Farklı Tip Gömücü Ayaklara Sahip Anıza Doğrudan Ekim Makinalarının Güç ve Yakıt Tüketimi Yönünden Karşılaştırılması

Transkript

1 Farklı Tip Gömücü Ayaklara Sahip Anıza Doğrudan Ekim Makinalarının Güç ve Yakıt Tüketimi Yönünden Karşılaştırılması ÖZET Sefa ALTIKAT 1*, Ahmet ÇELİK 2 1 : Iğdır Üniversitesi Ziraat Fakültesi Biyosistem Mühendisliği Bölümü, 76, Iğdır 2 : Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, 2524, Erzurum *: sefa.altikat@igdir.edu.tr Bu araştırmada, farklı tip gömücü ayaklara sahip anıza doğrudan ekim makinalarının farklı traktör ilerleme hızlarında kullanılması durumunda; güç ve yakıt tüketimine olan etkilerinin yazlık fiğ ve kışlık buğdayda belirlenmesi amaçlanmıştır. Doğrudan ekim makinaları; çapa tip gömücü ayaklı (ÇGA), tek diskli gömücü ayaklı (DGA) ve kanatlı çapa tip (KGA) gömücü ayaklı makinalardan oluşurken, traktör ilerleme hızları;.75, 1.25, 1.75 ve 2.25 m s -1 den oluşmuştur. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, kanatlı çapa tip gömücü ayaklı doğrudan ekim makinası en fazla güç ve yakıt tüketimine neden olmuştur. Diskli gömücü ayaklara sahip doğrudan ekim makinasındaki güç ve yakıt tüketim değerleri diğer iki makinaya göre daha az bulunmuştur. Her iki bitki denemesinde de traktör ilerleme hızının artışı güç ve yakıt tüketimini artırmıştır. Anahtar kelimeler: Gömücü ayak,, traktör ilerleme hızı, güç tüketimi, yakıt tüketimi, yazlık fiğ, kışlık buğday Comparison of Power and Fuel Consumption of No-Till Seeders Having Different Types of Furrow Openers ABSTRACT The aim of this research was to compare the effect of no-till seeders having different types of furrow openers and tractor forward speeds on power and fuel consumption for both sowing summer vetch and winter wheat. For this purpose, three types of no-till seeders having wide hoe (CGA), single disc (DGA) and winged hoe (KGA) types furrow openers and four different tractor forward speeds;.75, 1.25, 1.75 and 2.25 m s -1 were used. According to obtained results, no-till seeders having winged hoe type furrow opener were caused higher power and fuel consumption compared with no-till seeders having wide hoe and disc types furrow openers. The least power and fuel consumption were obtained with no-till seeders having disc type furrow openers. Increase in tractor forward speed also increased power and fuel consumption in both experiments. Key words: Furrow opener, tractor forward speed, power consumption, fuel consumption, summer vetch, winter wheat. GİRİŞ Dünya genelinde olduğu gibi Türkiye de de son yıllarda gelişen çevre bilinci ve ekonomik üretim zorunluluğu, toprak işlemede köklü değişiklikler yapılmasını zorunlu kılmıştır. Bu değişikliklere bağlı olarak günümüzde geleneksel toprak işlemeye alternatif koruyucu toprak işleme uygulamalarından biri olan anıza doğrudan ekim yöntemi hızla yaygınlaşmaktadır. Anızlı tarla koşullarında uygulanan doğrudan ekim yöntemi, geleneksel toprak işlemeye göre; toprakta daha fazla nitrojen birikimine neden olmakta, toprağın nem tutma yeteneğini geliştirmekte, N ve C konsantrasyonunu, mikrobiyal karbon kütlesini, bakteri ve mantar popülasyonunu artırmakta, CO 2, N 2 O gazlarının yayılımını azaltmakta, toprak agregasyonunu artırmakta, yakıt tüketimini ve toprak erozyonunu 37

