MÜZİĞİN BİREYSEL İŞLEVLERİ İLE ERİKSON UN PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMININ İLİŞKİLENDİRİLMESİ

Transkript

1 649 MÜZİĞİN BİREYSEL İŞLEVLERİ İLE ERİKSON UN PSİKO-SOSYAL GELİŞİM KURAMININ İLİŞKİLENDİRİLMESİ ÖZTOSUN ÇAYDERE, Öznur-DEMİRKAYA, Ezgi TÜRKİYE/ТУРЦИЯ ÖZET Müziğin insan yaşamındaki işlevlerinden biri olan bireysel işlevlerine bakıldığında, bireyin dengeli ve doyumlu, sağlıklı ve başarılı, duyarlı ve mutlu olması için davranışları veya davranışsal yapıları üzerinde belirli izler bırakan müziksel estetik/artistik etkime ve tepkime biçimlerini kapsar (Uçan, 1997:13). Bütün bunların gerçekleşmesi sonucu kişilik gelişiminde olumlu izler bırakan bir süreç oluşur. Bu bağlamda kişilik bireyi başkalarından ayıran; bireyin doğuştan getirdiği ve sonradan kazandığı özelliklerin bir bütünüdür (Senemoğlu, 2002: 78). Bireyi başkalarından ayıran özellikleri arasında müziğin önemli rolü ve etkisi yadsınamaz. Çevresinde sevilen kabul edilen bir birey sonuçta kendine güvenen başarılı sağlıklı bir birey olabilir. Bireysel ilişkilerin şekillenmesinde ve gelişmesinde başlangıçta anne ya da onun yerine geçen yetişkinlerden başlayarak daha sonra aile, okul şehir ve dünyadaki diğer insanlar önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle müziğin bireysel işlevleri ile Erikson un psiko-sosyal gelişim kuramının ilişkilendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma, 0-18 yaş arası bireylerle sınırlıdır. Erikson un psiko-sosyal gelişim kuramının 0-18 yaş arası dönemleri ele alındığında müziğin bireysel işlevleri ile ilişkisinin olduğu ortadadır. Bu bağlamda annenin dolayısıyla çocuğun sağlıklı birey olması ile annenin dinlediği müziğin ve ninnilerin ilişkisi, çocuğun bağımsız hareket edebilmesi ile müzik eşliğinde vücudunu kullanmasının ilişkisi, çocuğun girişimciliği ile toplu ya da bireysel müzik yapmanın ilişkisi, çalışma alışkanlığı ve sorumluluk duygusunun geliştirilmesiyle okul etkinliklerinin ilişkisi genel bir sonuç olarak söylenebilir. Belirtildiği gibi yapılmış pek çok çalışmada bu durumu desteklemektedir. Anahtar Kelimeler: Müziğin bireysel işlevleri, psiko-sosyal gelişim kuramı, müziğin etkisi. ABSTRACT When it is looked at the individual functions of music that is one of the functions of music in the human life, it includes musical aesthetic/artistic effect and reaction types which leave certain tracks on the behavioral structures or behaviors of the individual to be balanced, satisfied, successful, sensitive and happy (Uçan, 1997:13). With the realization of these a process is formed that leaves positive tracks on the personality development. In this context personality is term that distinguishes a person from others and a combination of

