlar sonucu ölmektedir. Bu da yılda civarında kadının öldüünü bize göstermektedir. Bu ölümlerin %99'u gelimekte olan ülkelerde meydana gelmektedir (2,3). Toplumdaki kadının sosyo-ekonomik durumu ve statüsü dourganlık davranıını etkilemektedir. Aırı dourganlık, doum öncesi bakım ve beslenme yetersizlikleri ile salık hizmetlerinden yeterince yararlanamama ve düük sosyo-ekonomik durum, anne 142 T Klin Tıp Bilimleri 2002, 22

2 ARASINDA ANKARA DAK HASTANELERDE GERÇEKLEEN ANNE ÖLÜMLER Aydan BR ve Ark. ölümlerinde risk faktörlerini meydana getirmektedir. Gelir düzeyi düük, okuma-yazma bilmeyen, düük sosyal statülü kadınlar dünyanın her yerinde daha fazla morbitide ve mortalite riskine sahiptirler (2). Dünya genelinde anne ölümlerinin %80'i dorudan obstetrik nedenlere balı olarak meydana gelmektedir. Bunlar kanama (%25), enfeksiyon (sepsis %15), abortus (%13), eklampsi (%12) ve engellenmi doum eylemidir (%8) (2). Anne ölümlerinin %20'si de annenin gebelie balı iddetlenen sistemik hastalıı ve kan transfüzyonu gibi dolaylı obstetrik nedenler sonucu olumaktadır. ster dorudan obstetrik, isterse dolaylı obstetrik nedenler olsun bu nedenlerin tümüne yakını erken tanı ve tedavi sonucu önlenebilmektedir (2). Ülkemizde anne ölüm hızı projeksiyonlara dayanmaktadır. Çünkü hem canlı doum sayıları hem de ölümlerin sayı ve nedenlere göre daılımı bilinmemektedir. Özellikle anne ölümleri çok düük olarak saptanmaktadır. Ölümler bildirilse bile gerçek nedenler tespit edilememektedir (1). Türkiye'de anne ölüm hızının 100/ olduu kabul edilmektedir (1,4) yılında gebelik ve doum nedeniyle hastaneye yatırılan vakada 671 ölüm olgusu meydana gelmitir. Yine bu ölümlerin büyük çounluu doum sırasında meydana gelmitir (4). Devlet statistik Enstitüsü (DE) tarafından yapılan aratırmalar da, bunu dorulamakta olup ölümlerin yarısının doumda, dörtte birinin gebelikte ve dörtte birinin ise lousalık döneminde meydana geldiini göstermektedir (4). Anne ölümlerini azaltmayı hedefleyen çalımaların yürütüldüü Türkiye de, hiç olmazsa ölümlerle ilgili sürveyansın doru ve eksiksiz olarak sürdürülmesi hizmetlerin deerlendirilmesinde ve eksikliklerin giderilmesinde son derece önemli olacaktır. Bu çalımanın amacı, Ankara lindeki hastanelerde, yılları arasında meydana gelen ve l Salık Müdürlüüne bildirilen anne ölüm olgularının incelenmesidir. Materyel ve Metod yılları arasında Ankara da l Salık Müdürlüüne bildirilen anne ölümlerini inceleyen bu çalıma longitudinal tanımlayıcı bir aratırmadır. Çalıma için gerekli izinler Ankara Valilii ve l Salık Müdürlüünden alınmıtır. Türkiye genelinde 53 ilde ve 615 hastanede, 1 Nisan- 30 Eylül 1997 tarihleri arasında anne ölümlerini belirlemek üzere bir çalıma yapılmıtır (5). Bu amaçla l Salık Müdürlükleri aracılıı ile hastanelere "kadın ve ana ölüm bilgi formu" gönderilmi; hastanelerde gerçekleen anne ölümlerinin l Salık Müdürlüklerine bu formlar doldurularak