ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ. Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu

Transkript

1 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu

2 5. Öğretim Programlarının İncelenmesi Eğitim programının özellikleri Eğitim programının temel öğeleri 1. Hedefler Uzak hedefler Genel hedefler Özel hedefler Hedeflerin Aşamalı Sınıflaması 2. İçerik 3. Eğitim Durumları 4. Değerlendirme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2

3 1. İşlevsel Olmalı: Eğitim Programının Özellikleri Konu ve etkinliklerin gerçek yaşamda yeri olmalı, Program hayatta uygulanabilir, işe yarar olmalı, Fonksiyonel ve günün koşullarına uygun olmalı. Örneğin; Mesleki teknik eğitimde, elektronik bölümü için hazırlanan program bu meslek için gerekli olan bilgi ve becerileri bireylere kazandırmalı, mesleki hayatlarında onların işine yaramalıdır. NOT: Programın işlevsellik özelliği öğretim ilkelerinden hayata dönüklük ilkesi ile alakalıdır. 2. Çerçeve Olmalı: İyi bir program öğretim sürecindeki etkinliklere ve konulara genel hatlarıyla yer vermeli. Programdaki ana çizgi bütün ülke okullarında aynı olmalıdır. Örneğin; ilköğretim 7.sınıf Matematik dersinde genel başlıkların aynı olması çerçeve ile alakalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 3

4 3. Esnek Olmalı: Program ana hatlarıyla belli olmakla birlikte ayrıntıların belirlenmesinde bölgenin özellikleri ve öğrencilerin özellikleri göz önüne alınarak esneklik sağlanmalıdır. Örneğin; 6.sınıf sosyal bilgiler dersinin ülkemizin kaynakları ünitesinde Antalya da görev yapan bir öğretmenin turizmle ilgili, Zonguldak ta görev yapan bir öğretmenin ise madencilikle igili orneklere ağrlık vermesi 4. Milli Eğitimin Amaçlarına Uygun Olmalı: Milli Eğitimin amaçlarını öğrenim süresi içinde gerçekleştirebilir olmalıdır. Ait olduğu ulusun toplumsal ve kültürel değerleri ile uyum içinde olmalıdır. Programlar sisteminin beklediği insan tipini yetiştirecek özellikte olmalıdır. Devletin felsefesini,toplumsal ve kültürel değerleri kazandırmalıdır. Örneğin; Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını Atatürk ilke ve inkılâpları laiklik demokrasi ve cumhuriyet eğitimi yönünde yetiştirmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 4

5 5. Uygulanabilir ve Uygulayıcılara Yardımcı Olmalı: Bilimsel, ekonomik ve toplumsal yapı ile çelişmeyen nitelikte olmalı. Açık anlaşılır ve uygulanabilir olmalıdır. Uygulayıcı olan öğretmelere rehberlik eden tarzda olmalıdır. Öğretmenler için vazgeçilmez başvuru kaynaklarıdır. Örneğin; Matematik dersinde eğim hesaplanmasıyla ilgili bir kazanımın sağlanması için öğrencilerin İtalya daki Pisa kulesine götürülmesi gibi bir etkinliğin uygulanabilirliği pek yoktur. O nedenle programlarda böyle bir etkinlik yer almaz. 6. Dinamik ve Genel Olmalıdır: Ulusal ve uluslararası arenadaki değişimlere dayalı olarak yenilenebilmesi gerekir. Gelişmeler sürekli takip edilmeli ve programlara yansıtılmalıdır. Programlar tüm bireyler için geçerli olacak nitelikte ögeler içermelidir. Örneğin; 19 Mayıs tarihini içine alan hafta tüm Türkiye'de gençlik haftası olarak yer alır. Bu amaçla gerçekleştirilen etkinlikler aynı zaman diliminde ve aynı amaca dönük gerçekleştirilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 5

6 Eğitim Programının Ögeleri Program 4 öğeden oluşur: 1. Hedefler (Niçin öğretilecek?) 2. İçerik (Ne öğretilecek?) 3. Eğitim durumları (Nasıl öğretilecek?) 4. Değerlendirme (Ne kadar öğretildi?) Hedefler geliştirilince diğer süreçler de buna bağlı olarak yeniden düzenlenir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 6

