Radyoterapi-Infertilite. Dr. Ferah Yıldız HÜTF Radyasyon Onkolojisi AD

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Radyoterapi-Infertilite. Dr. Ferah Yıldız HÜTF Radyasyon Onkolojisi AD"

Volkan Turk
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Radyoterapi-Infertilite Dr. Ferah Yıldız HÜTF Radyasyon Onkolojisi AD

2 2010 yılında her 250 erişkinden biri kanserden kurtulmuş bireylerden oluşacak Blatt ve ark, 1999 TEDAVİYE BAĞLI YAN ETKİLER!!!!! Infertilite Endokrin disfonksiyon Büyüme-gelişme bzk Kardiyovaskuler kompl Nörolojik ve bilişsel kompl Sekonder malignansi

3 Infertilite İstenmesine ve herhangi korunma yöntemi kullanılmamasına rağmen 1 yıl boyunca hamilelik olmaması

4 RT-Over

5 Dişi germ hücreleri IU 5 ay: 6 milyon Doğumda 1-2 milyon Puberte y: ~25000 Menapoz: Her siklusda ~4 follikül olgunlaşıyor, 1 ovulasyon

6 Menstrual Siklus Folliküler faz: FSH Granüloza h proliferasyonu, oosit matürasyonu Ovulasyon Luteal faz, tonik LH veya phcg C.Luteum oluşumu, Progesteron salınımı Endometriumun hamilelik için hazırlanması

7 Erkeklerden fark! Germ h sayısı sınırlı Granüloza h ve Oositler arası sıkı ilişki Birinde hasar olursa diğeri de yaşayamıyor

8 Infertilite Germ hücre hasarı Endokrin fonk kaybı

9 Infertilite Puberte öncesi hasar Gecikmiş puberte Sekonder seks karakterlerinin gecikmesi veya oluşmaması Primer amenore

10 Infertilite Puberte Sonrası hasar Sekonder Amenore Menapoz bulguları Osteoporoz Koroner arter hastalığı Psikoseksüel fonk bozukluğu

11 Ne zaman? Tüm abd RT Pelvik RT TBI Kraniospinal RT Hipotalamohipofizer aks RT >30 Gy ile primer hipogonadizm

12 RT-Ovarian Yetmezlik Follikül sayısı Follikül matürasyonunda bozulma Kortikal Fibrozis ve atrofi Hipoplazi ve kapsül hyalinizasyonu

13 RT-Ovaryan hasar Hasta yaşı RT dozu RT alanı Birlikte KT

14 RT- Ovaryan hasar Yaş duyarlılık Kalıcı ovaryan yetm için gerekli doz <40y: 20 Gy >40y: 6 Gy Lashbough ve ark, 1976

15 RT- Ovaryan hasar RT dozu Risk RT dozu Risk <20 Gy Gy 1.37 >35 Gy 3.27 Chiarelli ve ark, 1999

16 RT- Ovaryan hasar RT dozu Risk RT dozu Risk <20 Gy Gy 1.37 >35 Gy 3.27 Chiarelli ve ark, 1999

17 Ovaryan yetm Akut ovaryan yetm Prematür menapoz

18 Akut yetm Tedavi sonrası ilk 5 yılda yetm bulguları Childhood Cancer Survivor Study, remisyonda hasta Akut yetm : %6.3 %54 hasta 1000 cgy ovaryan RT

19 Prematüre menapoz 2819 kanserden kurtulmuş olgu Tedavi sonrası en az 5 yıl menstruasyon Prematür menapoz: %15 İzlem süresi risk Childhood Cancer Survivor Study, 2006

20 Prematüre Menapoz RT+Alkile edici ajan: Risk %30 artıyor Childhood Cancer Survivor Study, 2006

21 RT-Uterin hasar Kas disfonksiyonu Kan akımında Hormon rezistan endometrial yetmezlik Abortus, prematurite, düşük doğum ağırlığı

22 RT-Uterin hasar RT sonrası gebelik: TERATOJEN ETKİ YOK Prematürite, düşük doğum ağırlığı RT sonrası ilk 1 yılda olan gebeliklerde belirgin

23 Uterin hasar-hamilelik Children Cancer Survivor Study, remisyonda hasta, 601 sağlıklı kardeş >500 cgy uterin doz Erken doğum: %50 vs %20 Düşük doğum ağırlığı: %36 vs %8 Gelişme geriliği: %18 vs %8 >50 cgy: prematür doğum riski >250 cgy: Düşük doğum ağırlığı

RT-Hamilelik RTdozu (Gy) Preterm eylem Malpozisyon Term eylem >36hf 0 13% 3% 82% 11% 15 8% 8% 74% 16% 15.

24 RT-Hamilelik RTdozu (Gy) Preterm eylem Malpozisyon Term eylem >36hf 0 13% 3% 82% 11% 15 8% 8% 74% 16% % 3% 79% 13% % 19% 68% 26% >35 29% 14% 68% 24% p değeri DA<2500g NWTSG, Green ve ark, 2002

25 Önlemek için ne yapmalı? Gereği kadar alan genişliği İyi teknik Koruma blokları, IMRT Over transpozisyonu: Ooferopeksi Uterus arkası İliak kanatların üzeri veya laterali MUTLAKA CERRAHİ KLİPS!!!!!