2 650 all of the characteristics which were come with birth and gained later (Senemoğlu, 2002: 78). The significant role and effect of music among the characteristics that ditsinguishes a person from others cannot be denied. As a result a person who is liked and accepted in his social surrounding can be self confident, successful and healty person. In the shaping and development of the individual relationships, firstly mother or adults who take over her roles and then the other people in family, school, city and world play an important role. For this reason the association of the individual functions of music with the Erikson s psychosocial development theory is aimed. This study is limited with the individuals at the age of 0-18, the association of individual functions of music with the Erikson s psychosocial development theory. It is obvious that there is a relationship between individual functions of music and Erkson s psychosocial development theory when the term between 0-18 ages is handled. In this context as a general result it can be said that there is a relationship between the healthiness of mother and so of child, and the music and the lullabies, a relationship between the freely behaviors of child and his usage of his body with music, a relationship between his entrepreneurship and to make music individually or with a group, a relationship between development of studying habit and responsibility feeling and activities at school. As mentioned before this situation is supported by many studies. Key Words: Individual function of music, psychosocial development theory, the effect of music. GİRİŞ Senemoğlu na göre (2002: 78) kişilik bireyi başkalarından ayıran bireyin doğuştan getirdiği ve sonradan kazandığı özelliklerin bir bütünüdür. Duygularımız, yeteneklerimiz, güdülerimiz, mizacımız (huyumuz), sosyal, fiziksel psikomotor ve bilişsel özelliklerimiz, karakter ve değerlerimiz, inançlarımız, tutumlarımız, görüşlerimiz tüm özelliklerimiz kişiliği oluşturur. Bireyin sosyal fiziksel çevresinde tutarlı olarak gösterdiği kişilik özelliklerinin oluşumunu betimleyen kişilik gelişimi üzerinde çalışan psikologların bu konudaki görüşleri arasında farklılıklar bulunmakla birlikte, kişiliğin bireyin doğuştan gelen kalıtsal özellikleriyle çevresel etmenlerin etkileşimine bağlı olarak şekillendiği bilinmektedir. (Can, 2002: 111). Bu bağlamda kişilik gelişimi deyince ilk akla gelen iki kuram vardır. Bunlardan biri psikolojide önemli bir yer tutan Freud un psikanaliz kuramı, diğeri ise Erik Erikson un psikososyal gelişim kuramıdır. Freud a göre kişilik psikoseksüel evreler adı verilen beş sabit evre içinde gelişir. (Arı, Üre, Yılmaz, 1998: 29). Erik Erikson Freud un kuramını ergenlikten sonra yaşlılığa kadar geliştirerek sekiz psiko sosyal gelişim dönemi olarak tanımlamıştır Her iki kurama göre, her dönemde kritik olan ihtiyaçların

3 651 doyurulması, çatışmaların çözümlenmesi gerekmektedir. Her dönemdeki çatışmanın niteliği ve bu çatışmanın çözümlenmesinde önemli etkileri olan bireyler farklılaşmaktadır. (Senemoğlu, 2002: 80). Senemoğlu na göre (2002: 87) Freud ve Erikson un dönemlerinin karşılaştırılması: Dönem ve Yaş Aralığı Freud Erikson Etkilenen Kişiler Kazanılması Olası En İyi Özellikler 1: (0-1 Yaş) Oral Temel güvene karşı güvensizlik Anne yada onun yerine geçen yetişkin Güven ve iyimserlik 2: (1-3 Yaş) Anal Bağımsızlığa karşı utanma ve şüphecilik Anne Baba yada onun yerine geçen kişi Kendi kendini kontrol etme duygusu ve yeterliği 3: (3-6 Yaş) Fallik Girişkenliğe karşı suçluluk duyma 4: (6-12 Yaş) Gizil Başarıya karşı