7 Eğitim Programının Ögeleri 1. Hedefler: Bireyde bulunması istenen ve eğitim yoluyla kazandırılabilecek özelliklerdir. Niçin öğretilecek? sorusuna cevap arar. Eğitimde hedefler; genel ve özel şeklinde ikiye ayrılır: a. Genel Hedefler: Bir ülkenin eğitimden uzak hedefleri o ülkedeki siyasal, politik yapıya yakından ilgilidir. Ülkenin genel politik hedefler göz önünde bulundurarak bireylere verilecek genel hedefleri belirler. b. Özel Hedefler: Özel hedefler öğrenciye kazandırılacak tüm davranışları kapsamaktadır. Genel ve özel hedefler öğrenciye özel hedefler yoluyla ulaşılır. Bu durum eğitim programın tümden gelimci bir özelliğe sahip olduğunu da gösterir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 7

8 2. İçerik Öğretilecek üniteler ve konular bütünlüğüdür. Toplumun ihtiyaçları ve günün koşullarına göre konu alanının gereklerini sağlayacak şekilde düzenlenir. İçerik seçiminde genel amaçlar, ülkenin amaçları, okulun amaçları, disiplinin amaçları ve konunun amaçları göz önünde bulundurulur. Ne öğretilecek? sorusuna cevap arar. 3. Eğitim Durumları Öğrenciyi ve öğrenmeyi etkileme gücüne sahip olan tüm şartların uygun bileşenidir. Hedefler belirlenip davranışlar şeklinde ifade edilir. Bu ifade edilen davranışları geliştireceği var sayılan eğitim durumlarının neler olacağı ve nasıl düzenleneceği ortaya konulur. Teori ve uygulamaya dayalı çeşitli etkinliklerin planlanmasını içerir. Nasıl öğretilecek? sorusuna cevap arar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 8

9 4. Değerlendirme Süreci Öğrencilerde hedeflenen istendik davranışların kazandırılma düzeyinin gözlem veya başka yollarla belirlemesi işlemleridir. Öğrenciden alınan geri bildirimler yoluyla hedeflenen istendik davranış değişikliğinin gerçekleşme düzeyinin ölçüldüğü süreci ifade eder. Amaçlarla sonuçların karşılaştırılması sürecidir. Ne öğretildi? sorusuna cevap arar. Kalite kontrol süreci olarak da görülebilir. Hata ve eksiklerin giderilmesine fırsat verir. Ölçmeye bağlı bir değerlendirmeyi ifade eder. Amaçlardaki değişim ve gelişime göre -diğer süreçlerde olduğu gibi- değişim gösterir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 9

10 Hedef Nedir? 1. Hedefler (Niçin öğretilecek?) Yetiştirilecek bireyde bulunması uygun görülen, eğitim yoluyla kazandırılabilir istendik özelliklere hedef denir. Bir başka ifadeyle Planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla kazandırılması kararlaştırılan, davranış değişikliği ya da davranış olarak ifade edilmeye uygun özelliklerdir. Bu özellikler bilgiler, yetenekler, beceriler, tutumlar, ilgiler, alışkanlıklar vb. olabilir. Eğitim hedefle başlayan bir faaliyettir. Eğitimde hedefler; öğretimi yönlendirme, öğrenme-öğretme sürecini düzenleme ve ölçme değerlendirmede kılavuzluk yapma gibi önemli işlevlere sahiptir. Hedefler Niçin Eğitiyoruz? sorusuna cevap verir. Hedefler dikey ve yatay olarak ikiye ayrılmaktadır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 11

11 DİKEY BOYUT Uzak Hedefler Ülkenin Politik Felsefesi Genel Hedefler Ülkenin Eğitim Felsefesi Özel Hedefler Bir Disiplin ya da Ders İçin Belirtilen Hedefler YATAY BOYUT En genişten en dara doğru: Uzak Hedefler Genel Hedefler Özel Hedefler Hedefler bu sıraya uygun belirlenir En somuttan en soyuta doğru: Özel Hedefler Genel Hedefler Uzak Hedefler Bilişsel Alan (Cognitive) Duyuşsal Alan (Affective) Devinişsel Alan (Pyscho-motor) Hedeflerin gerçekleştirilme süreci bu sıraya göre ilerler Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 12

12 Dikey Hedefler A. Uzak Hedefler: Ülkenin politik felsefesini yansıtan hedefler olup eğitim sisteminin yönünü belirler. Uzak hedeflerin şekli ülkenin anayasası ile belirlenir. Bizde, Atatürk ün Çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmak sözünde ifadesini bulmuştur. B. Genel Hedefler: Uzak hedeflerin yorumu olup uzak hedeflere ve Milli Eğitim Temel kanununa dayalı olarak belirlenir. Uzak hedeflere göre daha somut olup, iki seviyede ele alınır: Birincisi eğitimin genel hedefleri, İkincisi de okulun hedefleridir. Uzak Hedefler Genel Hedefler Özel Hedefler C. Özel Hedefler: Genel amaçlar doğrultusunda belirlenen derslerin hedefleridir. Bir disiplin ya da çalışma alanında öğrenciye kazandırılması uygun bulunan bilgi, beceri, ilgi, tutum ve alışkanlıklar gibi özelliklerdir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 13

