Kavşak Bendi Hidroelektrik Santralı Kapasite Artışı Projesi

Transkript

1 EnerjiSA Enerji Üretim A.Ş. Sabancı Center Kule 2, Kat Levent/ĐSTANBUL Tel : (212) Faks : (212) Kavşak Bendi Hidroelektrik Santralı Kapasite Artışı Projesi ÇEVRESEL ETKĐ DEĞERLENDĐRME RAPORU ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu DOKAY-ÇED Çevre Mühendisliği Ltd.Şti. Öveçler 4.Cadde 140/A Dikmen-ANKARA Tel: (312) Faks: (312) KASIM 2009 ANKARA

2 Proje Sahibinin Adı : Adresi : ENERJĐSA Enerji Üretim A.Ş. Sabancı Center Kule 2, Kat Levent / ĐSTANBUL Telefon Numarası : (212) Faks Numarası : (212) Projenin Adı : Proje Bedeli : Proje Đçin Seçilen Yerin Açık Adresi (Đli, Đlçesi, Mevkii) : Kavşak Bendi Hidroelektrik Santralı Kapasite Artışı Projesi TL Adana Đli, Kozan ve Aladağ Đlçeleri sınırları içinde, Seyhan Nehri nin iki ana kolu olan Zamantı ve Göksu nehirlerinin birleşim yerinin yaklaşık 8 km mansabında Baraj Aksı Koordinatları: : ( Kuzey Doğu, ED 50 UTM Zone 36) Projenin Đçin Seçilen Yerin Koordinatları, Zone : Projenin ÇED Yönetmeliği Kapsamındaki Yeri (Sektörü, Alt Sektörü) Raporu Hazırlayan Kuruluşun Adı, Adresi, Telefon ve Faks Numaraları: Raporu Hazırlayan Kuruluşun Yeterlik Belgesi numarası, tarihi : Raporun Sunum Tarihi (Gün, Ay, Yıl): Etek Santralı Koordinatları: : ( Kuzey Doğu, ED 50 UTM Zone 36) HES Koordinatları: : ( Kuzey Doğu, ED 50 UTM Zone 36) Proje, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği Ek-1 listesi kapsamındadır. Sektör: Enerji Alt Sektör: Nehir Tipi Santral DOKAY-ÇED Çevre Mühendisliği Ltd. Şti. Öveçler 4.Cadde No:140/A Dikmen / ANKARA Telefon: (312) Faks: (312) Yeterlik Belgesi No.: 82 Veriliş Tarihi: KASIM 2009 i / xii

3 Đçindekiler Tablosu Tabloların Listesi Şekillerin Listesi Kısaltmalar ĐÇĐNDEKĐLER Sayfa ii vii x xii I. PROJENĐN TANIMI VE AMACI...1 I.1 Proje nin Konusu ve Faaliyetin Tanımı...1 I.2 Proje nin Amacı ve Önemi...5 II. II.1 PROJE ĐÇĐN SEÇĐLEN YERĐN KONUMU...7 Projenin Yeri (1/ ölçekli plan doğrultusunda Adana Valiliği Đl Özel Đdaresi nden görüş alınması, ilgili plan paftasında doğruluğu onanmış olan proje yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı aslının aynı kaşeli Çevre Düzeni Planı ve imar planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi)...7 II.2 Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Baraj ve yapılacak olan baraja ilave etek santralı, regülatör, gövde ve savak tesisleri (dolusavak-disavak), çakıl geçidi/kum tutucular, iletim tünel ve kanalları, yükleme/dengeleme havuzu, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve tesisler, varsa kırmaeleme tesisi, beton santralı, teknik altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai depolama alanlarının, inşa edilecek baraj sahası içinde gerçekleştirilecek olan inşaat alanının ve varsa Maden Kanunu na göre açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak alanlarının, 1/25.000, 1/5000 ve/veya 1/1000 lik haritalar üzerinde gösterimi)...11 III. PROJENĐN EKONOMĐK ve SOSYAL BOYUTLARI...12 III.1 Projenin Gerçekleşmesi Đle Đlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları...12 III.2 Projenin Gerçekleşmesi Đle Đlgili Đş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu...12 III.3 Projenin Fayda-Maliyet Analizi...12 III.4 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri...12 III.5 Kamulaştırma, Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı...14 III.6 IV. IV.1 IV.2 Diğer Hususlar...16 PROJE KAPSAMINDA YER ALAN REGÜLATÖR, HES VE VARSA MALZEME OCAKLARI PROJELERĐNDEN ETKĐLENECEK ALANIN BELĐRLENMESĐ VE BU ALAN ĐÇĐNDEKĐ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLĐKLERĐN AÇIKLANMASI...17 Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (Etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek)...17 Etki Alanı Đçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı...17 IV.2.1 Meteorolojik ve Đklimsel Özellikler...17 IV.2.2 Jeolojik Özellikler (bölgesel jeoloji ve proje alan(lar)ı jeolojisi, varsa malzeme ocaklarının jeolojik yapısının fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, kırık ve çatlaklar, depremsellik, stratigrafik kolon kesitler, sondajlara ait loglar, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/ , 1/ ve/veya 1/5000 lik jeolojik harita ve lejandı, varsa jeotektonik etütler ve bunlara ait bilgi, şekil ve haritalar)...33 ii / xii

4 IV.2.3 Yeraltı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı, kaynakların proje alanına mesafeleri)...49 IV.2.4 Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrolojik ve Ekolojik Özellikleri, Mevcut ve Planlanan Kullanımı (içme, kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar, kaynakların proje alanına mesafeleri)...50 IV.2.5 Tarım Alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, mülkiyet durumları, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu na göre gerekli izinlerin alınması)...53 IV.2.6 Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (toprağın, fiziksel-kimyasal ve biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut kullanımı)...55 IV.2.7 Orman Alanları (proje sahasının bulunduğu orman alanının m 2 olarak miktarı, ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı, bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları, 1/ lik meşçere haritasının rapora eklenmesi)...58 IV.2.8 Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar (Zamantı Nehri ne ilişkin bilgiler), Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri; Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı, Mera Kanunu ve Su Ürünleri Kanunu kapsamındaki alanlar), proje alanına mesafeleri...59 IV.2.9 Đç Sulardaki (göl, akarsu) Canlı Türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların, üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları)...61 IV.2.10 Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Proje den ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi...61 IV.2.11 Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri)...62 IV.2.12 Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri)...63 IV.2.13 Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.)...65 IV.2.14 Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi...66 IV.2.15 Hazır Beton Santralı Kurulacak ise Alanın Yüzölçümü, Koordinat Bilgileri, Mülkiyet Belgesi ve Mevcut Arazi Kullanım Durumunun Verilmesi, 1/ Ölçekli Haritada Santral Alanının Gösterilmesi ve Detay Vaziyet Planının Çizilmesi, Teknolojisi, Üretim Bilgileri...67 IV.2.16 Diğer Özellikler...68 IV.3 Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri...68 iii / xii

5 IV.3.1 Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel işgücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler)...68 IV.3.2 Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri, göçler, nüfus artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler)...72 IV.3.3 Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir)...75 IV.3.4 Đşsizlik (Yöredeki işsiz nüfus ve faal nüfusa oranı)...76 IV.3.5 Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (eğitim, sağlık, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu)...76 IV.3.6 Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar, turizm alanları vb.)...78 IV.3.7 Diğer Özellikler...80 V. PROJENĐN BÖLÜM IV DE TANIMLANAN ALAN ÜZERĐNDEKĐ ETKĐLERĐ VE ALINACAK ÖNLEMLER...81 V.1 Arazinin Hazırlanması, Đnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler (baraj, regülatör ve HES, varsa malzeme ocakları dahil)...81 V.1.1 Arazinin Hazırlanması için Yapılacak Đşler Kapsamında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Bitkisel Toprak ve Hafriyat Miktarı, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb. Maddelerin Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar için Kullanılacakları, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler...81 V.1.2 Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin Đnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli, Toksik ve Kimyasal Olanların Taşınımları, Depolanmaları ve Kullanımları, Bu Đşler için Kullanılacak Aletler ve Makineler...84 V.1.3 Taşkın Önleme ve Drenaj Đşlemleri...84 V.1.4 Proje Alanı Đçindeki Su Ortamlarında Herhangi Bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması vb. Đşlemler Nedeni ile Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl ve Benzeri Maddelerin Miktarları, Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar Đçin Kullanılacakları...85 V.1.5 Baraj Yapımı Dolayısıyla Açılacak Olan Taş Ocağı, Kum Ocağı, Kil Ocağı gibi Malzeme Ocaklarının Sayısı, Ruhsat Hukuku, Ocakların Alan Büyüklükleri, Đşletme Alan Büyüklükleri ve Koordinatları, Yıllara Bağlı Planlanan Üretim Miktarları, Uygulanacak Üretim Yöntemleri, Basamak Yüksekliği, Genişliği, Şev Açısı, Basamak Sayısı, Ocakların Başlangıç ve Nihai Durumlarının Đmalat Haritaları ve Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Malzeme Ocağı Kullanılmayacaksa Belirtilmesi...85 V.1.6 Baraj Kotu Altında Kalan Alanların (yerleşim yeri, tarım arazisi, diğer baraj ve göletler vs.) Ne Derece Etkileneceği ve Bu Hususta Alınacak Önlemler...85 V.1.7 Proje Kapsamında Varsa Malzeme Ocaklarında Patlatma Đşleminin Ne Şekilde Yapılacağının Açıklanması, Patlatma Paterni, Bir Atımda Kullanılacak Patayıcı Madde Miktarı, Taşınımları, Depolanmaları ve Kullanımları, Hava Şoku ve Kaya Fırlamaları Hesaplarının Yapılarak Etkilerinin Değerlendirilmesi...86 V.1.8 Proje Alanının Depremsellik Durumunun Değerlendirilmesi...86 V.1.9 Heyelan ve Blok Düşmesi gibi Hareketlere Karşı Alınacak Önlemler...86 V.1.10 Malzeme Ocaklarında Üretim Miktarlarının Çalışma Süreleri (gün-ay-yıl), Nakliye Güzergahları, Ulaşım Altyapısı Planı, Altyapının Đnşası ile Đlgili Đşlemler, Projede Kullanılacak Makine Ekipmanları, Bakım ve Onarımlarının Nerede Yapılacağı ve Oluşacak Atıkyağların Ne Şekilde, Nerde Saklanıp Bertaraf Edileceği, Makine ve Ekipmanlardan Kaynaklı Kaza Riski...86 V.1.11 Đnşaat Esnasında Kırma, Öğütme, Taşıma ve Depolama Gibi Toz Yayıcı Đşlemler, Kümülatif Değerler, Kırma-Eleme Tesisi Kurulması Durumunda, Kurulu ve Üretim Kapasitesi (yıllık üretim miktarları), Yer Bilgileri iv / xii

6 (koordinatları), Toz Đndirgeme Sistemi Hakkında Bilgi, Đş Akım Şeması, Teknolojisi vs. Bilginin Verilmesi...87 V.1.12 Zemin Emniyeti, Baraj Gölünden Su Kaçağı Olmaması için Yapılacak Đşlemler..106 V.1.13 Arazinin Hazırlanması ve Đnşaat Alanı Đçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Kesilecek Ağaçların Bölgedeki Orman Ekosistemi Üzerine Etkileri, Ortadan Kaldırılacak Tabii Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu Đşlerin Yapılacağı, Fauna Üzerine Olabilecek Etkiler V.1.14 Arazinin Hazırlanması ve Đnşaat Alanı Đçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri V.1.15 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Kadar Yapılacak Đşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Özellikleri, Oluşacak Emisyonlar, Araçların Bakım, Onarım ve Yakıt Đkmalleri ve Yağ Değişimlerinin Yapılacağı Yerler ve Alınacak Tedbirler V.1.16 Proje Kapsamında Kullanılacak Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarları, Su Temini Sistemi ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Oluşacak Atık Suların Cins ve Miktarları, Deşarj Edileceği Ortamlar V.1.17 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Meydana Gelecek Katı Atık Miktarı, Ne Şekilde Bertaraf Edileceği V.1.18 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yapılacak Đşler Nedeni ile Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Kümülatif Değerler V.1.19 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Faaliyete Açılmasına Dek Yerine Getirilecek Đşlerde Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı Đhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği V.1.20 Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Sürdürülecek Đşlerden, Đnsan Sağlığı ve Çevre için Riskli ve Tehlikeli Olanlar V.1.21 Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar ve/veya Yeşil Alan Düzenlemeleri vb.) Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bunun Đçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri V.1.22 Proje Alanı ve Varsa Malzeme Ocakları Dahil Olmak Üzere Yer altı ve Yer Üstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Olabilecek Etkilerin Belirlenmesi V.1.23 Diğer Özellikler V.2 Projenin Đşletme Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler V.2.1 Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Ünitelerde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları V.2.2 Su Tutulması Sonucu Su Kalitesine ve Su Ortamındaki Canlılara Olabilecek Etkiler (akarsuda hareketli balık türleri için yapılacak balık geçitlerine ait özelliklerin ve sayısının belirtilmesi), Kadim Su Hakları ve Doğal Hayat için Çevresel Akış Miktarı Olarak Dere Yatağına Bırakılacak Su Miktarı (can suyu miktarı), Nasıl Hesaplandığı, Dere Yatağına Olabilecek Etkiler V.2.3 Su Tutulması ile Oluşabilecek Đklim Değişikliği ve Bu Değişiklik Sonucu Bitki Örtüsü, Fauna, Habitat ve Biyotoplar Üzerine Olabilecek Etkiler V.2.4 Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Korunması Gereken Alanlar Üzerine Etkiler V.2.5 Suyun Temin Edileceği Kaynağın Kullanılması Sonucu Mansapta Olabilecek Değişimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelişi, vb.) V.2.6 Kaynağa Ait Varsa Diğer Kullanım Şekilleri ve Etkileri V.2.7 Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Olabilecek Etkiler v / xii