bildirilmesi istenmitir. Ankara l Salık Müdürlüü ise il genelinde anne ölümlerini tespit etmek amacıyla 1997 yılından sonra, tüm hastanelere "kadın ve ana ölüm bilgi formu" göndermeye ve anne ölümleri ile ilgili bilgileri bu formlarla toplamaya devam etmitir. Formlar hastane yönetimi tarafından görevlendirilen bir hemire tarafından anne ölümü meydana geldiinde doldurulmakta ve l Salık Müdürlüüne gönderilmektedir. Veri toplamak için kullanılan Kadın ve Ana Ölümleri Bilgi Formu kadın ölümü ile ilgili bilgiler ile eer ölen kadın, ölüm olduunda gebe, doum eyleminde veya lousa ise gebelikle ilgili ayrıntılı sorular içeren gebelik öyküsünden oluan anne ölümleri ile ilgili bilgiler kısmından olumaktadır. ve "kadın ve ana ölüm bilgi formu" doldurularak l Salık Müdürlüüne bildirilen toplam 58 anne ölümü olmutur. Bu ölümler, ya, gravide, parite, eitim durumları, doum öncesi bakım alıp almadıkları ve ölüm olduu andaki gebelik durumları ve ölüm sebepleri açısından incelenmitir. Formlardaki bilgiler SPSS 9.0 istatistik programına aktarılarak deerlendirmeler yapılmıtır. Anne ölümlerinin olduu ve anne ölümlerini bildiren 10 hastanenin daılımı ve bu hastanelerdeki yıllık canlı doum sayıları Tablo 1 de görülmektedir. Aratırmanın yapıldıı dönemde ( ) Ankara daki yıllık ortalama canlı doum sayısı tir. nceleme yapılan hastanelerde toplam canlı doum sayısı (%86.5) dir (Tablo 1). Bulgular Aratırma' da yılları arasında Ankara linde anne ölümlerinin olduu ve anne ölümlerini bildiren Tablo 1. Kadın ve Ana Ölüm Bilgi Formu le Anne Ölümü Saptanan Hastanelerin ve Bu hastanelerde Gerçekleen Yıllık Ortalama Doum Sayılarının Daılımı , Ankara. Verilerin Toplandıı Hastaneler Yıllık Doum Sayıları* Numune Hastanesi 453 Dr.Zekai Tahir Burak Hastanesi Zübeyde H. Doumevi Hastanesi 7204 Beypazarı Devlet Hastanesi 768 Kazan. H. Eri Devlet Hastanesi 69 Polatlı Devlet Hastanesi 2132 SSK Ank. Dıkapı Eit. Hastanesi ** SSK Etlik Doumevi Hastanesi Hacettepe Tıp Fak. Hastanesi 1488 Yüksek htisas Hastanesi ** Toplam * Yılları Arasındaki Ortalama Doum Sayıları. ** Doum Sayıları Hakkında l Salık Müdürlüünde Bilgi Bulunmamaktadır. T Klin J Med Sci 2002,

3 Aydan BR ve Ark ARASINDA ANKARA DAK HASTANELERDE GERÇEKLEEN ANNE ÖLÜMLER 10 hastanede (Tablo 1) meydana gelen 58 anne ölüm olgusu deerlendirilmitir yılında 18, 1998 yılında 18, 1999 yılında 13, 2000 yılında 9 anne ölümü olmutur. ve kadın ve ana ölüm bilgi formu ile bilgileri toplanmı anne ölümü olgularının ya ve dourganlıkla ilgili tanımlayıcı özellikleri Tablo 2'de görülmektedir. ncelenen olgularda ortanca ya 30.0, ortanca gebelik sayısı 3.0, ortanca canlı doum sayısı ise 2.0 olarak tespit edilmitir. Son gebelikle bir önceki gebelik arasındaki süre ise ortancası 84.0 ay olarak tespit edilmitir (Tablo 2). ncelenen ölüm olgularından, eitim düzeyleri bilinenlerin, %69.2 ile en fazla ilkokul mezunu oldukları görülmütür (Tablo.3). anne ölümü