13 Yatay Hedefler Hedeflerin aşamalı sınıflandırılmasıdır. Bloom taksonomisine göre sıralama yapılır: Basitten karmaşığa, Kolaydan zora, Bilinenden bilinmeyene birbirinin önkoşulu olacak şekilde aşamalı sıralama Üçe ayrılır: A. Bilişsel Alan, B. Duyuşsal Alan C. Devinişsel Alan Bilişsel Alan (Cognitive) Duyuşsal Alan (Affective) Devinişsel Alan (Pyscho-motor) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 14

14 A. Bilişsel Davranışlar (Yeterlilikler): Zihinsel süreçlerle ilgili davranışlardır. Bloom a göre bilişsel alan davranışları aşamalı bir şekilde; basitten karmaşığa, kolaydan zora doğru bir sıra halindedir. Bu sıralama (taksonomi) şöyledir: Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 15

15 Bilgi: Bilgiyi olduğu gibi tekrar etmektir Öğrenme, hatırlama, tanıma Bu düzeyde öğrenci kendinden bir şey katmaz. Örnek: Ağırlık ölçülerini söyleme, Karadeniz bölgesinde yetişen tarımsal ürünler bilgisi, program geliştirmedeki temel kavramları hatırlayabilme Kavrama: Bilgiyi kendi cümleleri ile ifade etme, kendisine ait örnekler vermektir. Kavrama düzeyinde kazanılan davranışların öğrenci tarafından özümsenmesi, kendisine mal edilmesi, anlamının yakalanması söz konusudur. Örnek: Dilbilgisi kurallarını kavrayabilme, okuduğu bir parçayı yorumlayabilme, Türkiye nin nüfus artışı ile ilgili verileri yorumlayabilme, okuduğu bir metne başlık bulabilme, bir yazının ana fikrini söyleme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 16

16 Uygulama: Bilgileri yeni bir sorun çözümünde kullanmak, yeni duruma uygulamaktır. Bu düzeyde öğrencinin bilgi ve kavrama basamağında kazandığı davranışlara dayanılarak yeni bir sorunu çözmesi istenmektedir. Örnek: üçgenin alanını hesaplayabilme, coğrafya dersinde yaşadığı ilin haritasını çizebilme, fizik dersinde kuvvetle ilgili problemleri çözebilme Analiz (Çözümleme): Parçalara ayırma, farklılıkları bulma, benzer ve farklı ilişkileri belirlemek. Birey durumu çözümler, akıl yürüterek sonuca ulaşır. Başkasının bilgilerini tekrarlamaz. Örnek: Farklı eğitim programlarını kıyaslayabilme, cümleyi ögelerine ayırabilme, kimya dersinde doğal bir bileşiği elementlerine ayırabilme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 17

17 Sentez (Birleştirme): Küçük parçaları birleştirerek yeni bir şey ortaya çıkarmaktır. Orijinal bir fikir üretmek anahtar kavramdır. Kişi, yeni fikirler ekleyerek yeni şeyler ortaya çıkarır. Örnek: Yeni bir eğitim programı hazırlayabilme, özgün bir kompozisyon yazabilme Değerlendirme: Bir ürünü belli ölçütlere göre eleştirmektir. Bu değerlendirme sentez sonucuna iç ve dış ölçütlere göre yapılır. Örnek: Bir eğitim programını program tasarısı hazırlama sürecinde yapılması gerekenlere göre eleştirebilme, bir köşe yazısını belirli ölçütlere göre eleştirebilme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 18

18 İnsanın geliştirdiği duygu, değer, tutum, ilgi, özgüven gibi adlarla anılan değişik duygusal özellikler ve davranış eğilimleridir. Büyüklere saygı, yurt sevgisi, milli değerlere bağlılık, öğrenme ilgisi, kendine güven, hoşgörü, temizlik ve düzen konusunda titizlik gibi nitelikler duyuşsal davranışlardır. Duyuşsal alan davranışları da basitten karmaşığa doğru; Alma B. Duyuşsal Davranışlar (Özellikler): Tepkide bulunma Değer verme Örgütleme Kişilik haline getirme şeklinde aşamalı sıralar halindedir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 21