7 V.2.8 Baraj-Regülatör Ömrünün Uzatılması için Alınması Gereken Önlemler (peyzaj çalışmaları ve bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, erozyon, sediment taşınması vb.) V.2.9 Projenin Đşletilmesi Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Sosyal/Teknik Altyapı Đhtiyaçlarının Nerelerde, Nasıl Temin Edileceği V.2.10 Đdari ve Sosyal Ünitelerde Đçme ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrasında Oluşacak Atıksuların Arıtılması Đçin Uygulanacak Arıtma Tesisi Karakteristiği Prosesinin Detaylandırılması ve Arıtılan Atıksuların Hangi Alıcı Ortamlara, Ne Miktarlarda, Nasıl Verileceği V.2.11 Orman Alanlarına Olabilecek Etki ve Bu Etkilere Karşı Alınabilecek Tedbirlerin Tanımlanması V.2.12 Konut, Sosyal ve Đdari Tesislerden Oluşacak Katı Atık Miktarı ve Özellikleri, Depolama/Yığma, Bertarafı Đşlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar için ve Ne Şekilde Değerlendirileceği V.2.13 Proje Ünitelerinin Đşletilmesi Sırasında Oluşacak Gürültünün Kaynakları ve Kontrolü Đçin Alınacak Önlemler V.2.14 Diğer Özellikler V.3 Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1 Proje ile Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak Đstahdam Đmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal ve Teknik Altyapı Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler vb V.3.2 Çevresel Fayda-Maliyet Analizi VI. ĐŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABĐLECEK VE SÜREN ETKĐLER VE BU ETKĐLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER VI.1 Arazi Islahı VI.2 Proje Alanı ve Malzeme Ocaklarında Yapılacak Arazi Islahı ve Reklamasyon Çalışmaları VI.3 Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler VII. PROJENĐN ALTERNATĐFLERĐ VIII. ĐZLEME PROGRAMI VIII.1 Faaliyetin Đnşaatı Đçin Önerilen Đzleme Programı, Faaliyetin Đşletmesi ve Đşletme Sonrası Đçin Önerilen Đzleme Programı ve Acil Müdahale Planı VIII.2 ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının Dördüncü Paragrafında Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi Đle Đlgili Program IX. HALKIN KATILIMI X. SONUÇLAR vi / xii

8 EKLER Ek-A Resmi Kurum Yazıları Ek-B ÇED Raporu Formatı Ek-C 1-1/ Ölçekli Topoğrafik Harita 2-1/5.000 Ölçekli Genel Yerleşim Planı Ek-D 1/ Ölçekli Adana Çevre Düzeni Planı Örneği Ek-E Fosseptik Tip Projeler Ek-F Kozan Meteoroloji Đstasyonu Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni ve Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri Ek-G 1-1/ Ölçekli Genel Jeoloji Haritası 2 - Mühendislik Jeolojisi ve Doğal Yapı Malzemeleri Raporu 3 - Yukarı Seyhan Havzası Tektonik Birlikleri 4 - Feke Birimine Ait Genelleştirilmiş Stratigrafi Sütun Kesiti 5 - Baraj Ekseni Boyunca Enine Jeolojik Kesit 6 - Sağ Sahilin Seyhan Nehrine Paralel Jeolojik Kesit 7-1/5.000 Ölçekli Mühendislik Jeolojisi Haritaları 8 - Sondaj Yerlerini Gösteren Haritalar Ek-H Kavşak Bendi HES in Memba ve Mansabında Yer Alan Projeler Ek- I Meşçere Haritası Ek-J Adana Đli Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası Ek-K Seyhan Havzasının Balık Faunası Yönünden Değerlendirilmesi Ek-L Kavşak Bendi Biyolojik Çalışma Raporu Ek-M Patlatma Bilgileri Ek-N Kavşak Bendi Memba Gelişmeli Durumda Aylık Toplam Giriş Akımları Ek-O Acil Müdahale Planı Ek-P Halkın Katılımı Toplantısı Tutanağı ÇED Raporunu Hazırlayanların Tanıtımı vii / xii

9 TABLOLARIN LĐSTESĐ Sayfa Tablo I-1 Kavşak Bendi Barajı ve Hidroelektrik Santralı Karakteristikleri... 2 Tablo I-2 Kavşak Bendi HES e Ait Bilgiler... 5 Tablo I-3 Türkiye Kurulu Güç Dağılımı (2008)... 6 Tablo II-1 Proje Sahasının Koordinatları... 7 Tablo II-2 Kavşak Bendi HES Projesi Ünitelerinin Kapladıkları Yaklaşık Alanlar Tablo IV-1 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Tablo IV-2 Rüzgarın Esme Sayıları (Aylık ve Yıllık) Tablo IV-3 Kış Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı Tablo IV-4 Đlkbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı Tablo IV-5 Yaz Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı Tablo IV-6 Sonbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı Tablo IV-7 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Yönlere Göre Ortalama Rüzgâr Hızı Dağılımı ( ) Tablo IV-8 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Uzun Yıllar Sıcaklık Verileri Tablo IV-9 Bölgenin Sıcaklık Gün Sayıları Tablo IV-10 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Yağış Verileri Tablo IV-11 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Bağıl Nem Verileri Tablo IV-12 Bölgedeki Sayılı Günler Değerleri Tablo IV-13 Bölgedeki Sayılı Günler Tablo IV-14 Adana Đli Yeraltı Su Kaynakları Tablo IV-15 Đlçeler Üzerinden Adana Đli Toplam Arazi Varlığı Tablo IV-16 Adana Tarımsal Üretim Miktarları Tablo IV-17 Adana Turunçgil Üretim Miktarları Tablo IV-18 Kozan Đlçesi Tarımsal Üretim Miktarları ve Arazi Varlığı Tablo IV-19 Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları ve Ekime Uygunlukları Tablo IV-20 Kozan Đlçesi Madencilik Faaliyetleri Tablo IV-21 Adana Đli, Đlçelerine Ait Küçükbaş Hayvan Varlığı Tablo IV-22 Adana Đli, Đlçelerine Ait Büyükbaş Hayvan Varlığı Tablo IV-23 Adana Đli, Đlçelerine Ait Arı Kovan Sayıları ve Ürün Miktarları Tablo IV-24 Adana Đli, Đlçelerine Ait Kümes Hayvanları Varlığı Tablo IV-25 Su Numunesi Ölçüm Sonuçları Tablo IV-26 Gürültü Ölçüm Sonuçları Tablo IV-27 Beton Santrallarının Kurulacağı Alanların Köşe Koordinatları Tablo IV-28 Adana Đli Tarım Arazilerinin Dağılımı Tablo IV-29 Aktif Nüfusun Sektörel Dağılımı (%) Tablo IV Yılı ADNKS Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre Adana Đli ve Đlçelerine Ait Nüfus Bilgileri Tablo IV-31 Okuryazarlık ve Bitirilen Son Öğretim Kurumuna Göre Nüfus Tablo IV-32 Proje Sahası nın Yakınında Bulunan Yerleşimlerdeki Okullar ve Öğrenci Sayıları Tablo IV-33 Kozan Đlçesi Arazi Kullanım Şekilleri Tablo V-1 Kazı Miktarları viii / xii

10 Tablo V-2 Depo Alanlarında Biriktirilecek Malzeme Miktarları Tablo V-3 KET lerin Kurulacağı Alanların Köşe Koordinatları Tablo V-4 Kaynakların Toz Emisyonu Değerleri Tablo V-5 Yerleşim Alanlarında Hesaplanan PM 10 Konsantrasyonları Tablo V-6 Modelleme Çalışması ile Hesaplanan Maksimum PM 10 Konsantrasyonlarının Đlgili Sınır Değerlerle Karşılaştırılması Tablo V-7 Çöken Toz Değerlerinin Đlgili Sınır Değerlerle Karşılaştırılması Tablo V-8 Yerleşim Yerlerinde Hesaplanan Çöken Toz Konsantrasyonları Tablo V-9 PM 10 Ölçüm Sonuçları Tablo V-10 Motorinin Kimyasal Özellikleri Tablo V-11 Đnşaat Makinalarından Kaynaklanacak Emisyon Tahminleri Tablo V-12 Đnşaat Aşamasında Gürültüye Neden Olabilecek Makine ve Ekipman Sayıları ve Ses Gücü Düzeyleri Tablo V-13 Makine ve Ekipmandan Kaynaklanan Eşdeğer Gürültü Seviyesinin Mesafelere Göre Dağılımı Tablo V-14 Şantiye Alanı için Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Tablo V-15 Gündüz (07:00-19:00) Saatleri Gürültü Ölçüm Sonuçları (dba) Tablo V-16 Kavşak Bendi HES Barajı ndan Bırakılması Gereken Telafi Suyunun Hesaplanması Tablo V-17 Đşletme Aşamasında Çalışacak Personelin Görevleri ve Sayıları ix / xii

11 ŞEKĐLLERĐN LĐSTESĐ Sayfa Şekil II-1 Proje ye Ait Bulduru Haritası... 8 Şekil II-2 Proje Sahası na Ait Uydu Görünümü... 9 Şekil II-3 Proje Sahası nı Gösteren Fotoğraf... 9 Şekil II-4 Şantiye Alanını Gösteren Fotoğraf Şekil II-5 Şantiye Alanını Gösteren Fotoğraf Şekil III-1 Proje ye Ait Uygulama Programı Şekil IV-1 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Şekil IV-2 Kış Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Şekil IV-3 Đlkbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Şekil IV-4 Yaz Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Şekil IV-5 Sonbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Şekil IV-6 Ortalama Rüzgâr Hızı ( ) Şekil IV-7 Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Şekil IV-8 Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Gülleri Şekil IV-9 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Aylık Sıcaklık Değerleri ( ) Şekil IV-10 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri ( ) 28 Şekil IV-11 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Aylık Yağış Değerleri ( ) Şekil IV-12 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Aylık Bağıl Nem Değerleri ( ) Şekil IV-13 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Tarafından Kaydedilen Şiddetli Yağış Analizi Değerleri ( ) Şekil IV-14 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Tarafından Kaydedilen Ortalama Dolulu Günler Sayısı ( ) Şekil IV-15 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Tarafından Kaydedilen Ortalama Orajlı Günler Sayısı ( ) Şekil IV-16 Baraj Yerinde Yüzeylenen Ziyarettepe Formasyonuna Ait Kireçtaşındaki Tabakalanma ve Eklemlerin Genel Görünümü Şekil IV-17 Baraj Yeri Sol Sahilindeki Bloklu Yamaç Molozlarının Görünümü Şekil IV-18 Baraj Yeri ve Enerji Tüneli Güzergahında Yer Alan Kayaların Özellikleri Şekil IV-19 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası Şekil IV-20 Adana Đli Deprem Haritası Şekil IV-21 Adana Đli Arazi Varlığı Şekil IV-22 Proje Sahasının Arazi Varlığı ve Tarımsal Kullanıma Uygunluğu, Büyük Toprak Gruplarının Dağılımı Şekil IV-23 Adana Đli Orman Varlığı Şekil IV-24 Adana Đli Maden Haritası Şekil IV-25 Beton Santralına Örnek Fotoğraf Şekil IV-26 Adana Đli Yaş Grupları Dağılımı Şekil IV-27 Aladağ Đlçesi Yaş Grupları Dağılımı Şekil IV-28 Kozan Đlçesi Yaş Grupları Dağılımı Şekil IV-29 Adana Đli nde Gayri Safi Yurt Đçi Hasılanın Sektörel Dağılımı (2001 yılı itibarıyla) Şekil IV-30 Adana Đli Cinsiyete Göre Đşsizlik Oranları x / xii

12 Şekil IV-31 Adana Đli Arazi Varlığı Şekil IV-32 Adana Đli Tarım Arazilerinin Dağılımı Şekil V-1 KET Đş Akım Şeması Şekil V-2 KET lerdeki Toz Önleme Uygulamasına Örnek Şekil Şekil V-3 Dağılım Bölgesinin Đki Boyutlu Topografik Harita ile Gösterimi Şekil V-4 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Uzun Dönem Rüzgar Gülü ( ) Şekil V-5 Kozan Meteoroloji Đstasyonu 2005 Yılı Rüzgar Gülü Şekil V-6 Günlük PM 10 Konsantrasyon Dağılımları Şekil V-7 Yıllık PM 10 Konsantrasyon Dağılımları (Kontrollü Durum) Şekil V-8 Yıllık Çöken Toz Konsantrasyon Dağılımları (Kontrolsüz Durum) Şekil V-9 Günlük Çöken Toz Konsantrasyon Dağılımları (Kontrolsüz Durum) Şekil V-10 Makine ve Ekipmandan Kaynaklanan Eşdeğer Gürültü Seviyesinin Mesafelere Göre Dağılımı Şekil IX-1 Halkın Katılımı Toplantılarının Duyurulması Đçin Verilen Gazete Đlânları Şekil IX-2 Halkın Katılımı Toplantısına Ait Fotoğraf Şekil IX-3 Halkın Katılımı Toplantısına Ait Fotoğraf xi / xii

