AB VE TÜRKİYE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Transkript

1 AB VE TÜRKİYE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Kemal ÜÇÜNCÜ, Mak.Müh., İş Sağlığı ve Güvenliği Bilim Uzmanı B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı İşte Güvenlik İş Güvenliği,Tesis Bakım ve Yönetim Danışmanlığı Ltd. Ardıçlı Mah.Ardıçlıevler Akasya Cad. Sümbül Sok. Samanyolu 13/ Esenyurt,Istanbul E-posta1 : kemal@isteguvenlik.tc E-posta2 : kemaldritte@gmail.com Tel :

2 TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yerel Sempozyumu Mart 2013, Istanbul 1 / 8 AB VE TÜRKİYE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SONUÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Özet: İş Sağlığı ve Güvenliği sistemlerinde iyileştirme sağlanabilmesi için öncelikle bir ülkede gerçekleşen iş kazası ve meslek hastalıklarının doğru raporlanması,verilerin sağlıklı şekilde toplanması,uygun şekilde analiz edilerek neden faktörlerinin ortaya konulması elzemdir. Ülkemizde İş Sağlığı ve Güvenliği sonuçlarının,yani iş kazası ve meslek hastalıklarının veri toplama ve standardize edilme sistematiğinde ciddi sorunlar vardır.kaldı ki İş Sağlığı ve Güvenliği Sonuçları sadece kaza ve meslek hastalıklarından ibaret olmayıp,hukuk davaları,cezalar,yasal uyarılar,kaza maliyetleri gibi parametreleri de içermelidir.bu araştırmada bazı AB ülkeleri,ağırlıklı olarak Almanya,İngiltere ve A.B.D ile Türkiye de resmi verilere göre gerçekleşen iş kazası ve meslek hastalıkları ile diğer edinilebilen sonuçların standardize olarak karşılaştırılması,veri toplama yöntemlerindeki farklılıklar ve ülkemizde bu konudaki problemler ve çözüm yolları irdelenmeye çalışılmıştır Anahtar Kelimeler: İş sağlığı ve güvenliği istatistikleri,iş koşulları araştırma,iş kazaları sayıları,meslek hastalıkları,işle ilgili hastalıklar 1.Giriş İş sağlığı ve güvenliği (İSG) ile ilgili sistem ve uygulamaların gidişatını izlemek ve performansını ölçmek için çeşitli göstergeler ve veriler kullanılır.bu göstergeler kaza araştırma ve raporlarından,işle ilgili yapılan ölçümler, araştırmalar ve çalışan anketlerinden elde edilmektedir. Devletlerin ilgili kurumları tarafından ilgili yasal gereklilikler çerçevesinde toplanan,konsolide edilip periyodik olarak yayınlanan bu göstergeler genel olarak aşağıda özetlenmiştir: İşgücü profili ile iş ortamı ve çalışma koşullarının özellikleri İş kaynaklı etkenlerden hastalanan,ölen veya iş nedeniyle mevcut durumu kötüleşen çalışan sayıları İş kazaları sonucu yaralanan veya ölen çalışanlar İSG ile ilgili açılan davalar,takibi süren soruşturmalar ve yasal uyarılar Kayıp iş günleri,iş görememezlikler,tazminatlar,hastane giderleri vb. gibi maliyetler Yeni veya mevcut olan ama şu anda farkedilen iş riskleri Ülkelerarası karşılaştırmalar Grafik Ülkemizde işgücü profili Ülkemizde 2011 SGK istatistiklerine göre yaklaşık 17 milyon sigortalı (geçici çalışanlar,sigortalı ev kadınları,muhtarlar,tarım,işsizler vb. dahil) ve adet işyeri bulunmaktadır.bu işyerlerinin %2,6 sı kamu, kalanı özel sektöre aittir.sigortalı çalışanların işçi (4a),esnaf (4b) ve memur (4c) olarak dağılımı Grafik 1 de gösterilmiştir.

