Arş. (i ör, Murat S A Y IL I1 Yard.Doç.Dr. Adnan f

Transkript

1 Türkiye 2. Tarım Ekonom isi Kongresi, 19*46 - A d ana Cilt: I Sayfa: 231 T Ü R K İ Y E D E F IN D IĞ IN Ü R E T İM V E P A Z A R L A M A S IN D A F İ S K O B İ R L İ K V E Ö Z E L S E K T Ö R Ü N R O L Ü Arş. (i ör, Murat S A Y IL I1 Yard.Doç.Dr. Adnan f 1. G İ R İ Ş Dünya da fındığın en fazla yetiştirildiği ülke Türkiye dir yılı verilerine göre, Türkiye de aile işletmesinde ha alanda yetiştirilmekte olan fındık (Anonymous, 1995), yaklaşık 5 milyon kişinin hemen hemen tek geçim kaynağı durumundadır. Fındık başta Ordu, Giresun ve Trabzon olmak üzere Karadeniz kıyı şeridinde bulunan hemen her ilde yetiştirilmektedir Türkiye, dünya fındık üretiminin ortalama %65-70 ine ve dünya fındık ihracatının da % ine sahiptir. Türkiye nin ulaşmış olduğu bıi sayısal üstünlüğü yanında, yetiştirmekte olduğu bazı çeşitleri de, dünyanın en kaliteli fındıklarıdır (Ayfer, 1984). Türkiye nin geleneksel tarım ürünleri ihracatı içerisinde daima ilk üç sırada yer alan fındık, 1962 yılından bu yana destekleme alımına tabi tutulmuş ve alımlarla Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği ( F İS K O B İR L İK ) görevlendirilmiştir. Gerek ortaklarının, gerekse teslimatta bulunmak isteyen tüm üreticilerin ürünlerini devlet adına satın alan, işleyen ve ihracatını gerçekleştiren Fiskobirlik. yıllar itibariyle değişmekle birlikte, ortalama tüm ürünün 1/3 ünü satın' almaktadır. Ürünün geri kalan kısmı özel sektör tarafından satın alınmakta ve değerlendirilmektedir. Yapılan bu çalışmada, Türkiye ve diğer üretici ülkelerin fındık üretim durumu ortaya konulduktan sonra, üretim aşamasında özellikle Fiskobirlik in üreticilere yönelik faaliyetleri ile fındığın gerek yurt içi gerekse yurt dışı pazarlama durumu ve pazarlama aşamasında Fiskobirlik ve özel sektörün rolleri araştırılmaya çalışılmıştır. Ayrıca belirlenen sorunlara ilişkin çözüm önerileri de getirilmeye çalışılmıştır. 2. T Ü R K İ Y E D E F IN D IK Ü R E T İM İN D E F İ S K O B İ R L İ K V E Ö Z E L S E K T Ö R Ü N R O L Ü Türkiye de fındık üreticilerine üretim aşamasında en büyük katkıyı Fiskobirlik sağlamaktadır. 28 Temmuz 1938 tarihinde beş Fındık Tarım Satış Kooperatifinin birleşmesiyle Giresun da kurulan Fiskobirlik, fındığın üretim, işleme ve ticaretinde ulaslararası bilgi ve organizasyona sahip, fındık 'Gaziosmanpaşa Üniversitesi. Ziraat Fakültesi. Tanın Ekonomisi Böliimii. T O K A T

2 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül - Adana ('ili: I Sayfa: 232 konusunda uzmanlığıyla dünyanın önde gelen kuruluşlarındandır Fiskobirlik in, 67 kooperatife bağlı in üzerinde ortağı bulunmaktadır. Ortaklarının ürününe devamlı satış imkanı ve pazarlar bulmak, büyük kuruluş olmanın kazançlarından üreticileri yararlandırmak, ortaklarına ve üreticilere üretim araçları sağlamak, piyasaya düzen getirmek, fındık ürününü yurt içi ve dünya pazarlarında en iyi şekilde değerlendirmek, üretimi