2 azaltmakta ve böylece uzun vadede ürün verimini artırmaktadır. Bu önemli avantajlarından dolayı anıza doğrudan ekim yöntemi hızla yaygınlaşarak, 28 yılı verilerine göre dünya genelinde 15 milyon hektar alanda uygulama olanağı bulmuştur. Bu alan içinde en büyük payı % ile Güney Amerika kıtası alırken bu kıtayı sırasıyla % ile Kuzey Amerika, % ile de Avusturalya kıtaları takip etmektedir (Derpsch and Friedrich, 29). Doğrudan ekim makinalarının çeki gücü ve yakıt tüketimi üzerine etkisini belirlemek amacıyla yapılan çalışmalarda genellikle; disk ve batma açıları, çalışma derinliği, ilerleme hızı ve gömücü ayak genişlikleri üzerinde durulmaktadır (Karayel ve Özmerzi, 23). Doğrudan ekim makinalarında kullanılan diskli tip gömücü ayakların disk çapları ve batma açılarının çeki kuvvetine olan etkilerinin araştırıldığı bir çalışmada; en düşük çeki kuvveti 61 mm disk çapı için 5-1, 46 mm disk çapı için ise 5-15 ve 5-25 batma açılarında gözlenmiştir (Afify et al., 21). Gömücü ayakların çeki kuvveti ihtiyacı genel olarak ekim derinliği ile doğru orantılı değişim göstermektedir (Karayel ve Özmerzi, 23). Kiss and Bellow (1981), ekim derinliği ile çeki kuvveti arasında polinomial bir ilişki olduğunu bildirmişlerdir. Collins and Fowler (1996), yaptıkları bir araştırmada kullanılan bütün gömücü ayakların ortalama özgül çeki kuvvetleri 2 N m -1 iken, bu değerin 3 cm ekim derinliğinde 35 N m -1 ye, 5 cm ekim derinliğinde ise 5 N m -1 ye yükseldiğini belirtmişlerdir. Denemeye alınan gömücü ayaklar arasında en düşük özgül çeki kuvveti çift diskli gömücü ayakta elde edilmiştir. Guo and Choudhary (1985), çapa tip gömücü ayakların farklı toprak nem içeriğindeki çeki kuvveti gereksinimlerini çizel tip gömücü ayaklar ile karşılaştırmışlardır. Sonuçta, kuru toprak koşulları için geliştirilen çapa tip gömücü ayağın çeki kuvveti gereksinimi 483 N iken, çizel tip gömücü ayak için bu değer 3 N olarak belirlenmiştir. Nemli toprak koşullarında ise bu değerler sırasıyla 21 N ve 17 N a düşmüştür. Baker (1976) e göre üç diskli tip gömücü ayakların toprağa batması için gerekli düşey kuvvetin çapa ve çizel tip gömücü ayaklara oranla 3 kat daha fazla olduğunu belirtmiştir. Bayhan et al. (26), doğrudan ekim yöntemini diğer toprak işleme yöntemleri ile karşılaştırdıkları araştırmalarında, en düşük yakıt ve güç tüketimi değerlerini doğrudan ekim yönteminde elde etmişlerdir. Doğrudan ekimin uygulandığı parsellerde ortalama yakıt tüketimi 5 L ha -1 ve ortalama güç tüketimi 1,9 kw m -1 iken bu değerler, geleneksel toprak işlemenin uygulandığı parsellerde 477 L ha -1 ve 28 kw m -1 olarak belirlenmiştir. Bu araştırmanın amacı, farklı tip gömücü ayaklara sahip anıza doğrudan ekim makinalarının farklı traktör ilerleme hızlarındaki güç ve yakıt tüketimlerini karşılaştırmaktır. MATERYAL ve YÖNTEM Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Araştırma ve Yayım Merkezi Müdürlüğü Üretim alanında, yazlık fiğ ve kışlık buğday üzerinde yürütülen denemelere; yazlık fiğ için Mayıs 29, kışlık buğday için ise Eylül 29 da başlanmıştır., 28 yılında buğday hasadı yapılan