3 TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yerel Sempozyumu Mart 2013, Istanbul 2 / 8 4a kapsamındaki (SGK lı) sigortalıların %62 si 50 nin altında çalışanı olan,%38 i ise 50 nin üzerinde çalışanı olan işletmelerde çalışmaktadır.işyerlerinin %36 sında çalışan sayısı 1 dir. 2 Türkiye de 2012 yılı itibarıyla herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışanların (kayıtdışı) oranı %39,7 olup,bu oran tarım sektöründe %85, tarım dışı sektörlerde ise %24,8 dir. 3 Türkiye yaklaşık %22 lik bir oranla Avrupa da Romanya ve Arnavutluk ile beraber en fazla tarım çalışanı istihdam eden ülkedir. 4 Türkiye Grafik 2 de görüldüğü gibi haftalık ortalama çalışma saati ve fazla mesailerin en yüksek olduğu Avrupa ülkesidir.ülkemizi Arnavutluk,Yunanistan ve Kosova izlemektedir. Grafik 2 (Sarı çubuk çalışanların%50 sini kapsayan haftalık çalışma saatlerini,kırmızı yatay çizgi ülke ortalamalarını,siyah çizgiler ise max ve min. çalışma sürelerini ifade etmektedir.) 5 2. Bulgular ve Tartışma Bu bölümde İSG istatistikleri karşılaştırmalı olarak ele alınacak ve birbirleriyle olan bağlantıları ortaya konarak çıkarımlarda bulunmaya çalışılacaktır. 2.1 İş Kazaları Türkiye deki iş kazaları SGK mutlak verilerinden normalize edilerek Grafik 3 ve 4 de gösterilmiştir. Kaza sıklığı azalırken, ölüm hızlarının artışı kaza bildirimlerindeki eksikliğe işaret etmektedir.(veriler SGK istatistik yıllıklarından hesaplanmıştır.) Grafik 3 Grafik 4

4 TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yerel Sempozyumu Mart 2013, Istanbul 3 / 8 Belirtmek gerekir ki 2011 deki iş kazası ölüm rakamı olan 1700 kişi tüm zamanların en yüksek mutlak sayısıdır. Yaklaşık çalışanı olan Madeni Eşya Sanayicileri Sendikası nın (MESS) anket esaslı İSG verilerine bakıldığında ise iş kazaları ve ölümler arasında pozitif korelasyon göze çarpmakta, ayrıca kaza hızlarının Türkiye ye oranla on kat daha fazla olduğu görülmektedir. (Grafik 5) Kaza bildirimlerindeki eksikliği göz önüne serebilmek için son olarak da Tablo1 deki kazaların işletme büyüklüğüne göre dağılımı örnek verilecektir. Burada kaza yoğunluğunun en çok 50 nin üzerinde çalışanı olan işletmelerde olduğu görülmektedir ki,uygulamada bu işletmelerin İSG hizmeti aldığı ve nispeten kurumsal yapıları olduğu düşünülürse bu durumun olasılığı düşüktür. Grafik 5 6 Tablo 1 7 İş Kazalarının İşyerinde Çalışan Sigortalı Sayısına Göre Dağılımı (4a) No İşyerinde Zorunlu Standardize Çalışan Toplam Oran(%) Sigortalı Kaza Oranı Sigortalı Kaza(2) (2/1) Sayısı(1) %0,63=100 Sayısı ,47 232, ,83 132, ,81 128, ,79 125, ,74 117, ,71 112, ,59 94, ,55 87, ,50 79, ,33 52,7 TOPLAM ,63 Ort Yukardaki nedenlerden dolayı bu çalışmada iş kazaları ile ilgili herhangi bir karşılaştırma yapılmayacaktır. İş kazalarından kaynaklanan ölümlerde ise Grafik 6 da görüldüğü gibi ülkemiz Avrupa ülkeleri arasında son sırada yer almaktadır. Hesaplama yapılırken toplam sigorta kapsamına giren kişi sayısı olan 17 milyon rakamı baz alınmıştır. İş kazası kaynaklı sakatlık ve ölümlere bakıldığında 2011 yılı için Türkiye deki en tehlikeli sanayi kollarının inşaat ve madencilik olduğu görülmektedir. (Tablo 2) Grafik 6 8