kontrollü ve bilimsel yöntemlerle geliştirmek, standartlara uygun yüksek kaliteli ürün teslimini teşvik etmek amacıyla kurulan Fiskobirlik; yalnızca ortaklarının değil, teslimatta bulunmak isteyen tüm üreticilerinin ürünlerini devlet adına satın alarak işlemekte ve ihracatını gerçekleştirmektedir (Anonyınous, 1991). Fiskobirlik, destekleme alımlarının yapıldığı yıllarda üreticilere gerek pazar, gerekse fiyat yönünden her zaman garanti durumundadır. Fındık rekoltesinin yüksek olduğu yıllarda, özel sektör tarafından alınamayan ürünlerin tamamı Fiskobirlik tarafından satın alınmakta ve üreticilerin mağdur olmaları önlenmektedir. Ancak bu durum Fiskobirlik i, arz fazlası ürünleri saklayan bir depo durumu haline getirmiştir Fındığın pazar ve fiyat yönünden garanti durumunda olması, üretim alanlarının taban arazilere yayılmasına, dolayısıyla da üretim miktarının artmasına neden olmaktadır. Fiskobirlik, üreticiler açısından sadece ürünlerini sattıkları bir pazar olmayıp, fındık üreticilerine zaman zaman güçlendirme kredisi veya avans kredisi adı altında bir kredi kaynağı; çoğu kez çeşitli araç-gereç (atomizer, pülverizatör, branda, çuval gb.) ve tarımsal girdi (ilaç gb.) temin eden bir ofis; hatta tarım kültürü aktarımı ile bir çeşit danışmanlık hizmeti sunmaktadır. Çizelge 1 incelendiğinde; üreticilerin üretim için gerekli girdileri Fiskobirlik ten, serbest piyasaya göre, yaklaşık % oranında (ilaç daha yüksek) daha ucuza alabildikleri görülmektedir. Fiskobirlik, ücretsiz olarak yaprak ve toprak analizleri yapmakta ve raporlar üreticilerin adreslerine gönderilmektedir Ayrıca, yaprak ve toprak örneklerinin nasıl alınacağı, tarımsal savaş ilaçlarının nasıl kullanılacağı vb konularda üreticilere yönelik eğitim faaliyetleri yürütülmektedir Birlik, destekleme alım fiyatlarını ve finansman gereksinimini belirlemek amacıyla maliyet hesabı ve rekolte tahmin çalışmaları da yapmaktadır (Anonymous, 1994). Özel sektör (fındık tüccarları) ise; fındığın üretim aşamasında, isteyen fındık üreticilerine faizle para vererek, tarımsal girdi almalarına yardımcı olmakta, bu sayede üreticileri kendilerine bağımlı hale getirmektedirler

3 Türkiye 2. Tanın Ekonomisi Kongresi. 19% - Adana ( 'iit: I Sayfa: 233 Üretici ürününü hasat ettikten sonra, borç aldığı fındık tüccarına piyasa fiyatından fındığını satmaktadır Ayrıca özel sektör, ihtiyaç duyduğu zamanlarda Fiskobirlik ten de fındık satın almaktadır Çizelge I. lisk o h irlik Tarafından Satılan (Midilerin Fiyatları vc Üreticiye Sağlattığı K ar Oranı İI..U SA TILA N K ; \ M P A N Y A 1) Ö N K M 1 (İİRDİI.LR (* ) - Miktar (kg) X Değen (Bin T l,) Iskonto Oram (%) ATOMİZÖR - Miktar (adet) Piyasa Fiyatı (TL) FKB Fıvnlı (TL) Iskonto Oram ("n) p f l.