olgularının ölümün olduu son gebelie ait bilgilerinin daılımı Tablo 4'de görülmektedir. anne ölümü olgularının 44'ünde ortanca gebelik süresi 37.0 Tablo 2. Kadın ve Ana Ölüm Bilgi Formu le Saptanan Anne Ölüm Olgularının Ya ve Dourganlıkla lgili Tanımlayıcı Özellikleri, , Ankara Ortalama±SD Ortanca (Min-Max) Ya (n=53)* 30.25± (19-44) Dourganlıkla lgili Özellikler Gebelik Sayıları (n= 47)* 2.79± (1-8) Canlı Doum Sayıları (n=49)* 1.61± (0-6) Kendiliinden Spontan Düük Sayıları (n=39)* 0.36±0.99 0(0-5) steyerek Düük Sayıları (n=39)* 0.13±0.41 0(0-2) Ölü Doum Sayıları (n=38)* 0.32±0.84 0(0-4) Son Gebeliin Bir Önceki Gebelikle Arasındaki Süre (Ay Olarak) 68.8± (12-120) (n=15)* * Formda bilgi belirtilmi kii sayısı üzerinden deerlendirme yapılmıtır. Tablo 3. Kadın ve Ana Ölüm Bilgi Formu le Saptanan Anne Ölüm Olgularının Eitim Durumu le lgili Tanımlayıcı Özellikleri, , Ankara Eitim Durumu Sayı %* %** Okur-Yazar Deil Okur-Yazar lkokul Mezunu Lise Mezunu Bilinmiyor Toplam %* ncelenen 58 Kii Üzerinden Alınmıtır %**Eitim Durumu Formda Belirtilmi Olan 13 Kii Üzerinden Alınmıtır Tablo 4. Kadın ve Ana Ölüm Bilgi Formu le Saptanan Anne Ölüm Olgularının Son Gebeliklerine Ait Bilgilerinin Daılımı, , Ankara Gebelik Çoul Gebelik miydi? Sayı %* %** Evet Hayır Bilinmiyor Doum Öncesi Bakım Alma Durumu Almı Almamı Bilinmiyor Ölüm Ne Zaman Oldu Kadın Hamile iken Doum Eylemi Esnasında steyerek Düük Yaptıktan Sonraki 42 Gün çerisinde Canlı Doum Yaptıktan Sonraki 42 Gün çerisinde Bilinmiyor Hastanın Öldüü Yer Doumun Olduu Hastane Ölü Duhul Bilinmiyor *Yüzdeler ncelenen Toplam 58 Ölüm Vakası üzerinden Alınmıtır. 144 T Klin Tıp Bilimleri 2002, 22

4 ARASINDA ANKARA DAK HASTANELERDE GERÇEKLEEN ANNE ÖLÜMLER Aydan BR ve Ark. hafta olarak tespit edilmitir. Tablo 4 de belirtildii gibi ölen annelerin %90.6'sının bebei çoul gebelik deildi. Gebeliklerin %63.5'i canlı doum, %11.5'i ölü doum ve %11.5'i ise isteyerek düük ile sonuçlanmıtır. Ölümlerin %32.7'si gebelikte, %23.6'sı doumda, %41.8'i lousalık döneminde ve %1.7'si ise isteyerek düükten sonraki 42 gün içinde gerçeklemitir. Ölümlerin %94.3'ü hastanede gerçekleirken, % 5.7'si hastaneye ölü olarak gelmitir. anne ölümü olgularının ölüm nedenlerinin daılımı Tablo 5'de görülmektedir. Ölümlerin %70.0'i direkt obstetrik nedenlere balı olarak gerçeklemitir. Direkt obstetrik nedenlerinin daılımında emboli %27.5 ile ilk sırada gelirken, %20.0 toksemi %12.5 enfeksiyon ve %10.0 kanama gelmektedir (Tablo 5). anne ölümü olgularının öldükleri hastaneye sevkli gelme durumları Tablo 6'da görülmektedir. Vakaların %29.4 ü sevkli gelmi iken, %70.6 sı sevksiz olarak hastaneye gelmitir. anne ölümü olgularının ikamet ettikleri yerden en yakın salık kuruluuna ve öldükleri hastaneye uzaklık durumları Tablo 7'de görülmektedir. Hastanın ikamet ettii yerden en yakın salık kuruluuna ve ölümün olduu hastaneye uzaklıı 5 km ve daha yakın olanlar sırasıyla %43.8 ve %20.4 dür. Tartıma Bu aratırma Ankara l Salık Müdürlüü tarafından, anne ölümü olduunda doldurulup bildirim yapmak üzere hastanelere gönderilen, "kadın ve ana ölüm bilgi formlarından yararlanılarak yapılmıtır. Bu formlar anne ölümü olduunda daha önceden görevlendirilmi bir Tablo 5. Kadın ve Ana Ölüm Bilgi Formu le Saptanan Anne Ölüm Olgularının Ölüm Nedenlerinin Daılımı, , Ankara Ölüm Nedenleri Sayı %* %** Direkt Obstetrik Toksemi Kanama Enfeksiyon Emboli Dolaylı Obstetrik Dier Toplam * Ölüm Nedeni Bilinen 40 Kii Üzerinden Alınmıtır. ** Direkt Obstetrik Nedene Balı Olarak Öldüü Bilinen 28 Kii Üzerinden Alınmıtır. Tablo 6. Kadın ve Ana Ölüm Bilgi Formu le Saptanan Anne Ölüm Olgularının Öldükleri Hastaneye Sevkli Gelme Durumu, , Ankara Ölen Kadınların Sevk Edilme Durumu Sayı %* %** Sevksiz Sevkli Bilinmiyor Toplam * ncelenen 51 Ölüm Vakası Üzerinden Alınmıtır. ** Sevk Edilme Durumu Bilinen 34 Ölüm Vakası Üzerinden Alınmıtır. Tablo 7. Kadın ve Ana Ölüm Bilgi Formu le Saptanan Anne Ölüm Olgularının, kamet Ettikleri Yerden En Yakın Salık Kuruluuna ve Öldükleri Hastaneye Uzaklık Durumları, , Ankara kamet Ettii Yerden En Yakın Salık Kuruluuna kamet Ettii Yerden Ölümün Olduu Hastaneye UZAKLIK Sayı %* %** Sayı %* %** 5 Km. veya daha yakın Km. uzaklıkta km.'den daha uzakta km.'den daha yakın bir salık kuruluu yok Dosyada bilgi bulunamadı Toplam * ncelenen Toplam 58 Ölüm Vakası üzerinden Alınmıtır. ** Dosyada Bilgi Bulunan Ölüm vakaları Üzerinden Alınmıtır. T Klin J Med Sci 2002,

5 Aydan BR ve Ark ARASINDA ANKARA DAK HASTANELERDE GERÇEKLEEN ANNE ÖLÜMLER hemire tarafından doldurulmaktadır. Ancak, analiz sırasında formlardaki bilgilerin büyük oranda eksik doldurulduu görülmütür. Oysa salık sorunlarını doru tespit edebilmek ve hizmetleri planlayabilmek için verilerin tam ve doru olmasına ihtiyaç vardır. Ülkemizde salık alanındaki temel sorunlardan biri verilerin tam olarak saptanamamasıdır. Öte yandan hastanelerin temel görevlerinden biri de bildirim yapmaktır. Bunun için de ölümleri nedenleri ile bildirmek önemli yer tutmaktadır. Bütün bunlara ramen Ankara l Salık Müdürlüünden hastanelere yollanan, formların bile bazı hastaneler tarafından hiç dikkate alınmadıı bazılarının ise eksik bilgilerle l Salık Müdürlüüne bildirimde bulunduu görülmektedir. Anne ölümleri ilgili ölüm verilerinin deerlendirildii bu çalımanın en önemli sonuçlarından biri bildirim formlarını dolduran salık personelinin konuya dikkatini çekebilmesi için eitimlerinin gerekli olduudur. Bu amaçla l Salık Müdürlüklerine düen görev, bu tür bildirimlerin yapılması için bahekimliklere gerekli uyarıların veya gerektiinde baskıların yapılmasıdır. Bu aratırmada tespit edilen anne ölüm olgularının, ölümün olduu andaki ya ortalaması 30.25±6.01, ortancası 30.0'dır. Hem anne, hem de çocuk açısından çok genç yaın ve çok ileri yaın bir risk olduu bilindiine göre ölen vakaların ya ortancasının 30.0 