deneme alanına, kışlık buğday ise yazlık fiğ hasadından sonra fiğ anızlı alana ekilmiştir. Muamele kombinasyonları her iki bitkide de aynı parsellere gelecek şekilde dağıtılmıştır. Yazlık fiğ ve kışlık buğday münavebe koşullarında yürütülen deneme, farklı tip gömücü ayaklara sahip 3 anıza doğrudan ekim makinası ve 4 traktör ilerleme hızı esas alınarak 3x4 faktöriyel deneme deseninin tam şansa bağlı bloklar deneme planına göre 3 tekerrürlü olarak düzenlenmiştir. Deneme alanı 4 m genişlik ve 5 m uzunluğunda parsellere ayrılmıştır. Deneme alanı topraklarının bazı fiziksel özellikleri Çizelge 1 de verilmiştir. 38

3 Çizelge 1. Deneme alanı topraklarına ait önemli bazı fiziksel özellikler Toprak Özellikleri Yazlık Fiğ Kışlık Buğday Hacim ağırlığı, Mg mporozite, -3 % Nem içeriği, % k.a Penetrasyon direnci, Ortalama MPa anız boyu, Tarla cm yüzeyini anız kaplama oranı, % Bünye Analizi,% Bünye sınıfı Kum Silt 39.5 Kil 12.6 Tın Araştırmada kullanılan çapa (ÇGA), tek diskli (DGA) ve kanatlı çapa (KGA) tip gömücü ayaklara sahip doğrudan ekim makinalarına ait teknik özellikler Çizelge 2 de, gömücü ayaklar ise Şekil 1 de verilmiştir. Çizelge 2. Doğrudan ekim makinalarına ait teknik özellikler Çapa tip gömücü ayaklı Tek diskli gömücü Kanatlı çapa tip Teknik Özellikler makina, ayaklı makina, gömücü ayaklı (ÇGA) (DGA) makina, (KGA) Kapatma düzeni Yaylı Zincirli Düz sürgülü Bastırma düzeni Demir tekerlekli - - Ayak sayısı, adet Sıra arası mesafe, mm Toplam kütle, kg Traktöre bağlantı durumu Çekilir Çekilir Asılır Yapımcı firma ve modeli Amazone / 25 NT Özdöken Aitchison / Seed Matic Traktör ilerleme hızı olarak;.75, 1.25, 1.75 ve 2.25 m s -1 olmak üzere dört farklı ilerleme hızından yararlanılmıştır. Traktörün istenilen ilerleme hızında kullanımını sağlamak amacıyla True Ground Speed marka hız radarından ve traktör ilerleme hızının anlık değişimini belirlemek amacıyla Traktometer marka çok amaçlı monitörden yararlanılmıştır. Denemelerde ekim anında doğrudan ekim makinalarının çeki kuvveti gereksinimlerini belirlemek amacıyla Strainsert clevins marka pin sensörleri kullanılmıştır. Sensörler traktörün üç nokta askı düzenindeki orta, sağ ve sol bağlantı kollarına ve çeki kancasına özel flanşlarla yerleştirilmiştir. Çeki kuvveti ve traktör ilerleme hızlarını eş zamanlı olarak kaydetmek amacıyla CR 23 X MICROLOGGER marka veri toplama ünitesinden yararlanılmıştır. Çapa tip gömücü ayak Tek diskli tip gömücü ayak Kanatlı çapa tip gömücü ayak Şekil 1. Ekim makinalarına ait gömücü ayaklar 39

4 Traktör üzerine yerleştirilen bilgisayarlı ölçüm setinden yararlanılarak ölçülen çeki kuvveti değerleri aşağıda verilen eşitlikte kullanılarak çeki gücü elde edilmiştir (Saral, 1994). Burada; Nç : Çeki gücü, kw, P : Çeki kuvveti, kn ve Vm : Traktör ilerleme hızı, km h -1 tir. Çeki gücü değerleri her ekim makinasının gömücü ayak sayısına bölünerek gömücü ayak başına düşen çeki gücü değerleri belirlenmiştir. Ayrıca her bir gömücü ayağın açmış olduğu çizi kesit alanı belirlenmiş ve çeki kuvvetleri bu değerlere oranlanarak özgül çeki kuvveti değerleri elde edilmiştir. Araştırmada, doğrudan ekim makinalarının yakıt tüketimlerini belirlemek amacıyla depo doldurma