\ K R İZ A T Ö R - Miktar (adet) Piyasa Fiyatı (TL) X KB Fiyatı (TL) 1X Iskonto Oram (%) BRANDA - Miktar (adet) 104 0X Piyasa Fiyatı (TL) FKB Fiyatı (T L ) Iskonto Oranı (%) e r V A L - Miktar (adet) X Piyasa Fiyatı (TL) FKB Fiyatı (TL) Iskonto Oram (%) (*) Kampanya dönemi tarihinde sona erdiğinden, rakamlar tarihi itibariyledir. Kasnak: Fiskobirlik Kayıtları. Giresun, T Ü R K İY E D E F IN D IĞ IN P A Z A R L A M A S IN D A F İS K O - B İR L İ K V E Ö Z E L S E K T Ö R Ü N R O L Ü Fındık üreticileri, genellikle Ağustos ayında hasat ettikleri ürünlerini, günlük harmanlama döneminden sonra, Eylül ayından itibaren çuvallayarak kabuklu halde pazara arzetmektedirler Bu aşamada üreticiler, ürünlerini fiyat ve peşin ödenme durumlarına göre; ya özel sektöre (fındık tüccarlarına) ya da ortağı bulundukları Fiskobirlik e satmaktadırlar 1962 yılından bu yana devlet adına fındık alımı yapan Fiskobirlik, 1963, 1988, 1989 ve 1990 yıllarında tamamen kendi adına alım yapmıştır Fiskobirlik, % 50 randımanlı I kg kabuklu fındık için belirlenen taban fiyattan alımlarda bulunmaktadır. Fiskobirlik in devlet adına destekleme alımı yapması sayesinde, fındık fiyatlarının serbest piyasa fiyatlarının altına düşmesi önlenerek üreticinin yeterli bir gelir elde etmesi sağlanmaktadır (Kılıç, 1993) Çizelge 2 incelendiğinde, Fiskobirlik in, bazı yıllar değişmekle birlikte, Türkiye fındık üretiminin ortalama % ünü satın aldığı

4 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eylül Adana ('Üt: I Sayfa: 234 görülmektedir. Ancak Fiskobirlik in alım miktarında son yıllarda bir azalma görülmektedir. Hatta 1993 yılında Fiskobirlik, Türkiye fındık üretiminin yok denecek kadar az bir kısmını (%0.74) satın alabilmiştir Özel sektör ise, Türkiye fındık üretiminin ortalama % sını satın almıştır Bu durum, üreticilerin çoğunluğunun ürettikleri fındıkları özel sektöre satmayı tercih ettiklerini göstermektedir Çizelge 2. Türkiye Fındık Üretiminde l'iskohirlik vc fi/cl Sektörün Alım Paylım Y ıl Türkiye t Yetimi (ton kabuklu) (1) Fiskobirlik Alımı (ton k ab u k lu ) (2) l'iskohirlik l avı ("») (2 1) ( )/el Sektör Alım ı (ton kabuklu) (3) O /el Sektörün I V ı( " «) U D Ort Kaynak: Fiskobirlik Kayıtları. Giresun Çizelge 3 incelendiğinde; Fiskobirlik in fındık ürün bedellerinin tamamını peşin ödeyemediği görülmektedir. Ürün bedellerinin ortalama %70-80 ı alımların ilk 3-4 ayı içerisinde ödenmektedir Nitekim, 1993 yılında Türkiye fındık üretiminin ( ton) ancak % ünü (2 221 ton) satın alabilen Fiskobirlik, o yıl, diğer yıllara göre, düşük seviyede gerçekleşen fındık ürün bedellerinin ancak %72.07 sini Aralık ayının sonuna kadar, geri kalanını ise 1994 yılında ödeyebilmiştir Ç izelge 3. Fiskobirlik.Alım Badelerinin Yıllara Göre Odeıne Oranları Fiskobirlik tarihinde Oranı Kalan Miktar (T L ) Oranı Yıl Alım ı (ton) /Mim R eddi (T L ) Ö denen Miktar (T L ) (" >) (" O Kaynak: Fiskobirlik K ayıtlan, Giresun, Piyasaya arzedilen fındığın büyük bir kısmının fındık tüccarları tarafından alınmasının nedenleri şu şekilde sıralanabilir (Kaptangil, 1988) - Fındık tüccarları, ortalama olarak fındığa daha yüksek fiyat vermekte ve Fiskobirlik alım fiyatları düşük kalmaktadır.