aşağılık duygusu 5: (12-18 Yaş) Genital Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası Temel olarak aile Okul, arkadaş ve komşular Akran grupları, lider modelleri Amaçlılık, yönlülük etkinlikleri başlatma yeteneği Okulla ilişkili becerilerde yeterlik Eşsiz benlik imajı, liderlik modelleri, kendine uygun bir kimlik seçme Bu doğrultuda, Erikson un psiko-sosyal gelişim kuramı incelenerek müziğin bireysel işlevleriyle ilişkilendirilmiştir. Çalışma, 0-18 yaş arasındaki bireylerle ve müziğin bireysel işlevlerinin Erkson un psiko sosyal gelişim kuramı doğrultusunda ilişkilendirilmesi ile sınırlıdır Bu bağlamda, Uçan a göre müziğin bireysel işlevleri şöylece sıralanabilir: Bireyin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yaşamındaki durağanlığı devingenleştirme, devingenliği durağanlaştırma ve giderek bunları belirli bir devingenlik ya da durağanlık düzeyinde tutma,

4 652 Bireyi ilkel dürtülerden arındırma (bireydeki bu tür dürtüleri ortaya çıkarma-ifade etme-boşaltma ve böylece bireyi onlardan arındırma), Bireyi, müzik yapma, müzik yaratma, müzik dinleme (tüketme), müzikle oynama vb. etkinlikler yoluyla fiziksel, devinişsel, duyuşsal ve bilişsel yönlerden sağlıklı bir arınım ve doyum sağlama, Bireyi sağlıksız bunalım ve gerilimlerden uzak tutma, bireyi sağlıklı bir bunalım ve gerilim içine sokma, bireyin içinde bulunduğu bunalım ve gerilim durumunu sağlıklı bir düzeyde tutma, Bireyin devinimlerini dengeleme, devinimlerdeki ritimsel akışı düzenleme, bireyin devinimlerini denetleme yeteneğini geliştirme, böylece bireye doğrudengeli-rahat-yeterince gevşek ve yumuşak bir bedensel duruş ve deviniş olanağı sağlama, Bireyin kendini tanımasına, kendine güvenini artırmasına, kendini kanıtlamasına, kendini gerçekleştirmesine, kişiliğini geliştirmesine, yaşamını zenginleştirmesine ve böylece kendisine daha sağlıklı, mutlu bir yaşam kurmasına olanak sağlama, katkıda bulunma, Bireyin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yeteneklerini geliştirmesine katkıda bulunma; bireyin bilişsel-duyuşsal-devinişsel gelişimini hızlandırma, Bireydeki yaratıcı gücü uyandırma, bireyin yaratma yeteneğini zenginleştirme ve onun gelişimini hızlandırma, Bireydeki girişme-deneme-kullanma-uyarlama-değiştirme-geliştirme eğilimlerini güçlendirme, Bireyin sesini ve ses üretme organlarını daha iyi tanıma, daha etkili ve verimli biçimde kullanma ve denetleme yeteneğini geliştirme, Bireyin artan/boş zamanlarını etkin olarak ve zevkli uğraşılarla değerlendirmesine olanak sağlama (giderek çalışma saatleri azalmakta, boş zaman artmakta, artan boş zamanın insanın tinsel/tensel sağlığını bozmadan en iyi nasıl değerlendirilebileceği sorusuyla karşılaşılmaktadır. Bu ve benzeri sorunların çözümünde müziğin, öteden beri çok yönlü ve etkili işgörüleri olduğu bilinmektedir), İş, çalışma ve üretim yerlerindeki tekdüzeliği giderme, tinsel/tensel yorgunluğu azaltma, çalışma zevki ve sevinci yaratma, başkasıyla gereksiz yere konuşmadan alıkoyma, başkasını rahatsız etmeme; böylece bireyde düzenli, etkili, verimli ve mutlu bir çalışma alışkanlığı oluşmasına katkıda bulunma. Bireyin dikkatini toplamasına, farkına varma-belleme-anımsama-düşünme vb. yeteneklerinin gelişmesine, duygularını güçlendirme ve denetlemesine, kendini anlamasına ve anlatmasına ve kendisi hakkında olumlu görüş geliştirmesine katkıda bulunma,

