UFRS lerle ilgili sıcak konu bülteni Şirketlerarası borçlar

Transkript

1 1 Bu sıcak konu, müşterisinin mali raporları Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına (UFRS lere) göre hazırlanması gereken (veye ilerde gerekecek olan) üye firmalarda çalışan personel ile ilgilidir. Sıcak konular UFRS nin açıkça yol göstermediği konularda UFRS nin nasıl uygulanması gerektiği konusunda Grant Thornton International ın (GTI) yorumunu açıklar. GTI üyelerden oluşan bir organizasyon olup muhasebe ile iştigal etmez, bu nedenle Sıcak Konular bültenleri sadece yol gösterme amacıyla hazırlanmıştır ve ne hazırlayanlar ne de bunları kullananlar için bağlayıcı değildir; ancak UFRS nin dikkatlice incelenmesi ve uygulamaların birbirleri ile tutarlı olmasını teşvik eder; bültenlerde önerilen yaklaşımla çelişen bir muhasebe politikasını benimsemeden önce, uygulayıcıların UFRS gurubuna danışmaları uygun olacaktır. İlgili UFRS ler IAS 24 Releated Party Disclosures (UMS 24 İlişkili Tarafların Açıklamaları) IAS 27 Consolidated and Seperate Financial Statements (UMS 27 Konsolide ve Bireysel Mali Tablolar) IAS 32 Financial Instruments: Disclosure and Presentation (UMS 32 Finansal Enstrumanlar: Açıklamalar ve Sunum) IAS 39 Financial Instruments: Recognition and Measurement (UMS 39 Finansal Enstrumanlar: Tanımlama ve Değerlendirme) Konu Aynı guruba ait şirketlerin arasındaki borçların; borçlananla borç verenin bireysel mali tablolarında muhasebeleştirilmesi. Yönlendirme Şirketlerarası borçlar finansal enstrumanların tanımına uymaktadır bu nedenleums 39 un kapsamındadırlar. UMS finansal enstrumanların mali tablolara ilk alınmalarında makul değerlerinin kullanılmasını şart koşmaktadır. Şirketlerarası borçlar normal ticari şartlar altında yapıldığında özel bir muhasebe şartı ortaya çıkmaz, genellikle başlangıçtaki makul değer borç miktarına eşittir. Borcun normal ticari şartlara uymadığı durumlarda gerekli muhasebe kuralları borçla ilgili duruma ve şartlara bağlıdır. Bu nedenle, borçlanma dokümanlarının kapsamlı olmadığı hallerde, durumların ve şartların araştırılması gerekir. Bir yan kuruluştaki net yatırımın bir kısmını teşkil eden borçlar Bazan ana kuruluşlar, yan kuruluşlarına borç verirler, bunlar aslında yan kuruluşta yapılan net yatırımın bir parçasıdır, bu borcun kapatılması planlanmamıştır ve yakın gelecekte ödenmesi muhtemel de değildir. Eğer borç daimi ise (yani hiç bir zaman ödenmiyecekse) veya sadece yan kuruluşun arzusuna bağlı olarak ödenecekse, yan kuruluş bu geliri özkaynağın bir unsuru olarak kaydeder. Bu, bazan sermaye katkısı olarak isimlendirilir. Tenzil edilmesi veya itfa edilmesi gerekmez. Eğer borcun geri ödenmesi ana şirketin arzusuna bağlı ise (yani gelecekte geri istenme talebine açıksa), yan kuruluş borcun tamamını yükümlülükler kısmına kaydeder (UMS 39.49). Ana şirket borcu yan kuruluşundaki yatırımın bir parçası olarak kaydeder. [Borç muhakkak, gelecekte yapılacak borçla ilgili ödemelerin piyasa faizleri ile iskonto edilmesiyle bulunan makul değerle kaydedilir. İskonto miktarı ( yani makul değerle verilen borç arasındaki fark) ise ana kuruluşun yan kuruluşta yaptığı yatırımın masrafının bir kısmı olarak kaydedilir. Ancak daimi borçlar veya geri ödenmesi planlanmamış olan veya öngörülebilir bir gelecekte de ödenmesi mümkün olmayan diğer borçlarda iskonto %100 ve borcun makul değeri de sıfır olacaktır. Bu nedenle, iskontonun ana kuruluşun yatırımı olarak kaydedilmesinin etkisi, tüm borcun ana kuruluşun yatırımının bir parçası olarak kaydedilmesinin eşdeğeridir].