olması ileri yaın bir risk faktörü olabileceini düündürmütür. Bu aratırmada gebelik sayısı ortancası 3.0, canlı doum sayısı ortancası ise 2.0 olarak tespit edilmitir. Daha önce yapılan çalımalarda belirtildii gibi gebelik sayısı arttıkça anne ölümü riski de artmaktadır (6,7). Bu aratırmada ortalama gebelik sayısı ve canlı doum sayısı çok yüksek görülmemekle birlikte, ölüm vakaları içinde 8 gebelii ve 6 canlı doumu olan annelerin olması, gebelik sayısı ve anne ölümü arasındaki iliki ile ilgili bilgilerimizi pekitirmektedir. Bu aratırmada incelenen 58 vakanın 40'nda ölüm nedeni tespit edilebilmitir. Dier 18 vakada ya gerçek ölüm nedeni bilinmemi ya da hastanın hekimi tarafından en son ölüm nedeni kardiyopulmoner arrest olarak bildirilmitir. Bu bilgi temel ölüm nedeni konusunda doru bilgilere ulamamızı engellemektedir. Ölüm nedeni bilinen 40 vakada ise en fazla ölüm nedeni olarak, %70'le direkt obstetrik nedenler yer almaktadır. kinci sırada ise dolaylı obstetrik nedenler yer almaktadır (%20). %10 ölüm vakası ise (4 vaka) dier nedenlere balı olarak meydana gelmitir. Dünya genelinde yapılan birçok aratırmada, anne ölümlerinin %80 inin direkt obstetrik nedenlere balı olarak meydana geldii görülmütür (2) yılında Türkiye de 53 ilin 615 hastanesinde yapılan ve bizim kullandıımız Kadın ve Anne Ölüm Bilgi Formu nu gelitirerek uygulayan Mıhçıokur ve Akın ın çalımasında anne ölümlerinin %83 ünün direkt obstetrik nedenlere balı, %14.5 inin dolaylı obstetrik nedenlere balı olarak meydana geldii saptanmı ve %2.5 nedende de ölümlerin dier nedenlere balı olarak gerçekletiini belirtmilerdir (2). Mıhçıokur ve Akın ın çalımasının sonuçları, bizim aratırmamızın sonuçlarıyla uyumludur. %70 lik direkt obstetrik nedenlerin daılımı, %27.5 ile emboli, %20.0 ile toksemi, %12.5 ile enfeksiyon, %10.0 ile kanamadır. Tayland da Kovavisarach ve arkadaları tarafından Rajavithi Hospital da yılları arasında meydana gelen 49 anne ölüm vakasının incelenmesi ile yapılan çalımada; en önemli ölüm nedenleri arasında kanama, enfeksiyon, preeklampsi ve emboliye balı ölümler yer almaktadır. Yine aynı çalımada anne ölüm oranlarının düürülebileceini; zira en önemli ölüm nedeni arasında yer alan kanamanın önlenebilir bir ölüm nedeni olduunu söylemektedir (8). Dimitrakakis ve Arkadaları tarafından yılları arasında Yunanistan da yapılan bir çalımada anne ölümlerinin %80 ini yedi önemli ölüm nedeni oluturmaktadır. Bunlar sırasıyla, postpartum kanama, antepartum kanama, doum süresince obstetrik laserasyon, obsterik nedenlere balı ok, ektopik gebelik ve pulmoner embolidir (3). Mıhçıokur ve Akın nın 1997 yılında 53 ilde, Kadın ve Anne Ölüm Bilgi Formu nu gelitirerek uyguladıkları çalımada ise direkt obstetrik ölüm nedenlerini, %33.3 ile kanama, % 20.1 ile toksemi, %13.8 ile enfeksiyon ve % 5.2 ile abortus, dı gebelik, erken membran rüptürü gibi dier nedenler oluturmaktadır (2,5). Dünya genelinde