19 Alma: Kişi, nesne ve olguların farkında olmazsa, ona karşı hiç bir davranış geliştiremez. Bu basamaktaki davranışlar, bilişsel alanın bilgi basamağındaki hatırlama davranışına karşılıktır. Alma, çevredeki uyarıcılara dikkat etme ve belirli uyarıcıları diğerlerinden ayırarak seçmektir. Örnek: KPSS de yeni çıkan yayınlara dikkat etme, trafik kurallarının farkında olmak... Tepkide Bulunma: Bu basamakta genellikle ilgiler söz konusudur. Kişi uyarıcılara bilinçli tepkide bulunur ve onlarla ilgilenir. Uyarıcıları arar, onlarla bir arada bulunmaya isteklidir ve üstelik bu işten zevk alır. Kişi uyarıcıya karşı uysallık, isteklilik gösterebilir. Önemli olan uyarıcıya dönük olmak ya da açık olmak değil, onunla bir fiil meşgul olmaktır. Örnek: KPSS yi kazanmaya istekli olma, trafik kurallarına uymada istekli olma Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 22

20 Değer Verme: Bu basamakta hedefler; tutum, inanç ve değerlerle ilgili olabilir. Kişinin uyarıcılara karşı nasıl bir tepkide bulunacağı bu basamakta kestirilebilir. Kabullenme, takdir etme söz konusudur. Örnek: Trafik kurallarının önemini takdir etmek, bedensel engelli arkadaşlarına yardım etmeye razı oluş.. Örgütleme: Bu basamakta kişi, yeni değerler, duyuşsal alanla ilgili yeni örüntüler oluşturmaktadır. Birey bu basamağa dek hep başkalarınca ya da toplumca oluşturulan değerleri benimsemiş, savunmuştu. Oysa bu düzeyde, hem başkalarınca ve toplumca oluşturulan değerleri hem de kendisince benimsenip savunulanları irdeler. Aralarındaki ilişkilere bakar ve bir sonuca varır. Sonunda kendi içinde çelişmeyen yeni bir değerler sistemi oluşturur. Örnek: Trafik kurallarına uymada kararlı oluş, KPSS yi kazanmada kararlılık Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 23

21 Kişilik Haline Getirme: Kişinin bu basamaktaki davranışları onun karakterini yansıtır. Bir bakıma dünya görüşünü, yaşam felsefesini ortaya koyar. Kişinin tüm yaşamı boyunca oluşturduğu duyuşsal özelikleri, bu basamakta hem tutarlı olmuş hem de kapsam bakımından genişlemiş ve zenginleşmiştir. Artık kişinin davranışları büyük bir ihtimalle kestirilebilir. Yeni değerler sistemi ile tutarlı tepkide bulunmaktır. Örnek: Trafik kurallarına uymayı alışkanlık haline getirme, hümanist bir kişiliğe sahip oluş Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 24

22 C. Psikomotor Davranışlar (Devimsel Beceriler) Zihin ve kas koordinasyonu ile ortaya konulan, psikolojik süreçlerin kontrolü ile gerçekleştirilen mekanik hareketler psiko-motor alan davranışları içerisinde toplanmıştır. Psiko-motor alanla ilgili davranışlar da aşamalı sıralar halindedir. Bunlar: Algılama (Uyarılma) Hazırlık (Kurulma) Kılavuzla Yapma Mekanikleşme Duruma Uydurma (Örüntü) Beceri Haline Getirme Yaratma Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 27

23 Algılama (Uyarılma): Bu basamakta kişi, doğru becerinin nasıl yapıldığını önce dikkatlice izler. Belli bir durumu duyu organlarını kullanarak tanır. Örnek: Amuda kalkma hareketini gerçekleştirmek için vücut hareketlerini gözlemleyebilme, Fen bilgisi dersinde temel doğal maddeleri çeşitli duyu organları ile tanıyabilme, Müzik dersinde kemanın nasıl çalındığını izleyebilme Hazırlık (Kurulma): Bireyin bir yaşantıya ya da davranışa karşı hazır bulunuşunu ifade eder. Bu basamakta kişi belirli bir beceriyi gerçekleştirmek için vücudunu ya da duyu organlarını uygun konuma getirir. Örnek: Bedenini bisiklet kullanmaya hazır duruma getirme, Keman çalmak için vücudu uygun konuma getirme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 28