13 AMP APK A.Ş. bk. C CITES cm ÇED dba DSĐ EĐE EPDK SKHKKY EÜAŞ g GWs ha HES HKDYY Hz IUCN ĐÖO kg km kv kva L m mm MTA MW m 3 /sa No. ODTÜ sa sn SKKY T.C. TEĐAŞ TPAO TÜĐK USEPA KISALTMALAR Acil Müdahale Planı Araştırma Planlama ve Koordinasyon Anonim Şirketi Bakınız Santigrat Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine Đlişkin Sözleşme Santimetre Çevresel Etki Değerlendirmesi A-Ağırlıklı desibel Devlet Su Đşleri Genel Müdürlüğü Elektrik Đletimi Etüt Đdaresi Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Elektrik Üretim A.Ş. Gram Giga Watt Saat Hektar Hidroelektrik Santralı Hava Kirliliğinin Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Hertz Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi Đlköğretim Okulu Kilogram Kilometre Kilo volt Kilo volt amper Litre Metre Milimetre Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Mega Watt Metreküp/saat Numara Orta Doğu Teknik Üniversitesi Saat Saniye Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Türkiye Cumhuriyeti Türkiye Elektrik Đletim A.Ş. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Türkiye Đstatistik Kurumu Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı xii / xii

14 PROJENĐN TEKNĐK OLMAYAN ÖZETĐ ENERJĐSA Enerji Üretim A.Ş. (ENERJĐSA); Adana Đli, Kozan ve Aladağ ilçeleri sınırları içinde Seyhan Nehri nin iki ana kolu olan Zamantı ve Göksu nehirlerinin birleşim yerinin yaklaşık 8 km mansabında enerji üretmek amacı ile Kavşak Bendi Hidroelektrik Santralı (HES) Projesi ni (Proje) hayata geçirmeyi planlamaktadır. Proje; Kavşak Bendi Barajı ve barajın yaklaşık 2 km mansabında 145,4 MW kurulu gücünde Kavşak Bendi HES olarak tasarlanmıştır. Bu Proje ye yönelik, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği gereğince ÇED Raporu hazırlanmış ve Çevre ve Orman Bakanlığı ndan (ÇOB) tarihinde ÇED Olumlu Belgesi alınmıştır (bk. Ek-A). ÇED Olumlu Belgesi nin alınmasını takiben Ağustos, 2008 de başlayan inşaat çalışmaları kapsamında,ulaşım yolları ile derivasyon tünellerinin ve enerji tünelinin giriş ve çıkış portallarının yapımı büyük oranda tamamlanmıştır. Proje için su potansiyeli ve taşkın debileri mevcut son verilere göre güncellenmiş ve optimizasyon çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalar neticesinde, hazırlanan ve yeni kurulu güç değerini içeren Temmuz 2008 tarihli Revize Fizibilite Raporu (RFR), Devlet Su Đşleri (DSĐ) Genel Müdürlüğü, Etüd ve Plan Dairesi Başkanlığı nca incelenmiş ve uygun bulunmuştur (bk. Ek-A). Eylül 2007 tarihli Nihai ÇED Raporu kapsamında nehirde canlı hayatın devamı için bırakılması taahhüt edilen 5 m 3 /s telafi suyu da söz konusu RFR de değerlendirilmiş olup, yapılan optimizasyon çalışmaları ve ekonomik analiz neticesinde 2,92 MW kurulu gücünde bir etek tipi santralın yapılması uygun bulunmuştur. Yapılan son değişikliklere göre, Kavşak Bendi HES in kurulu gücünün 178,89 MW a çıkarılması öngörülmüştür. Proje nin kurulu gücü ise etek tipi santral ile birlikte toplam 181,81 MW olarak revize edilmiştir. Böylece, Projenin kurulu gücü 36,41 MW lık bir artışla 145,4 MW tan 181,81 MW a çıkarılmıştır. Eylül 2007 tarihli Nihai ÇED Raporu nda belirtilen maksimum işletme su kotu değişmemiş, türbinlerin kurulu gücü ve jeneratörlerin nominal gücü artırılmıştır. Yukarıda belirtilen revizyona ilişkin hazırlanan RFR nin DSĐ tarafından onaylanmasına müteakip, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu na (EPDK) lisans tadili için müracaat edilmiştir. Konuya ilişkin yazışmalar Ek-A da sunulmuştur. Proje Sahası nda yapılan keşifler ve detaylı jeolojik ve jeoteknik incelemeler sonucunda baraj üniteleri kazılarından elde edilecek malzemenin baraj inşası için yeterli olacağı ve yine Proje ünitelerinin inşası için yapılacak kazılardan yeterli miktarda kil elde edileceği belirlenmiştir. Bu nedenle, tarihli ÇED Olumlu Kararı bulunan Kavşak Bendi Barajı, HES ve Malzeme Ocakları Projesi ne ait Nihai ÇED Raporu da belirtilen Projenin Teknik Olmayan Özeti

15 malzeme ocakları kullanılmayacak olup, herhangi bir ocak açılmayacaktır. Đşbu ÇED Raporu nda, yukarıda belirtilen değişiklikler detaylı bir şekilde irdelenmiş, inşaat çalışmalarına ilişkin bilgiler verilmiş, izleme faaliyetleri kapsamında yapılan çalışmalar, ölçüm ve sonuçlarına yer verilmiştir. Bunlara ilave olarak, Proje Sahası ve yakın çevresindeki flora ve fauna yapısının incelenmesi, koruma durumlarının tespit edilmesi ve Proje nin, flora ve fauna üzerinde yaratabileceği etkiler ile gerekli etki azaltıcı önlemlerin belirlenmesi amacıyla, Hacettepe Üniversitesi öğretim üyeleri Uzman Haşim ALTINÖZLÜ ve Prof. Dr. Salih Levent TURAN tarafından yapılmış olan Biyoloji Çalışması ile balık faunasının tespit edilmesi amacıyla Hacettepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Füsun ERK AKAN tarafından yürütülen çalışmalara yer verilmiştir. Nehirde canlı hayatın devamı için bırakılması gereken telafi suyu miktarı yeniden belirlenmiş olup, en az 9,42 m 3 /sn lik telafi suyu barajın mansabına bırakılacaktır. Teknik nedenlerden ötürü Proje kapsamında balık geçidi inşa edilmeyecektir. Proje nin kurulu gücünün 145 MW tan 181,81 MW a çıkarılmak istenmesi nedeni ile ÇED Yönetmeliği nin 7. Maddesi nin (c) bendi gereğince Bu Yönetmelik kapsamında ya da kapsamı dışında bulunan projelere ilişkin kapasite artırımı ve/veya genişletilmesi halinde, kapasite artışı toplamı bu Yönetmeliğin EK-I inde belirtilen eşik değer veya üzerindeki projelere ÇED Raporu hazırlanması zorunlu olduğu belirtilmektedir. Bu amaçla, için yeni bir ÇED süreci başlatılmış olup, Ek-B de sunulan formata uygun olarak bu ÇED Raporu hazırlanmıştır. Projenin Teknik Olmayan Özeti

16 I. PROJENĐN TANIMI VE AMACI (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, Pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri) I.1 Proje nin Konusu ve Faaliyetin Tanımı ENERJĐSA, Aşağı Seyhan Havza sında, Seyhan Nehri nin iki ana kolu olan Zamantı ve Göksu nehirlerinin birleşim yerinin yaklaşık 8 km mansabında enerji üretmek amacı ile Kavşak Bendi HES Projesi (Proje) ni gerçekleştirmeyi planlamaktadır. Devlet Su Đşleri (DSĐ) Genel Müdürlüğü nün 1980 yılında hazırlamış olduğu Aşağı Seyhan Havzası Master Planı Raporu nda, Kavşak Bendi HES Projesi nin kurulu gücü 120 MW, iletim tünelinin uzunluğu ise m olarak belirlenmiştir. Ancak önerilen uzun enerji tünelinin inşasının jeolojik koşullar nedeniyle mümkün olmadığı, büyük risk taşıdığı ve mümkün olması halinde de maliyetinin yüksek olacağı tespit edildiğinden, daha kısa ve jeolojik olarak yapımı çok daha uygun ve düşük maliyetli bir tünel güzergahı ile buna bağlı proje formülasyonu benimsenmiştir. Bu bağlamda, Master Planı nda verilen Kavşak Bendi baraj aksı yaklaşık 7,5 km mansaba alınarak, 250,0 m talveg kotuna konumlandırılmış, kret kotu 323,0 m, talvegden yükseklik ise 73 m olarak belirlenmiştir. Toplam 145 MW kurulu gücündeki Proje için Master Planı nda verilen santral yeri ve kuyruksuyu kotu sabit tutulmuştur.. Kavşak Bendi HES Projesi için su potansiyeli ve taşkın debileri mevcut son verilere göre güncellenmiş ve optimizasyon çalışmaları yapılmış, Eylül 2007 tarihli Nihai ÇED Raporu nda canlı hayatın devamı için bırakılması taahhüt edilen 5 m 3 /s telafi suyu ile ilgili olarak yapılan optimizasyon çalışmaları ve ekonomik analiz neticesinde bu suyun enerjisinden faydalanmak amacı ile 1,50 m çapında cebri boru, 2,92 MW kurulu gücünde bir etek tipi santralı tasarlanmıştır. Yukarıda bahsedilen çalışmaların sonucunda proje debisi, tünel ve cebri boru çapı, kurulu güç ve gövde tipi seçilmiştir. Yapılara ait metraj ve keşifler hazırlanarak, iş programı doğrultusunda ekonomik analizleri yapılmış, yıllık gelir, gider ve net faydaları ile gelir/gider oranları hesaplanmıştır. Proje nin maksimum işletme su kotu değişmemiş, toplam depolama hacmi 51 hm 3 ten 30 hm 3 e düşürülmüş, türbinlerin kurulu gücü ve jeneratörlerin nominal gücü artırılmıştır. DSĐ Genel Müdürlüğü tarafından uygun görüş verilen RFR kapsamında Proje nin kurulu gücü de 145 MW tan 181,81 MW a çıkarılmıştır. Yapılan bu değişikliklerle Proje nin iç karlılık oranında bir artış sağlanması amaçlanmıştır. 1

17 Kavşak Bendi HES Projesi ne ilişkin Ağustos 2006 tarihli Fizibilite Raporu nda bahsedilen yapılar ile RFR de yer alan Proje nin son haline ait teknik bilgiler aşağıda, Tablo I-1 ile Tablo I-2 de sunulmuştur. Tablo I-1 Kavşak Bendi Barajı ve Hidroelektrik Santralı Karakteristikleri KURULU GÜÇ VE ENERJĐ ÜRETĐMĐ KAVŞAK BENDĐ HES PROJESĐ FĐZĐBĐLĐTE RAPORU Ağustos 2006 KAVŞAK BENDĐ HES PROJESĐ RFR, Temmuz 2008 KAVŞAK ETEK HES (RFR, Temmuz 2008) Mevcut Durumda Birim Miktar Miktar Miktar Kurulu güç MW 145,40 178,89 2,92 Firm enerji GWh/yıl 413,20 271,71 25,60 Sekonder enerji GWh/yıl 282,50 443,72 - Toplam enerji GWh/yıl 695,70 715,43 25,60 Tam Memba Gelişimi Durumu Kurulu güç MW 145,40 178, Firm enerji GWh/yıl 505,70 244,85 25,60 Sekonder enerji GWh/yıl 128,10 391,07 - Toplam enerji GWh/yıl 633,80 635,91 25,60 HĐDROLOJĐ METEOROLOJĐ Yağış alanı km Baraj Yerinde Ortalama Akım Doğal durum hm ,25 Mevcut sulamalar durumu hm , ,07 Tam memba gelişimi durumu hm , ,10 10 yıl yinelenmeli pik debi m 3 /s 1.382, yıl yinelenmeli pik debi m 3 /s 1.764, yıl yinelenmeli pik debi m 3 /s yıl yinelenmeli pik debi m 3 /s 2.396, Olası en büyük taşkın debisi m 3 /s Yıllık sediment verimi m 3 /km 2 /yıl 129,59 129,59 Baraj yerinin maksimum hava sıcaklığı Baraj yerinin minimum hava sıcaklığı Rezervuardan yıllık ortalama net buharlaşma REZERVUAR o C ,50 o C ,30 mm/yıl 502,90 502,90 Maksimum işletme su kotu m 318,00 318,00 Minimum işletme su kotu m 312,00 312,00 Ağırlıklı işletme su kotu Mevcut sulamalar durumu m 317,99 317,99 Tam memba gelişimi durumu m 317,99 317,99 Toplam depolama hacmi (Maksimum işletme kotunda) hm 3 51, Aktif depolama hacmi hm 3 11,988 7,56 Minimum işletme kotunda hacim hm 3 39,064 22,63 Göl alanı (Maksimum işletme kotunda) Rezervuar Uzunluğu km 2 2,007 1,42 2

18 KAVŞAK BENDĐ HES PROJESĐ FĐZĐBĐLĐTE RAPORU Ağustos 2006 KAVŞAK BENDĐ HES PROJESĐ RFR, Temmuz 2008 Göksu Nehri boyunca km Zamantı Nehri boyunca km BARAJ Baraj tipi (Silindirle Sıkıştırılmış Beton) Beton Ağırlık RCC Kret kotu m 323,00 323,00 Talvegden yükseklik m 74,00 73,00 Temelden yükseklik m 82,40 88,00 Kret uzunluğu m 132,50 186,00 Kret genişliği m 10,00 8,00 Memba şev eğimi (323,00 275,00 Arası) (275,00 m altı) Dik 1 Y / 5 D 0,6 Y / 1 D Mansap şev eğimi 0,7 Y / 1 D 0,8 Y / 1 D Gövde hacmi m MEMBA BATARDOSU Tipi Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Kret kotu m 271,20 286,00 Batardo hacmi m 3 77, MANSAP BATARDOSU Tipi Kil Çekirdekli Kaya Dolgu Su Yüzü Killi Kaya Dolgu Kret kotu m 265,40 264,00 Batardo hacmi m DERĐVASYON Adedi ve tipi 2, Modifiye Atnalı 2, Modifiye Atnalı Tünel iç çapı m 8,50 7,90 Toplam Tünel Uzunluğu DR 1 m 337,00 505,80 DR 2 391,20 551,70 Tünel Eğimi DR 1 m 0,019 0,01186 DR 2 m 0,016 0,01088 Derivasyon kapasitesi (2 tünel) m 3 /s DĐPSAVAK Adedi 1 1 Kapasitesi m 3 /s 14, Dipsavak çapı m 2,20 3,50 Dipsavak minimum su alma kotu (alt) m 252,60 : 286,00 Dipsavak minimum su alma kotu (Üst) m 312,00 286,00 Dipsavak vanaları adet 1 sürgülü vana 1 sürgülü vana DOLUSAVAK Tipi adet Gövde üstünde radyal kapaklı 1 hollow bunger Gövde üstünde radyal kapaklı Eşik kotu m 303,00 300,00 KAVŞAK ETEK HES (RFR, Temmuz 2008) 3