yapılan çalımalarda da direkt obstetrik nedenler içinde %25 kanama, %15 sepsis, %12 eklampsi, %8 zor ve uzamı doum ve %13 düüklere balı ölümler bulunmaktadır(2). Bizim çalımamızda ise ölüm nedeni olarak en fazla emboli görülmü olup, kanama direkt ölüm nedenleri arasında üçüncü sırada görülmütür. Bu durum incelenen 58 vakadan 18 inin ölüm nedeninin bilinmemesinden kaynaklanmı olabilir. Burada ölümlerin gerçek nedenlerinin anlaılması açısından, formları dolduran kiilerin doru kayıt tutulması ve ölüm sebeplerinin doru tespit edilip bildirilmesi konusunda eitim almalarının gerei bir kez daha anlaılmıtır. Bu aratırmada incelenen 58 olgudan %22.4 nün (13) doum öncesi bir salık personelinden bakım aldıı bilinmektedir. Bakım almadıı bilinen 1 olgu (%1.7) vardır. Geriye kalan 44 olgunun (%75.9) ise doum öncesi bakım alıp almadıı bilinmemektedir. Gebelii sırasında yeterli doum öncesi bakım alan annelerin ve bebeklerin doumdan önce, doumda ve 146 T Klin Tıp Bilimleri 2002, 22

6 ARASINDA ANKARA DAK HASTANELERDE GERÇEKLEEN ANNE ÖLÜMLER Aydan BR ve Ark. doumdan sonra daha az morbitide ve mortalite riskine maruz kaldıkları bilinmektedir. Bütün bu bilgilere ramen Ülkemizde hala gebelik öncesi bakım almayanların oranı TNSA-98 e göre %31.5 dir (9). Bu oran TNSA-93 de de %37.0 dır (10). Bu aratırmada ise incelenenlerin %75.9 nun doum öncesi bakım alıp almadıı bilinmemektedir. Bu yüzden, bu aratırma için doum öncesi bakım açısından yorum yapılması zordur. Doum öncesi bakım ile ilgili bilgilerin olmayıı hastaların genel durumlarının kötüleerek hastaneye getirilmesi ve ardından ölümün gerçeklemesinden olabilir veya doum öncesi bakım ile ilgili dosyada kaydı bulunmayan kadına douma geldiinde doum öncesi bakım ile ilgili soru sorulmamı olabilir. Her iki durumda da kukusuz ki ölümü takiben bilgileri toplamak son derece zordur. Bu durumda doum için hastaneye bavuran her kiiye ait detaylı bilgi sorularak dosyaya kayıt edilmelidir. Bütün bunları ifade ederken dosyada doum öncesi bakıma ilikin bilgilerin olmadıını kabul ettik. Eer dosyada bu konu hakkında bilgi olmasına ramen Kadın ve Anne Ölüm Bilgi Formu nda bu bilgi belirtilmemi ise kukusuz ki yine formu dolduran kiinin eitilmesinin gereklilii ortaya çıkacaktır. Bu aratırmada meydana gelen ölümlerin %39.7 si lousalık döneminde, %31.0 i kadın hamile iken, %22.4 doum eylemi esnasında, %1.7 si isteyerek düükten sonraki 42 gün içinde meydana gelmitir. %5.2 olguda ölüm olayının ne zaman meydana geldii bilinmemektedir. Ölümlerin %70.7 sinin lousalık döneminde veya hamilelik sırasında meydana gelimi olması, doum öncesi ve doum sonrası bakımın önemini göstermektedir. Bu aratırmada incelenenlerin %56.2 sinin ikamet ettii yerin en yakın salık kurumuna uzaklıı 5 km ya da daha fazladır. Yine %79.6 sının öldüü hastaneye uzaklıı 5 km ya da daha fazladır. Salık hizmetlerinden insanların en üst düzeyde yararlanmalarının önemli