5 TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yerel Sempozyumu Mart 2013, Istanbul 4 / 8 Tablo 2 9 İş Kazası sonucu sakatlık ve ölümler en yüksek olan işkolları FAALİYET GRUPLARI İŞ KAZASI SAYISI SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK SAYISI ÖLÜM SAYISI STANDARDİZE İŞ KAZASI ORANI % KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) BİNA İNŞAATI BİNA DIŞI YAPILARIN İNŞAATI ÖZEL İNŞAAT FAALİYETLERİ YARATICI SANATLAR,EĞLENCE FAAL ,2 BİLİNMEYEN Tablo 2 deki ilginç bir nokta ise sanayiden sayılmayan Yaratıcı Sanatlar ve Eğlence Faaliyetleri işkolunda (dizi ve film yapımı vb.) ciddi iş kazaları olduğu ve alarm sinyalleri verdiği olgusudur. İnşaat ve Yaratıcı Sanatlar işkollarında standardize iş kazalarının düşük olmasına karşın hem ölüm hem de sakat kalmaların yüksekliği yine bildirim azlığına dair bir işarettir. Bir başka bildirim sorunu ise 159 sakatlık ve 32 ölüm vakasının hangi sektörde olduğunun bilinmemesidir. (Tablo 2) Tablo 3 10 NEDENLERİNE (ILO) 11 GÖRE KAZA ORANLARI BİR VEYA BİRDEN FAZLA CİSMİN SIKIŞTIRMASI, EZMESİ,BATMASI, KESMESİ ,7% DÜŞEN CİSİMLERİN ÇARPIP DEVİRMESİ ,7% KİŞİLERİN DÜŞMESİ ,3% MAKİNELERİN SEBEP OLDUĞU KAZALAR ,4% DİĞER NEDENLER ,5% İlk beşin toplam kaza içindeki oranı 89,4% TOPLAM KAZA SAYISI Kaza oluş nedenleri ile ilgili SGK istatistiklerindeki tek bilgi Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tanımlamasına göre yapılan neden sınıflamasıdır. Bu nedenlerin tüm kazaların %89.4 üne karşılık gelen ilk beş tanesi Tablo 3 de yer almaktadır. Bu neden faktörlerinin hangilerinin ölüm ve sakatlıkla sonuçlandığı,hangi sektörlerde kümelendiği ve detay açıklamaları gibi analizlere gerek vardır. 2.2 İşle İlgili Hastalıklar (Meslek Hastalıkları) Tablo 4 Türkiye Meslek Hastalıkları -2011

6 TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yerel Sempozyumu Mart 2013, Istanbul 5 / 8 Arsenik ve Bileşikleri Slikoz ve Slikotuberküloz 170 Fazla Zorlama Sonucu Vertebra Prosesuslarının 3 Yırtılması 42 4 Benzol (Benzen) Ve Homologları 31 5 Kurşun ve Kurşun Tozları 30 Toplam İçinde Oran (%) 80% Toplam Meslek Hastalığı 697 Dünya literatüründe artık meslek hastalıkları yerine işle ilgili hastalıklar (work related disorders) deyimi kullanılmaktadır. Türkiye de meslek hastalıkları yılda yaklaşık 500 adet olarak istatistiklere yansımaktadır Eksik bildirim sorunu yıllardır gündemde olup bildirimleri %500 arttırma hedefi Ulusal Politika Belgesinde yer almaktadır. 12 Ancak Tablo 4 deki rakamlar hedefin uzağında kalındığını göstermektedir. Hastalıktan dolayı devamsızlık (geçici işgörememezlik) oranında ise ilginç bir şekilde perakende ticaret sektörü birinci sırada yer almaktadır.bunun nedeni belirsizdir.tekstil ve taşımacılık sektörleri ise sonraki sıraları paylaşmaktadır.(tablo 5) Tüm sektörlerin hastalık başına istirahat ortalaması ise 10 gündür.yani Türk işçisi hastalık nedeniyle 10 günden aşağı pek işinden ayrı kalmamaktadır. Tablo 5 13 No İşle İlgili Hastalıklarda Geçici İşgörememezlik Süreleri ve Normal Çalışmaya Oranı (İlk on işkolu) KOD NO FAALİYET GRUPLARI TOPLAM GEÇİCİ İŞ GÖR. SÜR. (GÜN ) FAALİYET KOLLARINDAKİ GEÇ. İŞG. SÜR. TOPLAM GÜNE ORANI (%) HASTALIK OLAYI BAŞINA ORTALAMA GÜN 1 47 PERAKENDE TİC.