5 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Eyliil Adana Cih: I Sayfa: Fındık tüccarları satın aldıkları fındıkların bedellerini peşin ödemektedirler. Fiskobirlik ise ödemelerin tamamını peşin yapamamakta ve ödeme süresi uzayabilınektedir (Çizelge 3). Bu durum, geçimlerini fındığa bağlamış olan üreticileri zor durumda bırakmakta ve ödemeleri peşin yapan fındık tüccarlarını tercih etmelerine neden olmaktadır. - Özellikle son yıllarda Fiskobirlik in fındık üreticilerine yönelik nakdi kredi uygulaması bulunmamaktadır Bu nedenle üreticiler, fındığın üretim aşamasında kullandıkları çeşitli tarımsal girdileri (ilaç, gübre, vb ) temin edebilmek için gerekli nakit ihtiyaçlarını fındık tüccarlarından karşılamakta, buna karşın hasat ettikleri ürünlerini piyasa fiyatından fındık tüccarlarına satmaktadırlar - Fındık tüccarları piyasadaki fındık fiyatı dalgalanmalarına daha çabuk uyum sağladıklarından, istedikleri zaman fiyat değişikliklerine gidebilmektedirler Ancak Fiskobirlik in serbest piyasada oluşan fiyattan fındığı satın alması sözkonusu olamamaktadır 3.1. Fındığın İç Piyasaya Pazarlaııması Fındık üreticilerinden Fiskobirlik ve özel sektör tarafından satın alınan' ürünler, son tüketim aşamasına getirilerek iç piyasaya arzedilmektedir İç piyasaya arzedilen ürünler; - Fiskobirlik tarafından; kavrulmuş iç fındık, beyazlatılmış iç fındık, kıyılmış iç fındık, fındık unu, dilinmiş fındık, füre, pralin, fisko, fıskat, nuga ve fındık ezmesi şeklinde, - Özel sektör tarafından; iç fındık, kıyılmış iç fındık ve fındık unu olarak paketli, ayrıca şekerli ve kakaolu olarak da fındık nugası, çikolata kaplanmış barlar, çikolata ve benzeri ürünler şeklinde pazarlanmaktadır Fiskobirlik satın almış olduğu fındığın bir kısmını kendi tesislerinde işleyerek iç ve dış piyasaya arzetmekte, bir kısmını da özel sektöre (gıda sanayii, ihracatçı firmalar gb ) vererek fındık pazarının genişlemesine yardımcı olmaktadır. Özel sektör de, üreticiden ve bazı yıllar Fiskobirlik ten satın almış olduğu fındıkları kendi fabrikalarında işleyerek iç ve dış piyasalara satmaktadır. Fındık kırma fabrikaların sayısı ve günlük kapasitelerinin verildiği Çizelge 4 incelendiğinde, Türkiye de özel sektöre ve Fiskobirlik e ait toplam ton iç/8 saat kapasiteli 170 adet fındık kırma fabrikasının olduğu görülmektedir. Bu fındık kırma fabrikalarından, 650 ton iç/8 saat kapasiteli 17 adeti Fiskobirlik e aittir. Fındık işleme tesisleri sayısı ise toplam 28 adet olup yıllık kapasiteleri ton/iç tir. Bunların en önemlilerinden biri Fiskobirlik e ait yıllık 33