24 Kılavuzla Yapma: Bu basamakta bir iş ya da işlemin tümünü oluşturan işlem basamaklarını, öğrencinin işin gerektirdiği sıraya göre, öğretmenle beraber yapması söz konusudur. Örnek: Öğretmen yardımıyla amuda kalkma, Arabayı sürüş eğitmeni yardımıyla uygun şekilde çalıştırabilme Mekanikleşme: Bu basamakta kişi söz konusu beceride otomatikleşmiştir. Ancak beceriyi sergilerken hala öğretmen gözetimindedir. Örnek: Resim dersinde fırçayı hareket ettirebilme, Basit bir dans adımını gösterme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 29

25 Duruma Uydurma (Örüntü): Kişi, beceri haline getirme basamağında kazandığı davranışları, devinişsel özellikleri ağır basan yeni bir problem durumunda kolayca uygular. Bu düzeyde önceden kazanılan becerilerin alana genellemesi söz konusudur. Örnek: Belli bir tür keman çalan bir öğrencinin viyolonselle ilk kez karşılaştığında, onu da bir iki deneme sonunda kolayca çalmasında olduğu gibi. Beden eğitimi dersinde kazandığı becerilerle akrobasi hareketleri yapma, Hastadan değişik amaçlarla değişik şekillerde kan alabilme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 30

26 Beceri Haline Getirme: Kişi, bu basamakta becerili insan durumuna gelir. Hedef davranışları kendi başına, hiç kimseden yardım almadan, o işin gerektirdiği nitelikte yapar. Daha sonra hem yeterlilik derecesinde hem de belirtilen zamanda işi yapıp ortaya koyar. Örnek: Amuda kalkma hareketini istenilen nitelikte yapma, bilgisayarın donanım parçalarını 15 dakikada istenilen şekilde sökebilme, 100 metreyi 15 saniyenin altında zorlanmadan koşabilme Yaratma: Bu basamak, özellikle bilişsel alanın sentez, basamağıyla iç içedir. Fakat burada devinişsel alanla ilgili nitelikler ağırlık taşır. Yaratma, yeniden ortaya koyma, benzeri olmayanı yapma, devinişsel özelikleri ağır basan orijinal, benzersiz, yeni davranış örüntüsü oluşturma işidir. Örnek: Yeni bir amuda kalkış kompozisyonu oluşturabilme, orijinal bir yüzme stili geliştirme, Duygu ve düşüncelerini anlatan özgün bir resim çizebilme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 31

27 Anahtar Kavramlar Tablosu BİLİŞSEL ALAN BİLGİ KAVRAMA UYGULAMA ANALİZ SENTEZ DEĞERLENDİRME Bilgiyi hatırlatma, tanıma, aynen aktarma Bilgiyi yorumlama, açıklama, çevirme, yordama, yeniden kelimelere dökme, tahmin etme Bilgiyi transfer etme, kullanma Öğelere ayırma, sınıflandırma, ilişki kurma, inceleme Yeni bilişsel içerik oluşturma, tasarım, yaratma, özgünlük İç ve dış ölçütler açısından değerlendirme, hüküm verme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 34

28 Anahtar Kavramlar Tablosu DUYUŞSAL ALAN ALMA TEPKİDE BULUNMA DEĞER VERME ÖRGÜTLEME KİŞİLİK HALİNE GETİRME (NİTELEME) Tepki vermeden uyarıcıların farkında olma, dikkat etme Uyarıcılara karşı tepki verme, ilgili olma Uyarıcılar arasında seçici olma, bazı uyarıcılara önem verme, başka bilgi ya da değerlere kıyasla tercihte bulunma Değerleri kendi değerleriyle birleştirme, organize etme Karakter haline gelme, dünya görüşü olarak ortaya koyma, yaşam felsefesine dönüştürme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 35

29 Anahtar Kavramlar Tablosu ALGILAMA (UYARILMA) HAZIRLIK (KURULMA) KILAVUZ DENETİMİNDE YAPMA MEKANİKLEŞME BECERİ HALİNE GETİRME UYDURMA DEVİNİŞSEL ALAN (Psikomotor) Psikomotor hareket olmadan olayı zihinsel olarak algılama, beceri birimlerinin farkına varma Yapılacak harekete zihinsel, duygusal ve psikomotor olarak motive olma, bedensel olarak hazır olma. Yapılacak işi rehber denetiminde yapma. Rehbere ihtiyaç duymadan kendi kendine yapma. Kendi kendine takılmadan, tereddüt etmeden yapma, istenen standartlarda gerçekleştirebilme. Öğrenilen bir şeyi yeni duruma uygulama, pratik kazanma. YARATMA Orijinal bir beceri veya ürün ortaya koyma Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 36