5 653 Bireysel sağaltımda (tedavide) kullanışlı bir araç ve etkili bir yol/yöntem olma (müzikle sağaltım/müzik yoluyla sağaltım), Bireysel ve gruplu danışmada, zihinsel özürlü ve otistik çocukları sağaltmada ya da iyileştirmede, uyumsuz çocuklardaki uyum bozukluklarını gidermede, sinirsel-tinsel rahatsızlıkları gidermede etkili bir uyarıcı ya da araç olma, Belli duyguları inceltme ve yüceltmeyi kolaylaştırma, Bireyin içinde yaşadığı doğal, toplumsal ve kültürel çevreye duyarlılığının artmasına, gelişmesine ve derinleşmesine olanak sağlama, Bireyin çalışma, iş yapma, yaratma, disiplin, sorumluluk, başarı, güven, coşku, beğeni, sevgi duygularını uyandırma-geliştirme-kökleştirmezenginleştirme-derinleştirmeye olanak sağlama (Uçan, 1996). Bölüm I Bu bölümde, Erikson un psiko-sosyal gelişim kuramının; Temel güvene karşı güvensizlik Özerkliğe karşı utanç ve kuşku Girişimciliğe karşı suçluluk duygusu Başarıya karşı aşağılık duygusu Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası evreleri ele alınarak, Uçan ın (1997:13) bireyin dengeli ve doyumlu, sağlıklı ve başarılı, duyarlı ve mutlu olması için davranışları veya davranışsal yapıları üzerinde belirli izler bırakan müziksel estetik / artistik etkime ve tepkime biçimlerini olan müziğin bireysel işlevleri ile ilişkilendirilmiştir. Temel Güvene Karşı Güvensizlik İlk dönem doğumdan bir buçuk yaşına kadar süren bir dönemi kapsar. Bu dönemde haz bölgesi ağızda belli başlı davranış biçimi olarak emme, ya da içine alma gösterilebilir. Bebek bu dönemde etrafındaki uyarıcıları içine almaya çalışır. Bunu hem emme biçiminde hem de diğer duyu organlarıyla yapmaya çalışır. Örneğin gözleriyle etrafında gördüklerini içine almaya, kulaklarıyla duyduklarını içine almaya çalışır. Bu dönemin ikinci kısmında diş çıkarmayla birlikte ısırma davranışı görülmeye başlar (Bacanlı, 2002: 88). Özellikle çocuğun yaşamının birinci yılında annesinin yada onun yerine geçen yetişkininin yakınlığı, sıcaklığını hissetmesi kendisini terk etmeyeceğinden emin olması gerekmektedir. Bu nedenle, çocuğun ihtiyaçlarını giderirken ve uyanık olduğu zamanlarda annenin yada onun yerine geçen yetişkinin çocuğu sevmesi, okşaması, ilgilenmesi onunla konuşması temel

6 654 güven duygusunu oluşturucu davranışlardır. (Senemoğlu, 2002:86). Bebeğin temel güven duygusunun göstergeleri beslenme kolaylığı, uyku derinliği ve bağırsaklarının gevşekliğidir. (Bacanlı, 2002: 88). Bütün bunlar annenin çocuğuna davranışları ile ilgilidir. Bu bağlamda annenin sağlıklı kişilik gelişimine sahip olması ve bunu sürdürmesi söz konusudur. Anne için de olan bu dönemde, annenin rahatlamaya ve huzura ihtiyacı vardır. Anne müzikten yararlanarak sağlıklı kişilik gelişimine erişebilir. Şöyle ki Uçan ın bireyin kendini tanımasına, kendine güvenini artırmasına, kendini kanıtlamasına, kendini gerçekleştirmesine, yaşamını zenginleştirmesine ve böylece kendisine daha sağlıklı, mutlu bir yaşam kurmasına olanak sağlayan müziğin bu işlevi ile bu dönem