6 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, 4-6 EylüI996 - Adana 000 ton/iç kapasiteli Giresun Entegre Fındık İşleme Tesisleredir Diğer tesisler özel sektöre aittir (Anonymous, 1994) Çizelge 4. Fiskobirlik vc Özel Sektöre Ait Fındık Kırına Fabrikaları ve Giiıılük Kapasilclcri Ö Z F L SFK T Ö R IİSK O H İRI.IK T O P L A M Fabrika Kapasite (ton Fabrika Kapasite (ton Fabrika Kapasite Sayısı iç 8 saat) Sayısı iç/8 saat) Sayısı (ton iç 8 saat) Sakarya Bolu Zonguldak Sam sun Y2 680 Ordu Giresun Trabzon T O P I.A M Yıllık Kapasite : * 300 ] loıı iç Yıl Kaynak: Fiskobirlik Kayıtlan, Giresun.!995. Fiskobirlik, devlet adına destekleme alımı yaptığından, stok durumuna bağlı olarak bazı yıllar Milli Eğitim ve Milli Savunma Bakanlığına da fındık vermektedir yılında bu bakanlıklara verilen fındık miktarı ton/iç dir Ancak bütün bunlara rağmen Türkiye nin fındık tüketiminin yeterli olduğunu söylemek zordur. Nitekim, Türkiye nin iç tüketimi ortalama ton/iç civarındadır yılında Türkiye iç tüketiminin % r i ( I I 702 ton/iç) Fiskobirlik, % 21.9 u (3 298 ton/iç) ise özel sektör tarafından karşılanmaktadır (Çizelge 5). Ç izelge 5. Fiskohirlik'in Yıllar İtibariyle Yurt İçi Satış Miktarı Vc Türkiye Tüketim indeki Fiskobirlik Payı Yıl İç Satış Miktarı (ton iç) (1) İhraç Kayıtlı Satışlar (ton iç) (2) Milli hğitim -M illi Savunma Bakan. Veri lenf ton i ç K 3) Direkt İç Piyasaya Verilen (ton/iç) ( 4 ) ( l - ( 2-3 ) ) Türkiye iç Tüketim i (ton iç) (5) Fiskobirlik Pavı (%) l (D (2) i (1) 1991 yılında FKB H a tm ilerin in fındık ilıray etm e izni verildiğinden, hu yılda iç tüketim deki FKB pavı teshil edilememiştir. (2) 1994 yılı iç satış rakamı tarihi itibariyle verilm iştir (3) Kabuklu fındıklar «50 randıman esası üzerinden iç e çevrilm iştir Kaynak: Fiskobirlik Kayıtlan. Giresun Fiskobirlik in iç piyasaya satışları Genel Müdürlük bünyesinde yeralan Pazarlama Müdürlüğünce ve sözleşmeli Başbayiler aracılığı ile gerçekleştirilmektedir Fiskobirlik in bazı bölgelerde birden fazla olmak üzere Türkiye genelinde 41 ilde toplam 97 başbayisi bulunmaktadır Fiskobirlik'in (4 5)

7 Türkive 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, Adana Cilt: I Sayfa: 2.37 iç piyasa satışları içerisinde, zaman zaman sanayicilere, ihracatçı firmalara direkt ihraç veya işleyerek ihraç etmek koşulu ile kabuklu veya iç fındık satışları da dahildir. Ancak bu tür satışlar genellikle sanayici ve ihracatçıların fındığa ihtiyaç duyduklarında yapılmaktadır (Anonymous, 1995) Fındığın Dış Piyasaya Pazarlanması Türkiye de üretilen fındıklar dış piyasalara hem Fiskobirlik, hem de özel sektör tarafından pazarlanmaktadır. Fındığın dış piyasalara satışı, ya direkt olarak dış alıcılara ya da dış temsilcilikler aracılığı ile sanayicilere veya aracı firmalara yapılmaktadır. Fiskobirlik in Almanya, Fransa, İngiltere. B D T, ABD ve İtalya da dış temsilcilikleri bulunmakta, Hollanda, İsviçre ve Kanada da da temsilciliklerin açılması için çalışmalar sürdürülmektedir Dış temsilcilikler, kendi firmaları adına mal almayıp, sadece aracı olmakta ve bunun karşılığında belli oranda bir komisyonla çalışmaktadırlar. Fındığın dış piyasaya pazarianmasında özel sektör ihracatçılarla temsil edilmekte olup, satışta aracılar kullanmamakta, direkt