26 Transpozisyon Over dozu: %5-10 Saçılan Rad Koruma bloğundan sızan Rad Uterus arkasında: %8-10 İliak kanat üzerinde %4-5 Mezonakis ve ark, 2006

27 Ne yapmalıyız? 12y sonrası FSH, LH, E2 düzenli ölçümü Üreme endokrinolojisi ile sıkı işbirliği E2 replasmanı Halperin ve ark, 2005

28 RT-Testis

29 Erkeklerde İnfertilite Malign hastalığa bağlı Testis tm Medyan sperm #: normal değerlerin %30 u %25 diğer testiste irreversibl spermatogenez bzk Hodgkin %50 hastada oligo-azospermi B sempt, ileri evrede risk Petersen ve ark 1999, Rueffer ve ark 2001 Viviani ve ark, 1991

30 Infertilite Tedaviye bağlı Lokal tedavi: Cerrahi, RT Sistemik tedavi Kranial RT

31 Cerrahi-Infertilite RPLND: %100 kuru ejakulasyon Sinir koruyucu LND: %10 Radikal Prostatektomi %30-80 Erektil Disfonk Rektal Ca cerrahisi Klein ve ark, 2000 Montorsi ve ark, 2004 Hollenbeck ve ark, 2003 %20-40 Erektil disfonk, %16 ejakulat bzk Havenga ve ark, 2000

32 RT-Infertilite Direk radyasyon Saçılan Radyasyon, Koruma altından sızan Radyasyon

33 RT-Infertilite EPRT de Testis dozun % alıyor Seminom tedavisi:diğer testis dozu Gy En fazla risk APR sonrası perinenin alana dahil edildiği rektum Ca tedavisinde Budgell ve ark, 2001 Herman ve ark, 2005

34 TBI-Infertilite %80-85 kalıcı azospermi Çocuk sahibi olma: %1 Birlikte KT riski arttırıyor Sanders ve ark, 1996 Anserini ve ark 2002

35 Tek Doz-testiküler hasar Doz hasar Ortaya çıkma süresi İyileşme (ay) <1Gy 2-3Gy 4-6Gy Spermatogonia OLİGOSPERMİ Spermatosit AZOSPERMİ Spermatozoa AZOSPERMİ 3-6 hf 18 ay 60-70gün 30 ay <60gün >5yıl Rowley ve ark 1976 >6Gy KALICI AZOSPERMİ

36 Fraksiyone doz-testiküler hasar fraksiyonizasyon duyarlılık Saçılan Radyasyon!!! 10 hasta, Gy/14-26 f Azospermi:% ay izlemde 1.4 Gy: iyileşme yok Speiser ve ark, 1994

37 Fraksiyone RT-Infertilite Gy Testis RT de kalıcı hasar yok ayda sperm#, FSH-LH: Normal Kinsella ve ark, 1989 Centola ve ark, 1994 Dueland ve ark, 2003

38 Leydig h. hasarı Prepubertel dönem Gecikmiş Puberte Sekonder seks karakterleri gelişmiyor Puberte sonrası Libido kaybı Erektil disfonk Kemik mineral dansitesinde azalma Kas kütlesinde azalma

39 RT-Leydig hücre hasarı Yaş ile ters, doz ile doğru orantılı Prepubertel dönem>20 Gy Postpubertel dönem>30 Gy %50 hastada Leydig hücre disfonk. REPLASMAN TEDAVİSİ!!!! Sklar ve ark 1986,Castillo ve ark1990,leiper ve ark, 1986 İzard MA1995, Sklar C, 1999

40 Doz-hasar 1-3 Gy: FSH, LH da geçici yükselme 3-4 Gy: FSH da kalıcı, LH da geçici HCG sti: Testesteron yanıtı 12 Gy : FSH, LH, Testeron >24 Gy: kalıcı hasar Green DM, 1997

41 Eşinde Hamilelik Testis RT KSI Spinal RT Eşlerde hamilelik olasılığı Düşük, erken doğum, ölü doğum riskinde artış yok CCSS, Green ve ark, 2003

42 Ne yapmalı? Germ h hasarı 13 yaşından itibaren 3 yılda bir FSH, LH, Testesteron ölçümü, Sperm analizi Üreme endokrinolojisi ile sıkı diyalog Infertilite danışmanlığı Gerektiğinde Testeron takviyesi

Benzer belgeler

İNFERTİLİTE NEDENLERİ. İlknur M. Gönenç

İNFERTİLİTE NEDENLERİ. İlknur M. Gönenç İNFERTİLİTE NEDENLERİ İlknur M. Gönenç ERKEK İNFERTİLİTE NEDENLERİ Endokrin Bozukluklar Hipotalamik disfonksiyon (Kallmann) Hipoffizer yetmezlik ( tm., rad, cerrahi ) Hiperprolaktinemi, Adrenal hiperplazi