ilişkilidir. Anne bütün bunları müzik yaparak ya da dinleyerek gerçekleştirebilir. Annenin dinlediği müziklerle kendini daha iyi hissetmesi hâlinde, çocuğuna daha sabırlı ve rahat davranabilecegi, böylece çocuğun kişilik gelişimi üzerine annenin olumlu etkisinin olabileceği söylenebilir. Ayrıca çocuğun güven duygusunun gösterimlerinden biri olan uyku derinliğinde müziğin etkisi dolayısıyla ötelerden beri kullanılan ninnilerin rolü büyüktür. Dünyanın bütün kültürlerinde yer alan ağır, sakinleştirici, yinelemeli sözlü melodiler (Say, 2005: 573) olarak tanımlanan ninniler, hem çocuğun rahatlaması hem de annenin ninniyi söyleyerek rahatlaması bakımından önemlidir. Özerkliğe Karşı Utanç ve Kuşku İkinci dönem bir buçuk yaşında başlayıp üç yaş civarında biter (Bacanlı, 2002: 89). Çocuğun bir yaşından sonra kaslarını kontrol altına alması ve psikomotor davranışlarındaki gelişme kendi kendini kontrol etmesini ve bağımsız hareket etmesine olanak verir. (Senemoğlu, 2002: 86-87). Yürümeyi ve konuşmayı öğrenmiş olan çocuk kısmen de olsa annesinden bağımsız hareket etmekte kendi isteği doğrultusunda girişimlerde bulunabilmektedir. Artık çocuk tipik bir biçimde başkalarının yardımını da red ederek yapmak istediklerini kendi başına yapmakta ısrar etmektedir (Can, 2002: 122). Bireyin bilişsel, duyuşsal, devinişsel gelişimini hızlandırma, bireyin devinimlerini dengeleme, devinimlerdeki ritimsel akışı düzenleyen müziğin bu işlevleri ile bu dönemdeki çocuğun davranışları ilişkilidir. Çocuk bu yaşlarda seslere karşı ilgi duymaya başlar. Sesin doğasını araştırmaya istek duyar (Gürgen, 2006: 85). Seslere ilgi duymaya başlayan çocuk müzik eşliğinde vücudunu kullanarak (salınması, alkışlaması, ritim tutması) müzik yoluyla bağımsız hareket edebilir. Böylece çocuğun bağımsız hareketlerine olanak verecek müzikler seçilerek, çocuğun bağımsız hareket etmesi, kendini kontrol etmesi ve dil gelişimi için destekleyici ortamlar bu dönemde önemlidir. Müzik yolu ile dil gelişimine büyük katkı sağlanabilir. Arkadaşları ile söyledikleri tekerlemeler ve saymacalar, çocuk şarkıları, halk türküleri ile kelime dağarcığı genişler; çocuklar sözcükleri doğru temiz ve anlaşılır söylemeyi öğrenir (Yıldız, 2002: 6-7).

7 655 Girişimciliğe Karşı Suçluluk Duygusu Üçüncü dönem üç ile yedi yaş arasını kapsar (Bacanlı, 2002: 90). Okul öncesi döneme denk düşen bu dönemde, çocuğun bağımsız hareket edebilme olanağı daha da genişlemiştir. Çocuğun giderek kendini daha geniş bir sosyal ilişkiler ağı içinde bulması bu dönemde başa çıkması gereken güçlüklerinde artmış olması anlamına gelmektedir. Çocuk tipik olarak bu dönem içinde kendi yeteneklerinin üstündeki sorunlarla başa çıkabilmek için giderek daha bağımsız davranabilmekte, kimi durumlarda başkalarının haklarına bile tecavüz edebilmektedir. Öncelikle ailenin daha sonra öğretmenin, çocuğun başkalarının sınırlarını zorlamadan girişimlerde bulunabilmesini öğrenebilmesine yardımcı olmaları, ona başkalarıyla çatışma yaşamadan girişimcilik özelliklerini daha da geliştirebilme fırsatı sağlayacaktır. (Can, 2002: 123). Bu dönemde çocuğun özelliklerinden birisi olan girişimcilik ele alındığında Uçan ın müziğin bireysel