Uluslararası sağlık tüzüğü ve mikrobiyoloji laboratuvarları yeni fırsatlar ve görevler. Dr Hakan Abacıoğlu

Transkript

1 Uluslararası sağlık tüzüğü ve mikrobiyoloji laboratuvarları yeni fırsatlar ve görevler Dr Hakan Abacıoğlu 2. Ulusal Klinik Mikrobiyoloji Kongresi, Antalya, Kasım 2013 Kathe Kollwitz, Salgın (1903)

2 Contagion 2012

3 21. Yüzyılın başları

4 ne öğrendik? Salgınların kaynağında saptanması ve kontrol edilmesi gerekli Olgu # / Ölümler (Temmuz 2013 sonu) 8096 / 774 (%9.6 fatalite) Maliyet Asya ülkeleri: 60 milyar $ Toronto: 1 milyar $ Nasıl?

5 Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) Amaç Halk sağlığı tehditlerinin saptanması, değerlendirilmesi, bildirimi ve yanıtlanması için küresel kapasitenin arttırılması 15 Haziran 2007 Tüm DSÖ üyelerinin (194 ülke) oybirliği ile kabul edildi.

6 Uluslararası sağlık düzenlemeleri 1851 Paris konferansı 1951 International Sanitary Regulation 1969 International Health Regulation 2005 International Health Regulation UST hastalığın (Kolera, Veba, Sarı Humma) uluslararası yayılımını önlemeye yönelik Üye ülkenin bildirimine bağlı DSÖ-üye ülke işbirliği mekanizmaları tanımlı değil.

7 UST-2005: ne yenilik getirdi? Bildirim kapsamı genişledi. Uluslararası öneme sahip halk sağlığı acilleri (UÖSHSA) Ulusal düzeyde yeni yapılanma modeli Ulusal çekirdek kapasitelerin geliştirilmesi Gerçek zamanlı olay yönetim sistemi Hastalık bildirimlerine ek olarak olay bildirimleri Ulusal Odak Noktası

8 Bildirim kapsamı Uluslararası öneme sahip halk sağlığı acilleri Halk sağlığına ciddi etkisi olan olaylar, Beklenmedik, sıra dışı olaylar, Uluslararası yayılım riski olan olaylar, Seyahat ve ticarete uluslararası kısıtlama getirme riski olan olaylar.

9 Sekiz temel çekirdek kapasite İNSAN KAYNAKLARI SÜRVEYANS LABORATUVAR YANIT ULUSAL MEVZUAT ve FİNANSMAN EŞGÜDÜM HAZIRLILIK RİSK İLETİŞİMİ

10 UST yapılanması: kavramsal model LABORATUVAR ERKEN UYARI SÜRVEYANS OLAY RİSK İLETİŞİMİ DEĞERLENDİRME YANIT Odak Noktası HAZIRLIKLAR ULUSLARARASI BİLDİRİM

11 Brown C M et al. Clin Infect Dis. 2012;55:v-vi UST işe yarıyor mu?

12 Sürveyans olabildiğince erken farket! SÜRVEYANS UÖSHSA göstergesi 5 sendromdan en az 3 nü saptayabilen sürveyans altyapısı Akut respiratuvar sendrom Akut ishal Akut nörolojik sendrom Akut sarılık Akut kanamalı ateş

13 OLGULAR GÜNLER Erken farket ve kontrol et YANIT İLK OLGU SAPTAMA BİLDİRİM LABORATUVAR DOĞRULAMA KONTROL FIRSATI 34 KONTROL FIRSATI 37 40

14 Voetsch AC, et al. Clin Infect Dis 2004;38(Suppl 3):S Lab kökenli erken uyarı sinyalleri Kültür istemi düşük! Bildirilen % 2 Kültürle doğrulanan ÖRNEK Örnek veren Dışkı kültürü istenen %89 % Sağlık kurumuna başvuran Hastalanan Populasyon %

15 Lab-kökenli erken uyarı sinyalleri: Elektronik laboratuvar bildirimi (ELB) Laboratuvar sonuçlarının otomatik bildirimi. Tek başına ELB ELB klasik bildirime göre daha kapsayıcı (2-4 kat) ve daha hızlı (4-7 gün) Effler P, et al. JAMA 1999; 282: 1845 Panackal A, et al. EID 2002; 8: 685 Elektronik bulaşıcı hastalıklar bildirimi (EBHB) + ELB EBHB nin kapsayıcılığı ve hızı ELB varlığında artmaktadır. Panackal A, et al. EID 2002; 8: 685 Effler P, et al. JAMA 1999; 282: 1845 Wurtz R, Cameron BJ. CID 2005; 40: 1638.

16 ELB: aynı dili konuşmak laboratuvarların kullandığı test adları, test kodları ve sonuç bildirimleri arasında farklılıklar var. Staphylococcus aureus, S. aureus, Stap. aureus

17 ELB: standart kodlar Çözüm Standart kodlar kullanılması Test adları Sonuçlar Systematized Nomenclature of Medicine Clinical Terms SNOMED CT

18 Bildirim LBS Test istemleri/sonuçları LOINC/SNOMED e göre kodlanır HL-7 ELB sistemine aktarılır Güvenli FTP Şifrelenmiş e-posta SMS Sağlık-Net HSBS

19 LABORATUVAR UST-2005 Uluslararası Sağlık Tüzüğü kapsamında üye ülkelerin diğer ölçütler yanı sıra doğru ve güvenilir laboratuvar sonuçları aracılığıyla halk sağlığını tehdit eden olayları değerlendirme, saptama ve DSÖ ye bildirme kapasitesi geliştirmesi gereklidir.

20 [Geçerli] tanısal kapasite? Enterik patojenlere yönelik kapasite Salmonella ve Shigella kültür yapanlar %50 Geçerli tanı: %40 / %38 Campylobacter çalışanlar %3.2 Amebiyaz tanısı %85 geçersiz Rotavirus çalışanlar %39 Kan ve doku parazitleri Sıtma: %27 (geçerli tanı:%84) Laşmanyaz: Deri: %13.4 (%100) Viseral: %6 (%100) Ekinokokkoz: %12.6 (%100) Solunum yolu (bakteriyel) patojenlerine yönelik kapasite Difteri tanısı koyan 25 lab (%4.7)ın ancak 11 i ( %44) geçerli tanı koyabiliyor Kültürle /doğrudan tanı koyan lab oranları S.pneumoniae: %35 / %20 N. meningitidis: %24 / %25 Hib: %13 / %15 Legionella sp: %3 Tbc Mikroskopi: %33 Kültür: %11 PCR: %3.4 LabKap 2012 Kaynak: Uz Dr Efsun Akbaş LabKap 2012 Değerlendirme Raporu ve LAT Değerlendirme Raporu

21 Halk sağlığı tehditleri LABORATUVAR Ülkenin her yöresindeki hastalar için 10 çekirdek testin yapılabilmesi EID 2012, 18:

22 Laboratuvarlar: ne yapılmalı? Ulusal Laboratuvar Ağının oluşturulması İl Bölge Ulusal Uluslararası

23 Ulusal laboratuvar ağı? İllerdeki çekirdek tanı kapasitesinin haritalanması 1 2 Mevzuat Kapasite geliştirme 3

24 Yeni tehditler

25 Son söz VEBA Kendilerini özgür sanıyorlardı, oysa felaketler oldukça kimse asla özgür olmayacak. Albert Camus Veba