19 KAVŞAK BENDĐ HES PROJESĐ FĐZĐBĐLĐTE RAPORU Ağustos 2006 KAVŞAK BENDĐ HES PROJESĐ RFR, Temmuz 2008 Radyal kapak adedi adet 4 3 Radyal kapak boyutları m 12,00 x 18,00 12,60 x 18,50 Genişliği (12.60 x x 2) m 55,50 45,80 Deşarj kanalı boyu m 46,00 90,00 Sıçratma ucu kotu m 252,90 250,00 Boşaltım kapasitesi m 3 /s ENERJĐ SU ALMA YAPISI KAVŞAK ETEK HES (RFR, Temmuz 2008) Tipi Beton üçüz portal Beton ikiz portal Önden Su Almalı Giriş yapısı eşik kotu m 300,00 297,00 306,00 Boyutları m 36 x x 26 3 x 2,22 ENERJĐ TÜNELĐ Tipi Modifiye Atnalı Modifiye Atnalı Tünel iç çapı m 7,80 9,00 Tünel uzunluğu (Denge bacasına kadar) m Eğimi 0,0017 0, CEBRĐBORU Uzunluğu (Denge bacasından sonra branşmanlara kadar) m 7,40 m çapında 90 m 9,00 m ve 8,00m çaplarında 192 m 1,50 m çapında 131,78 m Branşman adedi Branşman çapı ve boyu SANTRAL BĐNASI m 4,30 8,00 m ile 3,50 m arası çeşitli çaplarda 145 m Tipi Yarı Gömülü Yarı Gömülü Yarı Gömülü Ünite sayısı Mevcut Durumda Birim Miktar Miktar Miktar Giriş vanası tipi -- Kelebek Kelebek Giriş vanası çapı m -- 3,60 0,90 Santral boyutları (Boyu x Eni x Yüksekliği) Kuyruksuyu kanalı TÜRBĐNLER 42,3x28,9x27, ,00 m x 40,00 m x 48,50 m 50,00 x 45,00 m - 16x17x31 Kurulu güç MW 145,40 (3x48,5) 177 (3 x 59 MW) 1x2,92 Türbin tipi Düşey eksenli Francis Düşey eksenli Francis -- Düşey eksenli Francis Ünite adedi Türbin debisi m 3 /s 70,00 86,89 5,00 Maksimum brüt düşü(318,00 m 232,50 m) m 83,00 85,50 68,00 Maksimum net düşü (1 türbin) m 79,37 84,81 67,49 Senkron hız rpm 214,29 750,00 JENERATÖRLER Sayısı Tipi Düşey eksenli, çıkık kutuplu, üç fazlı senkron Düşey eksenli, çıkık kutuplu, üç fazlı senkron Düşey eksenli, çıkık kutuplu, üç fazlı senkron Ünite nominal gücü kva

20 KAVŞAK BENDĐ HES PROJESĐ FĐZĐBĐLĐTE RAPORU Ağustos KAVŞAK BENDĐ HES PROJESĐ RFR, Temmuz 2008 KAVŞAK ETEK HES (RFR, Temmuz 2008) Nominal çıkış gücü 13,80 ± %10 kv 10,80 ± %10 kv Güç faktörü 0,90 0,90 (geri) 0,85 (geri) Frekansı Hz Senkron devir sayısı rpm , Kutup sayısı 28 çift 4 çift Uyarma şekli Statik uyarımlı Döner diyotlu Stator ve rotor sargı izolasyonu F sınıfı F sınıfı TRAFOLAR Ana transformatörler Sayısı Tipi 3 fazlı Harici, yağ izoleli Harici, yağ izoleli Ünite nominal gücü MVA 3,70 MVA Nominal gerilimi 13,8 / 154±%2 x 2,5 kv 10,6 / 154±%2 x 2,5 kv Bağlantı grubu YNd5 YNd5 Frekansı Hz Soğutma şekli ONAN ONAF ONAN Đç ihtiyaç transformatörü Sayısı Tipi fazlı Dahili, suni reçineli kuru tip Dahili, suni reçineli kuru tip Bir transformatörün nominal gücü kva Nominal gerilimi kv 13,8 ±%2 x 2,5 / 0,4 10,6 ±%2 x 2,5 / 0,4 Frekansı Hz Kaynak: Kavşak Barajı ve HES, Ağustos 2006 ve Kavşak Bendi HES RFR, Temmuz 2008 Tablo I-2 Kavşak Bendi HES e Ait Bilgiler KURULU GÜÇ VE ENERJĐ ÜRETĐMĐ Birim KAVŞAK BENDĐ HES PROJESĐ KAVŞAK HES PROJESĐ KAPASĐTE ARTIŞI (Temmuz 2008) (Ağustos 2006) KAVŞAK HES KAVŞAK ETEK HES TOPLAM Kurulu güç MW 145,40 178, ,81 Firm enerji GWh/yıl 413,20 271,71 25,60 297,31 Sekonder enerji GWh/yıl 282,50 443,72-443,72 Toplam enerji GWh/yıl 695,70 715,43 25,60 741,03 Kaynak-1: Kavşak Bendi ve HES Fizibilite Ek Raporu, Doğru Mühendislik,Ekim 2006 Kaynak-2: Kavşak Bendi HES RFR, Temmuz 2008 Tablo I-2 den de görüleceği üzere, kurulu gücü 145,4 MW tan 178,89 MW a çıkarılan Proje nin toplam kurulu gücü, 2,92 MW kurulu gücünde etek tipi santral ile birlikte 181,81 MW a çıkarılmıştır. I.2 Proje nin Amacı ve Önemi Enerji ihtiyacımızın kesintisiz, kaliteli, güvenilir, ekonomik ve çevreyi mümkün olan en az seviyede etkileyecek şekilde karşılanması zorunluluk arz etmektedir. Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi amacıyla temiz ve çevre dostu enerji kaynakları olan

21 yenilenebilir enerji kaynaklarının en üst düzeyde değerlendirilmesi gerekmektedir. Hidroelektrik enerji, ülkemizin yenilenebilir kaynakları içerisinde en önemli yeri tutmaktadır. Dünyada olduğu gibi, ülkemizde de sanayinin gelişmesine bağlı olarak enerjiye duyulan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Elektrik enerjisi üretimimiz de bu ihtiyaca paralel olarak artmalıdır. Elektrik Üretim Anonim Şirketi nin (EÜAŞ) Yıllık Raporu na (2008) göre, ülkelerin enerji ihtiyacı; nüfus, sosyal ve ekonomik gelişme düzeyi, sanayileşme, kentleşme, teknolojik gelişme gibi bir çok sosyo-ekonomik faktöre bağlı olarak şekillenmektedir. Sosyo-ekonomik kalkınmanın en önemli girdilerinden biri olan elektrik enerjisinin zamanında, kalıcı ve yeter miktarda, ekonomik şartlar ve çevreye olan etkileri de dikkate alınarak temini büyük önem taşımaktadır. Söz konusu rapora göre Türkiye nin toplam kurulu gücü 40,835,7 MW tır (bk.tablo I-3). Kurulu Güç Tablo I-3 Türkiye Kurulu Güç Dağılımı (2008) EÜAŞ (MW) Diğer Sektörler (MW) Türkiye (Toplam) (MW) Termik güç 8.690, , ,5 Hidrolik güç , , ,9 Rüzgar - 146,25 146,25 Toplam , ,55 40,835,7 Kaynak: Tablo I-3 teki verilere göre; 2008 yılı itibarı ile Türkiye de üretilen toplam enerji miktarı 40,835,7 MW tır. Bunun ,5 MW ı termik santrallardan, ,9 MW ı hidroelektrik santrallardan, 146,25 MW ı ise rüzgar enerji santrallarından sağlanmaktadır. Hidroelektrik Santrallar; yenilenebilir olmaları, yerli doğal kaynak kullanmaları, işletme ve bakım giderlerinin düşük olması, fiziki ömürlerinin uzun oluşu, daha az düzeyde olumsuz çevresel etki yaratmaları, kırsal kesimde ekonomik ve sosyal yapıyı canlandırmaları gibi nedenlerle, diğer enerji üretim sistemlerine nazaran üstünlük arz etmektedir. Proje nin içinde bulunduğu bölge, Türkiye nüfusunun %7,3 ünü barındırmakta olup, tarım, sanayi ve turizm alanında ülkenin önde gelen yörelerinden biridir. Bu nedenle, komşu illerden gelen göçler, bölge nüfusunun artışında önemli yer tutmaktadır. Çukurova, hızlı nüfus artışı yanında önemli bir sanayi ve turizm bölgesi olması nedeni ile elektrik enerjisi açısından önemli bir pazardır. Halen enterkonnekte sistem yardımıyla diğer bölgelerde üretilen enerjiyi her yıl artan miktarlarda tüketen bölgenin enerji gereksiniminin Çukurova daki mevcut atıl hidroelektrik potansiyeli en optimum şekilde bir an önce sisteme verip, değerlendirilmesi en akılcı yaklaşım olacaktır. Proje den hem enerji üretimi, hem de diğer amaçlar için optimum fayda sağlanarak ülke ve bölge ekonomisine maksimum katkıda bulunması hedeflenmiştir. 6

22 II. II.1 PROJE ĐÇĐN SEÇĐLEN YERĐN KONUMU Projenin Yeri (1/ ölçekli plan doğrultusunda Adana Valiliği Đl Özel Đdaresi nden görüş alınması, ilgili plan paftasında doğruluğu onanmış olan proje yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı aslının aynı kaşeli Çevre Düzeni Planı ve imar planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi) Kavşak Bendi HES Projesi; Aşağı Seyhan Havzası nda, Seyhan Nehri nin iki ana kolu olan Zamantı ve Göksu nehirlerinin birleşim yerinden yaklaşık 8 km mansapta yer almaktadır. Proje Sahası, Adana Đli, Aladağ ve Kozan ilçeleri sınırları içerisinde yer almakta olup, Aladağ Đlçe Merkezi ne 7 km, Kozan Đlçe Merkezi ne ise 27 km uzaklıkta bulunmaktadır. Kavşak Bendi Barajı ile HES e ait koordinat bilgileri Tablo II-1 de verilmiştir. Tablo II-1 Proje Sahasının Koordinatları Proje Üniteleri Koordinatlar (UTM Zone: 36) Kuzey Doğu Kavşak Bendi Baraj Aksı Kavşak Bendi HES Kavşak Etek HES Proje ye ait bulduru haritası Şekil II-1 de, Proje Sahası nın uydu görünümü Şekil II- 2 de, Proje Sahası na ait fotoğraflar ise Şekil II-3, Şekil II-4 ve Şekil II-5 te verilmiştir. Proje Sahası engebeli bir arazi görünümünde olup, düzlük alanlar plato şeklinde yer almaktadır. Geniş düzlükler ve ovalara ise rastlanılmamaktadır. Proje Sahası ve çevresinde yer alan tepeler genellikle m yüksekliktedir. Vadi topografyası, doğuda, sağ sahilde daha dik olarak gözlenir. Baraj aksı yakınındaki tepeler; sağ sahilde Metinkaya Tepe (1.092 m), Somaklı Tepe (1.254 m), Ziyaret Tepe (1.655 m), sol sahilde ise Karasivri Tepe (1.423 m), Karlık Tepe (Henüz Dağı, m) dir. Baraj yerine yakın yerleşim yerleri Henüzçakırı Köyü ne (Kozan) bağlı Güven Mahallesi (1.600 m), Karahan Köyü (3.400 m) (Aladağ) ve bu köye bağlı Topaktaş Mahallesi (1.750 m); santral yerine en yakın yerleşim yeri ise Gökçeköy Köyü (1.100 m) (Aladağ) ile bu köye bağlı Gökçe Mahallesi dir (850 m). Kozan Đlçesi nden 29 km lik bir yol ile Akdam Köyü'ne; buradan da yapım aşamasındaki 16 km lik stabilize yol ile Proje Sahası na ulaşım sağlanmaktadır. Proje kapsamında inşa edilecek baraj ve HES in Eylül 2007 tarihli Nihai ÇED Raporu nda belirtilen konumları ile revize konumlarını gösteren 1: ölçekli topoğrafik harita Ek-C-1 de, Proje ünitelerini gösteren 1:5.000 ölçekli Genel Yerleşim Planı ise Ek-C- 2 de sunulmuştur. 7

23 Proje Sahası nı gösteren 1/ ölçekli Adana Çevre Düzeni Planı Örneği Ek-D de sunulmuştur. Söz konusu plan örneğinde Proje Sahası HES alanı olarak belirlenmiştir. Şekil II-1 Proje ye Ait Bulduru Haritası 8

24 Kaynak: GoogleEarth Şekil II-2 Proje Sahası na Ait Uydu Görünümü Şekil II-3 Proje Sahası nı Gösteren Fotoğraf 9

25 Şekil II-4 Şantiye Alanını Gösteren Fotoğraf-1 Şekil II-5 Şantiye Alanını Gösteren Fotoğraf-2 10