işlevlerinde belirttiği özelliklerden bazılarıyla paralellik göstermektedir. Bireydeki girişme-deneme-kullanma-uyarlamadeğiştirme-geliştirme eğilimlerini güçlendirme, bireyin kendine olan güvenini artırmasına, kendini kanıtlamasına, kendini gerçekleştirmesine olanak sağlayan müziğin bu işlevleri ile bu dönemin ilişkili olduğu söylenebilir. Çocuğa okul öncesinde, dans edeceği, toplu ve bireysel şarkı söyleyebileceği, ritm çalgılarını kullanıp bireysel ya da toplu müzik yapabileceği ortamlar sağlanarak girişimciliğine katkıda bulunulabilir. Spychiger in ve Mozart IQ Artışı sağlar adlı çalışmanın sonuçlarına dayanarak şunlar söylenebilir: Daha fazla müzik eğitimi alan çocuklar, öğretmenleri ile daha işbirlikçi ve arkadaşları ile daha dostça ilişkiler içindedir. Ayrıca çocuklar birlikte müzik yaparlar ve şarkı söylerlerse, birbirlerini dinlemeyi daha kolay öğrenirler. Çünkü rekabetçi davranışlar müzik yapmakla uyuşmamaktadır. (Eskioğlu, 2003: ). Bu bağlamda, başkalarının haklarına tecavüz etmemeyi öğrenebileceği müzikle ortamlar sağlanarak, çocuğa bu dönemde destek olunabilir. Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu Başarıya karşı aşağılık duygusu dönemi, altı yaşından oniki yaşına kadar sürer (Senemoğlu, 2002: 83). Erikson bu dönemi, çalışkanlık duygusunun edinildiği okul çocuğu dönemi olarak tanımlamıştır. Bu dönem okuma, yazma, hesap gibi temel konuların öğrenildiği dönemdir. (Bacanlı, 2002: 91). Bu dönemde çocuğun okula gitmesiyle sosyal dünyasında büyük bir genişleme meydana gelmiştir. Arkadaşlar ve öğretmenin çocuk üstündeki etkisi artarken ana babanın etkisi giderek azalmıştır. Başarma çalışkanlık duygusunu getirir. Çocuğun kendine ve yeteneklerine karşı olumlu bir tutum geliştirmesine yardım eder. Gelecekteki başarılarının temellerini oluşturan akademik öz güven gelişir. (Senemoğlu, 2002: 83). Erikson un belirttiği, çalışkanlık duygusunun edinildiği bu dönemde okuma-yazma hesap gibi temel konuların öğrenilmesi ele alındığında bu konuda

8 656 yapılmış olan Öztosun un (2002) İlköğretim 0kullarında Müziklendirilmiş Fişlerle Yapılan Eğitimin İlkokuma Öğretimine Etkisi konulu araştırması, incelenerek okuma yazmanın öğretilmesinde müziğin olumlu etkisinin olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca Şaktanlı nın (2007) İlköğretim 4. Sınıf İngilizce Dersindeki Şarkıların Müzik Öğretmeni Destekli Öğretimin Öğrencilerin İngilizce Dersine İlişkin Tutumları ve Başarı Üzerine Etkisi konulu araştırmasında ilköğretim 4. sınıf İngilizce dersinde kullanılan şarkıların müzik öğretmeninin desteği ile öğretilmesinin öğrencilerin başarı, başarının kalıcılığı ve İngilizce dersine yönelik tutumlarında kullanılan yöntemlere göre daha etkili olduğu sonucu çıkmıştır. Bu araştırma başarının çalışkanlık duygusunu güçlendirmesi sebebiyle başarıya karşı aşağılık duygusu döneminin müzikle ilişkisine bir örnektir. Bireyin düzenli, etkili, verimli ve mutlu çalışma alışkanlığı oluşturmasına katkıda bulunma, bireyin çalışma, iş yapma, yaratma, disiplin, sorumluluk, başarı, güven, coşku, beğeni, sevgi duygularını uyandıran geliştiren müziğin bu işlevleri ile bu dönem ilişkilendirilebilir. Şöyle ki çocuk okul eğitiminde okul etkinlikleri (koro, bando, dans, konser) yoluyla sorumluluk disiplin, çalışma alışkanlıklarını geliştirebilir. Ayrıca bu etkinliklerle zamanı verimli kullanabilme, sabırlı davranabilme, grup çalışmalarında saygılı olma gibi davranışları geliştirebilir ve kendini topluluk önünde ifade etme olanağı bulabilir. Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası dönemi yaşları kapsar. Ergenlik dönemi sırasında Ben kimim? sorusu çok önemli hâle gelir. Ergen, bu soruyu cevaplarken, ana babasından çok, akran gruplarından etkilenir. Hızlı bir fizyolojik ve fiziksel değişme içindeyken aynı zamanda gelecekteki eğitimi kariyeri hakkında yeni kararlar verme baskısı, daha önce oluşturduğu psiko sosyal kimliğini gözden geçirmeye zorlar. Ergenlik dönemi değişme zamanıdır. Erikson a göre bu dönemde ergen başarılı bir şekilde kimlik kazanma sorununu çözerse kendine güvenen, kendinden emin bir kişi olarak yaşamını sürdürebilir ve başarılı olur. Aksi durumda ise rol karmaşası, yaşamın gelecek dönemlerinde de bu kriz çözümlenene kadar sürecektir. (Senemoğlu, 2002: 84). Bu dönemdeki genç, daha önceki dönemlerde kazandığı geçici kimlikler yerine, daimi bir kimlik kazanma uğraşı içindedir. Kimlik kazanma hayat boyu devam eden bir süreç olmasına rağmen, bu dönemde daha çok önem kazanmaktadır. Toplumsal kurallara ilgisi artmakta ve kendi görüşlerini herkese açıklayarak onların kabul etmesini beklemektedir. Böyle bir düşünce yapısı gencin çevresi ile olan ilişkilerinin bozulmasına ve çevresi tarafından reddedilmesine yol açabilmektedir. Bu dönemdeki genç, akran grubu içinde daha mutlu olmakta ve onlarla birlikte hareket etmektedir. Grup arkadaşlarıyla birlikte kendisine özgü giyim, konuşma, tutum ve davranışlar göstererek kimlik

9 657 kazanmaya çalışmaktadır. Bunu, kendilerini topluma kabul ettirmenin bir yolu olarak görmektedirler. (Selçuk, 2000: 62). Barış ın (2002) Müzik eğitimi alan ve almayan lise öğrencilerinin benlik tasarımı düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi konulu araştırmasında müzik eğitiminin, ergenin kişilik gelişiminde önemli rol oynadığı benlik tasarımı (özgüven) üzerinde etkili bir faktör olduğu belirtilmektedir. Bireyde, sağlıksız bunalım ve gerilimlerden uzak tutulmasını sağlayan müziğin bu işlevi kullanılarak, gelecek kaygısına ve kimlik karmaşasına olumlu etkisinin olabileceği ve ergenin müzik seçimlerinin bu konuda etkili olduğu söylenebilir. SONUÇ Erikson un; Doğumdan bir buçuk yaşına kadar olan dönemi kapsayan, Temel Güvene Karşı Güvensizlik dönemi; bireyin kendini tanımasına, kendi güvenini artırmasına, kendini kanıtlamasına, kendini gerçekleştirmesine, yaşamını zenginleştirmesine ve böylece kedisine daha sağlıklı, mutlu bir yaşam kurmasına olanak sağlayan müziğin bu işlevi ile ilişkilendirilebilir. Bir Buçuk Yaşı civarında başlayan üç yaş civarında biten Özerkliğe Karşı Utanç ve Kuşku dönemi; bireyin bilişsel, duyuşsal, devinişsel gelişimini hızlandırma, bireyin devinimlerini dengeleme, devinimlerdeki ritimsel akışı düzenleyen müziğin bu işlevleri ile ilişkilendirilebilir. Üç/Yedi Yaş Arasını Kapsayan Girişimciliğe Karşı Suçluluk Duygusu dönemi; Bireydeki