2 2 2. Kısa vadeli borçlar Yakın gelecekte geri ödenmesi beklenen borçlar her iki tarafça da borç meblağı ile kaydedilmelidir. Borç miktarı (kısa vade dolayısıyla) makul değere yaklaşık olarak eşit olacaktır. Şirketlerarası cari hesaplar veya nakit çekmeden doğan bakiyeler bu katagoriye girer. 3. Şartları belirlenmiş borçlar Ana kuruluştan yan kuruluşa Kuruluşlar arasında şartları belirlenmiş borçlar başlangıçta makul değeri ile mali tablolara alınır, gelecekte yapılacak borçla ilgili ödemeler, borç benzer şartlarla (miktar, süre, teminat, vb.) bir yabancıdan alınsaydı ne ödenecektiyse aynı oranda iskonto edilir. Tahmin edilen borç geri ödemeleri genellikle sözleşmeli borç karşılıklarına benzer, fakat bu her zaman doğru değildir. Ana kuruluştan yan kuruluşa borç verildiğinde borç meblağı ile makul değer arasındaki fark (iskonto veya prim) aşağıdaki gibi kayıtlara geçirilir: ana kuruluşun finansal tablolarında yatırım olarak (yan kuruluşta yapılan toplam yatırımın bir parçası olarak); yan kuruluşun finansal tablolarında özkaynağın bir parçası olarak. Netice olarak borç, etkin faiz metodu kullanılarak, itfa maliyeti ile değerlendirilmelidir. Bunun için geri ödeme sırasında borcun defter değeri, ödenecek miktara eşitlenecek şekilde düzeltme yapılır. Düzeltme miktarı faiz gideri veya geliri olarak rapor edilir. Geri ödeme tahminleri gelecek dönemler için yapılmalı ve gerektikçe revize edilmelidir; tahmin değişikliklerinin mali tablolara yansıtılma şekilleri aşağıda belirtilmiştir: ana kuruluşca (borç verence) yatırım maliyet düzeltmesi olarak işlem görür; yan kuruluşca (borçlananca) ek katkı (veya kar dağıtımı) olarak işlem görür. 4. Geri ödeme tarihi belirtilmeyen borçlar Grup şirketleri arasında verilen borçlarda bazan geri ödeme şartları belirtilmez. Bu durumlarda, yönetimin tahmini geri ödeme zamanını saptayarak uygun bir muhasebe tabanı oluşturması gerekir. Ancak borç talebe bağlı olarak geri ödenecekse yan kuruluş (borç alan) tüm borç meblağını yükümlülük olarak kayıtlara geçirmelidir. Aksi halde: eğer niyet borcun hiç ödenmemesi yönünde ise yukarıdaki yol gösterme 1 uygulanmalıdır; eğer niyet borcun kısa vadeli olması ise yukarıdaki yol gösterme 2 uygulanmalıdır; eğer borcun uzun vadeli olması düşünülmüş fakat süresi belirlenmemiş ise, muhasebeleştirme, yönetimin nakit akışı konusunda yapacağı en iyi tahmine dayandırılmalıdır. Bundan sonra muhasebeleştirme süresi belirli borçlanma gibi yürütülür (yani mali tablolara ilk alınmada makul değere iskonto uygulanarak). Gelecek dönemlerde yapılacak geri ödemeler için hesaplamalar yapılmalı ve gereken durumlarda bunlar revize edilmelidir, hesaplamalardaki değişikliklerin mali tablolardaki etkileri aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır: o bunlar ana kuruluş tarafından yatırım maliyeti düzeltmesi olarak işlenir; o yan kuruluşca (borçlananca) ek katkı (veya kar dağıtımı) olarak işlenir. Aynı guruba bağlı yan kuruluşlararası borçlar Borçlanma aynı gurup içindeki yan kuruluşlar arasında yapılırsa, başlangıçta borç miktarı ile makul değeri arasında ortaya çıkan fark her iki yan kuruluş tarafından genellikle kar veya zarar olarak kaydedilir. Ancak diğer senaryolarda olduğu gibi, eğer borçta talebe bağlı ödenme şartı varsa, borcu alan tarafından tüm borç miktarı kayda geçirilmelidir.