26 II.2 Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Baraj ve yapılacak olan baraja ilave etek santralı, regülatör, gövde ve savak tesisleri (dolusavak-disavak), çakıl geçidi/kum tutucular, iletim tünel ve kanalları, yükleme/dengeleme havuzu, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve tesisler, varsa kırma-eleme tesisi, beton santralı, teknik altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai depolama alanlarının, inşa edilecek baraj sahası içinde gerçekleştirilecek olan inşaat alanının ve varsa Maden Kanunu na göre açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak alanlarının, 1/25.000, 1/5000 ve/veya 1/1000 lik haritalar üzerinde gösterimi) DOKAY GIS departmanı tarafından lisanslı olarak kullanılmakta olan (Lisans no: ) ArcInfo 9.3 programı yardımıyla hazırlanan, Proje Sahası nı gösteren 1/ ölçekli topoğrafik harita Ek-C-1 ile Proje ünitelerinin konumlarını ve detaylı çizimlerini gösteren 1/5.000 ölçekli Genel Yerleşim Planı Ek-C-2 de sunulmuştur. Proje kapsamında yer alan ünitelerin kapladıkları yaklaşık alan büyüklükleri Tablo II-2 de verilmektedir. Proje de yapılması planlanan kapasite artışından dolayı herhangi bir ilave ünite yapılması planlanmamaktadır. Tablo II-2 Kavşak Bendi HES Projesi Ünitelerinin Kapladıkları Yaklaşık Alanlar Ünite Adı Kapladığı Alan (m 2 ) Gövde Derivasyon tünelleri giriş yapısı Derivasyon tüneli çıkış yapısı Enerji giriş yapısı Denge bacası 640 Santral Şalt Sahası D1 Depo Alanı D2 Depo Alanı D3 Depo Alanı D4 Depo Alanı D5 Depo Alanı Kırma-Eleme Tesisi (KET) KET Beton Santralı (BS) BS BS Proje kapsamında, ünitelerin inşasında kullanılmak üzere malzeme temini amacıyla malzeme ocağı kullanılması planlanmamaktadır. 11

27 III. III.1 PROJENĐN EKONOMĐK VE SOSYAL BOYUTLARI Projenin Gerçekleşmesi Đle Đlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları Bölüm I de de belirtildiği üzere Proje için hazırlanan RFR, DSĐ tarafından onaylanmıştır. Proje de yapılan değişiklikler (baraj gövdesinin kaya dolgu yerine silindirle sıkıştırılmış beton tipi olarak değiştirilmesi gibi) nedeni ile Proje bedeli ve yıllık giderler de son verilere göre güncellenmiştir. Proje nin ekonomik analizi yapılırken santralların daimi teçhizatının 35 yıl sonra tamamen yenileneceği dikkate alınmıştır. Proje nin toplam yatırım bedelinin bir kısmının öz kaynaklardan, bir kısmının da uluslararası kredi kuruluşlarınca karşılanması yoluna gidilecektir (Kavşak Bendi HES RFR, 2008). III.2 Projenin Gerçekleşmesi Đle Đlgili Đş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu Proje kapsamında yapılması planlanan tesislerin, 36 ayda tamamlanması, işletme süresinin de 49 yıl olması öngörülmüştür. Proje ye ait Đş Programı Şekil III-1 de verilmektedir. Bu tabloya göre; Ağustos 2008 tarihinde başlamış olan inşaat faaliyetleri 2011 yılı sonunda tamamlanacak ve Proje Mart 2012 tarihinde işletmeye alınacaktır. III.3 Projenin Fayda-Maliyet Analizi Proje de yıllık toplam enerji geliri TL dir. Keşif bedeli ve tesis bedelinden oluşan Proje bedeli ile toplam faiz, işletme-bakım ve amortisman giderlerinden oluşan yıllık toplam gider ise TL dir. Buna göre; Proje için belirlenen nakit akışına göre, memba gelişmeli durumda, DSĐ tarafından uygun görülen %9,5 iskonto oranı kullanılarak Proje nin yıllık enerji faydaları ile giderlerinin bugünkü değerleri hesaplanmıştır. Hesaplanan yıllık enerji faydalarının bugünkü değerlerinin toplamının, Proje giderlerinin bugünkü değerlerinin toplamına bölünmesi ile bulunan gelir-gider oranı 1,11 dir. Proje nin iç karlılık oranı ise %11,33 olarak hesaplanmıştır. III.4 Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri Su Temini ve Atıksu Arıtımı Proje nin inşaat aşamasında gerekli olan içme suyu piyasadan damacanalarla, kullanma suyu ise yakın kaynak ve yerleşimlerden tankerlerle temin edilecektir. Proje nin işletme aşamasında ise yalnızca personelin içme suyu ihtiyacından kaynaklı su kullanımı söz konusu olup, bu su ihtiyacı damacanalarla karşılanacaktır. 12

28 Şekil III-1 Proje ye Ait Uygulama Programı 13

29 Devam etmekte olan inşaat faaliyetleri sırasında personelden kaynaklı oluşan evsel nitelikli atıksular sızdırmasız fosseptikte biriktirilmektedir. Fosseptik dolduğunda, vidanjörle çekilerek Kozan Belediyesi nce bertaraf edilmektedir. Proje nin ilerleyen aşamalarında ayrıca, 600 ve 150 kişi kapasiteli iki adet paket arıtma tesisi kurulacak olup, atıksular bu paket arıtma tesislerinde Su Kirliliği Kontrolü Kontrolü Yönetmeliği (SKKY) Tablo 21 de verilen kriterleri sağlayacak şekilde arıtıldıktan sonra sızdırmasız fosseptikte veya tanklarda biriktirilecektir. Biriktirilen atıksu vidanjörle çekilerek SKKY Madde 20 (b) gereğince, içme ve kullanma suyu temin edilen Seyhan Havza sının dışına çıkarılması amacıyla Kozan Belediyesi ne verilecektir (bk. Ek-A). SKKY Madde 32 uyarınca, Proje kapsamında oluşan evsel nitelikli atıksuyun Kozan Belediyesi nce alındığına dair belgeler beş yıl süreyle saklanacak ve denetimler sırasında görevlilere beyan edilecektir. Paket arıtma tesislerinin proje onayları 2005/5 Atıksu Arıtma Tesisi Proje Onayı Genelgesi kapsamında yaptırılarak, arıtma tesisleri inşaatta 750 kişinin çalışacağı dönemden önce faaliyete geçirilecektir. Paket arıtma tesislerinden üç yılda bir kez çamur alınacaktır. Alınan çamurlar kurutma çukurlarında susuzlaştırıldıktan sonra Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri uyarınca Kozan Belediyesi katı atık depolama alanında bertaraf edilecektir. Proje nin işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular da 50 kişi kapasiteli fosseptikte biriktirilecek ve vidanjörle çekilerek Kozan Belediyesi nce bertaraf edilecektir. Sızdırmasız fosseptik projeleri Ek-D de sunulmaktadır. Sızdırmasız fosseptik projelerinden de görüleceği üzere, Proje nin işletme döneminde kullanılacak olan 50 kişilik fosseptik üç gözlü olarak inşa edilecektir. Fosseptiğin tüm gözlerinin en ve derinlikleri sırasıyla 1,35 m ve 1,60 m olacaktır. Gözlerin boyları ise sırasıyla 2,32 m, 1,16 m ve 1,16 m olacaktır. III.5 Kamulaştırma ve Yeniden Yerleşim Kavşak Bendi HES Projesi ni gerçekleştirmek için Tablo III-1 de gösterildiği gibi hem kamu hem de şahıs arazileri alınmıştır. Proje için gereken arazilerin içinde şahsa ait arazilerin yüzdesi görece düşüktür (bkz. Tablo III-1). Tablo III-1 Proje için Gereken Arazilerin Dağılımı Gereken Arazinin Türü Edinilen Arazinin Büyüklüğü (m 2 ) Toplam Edinilen Arazi Đçerisindeki Yüzdesi (%) Hazine Arazileri ,5 Orman Arazileri ,14 85,5 Şahıslara Ait Araziler ,0 TOPLAM ,14 100,0 ENERJĐSA, Proje için şahıslara ait arazilerin çoğunu gönüllü alım/satım anlaşmaları yoluyla edinmiştir. ENERJĐSA ve arazi sahipleri arasındaki müzakereler arazilerin satın alınmasında temel araç olmuştur. Müzakerelerin başarılı olmasının temel nedeni, etkilenen araziden halihazırda elde edilen gelir temel alınarak yapılan değerlemeden daha yüksek miktarda yapılan ödemelerdir. Değerleme bağımsız bir firma 14

30 tarafından yapılmıştır. Arazi sahipleri ekinler, ağaçlar ve yapılar da dahil olmak üzere mülkleri üzerinde bulunan varlıklar için mevcut piyasa değerlerinin üzerine çıkan bedellerde tazminat almışlardır. Arazi edinimi süreci ENERJĐSA Arazi Edinimi Ekibi tarafından yönetilmiştir. Bu arazilerin satın alınmasında izlenen adımlar aşağıdaki gibidir: 1. Etkilenen her bir parselin sahiplerinin tespit edilmesi; 2. Proje den etkilenen insanları Proje ve değerleme yöntemi hakkında bilgilendirmek üzere bilgilendirme toplantılarının düzenlenmesi; 3. Etkilenen taşınmaz varlıkların dökümünün bağımsız bir kuruluş tarafından çıkarılması ve değerlemenin yapılması; 4. Bağımsız kuruluş tarafından belirlenen değerleme bedellerini görüşmek üzere arazi sahipleriyle toplantılar ya da yüz yüze görüşmeler yapılması; 5. Arazi sahipleri tarafından gündeme getirilen konuların tespit edilmesi için ek saha ziyaretlerinin tamamlanması; 6. Etkilenen varlıkların değerleme bedellerinin revizyonu ve belirtilen değerleme fiyatı üzerinden artırımlı bedellerin tespit edilmesi; 7. Nihai tekliflerin hesaplanması ve bunların arazi sahiplerine bildirilmesi; 8. Alıcı ve satıcı arasında satın alma fiyatı konusunda anlaşmaya varılması; 9. Her bir arazi sahibi adına bir banka hesabı açılması (bütün masraflar ENERJĐSA tarafından karşılanmaktadır); 10. Satın alma bedellerinin banka hesaplarına aktarılması; 11. Tapu dairelerinde devir işlemlerinin tamamlanması (devir işlemleriyle ilgili bütün masraflar ve gerekli olduğunda ulaşım, yemek ve konaklama bedelleri ENERJĐSA tarafından karşılanmaktadır). Bütün tapu masrafları, idareye ödenen bedeller ve ulaşım/yeme-içme bedelleri ENERJĐSA tarafından karşılanmıştır. Proje, toprak edinimi sonucunda genellikle ortaya çıkan topraksızlaştırma, işsizlik, konutunu kaybetme, marjinalleşme, gıda güvenliği ve gelir kaybı ile hastalıklar, sosyal karmaşa ve ortak kaynakların kaybı gibi risklerin ortaya çıkmasına neden olmamıştır. Az sayıda hane, arazilerinin bir kısmını kaybetmiş, bir kısmı da yaşadıkları konutu kaybetmiştir. Bütün bu haneler nakit ödemeler ve/veya ayni yardımlar yoluyla tazmin edilmiştir. Yörede Proje den etkilenenler, Proje faydalanıcıları olarak istihdam edilmişlerdir. Ayrıca, pek çok insan kendi köyünde ya da yakın bir köyde yaşamaya devam ettiklerinden bu kişiler için sosyal dışlanma söz konusu olmamıştır. Bu haneler için gıda güvencesi riski söz konusu olmayacak ve gelir kaybı hem yüksek tazminat bedelleriyle hem de mümkün olduğunca Proje işgücüne katılım yoluyla ikame edilecektir. Proje kapsamında kullanılacak toplam alan ,14 m 2 olup, bu alanın ,14 m 2 lik kısmı 6831 sayılı Orman Kanunu na göre orman sayılan alandır. Kalan alanın m 2 si şahıs arazisi, m 2 si ise hazineye ait alanlardır. Orman sayılan 15

31 alanlar için Orman Genel Müdürlüğü nün (OGM) tarih ve 564 sayılı Olur u ile bedelli olarak kesin izin verilmiş olup, OGM nin konuya ilişkin tarih ve 3691 sayılı yazısında belirtilen ağaçlandırma bedeli, arazi izin bedeli ve teminat ENERJĐSA tarafından karşılanmıştır. OGM nin söz konusu yazısı Ek-A da sunulmaktadır. III.6 Diğer Hususlar Projenin ekonomik ve sosyal boyutları ile ilgili olarak bu bölümde aktarılacak başka bir husus yoktur. 16