30 Not: Konu alanının ve derslerin özelliklerine göre, davranış alanlarından biri veya birkaçı diğerlerine göre daha yoğunlukta olabilir. Sözgelimi; matematik derslerinde bilişsel, beden eğitimi dersinde psikomotor, resim ve müzik derslerinde duyuşsal alanla ilgili davranışlar diğerlerine kıyasla daha yoğunlukta ve önemde olabilir. Ancak, kazanılan her niteliğin biraz bilişsel, biraz duyuşsal, biraz da devinimsel yönünün olduğu unutulmamalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 37

31 Hedeflerin Davranışa Dönüştürülmesi Davranış, bir organizmanın uyarıcılara karşı tepki vermesidir. Bilgi, beceri, tutum ve yetenekler doğrudan ölçülemez. Bu özelliklerin tutum ve davranışa dönüştürülerek görünür hale getirilmesi gerekir. Hangi davranışın nasıl kazandırılacağını belirlemek için eğitim durumlarını düzenlemede davranışlar önemlidir. O nedenle eğitim programının değerlendirme sistemi yardımıyla istendik hedefin kazanılıp kazanılmadığının ölçülmesi gerekir. Bu ölçüm ancak hedefler davranışa dönüştürüldüğünde mümkün olmaktadır. İşte bu yüzden hedef, kendisine ulaşıldığına kanıt olabilecek gözlenebilir öğrenci davranışlarına dönüşmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 38

32 Eğitimde her türlü değerlendirme işleminin merkezinde değerlendirme vardır. Eğitimde düzenleme, yenileme, onarma gibi etkinliklerin yapılabilmesi için eğitim sistemi tarafından kazandırılacak davranışların açıkça belirlenmiş olması gerekir. Ölçme ve değerlendirme işlemlerinin yapılabilmesi için davranışların belirlenmiş olması gerekir. Değerlendirme süreci, neyin ölçüleceğini ortaya koyar. Hedeflerin davranış olarak ifade edilmesi; 1. Hedefleri gözlenebilir ve ölçülebilir hale getirir, 2. Bir hedeften herkesin aynı veya benzer anlamı çıkarmasına zemin hazırlar, 3. Hedef davranışlara ulaşmak için uygun eğitim durumlarının gerçekleşmesine imkan verir, 4. Öğrenci, kendisinden neyin beklediğinin net olarak kavrar, 5. Eğitim uygulamalarında belli standartlara ulaşmaya yardım eder Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 39

33 2. İçerik (Ne öğretilecek?) İçerik hedefe göre belirlenir ve eğitim öğretim etkinliklerinin hedefe ulaşması için bir araç rolündedir. İçerik ögesi Ne öğretilecek? sorusuna cevap arar. Türkiye'de; Okul öncesi, İlköğretim ve Orta Öğretim kademelerinin içeriği Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenmektedir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 40

34 Seçilen içerik; 1. Hedef davranışlarla tutarlı olmalı, 2. Öğrenci için anlamlı olmalı, 3. Öğrencilerin gelişim düzeyine uygun olmalı 4. Güncel ve bilimsel açıdan doğru olmalı, 5. Öğrencilerin ön bilgilerine ve geçmiş yaşantılarına uygun olmalı, 6. Kendi içinde tutarlı ve uygulanabilir olmalı, 7. Ekonomik ve yararlı olmalı, 8. Öğrenilebilir ve gerçek hayatla ilişkili olmalı, 9. Sistematik ve anlamlı olmalı, 10. Öğrenciyi düşünmeye yöneltmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 41

35 İçerik düzenlenirken uyulması gereken bazı kurallar vardır. Bunlar; Somuttan soyuta, basitten karmaşığa, kolaydan zora, yakından uzağa olarak sıralanabilir. İçerik aşamalı ve birbirinin ön koşulu olacak şekilde sıralanmalıdır. İçeriğin seçiminde kullanılan ölçütlerden hayata yakınlık ve yararlılık ilkeleri karıştırılmaktadır. Aslında bu ilkeler birbiriyle ilgilidir. Ancak; hayata yakınlık içeriğin normal hayata uygulanabilirliğini; yararlılık ise uygulanan içeriğin işe yarayıp yaramadığı ile ilgilidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 45