yönteminden yararlanılmıştır. Her denemede ekimden önce yakıt deposu tamamen doldurulmuş ve parsel sonunda tüketilen yakıt, depoya ilave yapılarak ml olarak ölçülmüştür. Daha sonra bu değerler her makinanın gömücü ayak sayısı dikkate alınarak birim alanda gömücü ayak başına düşen yakıt tüketimi L ha -1 olarak hesaplanmıştır (Özden, 1991). ARAŞTIRMA BULGULARI Elde edilen verilerin analiz sonuçlarına göre, her iki bitkide de doğrudan ekim makinaları, traktör ilerleme hızları ve interaksiyonların çeki gücü ve çeki kuvveti değerlerine olan etkileri istatistiksel olarak çok önemli (p<.1) bulunmuştur. Hem yazlık fiğ, hem de kışlık buğday denemesinde kanatlı çapa tip gömücü ayaklı doğrudan ekim makinası en yüksek çeki kuvvetine neden olmuştur. Bununla beraber, tek diskli gömücü ayaklı makina diğer makinalara göre daha az çeki kuvvetine ihtiyaç duymuştur (Çizelge 3). Gömücü ayak başına düşen çeki gücü değerleri, beklendiği gibi, çeki kuvvetine benzerlik göstermiştir. Her iki bitki denemesinde de traktör ilerleme hızının artışına paralel olarak gömücü ayak başına düşen çeki kuvveti ve çeki gücü değerleri de artmıştır m s -1 traktör ilerleme hızında gömücü ayak başına 25 kn ve.461 kw ile en yüksek çeki kuvveti ve çeki gücü değerleri yazlık fiğ denemesinde elde edilirken,.75 m s -1 hızda.169 kn ve.127 kw ile en düşük çeki kuvveti ve çeki gücü değerleri kışlık buğday denemesinde elde edilmiştir (Çizelge 3). Çizelge 3. Gömücü ayak başına düşen çeki kuvveti ve çeki gücüne ilişkin çoklu karşılaştırma testi sonuçları Faktörler Çeki kuvveti (kn/ga*) Yazlık Fiğ Çeki Gücü (kw/ga) Çizi kesit alanı (mm 2 ) Çeki kuvveti (kn/ga) Kışlık Buğday Çeki Gücü (kw/ga) Çizi kesit alanı (mm 2 ) A.193 ns.293 ns 3449 ns.172 ns.265 ns 258 b Blok B.195 ns.296 ns 3433 ns.173 ns.262 ns 2688 a C.192 ns.294 ns 3484 ns.175 ns.262 ns 2692 a Doğrudan ÇG.139 b **.212 b 4438 a.138 b.26 b 3256 a ekim A DG.93 c.141 c 3515 b.84 c.126 c 2547 b makinaları A KG.347 a.531 a 2413 c.298 a.458 a 2156 c Traktör A c.135 d 3348 b.169 c.127 d 248 c b.238 c 3397 b.167 c.29 c 2521 c ilerleme hızı (m s b.344 b 352 a.175 b.35 b 2745 b ) a.461 a 3573 a.183a.412 a 2866 a * : Gömücü 5 ayak ** : Aynı harfi taşıyan ortalamalar istatistiksel olarak farklı değildir ns: İstatistiksel olarak önemsiz 4

5 Makinaların gömücü ayakları başına düşen çeki gücüne ait interaksiyonların etkileri incelendiğinde; yazlık fiğde kanatlı çapa tip gömücü ayaklı makinanın 2.25 m s -1 ilerleme hızında.839 kw ile en yüksek güç tüketimine neden olurken, en düşük değer.66 kw ile tek diskli gömücü ayaklı makinanın.75 m s -1 ilerleme hızında kullanılması ile elde edilmiştir (Şekil 2). de olduğu gibi kışlık buğday denemesinde de en yüksek çeki gücü değeri.738 kw ile yine kanatlı çapa tip gömücü ayaklı makinanın 2.25 m s 1 ilerleme hızında kullanılması ile elde edilmiştir (Şekil 2). Kışlık buğdayda en düşük çeki gücü değeri ise.64 kw ile tek diskli tip gömücü ayaklı makinanın.75 m s -1 traktör ilerleme hızında kullanılması ile ortaya çıkmıştır (Şekil 2). Gömücü ayak başına düşen çeki gücü (kw),9,8,7,6,5,4,3,2,1 ÇGA DGA KGA Gömücü ayak başına düşen çeki gücü (kw),9,8,7,6,5,4,3,2,1 ÇGA DGA KGA,75 1,25 1,75 2,25 