olarak kendisi fındığın ihracını gerçekleştirmektedir (Anonymous, 1995). Fındık ihracatına; yıllık rekolte, fiyat spekülasyonları, stok miktarları, fındık üreten diğer ülkelerin üretim miktarları, fındığın yerine ikame edilebilir badem üretimi ve fiyatları etki etmektedir (Yalçın, 1994). Fındığın nispeten lüks bir tüketim malı olması, fiyatlarının yüksek olması daha yüksek gelir-tüketim elastikiyetine sahip kişilerce tüketimini zorunlu kılmıştır. Bu nedenle fındık, önemli ölçüde AB. B D T gibi daha çok dış pazarlar için üretilmektedir Gelişmekte olan ülkelerin en önemli sorunlarından biri olan döviz kaynaklarının yetersizliğinin çözümünde ihracatın artırılması ilk akla gelen yoldur (Tanrıvermiş, Gündoğmuş, 1992). Fındık 1980 yılında Türkiye nin toplam ihracatı içerisinde % pay alırken, bu oran 1994 yılında 3 93 olmuştur. Ancak bu düşüş oranda olup, fındığın döviz getirisi yıllar itibariyle artış göstermiştir (Çizelge 6 ). Türkiye fındık ihracat değerinin ortalama % I4 39 unu Fiskobirlik, %85.61 ini ise özel sektör tarafından gerçekleştirmiştir Fiskobirlik e ait fındık ihracat değerinin hergeçen yıl azalmakta olduğu görülmektedir. Bu durum ise, fındığın dış piyasalara pazarianmasında Fiskobirlik ten ziyade özel sektörün hakim durumda olduğunu göstermektedir

8 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi Adana ( 'ili: I S C i/e le e 6 TCirkivc (îenel İhracatı. Türkiye. Fiskobirlik \e O /el Sektör Fındık İhracat Değerleri Yıl Türk iye (îeııel İhr (m ilyon SK İ) Türkiye Fındık İhr (m ilvon $X 2) m : n fiskobirlik Fındık İhr. (ıııilvon SK3) Fiskobirlik Pavı (% ) (3 2) , ()/. Sekh" Fındık Üır (m ilvon 5SK2Ü- O n 0 *)«*> Kaynak: I ııujık Fkoııomik Raporu T C. Sanayi ve Ticaret Hakanlığı, Ankara Fiskohirlik Kayıtları, (oresun l iivı C ") ( j j i " ( «2.35 J3.K4 « xx.92 «6.21 *> «5.61 Çizelge 7 incelendiğinde, yılları arasında Türkiye fındık ihracatının ortalama % 1 5 inin Fiskobirlik, % 8 5 inin ise özel sektör tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir yılında Türkiye fındık ihracatının % sini gerçekleştiren Fiskobirlik in ihracat oranının son üç yılda ( ) % 5 in altında kaldığı görülmektedir. Bir başka ifadeyle, fındık alımında olduğu gibi, Türkiye fındık ihracatının büyük bir kısmı Fiskobirlik ten ziyade özel sektör tarafından gerçekleştirilmektedir Ç i/clg c 7, Tiirkive I-indik İhracatı. Fiskobirlik ve Ü /el Sektör I-'ındık İhracat Miktarları Yıl Türkiye Fındık Ilır, (ton i;) ( 1 ) Fiskobirlik Fındık İhracatı (ton iç ) (2) Fiskobirlik Payı ( <>)<2 1) ' Ö zci Sek. Fındık İhracatı (ton iy) (3) Özci Sektör Payı ( '>X3 1) IX M l X Ort X Kaynak; Fındık Fkonom ik Raporu T C Sanayi w Ticaret Hakanlığı. Ankara, 1995 Fiskobirlik Kayıtlan. ( tiresini. 1995