girişme-deneme-kullanma-uyarlama-değiştirme-geliştirme eğilimlerini güçlendirme, bireyin kendine olan güvenini artırmasına, kendini kanıtlamasına, kendini gerçekleştirmesine olanak sağlayan müziğin bu işlevleri ile ilişkilendirilebilir. Altı/on iki yaş arasını kapsayan Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu dönemi; bireyin düzenli, etkili, verimli ve mutlu çalışma alışkanlığı oluşturmasına katkıda bulunma, bireyin çalışma, iş yapma, yaratma, disiplin, sorumluluk, başarı, güven, coşku, beğeni, sevgi duygularını uyandıran geliştiren müziğin bu işlevleri ile ilişkilendirilebilir. On iki/on sekiz yaş arasını kapsayan Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası dönemi; bireyi sağlıksız bunalım ve gerilimlerden uzak tutulmasını sağlayan müziğin bu işlevi ile ilişkilendirilebilir. Erikson un Psiko-Sosyal Gelişim Kuramı nın 0-18 yaş arası dönemleri ele alındığında müziğin bireysel işlevleri ile ilişkisinin olduğu ortadadır. Bu bağlamda annenin dolayısıyla çocuğun sağlıklı birey olması ile annenin

10 658 dinlediği müziğin ve ninnilerin ilişkisi, çocuğun bağımsız hareket edebilmesi ile müzik eşliğinde vücudunu kullanmasının ilişkisi, çocuğun girişimciliği ile toplu ya da bireysel müzik yapmanın ilişkisi, çalışma alışkanlığı ve sorumluluk duygusunun geliştirilmesiyle okul etkinliklerinin ilişkisi genel bir sonuç olarak söylenebilir. Belirtildiği gibi yapılmış pek çok çalışmada bu sonucu desteklemektedir. KAYNAKÇA Arı, R.-Üre, Ö.-Yılmaz, H., (1998), Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, Mikro Yayınları. Bacanlı, H., (2002), Gelişim ve Öğrenme, Nobel 5. Baskı. Barış, D., (2002), Müzik Eğitimi Alan Ve Almayan Lise Öğrencilerinin Benlik Tasarımı Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Can, G., (2002), Gelişim ve Öğrenme Psikoloji, Pegam a Yayıncılık 5. Baskı. Eskioğlu, I., (2003), Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik Sempozyumu, İnönü Üniversitesi, Malatya. Gürgen, E., (2006), Müzik Eğitiminde Yaratıcılığı Geliştiren Yöntem ve Yaklaşımlar, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:12. Öztosun, Ö., (2002), İlköğretim 0kullarında Müziklendirilmiş Fişlerle Yapılan Eğitimin İlkokuma Öğretimine Etkisi (Ankara Yenimahalle İlçesi Yahya Çavuş İlköğretim Okulu Örneği), Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Say, A., (2005), Müzik Ansiklopedisi, Cilt2, Ankara, Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Selçuk, Z., (2000), Gelişim ve Öğrenme, Nobel 7. Baskı. Senemoğlu, N., (2002), Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Ankara, Gazi Kitabevi. Şaktanlı, S. C., (2007). İlköğretim 4. Sınıf İngilizce Dersindeki Şarkıların Müzik Öğretmeni Destekli Öğretimin Öğrencilerin İngilizce Dersine İlişkin Tutumları ve Başarı Üzerine Etkisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi. Uçan, A., (1997), Müzik Eğitimi Temel Kavramlar İlkeler Yaklaşımlar, Ankara, Müzik Ansiklopedisi Yayınları 2. Basım Uçan, A., (1996), İlköğretim kurumları Müzik Dersi Programı nda Geleneksel Türk Sanat Müziği Müfredatı Üzerine Bir Çalışma Bölüm 2 (erişim tarihi: 2007) Yıldız, G., (2002), İlköğretimde Müzik Öğretimi, Ankara, Anı Yayıncılık.