Şekil 2. Traktör ilerleme hızına bağlı olarak, anıza doğrudan ekim makinalarında gömücü ayak başına düşen çeki gücü değerleri,75 1,25 1,75 2,25 Doğrudan ekim makinalarının gömücü ayakları başına düşen çeki kuvvetinin traktör ilerleme hızları ile interaksiyonu incelendiğinde en yüksek tüketimin yazlık fiğde.372 kn, kışlık buğdayda ise.328 kn ile kanatlı çapa tip gömücü ayaklı makinanın 2.25 m s -1 ilerleme hızında kullanıldığı parsellerde elde edildiği ortaya çıkmıştır (Şekil 3). En düşük çeki kuvveti değerleri yazlık fiğde.88 kn, kışlık buğday da ise.85 kn ile tek diskli tip gömücü ayaklı makinanın.75 m s 1 ilerleme hızında kullanılması ile ortaya çıkmıştır (Şekil 3). 41

6 ,6,6 Gömücü ayak başına düşen çeki kuvveti (kn),5,4,3,2,1 ÇGA DGA KGA Gömücü ayak başına düşen çeki kuvveti (kn),5,4,3,2,1 ÇGA DGA KGA,75 1,25 1,75 2,25,75 1,25 1,75 2,25 Şekil 3. Traktör ilerleme hızına bağlı olarak, anıza doğrudan ekim makinalarında gömücü ayak başına düşen çeki kuvveti değerleri Araştırmada, farklı tip gömücü ayaklar ve traktör ilerleme hızları ile kullanılan anıza doğrudan ekim makinalarının açmış olduğu çizi profılleri bu amaçla hazırlanan bir profilograf yardımıyla belirlenmiştir. Çizi profilleri kullanılarak gömücü ayakların çizi kesit alanlarının ortalama değerleri yazlık fiğde; çapa tip gömücü ayaklı makinada; 3256 mm 2, tek diskli gömücü ayaklı makinada 3515 mm 2 ve kanatlı tip gömücü ayaklı makinada ise 2413 mm 2 olarak belirlenmiştir. Kışlık buğdayda ise bu değerler sırasıyla 3256 mm 2, 2547 mm 2 ve 2156 mm 2 olarak hesaplanmıştır (Çizelge 3). Gömücü ayak başına düşen çeki kuvveti çizi kesit alanlarına oranlanarak özgül çeki kuvveti belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, hem yazlık fiğ, hem de kışlık buğdayda tek diskli tip gömücü ayaklı anıza doğrudan ekim makinası en düşük özgül çeki kuvvetine sahip olurken, bu makinayı sırasıyla çapa ve kanatlı çapa tip gömücü ayaklara sahip anıza doğrudan ekim makinaları takip etmiştir. Gömücü ayak başına düşen çeki kuvveti ve çeki gücü değerlerine benzer şekilde, her iki denemede de traktör ilerleme hızı artışı özgül çeki kuvveti değerlerinin de artmasına neden olmuştur (Şekil 4). 42

7 2 12 Gömücü ayak başına düşen özgül çeki kuvveti (kn/m 2 ) ,3 42,4 26,5 33, 143,8 138,2 ÇGA DGA KGA Anıza doğrudan ekim makinaları Gömücü ayak başına düşen özgül çeki kuvveti (kn/m 2 ) ,1 66,2 54,1 56,2 56,3 63,8 57,4 63,9,75 1,25 1,75 2,25 Şekil 4. Traktör ilerleme hızına bağlı olarak, anıza doğrudan ekim makinalarında gömücü ayak başına düşen özgül çeki kuvveti değerleri Yakıt tüketimi üzerinde yazlık fiğde; doğrudan ekim makinaları, traktör ilerleme hızları ve interaksiyonların; kışlık buğdayda ise sadece ekim makinaları ve traktör ilerleme hızlarının etkileri istatistiksel anlamda çok önemli (p<.1) bulunmuştur (Çizelge 4). Araştırmada, kanatlı çapa tip gömücü ayaklara sahip doğrudan ekim makinası her iki denemede de en yüksek yakıt tüketimine neden olmuştur. Bu makina ile ekim yapılan parsellerde gömücü ayaklar üzerinde bulunan kanatların çizi tabanında yüksek dirençle ilerlemesi sonucunda diğer doğrudan ekim makinalarına göre daha fazla güç tüketimi ortaya çıkmış ve bunun