9 Türkive2. Tarım Ekonomisikongresi, Eylül 1996 ( 'ıil:i Sayfa: 239 Türkiye nin fındık ihracatı; kabuklu, iç ve işlenmiş olarak yapılmaktadır Son üç yıllık Türkiye fındık ihracatının yaklaşık / o 'u kabuklu, %66-74 ü iç ve %29-33'ü İşlenmiş olarak gerçekleştirilmiştir (Bozoğlu ve diğ., 1996). Dünya fındık tüketimini tek başına karşılayabilecek düzeyde fındık üreten Türkiye, üretmiş olduğu tüm fındığı satamamaktadır B ıı durum özellikle Fiskobirlik in depolarında aşırı miktarda fındık stoğunun oluşmasına neden olmaktadır Fındık stoklan, yıllık üretim miktarının ihracat miktarı ile iç tüketim toplamından fazla olmasından kaynaklanmaktadır Talep fazlası üretimin gerek kooperatifler gerekse özel sektör tarafından depolanması, ilave depo maliyetleri nedeniyle ürün maliyetlerini artırmaktadır Yıllara göre değişmekle birlikte dünya fındık stoklarının büyük bir kısmım Türkiye fındık stoğu oluşturmaktadır (Çizelge 8 ). Dımya fındık stoğunun ortalama % 'u Türkiye'de yer almaktadır. Ancak 1990 ve 1994 yıllarında dünya fındık stoğunun tamamı Türkiye de yer almıştır Buna karşın 1992 yılında Türkiye'nin findik stoğu en düşük seviyede ( o 18.63) gerçekleşmiştir. Türkiye nin fındık stoğunun ortalama %90,37'si Fiskobirlik depolarında, kalan kışını ise üretici ve özel sektörün elinde bulunmaktadır (, i/elge X Türkiye vc Pu m a Fındık Slukkınıukıkı (ielişmelcr (fon ıçj Yıl liskohirlik ( D Türkı\c fiıutık Stok ilfıman l iskohirlik l'avı ("< )( 1 3) Diğerleri l ) iğ a Payı T") (2 3) Toplanı (1 2)< 3) YVınUrcl\ıv ı ["..1 (3 4 ) 1, A m ta 1 kındık S to k u (4 ) 19X c 6 X! vm (» S9I X9 1 vm 73 6X6 9I.0X X X7 (»XX vm IX.63 l x o 5 o vm 54 9(>(> XX X vm (K) vm X9.6X X Ort. 39 i m X X (*) Stok mktarlan I K\ lül tarihi itibariyledir Kaynak: l'iskobırlik Kayıtları. (Ürcsun Bu durum özellikle destekleme altınlarından kaynaklanmaktadır Çünkü, destekleme alımlarınm amaçlarından en önemlisi, arz fazlası ürünün devlet tarafından satın alınıp, gerekirse stok yapılarak piyasada fiyatların düşmesini önlemektir Devlet, fındık üreticisinin mağdur olmasını önlemek amacıyla tüm ürünü satın almakta, satın almış olduğu üründen ihraç edemediği miktarın bir kısmını değişik şekillerde değerlendirmekte (M illi Eğitim-Milli Savunma Bakanlıklarına verilmesi gb ), geri kalan kısmını ise stoklamaktadır

10 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi, 1996 ( 'ili: I Sayfa: S O N U Ç V E Ö N E R İ L E R T ü rkiye de fındığın üretim pazarlanmasında Fiskobirlik in etkisi birtakım nedenlerden dolayı giderek azalmaktadır Buna karşın özel sektör, fındık gerek alımında. gerekse yurt içi ve yurt dışı ticaretinde ağırlığım hergeçen gün hissettirmektedir. Fiskobirlik, üreticilere yönelik eğitim, girdi temini, kredi ihtiyacını karşılama gibi faaliyetlere daha ağırlık vermelidir. Bunun için gerekli olan finansman ihtiyacı devlet tarafından karşılanmalıdır Destekleme alımı yapmakla görevlendirilen ve devlet güdümünde faaliyet gösteren Fiskobirlik in, bu yapısından kurtarılıp özel sektör karşısında tamamen eşit şartlarda rekabet edebilecek duruma getirilmesi gerekmektedir. B u