(MOT.TAŞIT.ONAR.HAR) ,00 10, TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI ,85 8, KARA TAŞIMA.VE BORU HATTI TAŞIMA ,73 12, FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) ,57 9, GIDA ÜRÜNLERİ İMALATI ,54 8, GİYİM EŞYALARI İMALATI ,27 9, BİNA İNŞAATI ,74 13, KONAKLAMA ,48 9, METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA ,36 8, DİĞER HİZMET FAALİYETLERİ ,94 10,9 Tüm işkollarının ortalaması 0,40% 10 Grafik 7 de gösterilen Avrupa ülkelerinin geçici işgörememezlik oranları karşılaştırması,tablo 5 in yorumunu doğrular niteliktedir.buna göre Türkiye deki çalışanların AB ülkelerindeki meslektaşlarına oranla hastalıktan dolayı işe devamsızlıklıkları çok azdır. Grafik 7 14

7 TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yerel Sempozyumu Mart 2013, Istanbul 6 / 8 Öte yandan Tablo 6 da bazı sonuçları gösterilen Avrupa İş Koşulları araştırmasına göre ülkemiz çalışanları bir yandan iş koşullarının daha ağır ve yorucu olduğunu ifade ederken öte yandan da önceki sonuçları doğrulayacak şekilde sağlık nedeniyle (AB çalışanlarına göre) daha az devamsızlık yaptıklarını ve hasta olarak çalıştıklarını söylemektedirler. Benzer şekilde Grafik 8 de Türk çalışanlar Avrupalı meslektaşlarına göre çok daha fazla yaptıkları işin vücut postürü ve ortam riskleri taşıdığına inanmaktadırlar. Bunların altında yatan nedenlerin araştırılmaya değer olduğu açıktır Grafik 8 16 AB nin yaptırdığı yeni veya ortaya çıkmakta olan riskler araştırmasına göre ise Türk çalışanlar iş stresi ile işyerinde zorbalık ve tacizden önemli derecede endişe duymaktadırlar.(tablo 7 ve 8) Tablo 7 ve 8 17 Tablo 6 15 Avrupa İş Koşulları Araştırması , Bazı karşılaştırmalı sonuçlar Soru % AB-27 % Türkiye Geçtiğimiz 12 ayda hasta olarak hiç çalıştınız mı? Şu anda yaptığınız işi 60 yaşına gelince de yapabileceğinize inanıyor musunuz? İşiniz tekrarlayıcı vücut hareketlerini içeriyor mu? her zaman cevabı verenler İşinizin en az %50 si ağır yük kaldırma ve taşımayı içeriyor mu,evet diyenler Geçtiğimiz 12 ayda sağlık nedeniyle kaç gün devamsızlık yaptınız? Hiç diyenler: 57 73

8 TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yerel Sempozyumu Mart 2013, Istanbul 7 / İSG ile ilgili yasal süreçler,denetimler,maliyetler ve eğitimler gibi konulara ait veriler İSG verilerini izlemede ilgili yasal süreçler,denetimler,maliyetler ve eğitimlerin de takip edilmesi uygun stratejilerin oluşturulması açısından önemlidir.bir çok ülkede hem bu konularla ilgili veriler, hem de meydana gelen büyük kazalara ait araştırma raporları kamuoyu ile paylaşılmaktadır. 18 Örneğin yasal süreçlerle ilgili olarak İngiltere de 2011 yılında yapılan denetimlerde civarında uyarı ve yasaklama uygulanmış,1165 yeni dava açılmış ve 630 dava ise en az bir mahkumiyet ile sonuçlanmıştır. 19 Yine aynı ülkede İSG nin topluma maliyeti yılda 13,4 milyar sterlin olarak öngörülmektedir işyeri bulunan Almanya da İSG denetimi yapılmış ceza,uyarı ve yasaklama uygulanmıştır. 