36 3. Eğitim Durumları (Nasıl öğretilecek?) Eğitim programı, hedefe ulaşmak için öğretmen ve öğrencilerin en aktif olduğu ögedir. Program geliştirmenin süreç boyutudur. Bu ögede birçok materyal işe koşulur. Bunun yanında öğretim yöntemleri kullanılır. Öğrenci açısından öğrenme yaşantıları düzeneği, öğretmen açısından öğretme yaşantıları düzeneğidir. Eğitim durumlarının içinde şu ögeler yer alır: Araç-gereçler, strateji, yöntem, teknikler, zaman, ipucu, dönüt, pekiştireç, öğretmen davranışları. Eğitim durumları ögesinin içinde; ne zaman öğretelim, nasıl öğretelim, ne ile öğretelim, nerede öğretelim sorularına cevap aranılır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 46

37 Eğitim Durumları Düzenlenirken Dikkat Edilecek Özellikler: Eğitim durumları ilk önce hedeflere uygun olmalı Öğretim yöntemleri öğrencilerin ön bilgilerine ve öğrenme stillerine uygun olmalı Eğitim durumları öğrenci ilgisine uygun ve dikkat çekici olmalı Ekonomik olmalı Eğitim durumları öğrenci seviyesine uygun olmalı Öğretim ilkelerine uyulmalı Kullanılan araç gereçler öğrenci seviyesine uygun olmalı Eğitim durumları; 1.Giriş, 2.Gelişme 3.Sonuç bölümlerinden oluşur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 47

38 1. Giriş: a) Dikkati çekme: Öğretmenin dersin başında öğrencilerin dikkatini çekmek için örnek olaydan, sorulardan, güncel bir olaydan, hatıra, grafik, şekil ya da fıkradan yararlanmasıdır. b) Güdüleme: Öğrencilere, işlenecek konunun kendileri için öneminin ne olduğu, konuyu niçin öğrendikleri ve ne işlerine yarayacağı açıklanır. c) Hedeften haberdar etme: Öğrencilerin, derste nelerin işleneceği, konunun sonunda neleri öğrenecekleri konusunda bilgilendirilmesidir. Öğrenci hedeften haberdar olursa, daha bilinçli davranır ve hedefe ulaşması kolaylaşır. Örnek: Öğretmenin biyoloji dersinde; Bu dersin sonunda vücudunuzun bölümlerini tanıyabileceksiniz. demesi Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 48

39 d) Önkoşul öğrenmelerin hatırlatılması: İşlenecek konuya ön koşul teşkil edecek öğrenmelerin hatırlatılmasıdır. Öğrencilerin yeni bilgiyi daha önce öğrendikleri bilgiler üzerine oturtması için ön bilgilerin hatırlatılması gerekir. Öğrenciler, önce öğrendikleri ile yeni öğrendikleri arasında bağ kurarlar. Örnek: Vücudumuz konusuyla ilgili öğretmenin önceden işlenen sağlığımız konusunu hatırlatması Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 49

40 2. Gelişme: Öğrenciye kazandırılacak bilgi, beceri ve davranışların uygulamasının yapılacağı her türlü etkinliği içerir. Geliştirme bölümünde hedefe, öğrenciye ve konuya uygun yöntem ve teknikler işe koşulur. İpucu, pekiştirme ve dönüt - düzeltme verilir. Uygun araç gereçler kullanılır. Belirlenen süre içerisinde belirlenen yöntem ve tekniklerle, araç gereçlerle, ipucu, pekiştireç, dönüt ve düzeltmeye hedefe ulaşılmaya çalışılır. Not: Giriş kısmında ağırlıklı olarak sunuş, gelişme kısmında ise ağırlıklı olarak buluş stratejisi kullanılır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 50

41 3. Sonuç: Ders işlendikten sonra yapılan etkinlikler yer alır. Tartışma, özet ve eğitsel oyunlar kullanılabilir. Bu aşamada öğrenme ürünlerini değerlendirmek için ölçme işlemine gidilmesi gerekir. Ama bu değerlendirme öğrenme eksikliklerini tespit amacıyla yapılır. Burada not verilmez. Mevcut durumu tespit etmek ve gerekirse düzeltme için yapılır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 51