sayede, gerek yurt içinde sahip olduğu teknik donanım, gerekse ihracattaki birikimiyle belli bir kapasiteye ulaşmış bulunan Fiskobirlik in m evcut kapasitesini daha iyi kullanması sağlanabilecektir. Fiskobirlik in fındık alımında daha etkin bir rol oynayabilmesi için, serbest piyasa fiyatları iyi takip edilmeli ve piyasadaki fındık fiyatı dalgalanmalarına uyum sağlanabilmelidir. Birlik tarafından satın alınan ürünlerin bedelleri peşin ödenmelidir. Ayrıca üreticilerin üretim periyodu sürecinde gerekli olan nakit ihtiyaçları, düşük faizli kredi uygulamaları ile giderilmeli ve üreticilerin mağdur olmaları önlenmelidir. Fiskobirlik e ait fındık kırma fabrikalarının çoğu eski teknoloji ile çalışmaktadır Fiskobirlik in bu konuda yaptığı yatırımlar yeterli değildir. M evcut olan tesisler modernleştirilmeli ve daha fazla yatırım yapılması devlet tarafından teşvik edilmelidir Ayrıca fındık işleme tesisi sayılarının da artırılması gerekmektedir. Bu konuda özel sektörün daha fazla yatırım yapması özendirilmeli ve bu amaçla düşük faizli yatırım ve işletme kredileri verilm elidir Özellikle Fiskobirlik in depolarında, destekleme alımlarından dolayı, aşırı miktarda fındık stoğu bulunmaktadır. Bunu önlemek amacıyla fındık üretim alanları biran önce sınırlandırılmalıdır. A yrıca geleneksel fındık pazarlarında fındık tüketimini daha da artırmak ve yeni pazarlarda fındığı tanıtabilmek amacıyla reklam ve tanıtım kampanyaları düzenlenmelidir Fiskobirlik stoklarında bekleyen fındıklar reklam ve tanıtım kampanyaları çerçevesinde paketler halinde Çin. Rusya, japonya, Yeni Zelanda gibi yüksek gelirli ülkelre gönderilmelidir. Bu kampanyaların maliyetlerini karşılamada destekleme ve fiyat istikrar fonu kullanılmalıdır.

11 Türkiye 2. Tarım Ekonomisi kongresi, Eylül Adana C ilt : 1 Sav fa: 24 i K A Y N A K L A R Anonyınous, Fiskobirlik El Broşürü, Giresun Anonymoııs, 1994/a. Fındık Ekonomik Raporu, T C Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Ankara Anonymoııs, 1994/b Production Yearbook, FAO, Roma Anonymous, 1995 Fiskobirlik Kayıtları, Giresun Ayfer, M., Dünya da ve Türkiye de Fındık, Türkiye Ekonomisinde Fındığın Yeri ve Önemi Semineri, İA V, İstanbul Bozoğlu, M. ve diğ., Türkiye nin Sert Kabuklu M eyveler Piyasasındaki Gelişmeler, Fındık ve Diğer Sert Kabuklu M eyveler Sempozyumu, Samsun Kaptangil, K., Fındığın Pazarlanması, C.Ü Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt:4, Sayı: 1, Tokat. Kılıç, O., Türkiye Fındık Ekonomisi ve Fındığın Pazarlamasında Kooperatiflerin Rolü, Türk Kooperatifçilik Kurumu, Karınca Dergisi, Sayı No: 684, Ankara. Tanrıvermiş, H, E. Gündoğmuş, 1992 Türkiye de Fındık Üretiminde Sorunlar ve Kooperatifçilik, Çiftçi ve Köy Dünyası Dergisi, Sayı: 96, Ankara. Yalçın, İ, 1994 Türkiye de Fındık İhracat Sektörünün Yapısı ve İhracat Fiyatlarının Analizi, A Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, (Basılm am ış), Ankara.