20 Ülkemizde ÇSGB nin 2011 yıllık raporunda İSG denetimi yapıldığı yer almakta olup bunun dışında herhangi bir veri mevcut değildir Sonuç ve Öneriler İSG ile ilgili olarak Devletlerin isabetli politika,strateji belirleyebilmeleri ve doğru kurallar koyabilmeleri için sağlıklı verilere gereksinim vardır.bu veriler genellikle mevzuat ile nasıl raporlanacağı belirlenmiş olan iş kazası ve işle ilgili hastalık bildirimleriyle elde edilmeye çalışılsa da özellikle küçük işletmelerde bu konuda eksik bildirimler göze çarpmaktadır. Bu nedenle gerek AB,gerekse bazı AB ülkeleri resmi raporlama sisteminin yanında çalışan anketleri düzenlemekte,özellikle işle ilgili hastalıklar ve mevcut,farkedilmemiş veya yeni gelişen riskler konusunda bu anketlerden bilgi toplamaktadırlar. 22 Önleyiciliğin temel ilkesi budur den beri mevzuatını AB Direktiflerini esas alarak revize eden Ülkemizde de bu gelişmeler yakından izlenmeli,çalışma yaşamına ve iş risklerine yönelik anket ve araştırmalar bize özgü tehlike kaynakları dikkate alınmak suretiyle yaptırılmalıdır. Üniversitelerin,STK ların bu konulara yönelik yapacağı tez ve araştırmalar desteklenmelidir. Ülkemizde iş kazalarının belgelenmesi konusu 6331 sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu nda şöyle düzenlenmiştir: İşveren,bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler. 23 Hangi İSG verilerinin ne şekilde toplanacağı konusunda AB de geliştirilen bir proje vardır. 24 Buna göre EU-OSHA(AB-İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi) kurumu tarafından üç günün üzerindeki geçici işgörememezliğe neden olan iş kazalarının kayıt altına alınması ve istatistiklerde yer alması karara bağlanmıştır. 25 Ülkemizde de bu sisteme göre veri toplanması önerilmektedir. SGK tarafından verilerin konsolidasyonunun yapılması uzun sürmekte,istatististikler bir yıl gecikmeli olarak yayınlanmaktadır,bu süre kısaltılmalıdır. Sağlıklı veri toplanamamasının bir başka etkeni ise işyeri İSG denetimlerindeki yetersizliktir. AB de yıllık bazda işletmelerin yaklaşık %20 si denetimden geçmesine karşın bu oran ülkemizde %2,5 civarındadır ve etkin uygulama sağlanabilmesi için denetimin arttırılması şarttır. 26

9 TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yerel Sempozyumu Mart 2013, Istanbul 8 / 8 İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Bildirim Formu revize edilerek iş kazası ve işle ilgili hastalık bildirimleri birbirinden ayrılmalıdır,çünkü bu verilerin karakteristikleri farklıdır. Bu formdaki kaza nedeni kısmında daha detaylı bilgi talep edilmeli ve bu kısmın fotoğrafla desteklenmesi öngörülmeli,eksik bilgiler sorgulanmalıdır. Türkiye deki yetersiz İSG veri sisteminin yasal bağlantısı da vardır.özellikle ciddi olaylar kaza araştırması ile ilgili teknik bilgisi olmayan adli makamlar tarafından tahkik edilmekte,bu da yetersiz ve şüpheli olay incelemelerine yol açmakta ve bazan olaydan aylar geçtikten sonra iş bilirkişilere düşmektedir.ihtilaf durumunda bu gibi nedenlerle uzayan yasal süreç mağdurların durumunu daha da zorlaştırmaktadır.bu nedenle ölümlü veya ciddi kazalar için telefonla acil haber verme sistemi getirilmeli,48 saat zarfında iş müfettişleri veya bu konuda yetkilendirilmiş iş güvenliği uzmanlarınca yapılacak tarafsız bir araştırma ve raporlama sistemi oluşturulmalıdır. Büyük kazaları araştırmak için ise benzer uzmanlardan oluşacak bir komisyon kurulmalıdır. Türkiye deki İSG ile ilgili sonuçlanmış dava sonuçları,para cezaları,büyük kaza araştırma sonuçları ile ilgili bir veri tabanı oluşturulmalı,bunlar kamuoyu ile paylaşılmalıdır.