32 IV. IV.1 PROJE KAPSAMINDA YER ALAN REGÜLATÖR, HES VE VARSA MALZEME OCAKLARI PROJELERĐNDEN ETKĐLENECEK ALANIN BELĐRLENMESĐ VE BU ALAN ĐÇĐNDEKĐ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLĐKLERĐN AÇIKLANMASI Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi (Etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek) Proje Sahası nın bulunduğu bölge, genellikle ormanlık alandır ve tarım yapılabilen alan oldukça azdır. Bölge halkı geçimini çoğunlukla orman işçiliği yaparak sağlamaktadır. Đnşa edilecek olan Kavşak Bendi Barajı depolamasız bir tesis gibi çalışacak, yalnız günlük depolama yapacaktır. Barajın dik bir vadide kurulacak olmasından ötürü ortalama bir baraj projesine göre nehir kenarlarında daha az miktarda arazinin su altında kalması söz konusudur. Proje kapsamında kullanılacak orman arazileri için OGM nin tarih ve 564 sayılı Olur u ile bedelli olarak kesin izin verilmiş olup, OGM nin konuya ilişkin tarih ve 3691 sayılı yazısında belirtilen ağaçlandırma bedeli, arazi izin bedeli ve teminat ENERJĐSA tarafından karşılanmıştır. OGM nin söz konusu yazısı Ek-A da sunulmaktadır. Proje kapsamında kullanılacak olan tarım arazilerinin tarım dışı amaçla kullanılması Adana Đl Tarım Müdürlüğü nce uygun görülmüş olup, Müdürlüğün konuya ilişkin yazısı Ek-A da sunulmaktadır. Ayrıca, Proje de yapılacak kapasite artışının 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu na göre uygun görüldüğüne ilişkin Adana Đl Tarım Müdürlüğü nün yazısı Ek-A da sunulmaktadır. Proje de üretilecek elektrik enerjisi enterkonnekte sistem kanalıyla bölge ve ülke çapında tüketicilere ulaşacaktır. Bunun yanı sıra, Proje kapsamında gerek yerel halkın ve gerekse de Türkiye nin farklı bölgelerinden personelin istihdam edilmesiyle Proje nin sosyo-ekonomik etki alanının ülke geneli olacağı söylenebilir. IV.2 Etki Alanı Đçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı IV.2.1 Meteorolojik ve Đklimsel Özellikler Bu bölümde, yörenin iklimini oluşturan mikro ve makro meteorolojik koşullar incelenerek bir değerlendirme yapılmıştır. Bölgenin mevcut meteorolojik durumu açıklanmış ve Kozan Meteoroloji Đstasyonu nda kaydedilen uzun yıllara ait veriler değerlendirilmiştir. Kozan Meteoroloji Đstasyonu Uzun Yıllar Meteoroloji Bülteni ( ) Ek-F de verilmektedir. Adana Đli nde iki tip iklim görülmektedir. Birinci tip kıyı ve ovalardaki Akdeniz iklimi; ikincisi yüksek yerlerdeki karasal iklimdir. Akdeniz ikliminin karakteri yaz mevsiminin sıcak ve kurak, kış mevsiminin ılık ve yağışlı olmasıdır. Adana Đli nin kuzeyi yüksek dağlarla 17

33 çevrilmiş olduğundan, il kuzey rüzgarlarına karşı kapalıdır. Bu sebeple, yaz ayları çok sıcak geçmektedir. Yağışların yarısı kış aylarında ve diğer yarısı da ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde görülmektedir. Bölgeye yaz aylarında yaklaşık 2-3 ay yağış düşmemektedir. Đl genelinde kot arttıkça ve kuzeye gidildikçe iklim daha serin bir hal almakta, yağışlar artmaktadır. Adana Đli nin kuzeyinde karasal iklim özellikleri gözlenmektedir. Yöredeki Meteoroloji Đstasyonu Kozan Meteoroloji Đstasyou na ilişkin bilgiler Tablo IV-1 de sunulmuştur. Tablo IV-1 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Çalışma Süresi Enlem 37,27 Boylam 35,49 Yükseklik Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Tufanbeyli Meteoroloji Đstasyonu ( ) 11 m Bölgenin Rüzgar Hızı Dağılımı Bölgedeki hakim rüzgâr hız ve yönünün belirlenmesi amacıyla, Kozan Meteoroloji Đstasyonu tarafından yılları arasında toplanan rasat bilgileri değerlendirilmiştir. Uzun yıllar ölçümlerine göre bölgede birinci derecede hakim rüzgar yönü kuzeykuzeybatıdır (NNW). Kozan Meteoroloji Đstasyonu tarafından yapılan ölçümler sonucunda uzun yıllar yıllık ortalama rüzgar hızı 2,0 m/s dir. 30 yıllık ölçümler sonucunda en hızlı esen rüzgarın yönünün NNW (Kuzey-kuzeybatı), hızının ise 23,4 m/s olduğu belirlenmiştir. Söz konusu ölçüm dönemi içinde ortalama 4,1 gün fırtınalı (rüzgar hızı 17,2 m/s), 49 gün ise kuvvetli rüzgarlı (rüzgar hızı 10,8-17,1 m/s) geçmiş olup, aylık ve yılık rüzgar esme sayıları Tablo IV-2 de verilmiştir. 18

34 Tablo IV-2 Rüzgarın Esme Sayıları (Aylık ve Yıllık) AYLAR YÖNLER Yıllık I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) Yıllık esme sayısına göre rüzgar gülü Şekil IV-1 de verilmektedir. NW NNW Yıllık N NNE NE WNW W ENE E WSW ESE SW SSW S SSE SE Şekil IV-1 Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Mevsimlere göre rüzgar esme sayıları Tablo IV-3, IV-4, IV-5 ve IV-6 da, rüzgar gülleri ise Şekil IV-2, IV-3, IV-4 ve IV-5 te verilmektedir. 19

35 Tablo IV-3 Kış Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Aralık Ocak Şubat TOPLAM N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) NW NNW N NNE NE WNW W ENE E WSW ESE SW SSW S Kış SSE SE Şekil IV-2 Kış Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü 20

36 Tablo IV-4 Đlkbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Mart Nisan Mayıs TOPLAM N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) NW NNW Đlkbahar N NNE NE WNW W ENE E WSW ESE SW SSW S SSE SE Şekil IV-3 Đlkbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü 21

37 Tablo IV-5 Yaz Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Haziran Temmuz Ağustos Yıllık N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) WNW W Yaz N NNW NW NNE NE ENE E WSW SW SE ESE SSW S SSE Şekil IV-4 Yaz Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü 22

38 Tablo IV-6 Sonbahar Mevsimine Ait Rüzgarın Esme Sayısı YÖNLER Eylül Ekim Kasım Yıllık N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WSW SW SE ESE SSW S Sonbahar SSE Şekil IV-5 Sonbahar Mevsimine Ait Esme Sayısına Göre Rüzgar Gülü Kozan Meteoroloji Đstasyonu nda yılları arasında kaydedilen ortalama rüzgar hızının yönlere dağılımına ilişkin veriler Tablo IV-7 de verilmiş olup, rüzgar hızının dağılımı grafiği Şekil IV-6 da gösterilmiştir. Ortalama rüzgar hızına göre çizilen yıllık rüzgar hızı ise Şekil IV-7 de sunulmuştur. 23

39 YÖNLER Tablo IV-7 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Yönlere Göre Ortalama Rüzgâr Hızı Dağılımı ( ) AYLAR YILLIK I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII N 2,6 2,9 2,4 2,2 2,4 2,4 2,6 1,9 2,1 2,3 2,6 2,6 2,4 NNE 2,4 2,7 2,4 1,9 1,7 1,8 1,6 1,3 1,8 2,0 2,0 2,2 2,0 NE 1,8 2,1 2,7 1,8 1,4 1,3 0,8 0,9 1,3 1,3 1,4 1,0 1,4 ENE 1,5 1,5 2,5 2,2 1,2 0,9 0,8 0,8 0,7 1,0 1,1 1,7 1,4 E 2,4 2,4 2,7 2,2 1,3 1,1 1,4 0,8 1,3 1,1 2,1 2,2 1,9 ESE 1,8 2,1 2,4 2,0 1,2 1,1 1,4 1,6 1,3 1,3 1,6 2,0 1,6 SE 1,4 1,8 1,4 1,2 1,2 1,2 1,2 1,7 1,6 1,3 1,1 1,3 1,4 SSE 1,4 1,7 2,0 1,7 1,5 1,4 1,5 1,6 1,7 1,4 1,2 1,1 1,5 S 1,3 1,9 1,9 1,5 1,2 1,6 1,3 1,3 1,5 1,3 0,9 1,0 1,4 SSW 1,3 2,1 2,0 2,2 1,9 2,2 2,1 1,9 1,9 1,7 1,4 1,3 1,9 SW 1,1 1,1 1,9 1,7 1,6 1,7 2,4 1,9 1,7 1,2 1,0 0,6 1,6 WSW 1,6 1,2 1,5 2,4 1,4 1,3 1,9 2,0 0,8 1,1 1,2 1,0 1,6 W 1,5 1,5 1,0 1,1 1,5 1,3 2,0 1,9 0,9 1,2 0,6 0,7 1,3 WNW 1,5 2,0 1,9 1,5 1,9 1,4 1,4 0,3 1,8 1,4 1,3 1,6 1,6 NW 3,0 3,3 2,6 2,3 2,3 2,5 3,7 4,0 3,1 2,9 3,3 2,8 3,0 NNW 3,5 3,6 3,2 2,9 3,2 3,4 3,4 3,1 3,3 3,5 3,5 3,1 3,3 Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) 3.0 Ortalama Rüzgar Hızı (m/sn) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Aylar Şekil IV-6 Ortalama Rüzgâr Hızı ( ) 24

40 NNW NW WNW W WSW SW SSW N S NNE NE ENE E ESE SE SSE Şekil IV-7 Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Gülü Esme sayılarına göre aylık rüzgar gülleri Şekil IV-8 de verilmektedir. WNW W NNW NW N NNE NE ENE E WNW W NNW NW N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SE SSE SW SSW S SE SSE Ocak Şubat 25

41 26 Mart N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Nisan N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Mayıs N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Haziran N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Temmuz N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Ağustos N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW

42 N NNW 200 NW WNW 50 W 0 NNE NE ENE E WNW W NNW NW N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE SW SSW S Eylül SE SSE SW SSW S Ekim SE SSE NNW NW N NNE NE NNW NW N NNE NE WNW 200 ENE WNW 200 ENE W 0 E W 0 E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SE SSE SW SSW S SE SSE Kasım Aralık Şekil IV-8 Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Gülleri Sıcaklık Adana Đli, Kozan Đlçesi nde 1975 yılından bu yana ölçülmüş en düşük hava sıcaklığı -5,0 0 C (21 Şubat 1985) ve en yüksek hava sıcaklığı ise 44,8 0 C (07 Ağustos 1987) dir ( 2007). Bölgenin aylara göre ortalama sıcaklık değişimleri Tablo IV-8 Şekil IV-9 ve Şekil IV-10 da verilmiştir. Tablo IV-8 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Uzun Yıllar Sıcaklık Verileri Sıcaklık (C) AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yıllık En Yüksek Sıcaklık(C) Ortalama Sıcaklık(C) En Düşük Sıcaklık(C) 25,0 26,9 31,2 37,3 41,5 42,1 44,4 44,8 43,4 39,5 32,4 26,7 44,8 9,5 10,2 13,3 17,5 21,9 26,0 28,9 28,9 26,2 21,7 15,4 11,0 19,2-4,0-5,0-3,6 2,0 5,3 11,0 15,0 14,8 13,0 3,6 0,7-2,2-5,0 Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) 27

43 180,0 160,0 140,0 Yağış Miktarı (mm) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ay Ortalama Toplam Günlük En Çok Şekil IV-9 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Aylık Sıcaklık Değerleri ( ) Sıcaklık Aylar Şekil IV-10 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri ( ) Bölgenin sıcaklık gün sayıları Tablo IV-9 da verilmektedir. 28

44 Tablo IV-9 Bölgenin Sıcaklık Gün Sayıları SICAKLIK RASAT SÜRESĐ (yıl) ORTALAMA GÜN SAYISI > 30 O C ,8 > 25 O C ,9 > 20 O C ,2 > 10 O C ,2 > 5 O C ,0 < -0,1 O C 31 2,2 < -3 O C 31 0,2 < -5 O C 31 0,0 Ortalama toprak üstü minimum sıcaklık 31 12,3 En düşük toprak üstü minimum sıcaklık 31-8,6 Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) Yağış Kozan Meteoroloji Đstasyonu tarafından kaydedilen 30 yıllık yağış verileri, bölgedeki ortalama toplam yağış miktarının 851,7 mm olduğunu göstermektedir. En çok yağış, kış mevsiminde düşmektedir. Söz konusu dönemdeki aylık ortalama toplam yağış miktarları göz önüne alındığında, en çok yağışın 109,8 mm ile Ocak ayında, en az yağışın ise 21,4 mm ile Ağustos ayında olduğu görülmektedir. Yıllık ortalama kar yağışlı gün sayısı ise 0,3 tür. Bölgedeki aylık yağış değerleri Tablo IV-10 ve Şekil IV-11 de verilmektedir. Tablo IV-10 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Yağış Verileri Yağış AYLAR Miktarı (mm) I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ortalama Toplam Yağış Miktarı(mm) Günlük En Çok Yağış Miktarı(mm) 109,8 80,1 90,9 96,1 87,8 59,3 22,6 21,4 33,6 57,5 83,1 109,5 851,7 135,1 60,1 54,6 61,0 107,9 97,0 55,1 60,9 134,2 93,8 152,5 84,0 152,5 Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) Yıllık 29

45 180,0 160,0 140,0 Yağış Miktarı (mm) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ay Ortalama Toplam Günlük En Çok Şekil IV-11 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Aylık Yağış Değerleri ( ) Bölgenin Bağıl Nem Dağılımı Yıllık ortalama bağıl nem oranı %58 dur. En düşük bağıl nem % 3,0 ile Nisan ayında ölçülmüştür. Bölgedeki ortalama ve en düşük bağıl nem değerlerinin yıl içindeki değişimi Tablo IV-11 ve Şekil IV-12 de gösterilmektedir. Bağıl Nem Ortalama Bağıl Nem(%) En Düşük Bağıl Nem(%) Tablo IV-11 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Bağıl Nem Verileri AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) Yıllık 30