koulu, bu hizmetlerin insanların yaadıkları yerin en yakınında bulunmasıdır. Aksi takdirde insanların salık hizmetlerinden yararlanmaları zorlaacak, morbidite ve mortalite oranları artacaktır. Zaten dünyanın birçok yerinde yapılan çalımalar kırsal bölgelerde anne ölümlerinin daha fazla olduunu göstermektedir (6,7). Sonuç Dünyada anne ölümlerinin çou gelimekte olan ve geri kalmı ülkelerde meydana gelmektedir. Bu ölümler, kaliteli bir doum öncesi bakım, salıklı koullarda doum ve lousalık döneminde düzenli bir bakım ile önlenebilcek nedenlere balıdır. Türkiye de anne ölümlerini azaltmak için ilk yapılması gerekenlerden biri, ülke çapında rutin surveyans sisteminin iyi ilemesidir. Ölümleri, anne ölümleri için özel olarak irdeleyecek bu surveyans sisteminin ilk basamaı ise bildirim sisteminin iyi ilemesi, yani bildirimlerinin doru ve güvenilir olmasıdır. Buna ramen gelimekte olan ülkeler sınıfında olan Türkiye de, anne ölümlerini saptamak üzere hazırlanmı olan Kadın ve Anne Ölüm Bilgi Formunun formunun bile tam ve eksiksiz olarak doldurulmamı olması, anne ölümlerinin bildirimlerinin öneminin yeterince anlaılamamı ve bu konuda ciddi bilgi eksikliklerinin olduunu düündürmütür. Ankara linde Kadın ve Anne Ölüm Bilgi Formu nu dolduran personelin eitim programından geçirilerek konunun önemi hakkında bilgilendirilmesi bundan sonraki bilgilerin daha doru, güvenilir ve eksiksiz olmasını salayacaktır. KAYNAKLAR 1. Kinici AH, Gökin E, Durukan T, Üstay K, Ayhan A, Gürkan T, Önderolu LS. Temel Kadın Hastalıkları ve Doum Bilgisi. Ankara: Güne Kitapevi, 1996, Mıhçıokur S, Akın A. Dünyada ve Türkiye'de Anne Ölümleri. Salık ve Toplum Temmuz-Aralık 1998; 3-4: Dimitrakakis C, Papadogiannakis J, Sakelaropoulus G, Papazefkos V, Voulgaris Z, Michalas S. Maternal Mortality in Greece ( ). Europan Journal of Obstetrics&Gynecology and Reproductive Biology 99(2001) T.C. Hükümeti UNICEF birlii Programı: Türkiye de Anne ve Çocukların Durum Analizi. Ankara: Pelin Ofset LTD.T,1996, Yiitba S, Hastane Kayıtlarından Anne Ölümleri ve Nedenleri Aratırması, Hacettepe Üniversitesi, Halk Salıı Bilim Uzmanlıı Tezi, Ankara,ubat Abouzahr C, Royston E, Maternal Mortality A Global Factbok, Division of Family Health, WHO,Geneva, Bhatia JC, Levels and Causes of Maternal Mortality in Southern India, Studies in Family Planning, vol.24, Nr. 5, pp , Sept./Oct Kovaviarach E, Sathiraleela B. Maternal Mortality in Rajavithi Hospital : Analysis of the Causes of Death. J Med Assoc Thai 2001 Jun;84(6): Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü: Türkiye Nüfus ve Salık Aratırması Ankara: Ekim 1999: Salık Bakanlıı Ana Çocuk Salıı ve Genel Müdürlüü, Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü: Türkiye Nüfus ve Salık Aratırması Ankara: Ekim 1994: 94. Geli Tarihi: Yazıma Adresi: Dr.Aydan BR Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıları ve Doum AD, ANKARA T Klin J Med Sci 2002,