sonucunda daha fazla yakıt tüketimine yol açmıştır. Gömücü ayak başına düşen en düşük yakıt tüketimi ise tek diskli gömücü ayaklara sahip doğrudan ekim makinasında gözlenmiştir. Çizelge 4. Yakıt tüketimi değerlerine ilişkin ortalamalar ve çoklu karşılaştırma testi sonuçları Yazlık Fiğ Faktörler Yakıt tüketimi (L ha -1 ) Yakıt tüketimi (L ha -1 ) A ns.738 ns Blok B ns.747 ns C ns.739 ns ÇGA.977 b.642 b Doğrudan ekim DGA.664 c.638 b makinaları KGA a.945 a Varyans analizi P P Doğrudan ekim makinası (DEM). **. ** Traktör ilerleme hızı (TİH). **. ** DEM*TİH. **.113 Her iki denemede de, çeki kuvveti ve güç tüketimine benzer şekilde, traktör ilerleme hızı artışı yakıt tüketiminin artmasına neden olmuştur. de gömücü ayak başına 43

8 düşen maksimum yakıt tüketimi 1.85 L ha -1 ile 2.25 m s -1 ilerleme hızında elde edilirken, minimum değerler;.87 L ha -1 ile.75 m s -1 hızla ekim yapılan alanlarda gözlenmiştir. da ise bu değerler.75 m s -1 ilerleme hızında.64 L ha -1 ve 2.25 m s -1 ilerleme hızında.879 L ha -1 olarak belirlenmiştir (Şekil 5a). Araştırmada, yakıt tüketimine interaksiyonların etkisi sadece yazlık fiğ denemesinde önemli bulunmuştur. Yazlık fiğde çapa tip gömücü ayaklı doğrudan ekim makinasının.75 m s -1 ilerleme hızında kullanılması durumunda gömücü ayak başına düşen yakıt tüketimi değeri.643 L ha -1 iken bu değer, tek diskli makinada.55 L ha -1, kanatlı çapa tip gömücü ayaklı makinada ise 1.41 L ha -1 olarak belirlenmiştir. Traktör ilerleme hızının 2.25 m s -1 ye çıkmasıyla gömücü ayak başına düşen yakıt tüketimi çapa tip gömücü ayaklı makinada Lha -1, diskli makinada;.747 L ha -1 ve kanatlı çapa tip gömücü ayaklı makinada ise 3,523 L ha -1 a yükselmiştir (Şekil 5b). Gömücü ayak başına düşen yakıt tüketimi (L ha -1 ) 2,5 2 1,5 1,5,87,64 1,22,721 1,43,761 1,85,879 Gömücü ayak başına düşen yakıt tüketimi (Lha -1 ) 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5,643,55 1,41 ÇGA DGA KGA,897,623 2,143 1,9,737 2,45 1,277,747 3,523,75 1,25 1,75 2,25,75 1,25 1,75 2,25 a b Şekil 5. a: Yakıt tüketiminin ilerleme hızı ile değişimi; b: de gömücü ayak * ilerleme hızı interaksiyonlarının yakıt tüketimine etkileri SONUÇLAR ve TARTIŞMA Her iki denemede de kanatlı çapa tip gömücü ayaklı ekim makinasında en yüksek çeki gücü ve çeki kuvveti değerleri elde edilmiştir. Bu makinayı sırasıyla, çapa ve diskli tip gömücü ayaklı makinalar takip etmiştir. Kanatlı çapa tip gömücü ayaklar üzerinde bulunan kanatların çizi tabanında kesme ve sürtünme etkisiyle yüksek çeki direnci ile ilerlemesi sonucunda diğer doğrudan ekim makinalarına göre daha yüksek çeki gücüne ve kuvvetine ihtiyaç duymuştur. Araştırmada, en düşük çeki gücü ve çeki kuvveti tek diskli gömücü ayaklı ekim makinasında elde edilmiştir. Bu sonuca, tek diskli gömücü ayaklı makinanın çekilir tipte olması, ekim anında disklerin dönerek çalışması ve bu sayede tohum yatağındaki taş, çakıl gibi maddelerin üzerinden dönerek geçmesinin önemli düzeyde etkili olduğu düşünülmektedir. Traktör ilerleme hızındaki artış çeki gücünün ve kuvvetinin artmasına neden olmuştur. En yüksek çeki gücü ve çeki kuvveti değerleri 44