46 Bağıl Nem (%) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ay Ortalama En Düşük Şekil IV-12 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Aylık Bağıl Nem Değerleri ( ) Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı Kozan Meteoroloji Đstasyonu tarafından yılları arasında kaydedilen bölgedeki sayılı günler değerleri Tablo IV-12 ve IV-13 te sunulmaktadır. Yıllık ortalama sisli gün sayısı 2,5 dir. Tablo IV-12 den de görüleceği üzere Haziran ayı 0,8 gün ile en sisli aydır. Yıllık ortalama dolulu gün sayısı ise 1,3 dür. Mart ayında 0,4 gün ile en dolulu ay olarak tespit edilmiştir. Bölgede yıllık ortalama kırağılı gün sayısı 2,1 dir. Tablodan da görüleceği üzere Ocak ayı 0,8 gün ile en kırağılı aydır. Gün Sayısı Ort. Kar Yağışlı Gün Sayısı Karla Örtülü Günler Sayısı Ort. Dolulu Günler Sayısı Ort. Sisli Günler Sayısı Ort. Kırağılı Günler Sayısı En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) Ort. Orajlı Günler Sayısı Tablo IV-12 Bölgedeki Sayılı Günler Değerleri AYLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 0,1 0,2 0,0 0,3 Yıllık 0,0 0,0 0,0 0,1 0,4 0,2 0,2 0,1 0,1 0,0 0,1 0,1 0,1 1,3 0,1 0,1 0,1 0,4 0,5 0,8 0,2 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 2,5 0,8 0,7 0,1 0,1 0,4 2,1 4,0 4,0 1,1 1,6 4,0 6,3 8,7 6,2 2,4 2,3 4,3 4,5 2,0 1,4 44,8 Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) 31

47 Tablo IV-13 Bölgedeki Sayılı Günler SAYILI GÜNLER RASAT SÜRESĐ(YIL) GÜN SAYISI >= 0,1 mm 31 93,8 Yağışlı günler >= 10 mm 31 28,1 >= 50 mm 31 1,7 Açık günler ,4 Kapalı günler sayısı 31 66,6 Bulutlu günler sayısı ,9 Enverziyonlu (sisli günler) sayısı 30 2,5 Kaynak : Devlet Meteoroloji Đşleri Gn. Md., Kozan Meteoroloji Đstasyonu ( ) Bölgedeki şiddetli yağış analizi değerleri ile ortalama dolulu ve orajlı gün sayıları sırasıyla Şekil IV-13, IV-14 ve IV-15 te verilmiştir Gün Sayısı Ocak Şubat Mart Nisan May ıs Haziran Temmuz Ağustos Ey lül Ekim Kasım Aralık Ay Yağış >= 0,1 mm Yağış >= 10 mm Yağış >= 50 mm Şekil IV-13 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Tarafından Kaydedilen Şiddetli Yağış Analizi Değerleri ( ) 32

48 Gün Sayısı Ocak Şubat M art Nisan M ayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ay Şekil IV-14 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Tarafından Kaydedilen Ortalama Dolulu Günler Sayısı ( ) Gün Sayısı Ocak Şubat Mart Nisan May ıs Haziran Temmuz Ağustos Ey lül Ekim Kasım Aralık Ay Şekil IV-15 Kozan Meteoroloji Đstasyonu Tarafından Kaydedilen Ortalama Orajlı Günler Sayısı ( ) IV.2.2 Jeolojik Özellikler (bölgesel jeoloji ve proje alan(lar)ı jeolojisi, varsa malzeme ocaklarının jeolojik yapısının fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, kırık ve çatlaklar, depremsellik, stratigrafik kolon kesitler, sondajlara ait loglar, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/ , 1/ ve/veya 1/5000 lik jeolojik harita ve lejandı, varsa jeotektonik etütler ve bunlara ait bilgi, şekil ve haritalar) Genel Jeoloji Proje Sahası ve yakın çevresinde stratigrafi, kaya türü, metamorfizma ve yapısal özellikleri açısından farklı kaya birimi toplulukları yer almakta olup, bunlar Paleozoyik ten 33

49 Senozoyik e kadar uzanmaktadır. Proje Sahası ve yakın çevresini gösteren 1/ ölçekli Genel Jeoloji Haritası Ek-G-1 de verilmektedir. Proje Sahası ve çevresine ait jeolojik bilgiler, Dolsar Mühendislik Ltd. Şti. tarafından hazırlanan Mühendislik Jeolojisi ve Doğal Yapı Malzemeleri Raporu ndan (Ocak 2009) (bk. Ek-G-2) yararlanılarak düzenlenmiştir. Stratigrafik Jeoloji Yukarı Seyhan havzasında yer alan Proje Sahası nda, Aladağ, Feke ve Görbiyes yapısal birimleri yer almaktadır (bk. Ek-G-3). Bu birimler içinde yer alan ve Proje Sahası nda yüzeylenen formasyonların tanımlamaları aşağıda verilmiştir. Aladağ Birimi Orta Toroslar ın batı kesiminden Doğu Toroslar a kadar uzanan allokton bir birimdir. Genellikle Devoniyen - Üst Kretase aralığını temsil etmektedir. Proje Sahası nda Gümüşali Formasyonu ile temsil edilmektedir. Devoniyen Gümüşali Formasyonu (Dg) Göl alanında Seyhan nehrinin Zamantı kolu üzerinde ve baraj yerinde sağ sahilde yüzeylenirler. Proje Sahası dışında kendinden daha yaşlı, Prekambriyenden-Silüryene kadar kaya birimleri üzerine uyumsuz olarak gelmektedir. Ancak formasyon, üzerine geldiği ve kendinden genç formasyonlar ile oldukça benzer litolojik özellikte ve sık kırıklı yapıda yamaç molozuyla örtülü olması nedeniyle dokanakları yoruma dayanmaktadır. Baraj yerinde örtü altında küçük alanlarda, özellikle sağ sahilde baraj ekseninin memba ve mansabında mostraları gözlemlenmiştir. Tektonik dokanaklı formasyon, kireçtaşı ve kumtaşı aratabakalı şeyllerden oluşur. Kumtaşı, kuvarsitik kumtaşı niteliğindedir. Koyu gri renkli, hafif metamorfizma sonucu yapraklı görünüm kazanmış şeyl, yer yer arduvaza dönüşmüş olup, ince-orta tabakalı yapıdadır. Çevrede yapılan araştırmalara göre, kalınlığı 500 m olarak ölçülmüş olup, yaşı Üst Devoniyen olarak belirlenmiştir. EĐE çalışmalarında birim, Söğüt formasyonu olarak adlandırılmıştır. Birimin üzerine uyumlu olarak Karbonifer yaşlı Ziyarettepe Formasyonu gelir. Feke Birimi Bu yapısal birim, Prekambriyen Tersiyer aralığının tüm sistemlerini temsil eder ve çoğunlukla şeyl tipi kırıntılı ve karbonatlardan oluşmuştur. Bu birim Proje Sahası nda, Emirgazi Formasyonu, Tuzludere, Ziyarettepe, Yığılıtepe, Katarası ve Köroğlutepesi formasyonları ile temsil edilmektedir (bk., Ek-G-4). 34

50 Prekambriyen-Kambriyen Emirgazi Formasyonu (Єe) Proje Sahası nın doğusunda daha genç formasyonlar üzerine tektonik olarak gelmiştir. Rezervuar alanında, Gökdere vadisi ile Zamantı suyu vadisi doğu yamacında yüzeylenir. Düşük derecede metamorfizma geçirmiş olan formasyon, rekristalize kireçtaşı, kayrak, meta kuvarsit ve meta kumtaşlarından oluşur. Alttan üste doğru kumtaşı-kayrak ardalanması, kireçtaşı ara katkılı kumtaşı-kayrak ardalanması ve en üstte ise kuvarsit şeklinde istiflenmiştir. Gri, yeşilimsi mor renkli, orta-kalın tabakalı, yer-yer laminalı yapıda olan formasyonun görünür kalınlığı m civarındadır. Formasyonun kendinden daha genç formasyonlar ile dokanakları tektoniktir. Formasyonun yaşı Prekambriyen-Alt Kambriyen olarak verilmiştir. Karbonifer Tuzludere Formasyonu (Ct) Baraj yerinin membasında, Andırap Köprüsü nün hemen yakınında Seyhan nehrinin sağ sahilinde yüzüylenirler. Koyu gri renkli olan formasyon, karbonlu şeyl ve şeylden oluşur. Bitümlü olup, bol fosillidir. Yer yer dolomit seviyeleri ihtiva eder. Üzerine ortalama 25 m kalınlıkta olan kuvarsitik kumtaşı gelir. Formasyonun üst düzeyleri kireçtaşı ile temsil edilir. Formasyona, baraj yerinde açılan temel araştırma sondajlarının çoğunda, Ziyarettepe formasyonun (Cz) altında rastlanmıştır. Formasyonun kalınlığı 150 m olarak verilmektedir. Formasyonun yaşı, çevrede yapılan çalışmalara göre Alt Karbonifer olarak belirlenmiştir. Üzerine Yığılıtepe kireçtaşı uyumsuz olarak gelir. Ziyarettepe Formasyonu (Cz) Baraj yerinin büyük bir kısmında ve göl alanın Göksu vadisinde kuzey-güney doğrultusunda yüzeylenirler. Genellikle kireçtaşı hakim litolojiyi oluşturur. Formasyon 3-5 m kalınlıktaki kuvarsit ile başlar ve birimin alt düzeyleri koyu gri-siyah renkli olup, karbonlu şeyl ile ardalanmalıdır. Üst düzeyleri ise laminalı karbonlu şeyl ile arakatkılıdır. Kireçtaşı yer yer dolomit arakatkıları içerir. Litolojisi tariflenen bu formasyon, baraj yeri sondajlarında aynı özellikleri ile saptanmıştır. Kireçtaşı, Karbonifer boyunca çökelmiş olup yaklaşık kalınlığı 350 m civarındadır. Formasyonun yaşı Karbonifer olarak tanımlanmıştır. Ziyarettepe Formasyonu, Yığılıtepe Formasyonu tarafından açısal uyumsuzluklar üstlenir. 35

51 Şekil IV-16 Baraj Yerinde Yüzeylenen Ziyarettepe Formasyonuna Ait Kireçtaşındaki Tabakalanma ve Eklemlerin Genel Görünümü Permiyen Yığılıtepe Kireçtaşı (Py) Baraj yeri, santral sahası ve göl alanının büyük bir kısmı bu formasyonla kaplıdır. Çoğunluğu neritik karbonatlardan, kireçtaşından oluşur. Orta-kalın tabakalıdır. Birim 3-5 m kalınlıktaki kuvarsit ile başlar, alt düzeyleri koyu gri-siyah renkli olup karbonlu şeyl ile ardalanmalıdır. Üst düzeyleri ise laminalı karbonlu şeyl ile arakatkılıdır. Kireçtaşı yer-yer dolomit arakatkıları içerir. Baraj yerinde Yığılıtepe Formasyonu nda açılan temel araştırma sondajlarında, yukarıda tanımlaması yapılan litolojik özellikler aynen tespit edilmiştir. Seyhan Nehri batı yamacında formasyonun dokanağı faylıdır. Çalışma alanında yapılan araştırmalarda, formasyonun alttaki birimlerle kontak ilişkileri, tektonik dokanaklar nedeniyle belirlenememiştir. Kireçtaşı, Permiyen boyunca çökelmiş olduğundan Alt, Orta ve Üst Permiyen yaşlı olarak kabul edilmiştir. Civarda yapılan çalışmalarda 400 m kalınlığında olduğu saptanmıştır. Yığılıtepe kireçtaşı üzerine Alt-Orta Triyas yaşlı gelen Katarası Formasyonu nu uyumlu olarak üstlemektedir. Formasyonun yaşı Permiyen olarak tanımlanmıştır. Triyas Katarası Formasyonu (TRk) Göl alanı sol sahilinde yaygın olarak sağ sahilinde sınırlı bir alanda maksimum göl seviyesinin üzerinde; baraj yerinde sağ sahilde yüzeylenmektedir. Baraj yerindeki dokanağı mekanik olarak saptanmıştır. Marn-şeyl-silttaşı ardalanmasından oluşmuştur. 36

52 Alacalı, pembe morumsu renkli birim, laminalı ve ince tabakalıdır. Kalınlığı civarda yapılmış çalışmalarla 250 m olarak ölçülen formasyonun yaşı Alt-Orta Triyas olarak kabul edilmektedir. Altında bulunan Yığılıtepe Formasyonu ile uyumlu, üzerine gelen Kretase- Jura kireçtaşı ile uyumsuzdur. Jura-Kretase Köroğlutepesi Kireçtaşı (JKk) Seyhan Nehri nin sağ sahilinde göl su seviyesinin çok üzerindeki kotlarda küçük ve münferit olarak yüzeylenirler. Açık gri renkli, orta-kalın tabakalı olan formasyon alt seviyelerinde dolomitle başlar, mikritik kireçtaşı ile devam eder ve yine dolomit seviyeleri ile arakatkılıdır. Yığılıtepe ve Katarası formasyonları üzerine uyumsuz olarak gelir. Kalınlığı civarda yapılan diğer çalışmalarda m olarak belirtilmiştir. Formasyonun yaşı fosil bulgularına göre Jura-Kretase olarak belirlenmiştir. Görbiyes Birimi Görbiyes yapısal birimi, Proje Sahası nda Mesozoyik (Kretase) yaşlı karbonat ve kırıntılı kayaları kapsamaktadır. Bu birim, inceleme alanımızda Kızlarsekisi Formasyonu ile temsil edilmektedir. Kretase Kızlarsekisi Formasyonu (Kk) Göl alanında, Seyhan Nehri nin kolu olan Göksu Nehri nin sağ sahilinde göl su seviyesinin üzerindeki üst kotlarda yüzeylenmektedir. Birkaç on metreden, birkaç yüz metreye kadar değişik kalınlıktadır. Formasyon meta kırıntılılardan oluşan, değişik boyuttaki kristalize dolomit ve kireçtaşı olistolitleri içerir. Meta kırıntılılar kil, mil, kum boyutundaki malzemenin düşük dereceli metamorfizma nedeniyle kil hamurla birlikte yapraklanma ve şisti yapı gösteren kayrak türü kayayı oluşturmuştur. Emirgazi Formasyonu nun altında gözlemlenmiştir. Dokanağı tektonik olup, Emirgazi Formasyonu kireçtaşı (Kk) üzerine sürüklenim ile gelmiştir. Üst Kretase yaşlı olan birim, araştırmacılar tarafından Görbiyes Tektonik Birliği ne dahil edilmiştir. Senozoik Kuvaterner Kuvaterner; Alüvyon, Yamaç Molozu ve Bloklu Yamaç Molozu ve Traverten ile temsil edilirler. 37