42 Eğitim Durumu Değişkenleri Eğitim durumunun başlıca değişkenleri; ipuçları, katılım, pekiştirme, dönüt ve düzeltme uygulamalarıdır. a. İpuçları (İşaretler): Öğrenme öğretme sürecinde öğrenciye neyi, nasıl öğreneceğini gösteren mesajların tümüne ipucu denir. Sorular, yazılı ve sözlü yönergeler, jestler, mimikler, sözlü ve yazılı hedef ifadeleri, açıklamalar, modeller ya da gerçek örnekler ipucu özelliği taşır. İpuçlarının taşıması gereken özellikler: 1. Öğrencinin gelişim düzeyine uygun olmalı. 2. Öğrencilerin bilişsel giriş davranışlarına uygun olmalı. 3. Öğrencilerin duyuşsal özeliklerine uygun olmalı; öğrencileri, öğrenmeye karşı istekli hale getirmelidir. 4. Çok sayıda duyu organına hitap eden ipuçları verilmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 52

43 b. Katılım: Öğrencilerin derse açık veya örtük katılımı dersteki başarıyı olumlu yönde etkiler. Örnek verme, açıklama yapma, soru sorma, sorulan soruya cevap verme öğrencinin derse açık katılımı, derse zihinsel olarak katılımı ise örtük katılımıdır. Ancak öğrenmenin kalıcı olması için açık katılım gereklidir. Öğrenciyi derse katmak için yapılabilecekler; 1.Öğrenciler derse isteklendirilmeli, sorular tüm sınıfa yöneltilmeli, 2.Öğrencinin dikkati hedefler üzerine toplanmalı, 3.Çeşitli yöntem ve teknikler birlikte kullanılmalı, 4.Öğrencilere ön koşul davranışlar önceden kazandırılmalı, 5.Kullanılan araç gereçler öğrencilerin düzeyine uygun olmalıdır. Giriş kısmında ağırlıklı olarak sunuş, gelişme kısmında ise ağırlıklı olarak buluş stratejisi kullanılır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 53

44 c. Pekiştirme: Bir davranışın görülme sıklığını artırmak için kullanılır. Öğrencide görülen olumlu davranışlardan hemen sonra pekiştireç verilir. Her zaman aynı pekiştireç verilmemeli. Verilecek pekiştireç öğrencinin yaşına, cinsiyetine, duyuşsal özelliklerine yaşam biçimine göre değişir. Pekiştirecin etkili olabilmesi için her zaman aynı pekiştireç kullanılmamalıdır. Pekiştireçler sabit aralıklarla verilmemeli, öğrenci için anlamlı olan pekiştireçler kullanılmalıdır. Başlıca pekiştireçler; Alkışlama, sözel onay ifadeleri ( Bravo, tebrikler, çok güzel ), başarı belgeleri, maddi ödüller (Kitap, saat, bilgisayar vb.), simgesel ödüller (madalya, plaket, yıldız) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 54

45 d. Dönüt ve Düzeltme: Öğrencinin yaptığı bir davranış hakkında kendisine bilgi vermektir. Öğrenciye istenilen davranışın kazanılıp kazanılmadığı hakkında bilgi vermektir. Doğru, yanlış, eksik, tamam yargıları birer dönüttür. Öğrencinin yanlışını düzeltme ve eksiğini tamamlama ise birer düzeltmedir Not: Olumlu dönüt pekiştireç vazifesi de görür Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 55

46 4. Değerlendirme (Ne kadar öğretildi?) Öğrenci başarısın yükseltilmesi, derslerin ve programların devamlılığının sağlanması için dönüt ve değerlendirmeler çok önemlidir. Bu aşamada öğretmenin öğrencilerinden alacağı dönütler hem programın etkililiğini artırıcı hem de öğrenci başarısını olumlu etkileyici bir işlev görür. Dönütler ayrıca öğretmenin dersi daha sağlıklı planlamasına ve daha etkili strateji, yöntem ve teknikler kullanmasına da zemin hazırlar. Öğretmen dönütleri çeşitli yollarla sağlayabilir: Dönemin başında öğrencilerin o dersteki seviye durumunu belirlemek için yapacağı taramalarla, Her dersin başında, değişik aşamalarında ve sonunda yönelteceği sorular ve bunlara gelecek cevaplarla, Konuya ilişkin öğrencilerden gelecek soruların niteliğiyle, Öğrenci sorularına yine öğrencilerce verilecek cevapların durumuyla, Öğrenci davranışları üzerindeki gözlemlerle, Değerlendirme aşamasında öğrencide gözlenen bilgi, tutum ve davranış değişiklikleri, verilen eğitimin niteliği ve uygulanan stratejinin başarısı konusunda önemli bilgiler verir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 59

47 Aslında bir insana yeni bir şey öğretemezsiniz Siz ona yalnız kendi içinde bir şeyler keşfetmesine yardımcı olabilirsiniz..! Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 64