9 2.25 m s -1, en düşük değerler ise.75 m s -1 ilerleme hızında elde edilmiştir. Collins and Fowler (1996) kuru tarım koşullarında traktör ilerleme hızındaki artışın çeki kuvvetinin de artmasına neden olduğunu belirtmişlerdir. Doğrudan ekim makinaları arasında en yüksek özgül çeki kuvveti kanatlı çapa tip gömücü ayaklara sahip makinada elde edilirken bu makinayı çapa ve tek diskli gömücü ayaklara sahip ekim makinaları takip etmiştir. Kanatlı çapa tip gömücü ayaklara sahip makina hem en yüksek çeki kuvvetine ihtiyaç duyması, hem de en düşük çizi kesit alanına sahip olması özgül çeki kuvveti değerlerinin de diğer makinalara göre daha fazla olmasına yol açmıştır. Araştırmada, beklendiği gibi, traktör ilerleme hızı artışına bağlı olarak özgül çeki kuvveti değerlerinde de artış gözlenmiştir. Doğrudan ekim makinalarının gömücü ayak başına düşen yakıt tüketimi değerleri çeki gücü ihtiyaçları ile doğru orantılı olarak değişim göstermiştir. ve kışlık buğdayda en yüksek yakıt tüketimi değeri, kanatlı çapa tip gömücü ayaklı makinada elde edilirken, bu makinayı çapa ve tek diskli tip gömücü ayaklı makinalar takip etmiştir. Kanatlı çapa tip gömücü ayaklı makinanın yüksek çeki gücüne ihtiyaç duyması, traktörün daha fazla yüklenmesine ve daha fazla yakıt tüketimine neden olmuştur. Traktör ilerleme hızı artışı hem yazlık fiğ, hem de kışlık buğday denemelerinde gömücü ayak başına düşen yakıt tüketiminin de artmasına neden olmuştur. Güç tüketiminde olduğu gibi gömücü ayak başına düşen en yüksek yakıt tüketimi değerleri 2.25 m s -1 ilerleme hızında elde edilirken, en düşük değerler.75 m s -1 hızda ortaya çıkmıştır. LİTERATÜR LİSTESİ Afify, M.T., Kushwaha, R.L. and Gerein, M.A., 21. Effect of vombined disc Angles on soil forces of coulter discs. ASAE Paper No , St. Joseph, MI: ASAE. Baker, C.J., Experiments relating to techniques for direct drilling of seeds into untilled dead turf. Journal of Agricultural Engineering Research, 21(2): Bayhan, Y., Kayisoglu, B., Yalcin, H., Gonulol, E. and Sungur N., 26. Possibility of direct drilling and reduced tillage in second crop silage corn. Soil and Tillage Research, 88: 1-7. Collins, B.A. and Fowler, D.B., Effect of soil characteristics, seeding depth, operating speed, and opener design on draft force during direct seeding. Soil and Tillage Research, 39: Derpsch, R. and Friedrich, T., 29. Global Overview of Conservation Agriculture Adoption. Proceedings, Lead Papers, 4th World Congress on Conservation Agriculture, India. Guo, P.Y. and Choudhary, M.A., Preliminary studies of a modified slot opener for direct drilling seeds. New Zealand Journal of Experimental Agriculture, 13: Karayel, D. ve Özmerzi, A., 23. Doğrudan ekim makinalarında kullanılan gömücü ayaklar. 1. Koruyucu Toprak İşleme ve Doğrudan Ekim Çalıştayı, İzmir. Kiss, G.C. and Bellow, D.G., An Analysis of forces on cultivator sweeps and spikes. Canadian Agric. Eng., 23: Özden, D.M., Erzurum ve Iğdır yörelerinde buğday ve şekerpancarı tarımında kullanılan alet ve makinaların yakıt, zaman verileri ve iş başarıları. Erzurum Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları No: 26. Saral, A., Tarım Traktörleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 948, Ders Kitabı, 271, s: 2, Ankara. 45