çünkü İSG konusunda yaşayarak öğrenmeden ziyade,yaşananlardan ders çıkararak önlem almak önceliklidir. Ülkemizde riski yüksek işkolları SGK verilerine göre madencilik,inşaat ve hızlı büyüyen dizi ve film yapım sektörü ile taşaron ve geçici çalışanlar olarak ön plana çıkmaktadır.bu işkollarına özel izleme,eğitim,doküman desteği ve denetim gibi önlemler geliştirilmelidir. 4.Kaynaklar 1 SGK 2011Yıllığı,Bölüm1 İşyeri ve Sigortalılara Ait İstatistikler 2 Aynı yıllık ve bölüm 3 Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri, Fifth European Working Conditions Survey, S.20 Fig.2 OSHA Overview Report, Aynı araştırma,s.34 Tablo 8 6 MESS Üyelerinde İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İstatistikleri-2011,MESS Raporu 7 SGK 2011 Yıllığı,Bölüm 3 İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İstatistikleri SGK 2011 Yıllığı Bölüm 3 den hesaplanmıştır. 10 Aynı yıllık Bölüm 3 den hesaplanmıştır. 11 Uluslararası Çalışma Örgütü nün (ILO) iş kazası nedenleri sınıflaması 12 Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Politika Belgesi II ( ),ÇSGB 13 SGK 2011 Yıllığı Bölüm 3 den hesaplanmıştır. 14 Eurostat Labour Force Survey, Fifth European Working Conditions Survey (2010)Araştırmanın Türkiye kısmı için: 16 Fifth European Working Conditions Survey,S47 Fig.19 OSHA Overview Report, European Survey of Enterprises on New and Emerging Risks,OSHA Report S.41/42, Örnek:AB Yol güvenliği ve kaza raporlama projesi 19 İngiltere Sağlık ve Güvenlik Yönetimi Kurumu (HSE) Yıllık İstatistik Raporu,2011/12 S.10,11, Alman Resmi Kaza Sigorta Kurumu 2011 istatistik raporu ÇSGB 2011 Faaliyet Raporu,S Örnek:İngiltere nin çalışan anketleri Sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu R.G.Tarih: 30/6/2012 Madde14 24 İşyerindeki kazalar hakkında Avrupa İstatistikleri, European statistics on accidents at work (ESAW) European Survey of Enterprises on New and Emerging Risks, OSHA Report S.33 Fig.19, 2010

10 TMMOB İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yerel Sempozyumu Mart 2013, Istanbul 9 / 8 Özgeçmiş Kemal ÜÇÜNCÜ, 1963 Hayrabolu doğumlu Yılında İ.T.Ü Makine Fakültesinden mezun oldu,2011 de Yeni Yüzyıl Üniversitesinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yüksek Lisansı yaptı,beuth Üniversitesi-Berlin de Yangın Uzmanlığı Sertifikasyon Programına katıldı. Otomotiv endüstrisi kuruluşlarında çeşitli pozisyon ve görevlerde 25 yıl çalıştı. Yurtdışı grup şirketlerinde iş güvenliği sistem danışmanlığı yaptı, iş ortamının geliştirmesi ile ilgili projelerde görev aldı ve yayınlar yaptı den beri bakım yönetimi ve metotları,bakım kaynaklı riskler,insan hataları ile iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim,uzmanlık,danışmanlık ve araştırma yapmakta olup İngilizce ve Almanca bilmektedir