53 Alüvyon (Qal) Alüvyonlar, Seyhan Nehri ve onun kolları olan Zamantı ve Göksu nehirlerinin yatağında birikmişlerdir. Alüvyonlar, genelde tutturulmamış, gevşek değişik boyutta kireçtaşı ve az miktarda ofiyolit çakıl, taş ve blokları ile kumdan oluşmuştur. Çakıl, taş ve blokların oranı fazla olup kum, silt ve kil oranı ise çok düşüktür. Baraj yerinde Seyhan vadi tabanında sol sahilde KO-7 de nehire doğru 45 eğimli yapılan sondajda 10,50 m kalınlığında alüvyon geçilmiştir. Yamaç Molozu (Qym) Baraj yerinde ve göl alanında, Seyhan Nehri nin ana kolları olan Seyhan ve Göksu nehirlerinin aktığı vadilerin her iki yakasındaki yamaçlar ile dik yamaç eteklerinde yamaç molozu birikintileri vardır. Kalınlıkları baraj yerinde yapılan sondaj verilerine göre 0,50 m ile 20,40 m arasında değişmektedir. Çeşitli boyutta köşeli çoğunluğu kireçtaşı, az miktarda kuvars çakıl, taş ve blokların kille tutturulmasından oluşmuştur. Bloklu Yamaç Molozu-Talus (Qyb) Baraj yerinde sağ ve özellikle sol sahilde olmak üzere, vadi boyunca yer yer çok dik yamaçların eteğindeki kireçtaşlarında meydana gelen süreksizlikler kayayı bloklara ayırmış ve yer çekimiyle kopan kayalar yamaçlarda birikerek bloklu yamaç molozlarını, talusu oluşturmuştur. Bu bloklu yamaç molozları yersel olarak eğime bağlı olarak yamaç aşağı yavaş olarak vadiye doğru hareket etmişler ve yerli kireçtaşları tarafından hareketleri engellenmiştir. Çoğunluğunu yakındaki ana kayadan kopmuş büyük kireçtaşı blokları ile taş ve köşeli çakılların oluşturduğu molozlar, yüzeyde kırmızı kil, daha derinde karbonat, kalsit ve aragonit ile zayıf veya orta derecede tutturulmuştur. Sol sahilde yapılan KO17 ve KO18 no lu sondaj verilerine göre 46 m ile 49 m kalınlıklarda olduğu belirlenmiştir. Bloklu yamaç molozlarının altında dayanımsız özellikteki karbonlu şeyllerin bulunması, bloklu yamaç molozları oluşmadan önce bu kısımda derin bir aşınmanın olduğunu düşündürmektedir. Güncel olarak dik yamaçlar boyunca çakıl boyutundaki kireçtaşlarının uygun buldukları yerlerden vadi aşağıya dökülerek biriktikleri söz konusu çalışma kapsamında yapılan arazi gezilerinde gözlemlenmiştir. 38

54 Şekil IV-17 Baraj Yeri Sol Sahilindeki Bloklu Yamaç Molozlarının Görünümü Traverten (Qtr) Barajın sağ sahilinde Andırap Köprüsü yakınında karstik olarak boşalan kireçtaşından boşalan kaynakların oluşturduğu m kalınlığında bir traverten oluşumu mevcuttur. Yapısal Jeoloji Orta Torosların güney kısmında, Aşağı Seyhan Havzası nda yer alan Proje Sahası ve yakın dolayı, ayırtman stratigrafi, yapı ve kaya türü özellikleri açısından aralarında belirgin ayrılıklar bulunan birbirleriyle tektonik dokanaklı değişik tektono-stratigrafik birlikleri kapsar: Bu tektonik birlikler Aladağ Birimi, Feke Birimi ve Görbiyes Birimi olarak sıralanr. Proje Sahası nda bu birimlere ait kaya türleri yer almaktadır. Proje Sahası Hersiniyen ve Alpin orojenezlerinin etkisinde kalmış ve bugünkü tektonik şeklini, Alp orojenezi ve bu orojenezin muhtelif safhalarında kazanmıştır. Bu orojenezin etkisinde kalan bölgede formasyonların farklı yönde gelişen stresler ile birkaç kez kıvrımlanma ve faylanmalara maruz kalmışlardır. Proje yi esas itibariyle etkileyen, formasyonların doğal sıralanımını bozan, jeolojik çözümlere yeraltı bulguları olmadan, jeolojik çözümlemede zorluk çıkaran yapısal şekiller; özellikle faylar ve eklemler sahada çok sık olarak tespit edilmiştir. Genelde Seyhan Nehri ne kabaca paralel, büyük kırıklarla orijinal şekli bozulmuş deforme bir antiklinal varlığından, yoruma açık olarak söz edilebilir. 39

55 Bölgesel olarak yapılmış jeolojik çalışmaları derleyen, özellikle MTA tarafından hazırlanmış jeoloji haritalarında, doğu ve batıdan gelen kretesaların etkisinde sürüklenimlerin olduğu görülmektedir. Ayrıca normal ve ters düşey faylara sıkça rastlanmaktadır. Rezervuar dışında çalışılan alanda, özellikle ana kaya üzerindeki örtü nedeniyle jeolojik formasyon dokanaklarının net olarak belirlenememesi ve derinlik boyutunda bilgiler edinilmeyi sağlayan ve sorunun çözümünü destekleyen yeterli sayıda araştırma sondajı olmadığından, eldeki verilerle birkaç tektonik model konulabilir. Bunların birincisi şariyajlı ve ekaylı, ikincisi devrik kıvrımlı, ters faylı, üçüncüsü ise normal ve ters faylı bir antiklinoryum alternatif yapısal modelleridir. Bunlardan gerçek yapısal modelin ortaya çıkarılması, yüzeyden tespit edilen sorunlara çözüm sağlayacak yerlerde ilave araştırma sondajları yapmakla mümkün görülmektedir. Baraj yerindeki kireçtaşı ve şeyller genel olarak batı yönde eğimlidir. Ancak faylara yakınlığı nedeniyle, doğrultu ve eğimle belirlenmiş tabaka düzlemlerinin duruşları farklılıklar göstermektedir. Yığılıtepe Kireçtaşında tabakalanma KD-GB doğrultulu, eğimleri KB yöndedir. Gümüşali Formasyonu nda tabakalar KB-GD doğrultulu GB ye eğimlidirler. Kıvrımlanma oluşturan tabaka ölçümü yapılmamış, yeni sahada kıvrım tespit edilmemiştir. Süreksizliklerden hakim eklem takımlarının oluşturduğu eklem sistemi, KB- GD, 80 GB-düşey, KD-GB, KB, K-G, D olarak ölçülmüştür. Faylar, zon oluşturan normal, ters ve sürüklenim (şariyaj) olarak saptanarak Ek-G-7 de verilen haritada gösterilmiştir. Daha yaşlı Gümüşali Formasyonu nun üst kotlarda ve kireçtaşı üzerinde görülmesi kontağının kalın zon oluşturması düşük açılı fay olarak yorumlanmıştır. Olasılı bu durum baraj eksen kesitinde gösterilmiştir. Rezervuar alanında tabakalanmalar, eksenleri KKB-GGD gidişli olan senklinal ve antiklinlerden oluşan kıvrımlanmaya uygun olarak, KD ve GB yönlere eğimlidir. Rezervuar alanında baraj yerine nazaran daha az sayıda normal fay saptanmıştır. Emirgazi ile Gümüşali formasyonları; Ziyarettepesi ile Yığılıtepe formasyonları; Katarası ile kireçtaşı ve traverten arasındaki dokanaklar uyumsuzdur. Mühendislik Jeolojisi Baraj Yeri Baraj yerinde, gri-koyu gri, ince-orta taneli, genelde ayrışmasız taze, yer yer az ayrışmış, sert, RQD yüzdesine göre genelde iyi kaliteli, fakat süreksizliklerin yoğun olduğu yerlerde yer yer orta ve zayıf kaya niteliğinde, çoğunluğu kireçtaşı olan, karbonlu kireçtaşı, dolomit, yer yer ince şeyl seviyeli Ziyarettepe formasyonu (Cz) yüzeylenmektedir (bk. Ek-G-5 ve Ek-G-6). Baraj yerinde yapılan temel araştırma sondajlarında yer yer birkaç cm ile 10 m boyutuna varan büyüklükte karstik erime boşluklarına rastlanmıştır. Erime boşlukları kalsit, kil ve silt dolguludur. Kireçtaşları genelde geçirimli çok geçirimli, yer yer az geçirimli, 40

56 nadiren geçirimsiz özelliktedir. Daha önce yürütülen fizibilite çalışmaları sırasında baraj yerinde açılan kuyu loglarına göre, kireçtaşında tek eksenli basınç direnci ortalama olarak UCS=60-75 MPa olarak verilmiştir. Çatlak sıklığı geniş aralıklı ( mm) yer yer orta geniş ( mm) ve RQD=%50-75 dir. Kireçtaşı kaya kütlesinin suya doygun halde iken, Kaya Kütlesi Mühendislik Sınıflaması nın (RMR) yaklaşık değerlendirilmesiyle, M-RMR=57 olarak bulunmuştur. Bu duruma göre, kütlenin Kohezyonu, c= kpa, Đçsel Sürtünme Açısı, Ø=30, Deformasyon Modülü ise en az Em=15 Gpa dır. Taşıma gücü ise, yine ampirik olarak RMR puanına göre ve ayrıca RQD esas alınarak yapılan hesaplamalardan yaklaşık olarak qa= MPa olarak bulunmuştur. Enerji Tüneli Tünel girişinde açılan TSK-1 ve TSK-2 nolu temel araştırma sondajları yüzey jeolojisi verileri (bk. Ek-G-7) ile arazi gözlemlerine göre tünel kazısı; gri,bazen koyu gri, kısmen bej renkli, ince-orta taneli, genelde ayrışmasız taze, yer-yer az ayrışmış, sert, genelde geniş aralıklı çatlaklı ve kısmen çok geniş aralıklı çatlaklı, yer-yer sık çatlaklı, eklemli ve faylı, çatlaklar kalsit dolgulu, yer-yer karstik erime boşluklu, eklem yüzeyleri dalgalı-kaba dalgalı, tabaka düzlemleri düzlemsel, az kaba yüzeyli, yer-yer düz, çatlak açıklıkları dar-çok dar, RQD yüzdeleri yüksek olduğundan iyi kaliteli, kısmen orta kaliteli, yersel olarak karbon ve kum içerikli, nadiren ince şeyl ara tabakalı, kireçtaşlarında açılacaktır. Formasyon orta-kalın tabakalı olup, tabaka eğimleri kuzey batıya doğrudur. Baraj yeri ve enerji tüneli güzergahında mevcut kayaların özelliklerinin belirlenmesi amacıyla, yukarıda belirtilen çalışma kapsamında ayrıca, BSK-1, BSK-3, BS-4, BSK-5, BSK-6, BSK-7, BSK-8 (baraj yeri) ve TSK-1 no lu (enerji tüneli) temel araştırma sondaj kuyuları açılmıştır. Bu sondaj kuyularının değişik derinliklerden alınan karot örnekleri üzerinde, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Maden Mühendisliği Bölümü Kaya Mekaniği Laboratuvarı nda aşağıda listesi verilen deneyler yapılmıştır: Tek eksenli basınç dayanımı Doğal birim hacim yoğunluk Gerçek porozite yüzdesi Elastisite modülü Poisson oranı Kohezyon Đçsel sürtünme açısı Üç eksenli daynım Deney sonuçlarına göre baraj yeri enerji tüneli güzergahındaki kayaçların özellikleri Şekil IV-17 de verilmiştir. 41

57 Kaynak: Dolsar, Şekil IV-18 Baraj Yeri ve Enerji Tüneli Güzergahında Yer Alan Kayaların Özellikleri Jeolojik Koşulların Baraj Yerine Etkisi Yapılması düşünülen baraj yerinde, gri-koyu gri, ince-orta taneli, genelde ayrışmasız taze, yer yer az ayrışmış, sert, RQD yüzdesine göre genelde iyi kaliteli, fakat süreksizliklerin yoğun olduğu yerlerde yer yer orta ve zayıf kaya niteliğinde, çoğunluğu kireçtaşı olan, karbonlu kireçtaşı, dolomit, yer yer ince şeyl seviyeli Ziyarettepe formasyonu (Cz) yüzeylenmektedir. Baraj yerinde açılan KO-6, KO-12 ve KO-15 no lu kuyu loglarına göre, kireçtaşında tek eksenli basınç direnci ortalama olarak UCS=60-75 MPa olarak verilmiştir. Çatlak sıklığı geniş aralıklı ( mm) yer yer orta geniş ( mm) ve RQD=%50-75 dir. Kireçtaşı kaya kütlesinin suya doygun halde iken, Kaya Kütlesi Mühendislik Sınıflaması nın yaklaşık değerlendirilmesiyle, M-RMR=57 olarak bulunmuştur. Bu duruma göre, kütlenin 42