3 3 Bazı durumlarda bir yan kuruluştan diğerine değer aktarımı ana kuruluşun talimatı ile yapılır. Bu durumda, mali tablolara ilk alınmadaki kazancın özkaynağı kredilendirilmesi (sermaye katkısı) olarak, kayıpların ise kar payı dağıtımı (özkaynağın borçlandırılması) olarak kayıtlara geçirilmesi kabul edilebilir bir uygulamadır. 5. Yan kuruluştan ana kuruluşa borç verilmesi Yan kuruluştan ana kuruluşa borç verildiği zaman, borç miktarı ile makul değer arasında başlangıça meydana gelen fark genellikle aşağıdaki gibi kaydedilir: yan kuruluş tarafından kar payı dağıtımı şeklinde; kar payı dağıtımının yan kuruluşun guruba alınmasından sonraki birikmiş karlarından yapıldığı durumlarda, ana kuruluş tarafından gelir olarak kaydedilir. Dağıtımın yan kuruluşun guruba katılmasından önceki zamana ait birikmiş karlarından yapıldığı durumlarda, ana kuruluşun yatırım için (UMS 27.4 e göre) maliyet metodu muhasebesi kullandığı varsayılarak yatırım maliyeti indirimi olarak kayıtlara işlenir. Ancak diğer senaryolarda olduğu gibi, eğer borçta talebe bağlı ödenme şartı varsa, ana kuruluş (borcu alan) tarafından tüm borç miktarı kayda geçirilmelidir. 6. Değer kaybı Her durumda borç verenin finansal varlığının değer kaybına uğrayıp uğramadığını gösteren objektif deliller araştıracaktır (UMS 39.58). Eğer borcun tamamı veya bir kısmı ana kuruluşun net yatırımı ise, yan kuruluştaki toplam yatırım değerlendirilmelidir. 7. İlişkili gurupların açıklamaları Şirketlerarası borç UMS 24.9 daki ilişkili guruplar tanımına girmektedir ve UMS ye göre borcun mali raporlardaki etkisinin anlaşılmasını sağlayacak kadar ayrıntılı açıklama yapılması gereklidir. Borcun geri ödenme zamanı gibi, önemli belirsizliklerin olduğu durumlarda, yapılan açıklamalarda bunlar belirtilmelidir. Tartışma Gurup şirketleri arasında yapılan borçlanmalar genellikle muvazalıdır (yani gurup dışından ilgili olmayan bir borç verenle yapılacak anlaşmanın şartları ile karşılaştırıldı-ğında lehte veya aleyhte şartlar bulunabilir). Örneğin şirketlerarası borçlarda sık sık aşağıdaki durumlar ortaya çıkabilir: faizsiz veya piyasa faiz oranlarının altında faiz uygulanması; ve/veya geri ödeme tarihinin belirtilmemesi. Borçlar UMS 39 un kapsamındadır ve muvazaalı şartları olduğu zaman sorunlar ortaya çıkar. Bu tür bir borcun makul değeri çoğunlukla borç meblağı ile aynı değildir; UMS her iki tarafın da başlangıç kayıtlarının makul değerle yapılmasını amirdir (sonradan bu işlemle doğrudan ilgili olarak ortaya çıkacak ve makul değerleri ile ölçülemeyen masraflar da ilave edilir). Ayrıca UMS talebe bağlı geri ödemelerde mali yükümlülüğün makul değerinin geri ödenecek meblağdan az olamıyacağını belirtmektedir. Şirketlerarası borçlar için faal bir piyasanın olmadığı durumlarda makul değer genellikle tahmin edilecektir. UMS 39 AG 64 bu tahmin işleminin uygun yolunun ileride elde edilecek nakit girişlerinin benzer bir finansal enstrumana uygulanacak piyasa faiz oranı ile bu günkü değerinin hesaplanması olduğunu belirtmektedir.

4 4 Makul değer ile borç meblağı arasındaki fark muhasebeleştirilmelidir. Borcun ana kuruluştan yan kuruluşa verildiği durumlarda, elde edilen iskonto veya prim için kazanç veya zarar göstermek uygun değildir; aslında bu ana kuruluşun ilave bir sermaye katkısıdır (veya sermayenin geri iadesi/yan kuruluşun kar dağıtımıdır). Özkaynak katılımcısının katkısı veya ona yapılan kar dağıtımı gelir veya giderin ana tanımına uymamaktadır (Finansal Tabloların Hazırlanması ve Sunumununun Genel İlkeleri 70). Ana kuruluş dışındaki, gurup şirketleri arasındaki borçlanmalarda elde edilen iskonto veya prim, işlemin ana kuruluşun talimatıyla yapılıp yapılmadığına bağlı olarak belki gelir veya gider tanımlarına uyabilir. Borçla ilgili evrakda geri ödeme tarihinin belirtilmediği durumlarda, beklenen geri ödeme şeklinin muhasebe açısından uygun olacağından emin olunmalıdır. Geri ödeme zamanının genellikle ana kuruluşun arzusu istikametinde olacağı düşünülürse, genellikle ana kuruluşun/borç verenin yeterince doğru bir tahmin yapması mümkündür. Eğer geri ödeme zamanı belirsizse, bu muhtemelen aşağıda belirtilen nedenlerden biri dolayısıyladır: ana kuruluş/borç veren ne şimdi ne de öngörülen bir gelecek zaman içinde borcu geri istemiyecektir; bu da aslında verilen paranın bir sermaye katkısı olduğunu gösterir; veya yan kuruluş/borç alan şu sıralarda bu borcu ödeyecek durumda değildir, bu da bir değer kaybı olacağını işaret eder. Bu tartışma sadece kuruluşların bireysel mali raporları olduğu durumlarda geçerlidir. Konsolidasyonda, makul değerde meydana çıkacak iskontolar veya primler dahil olmak üzere şirketlerarası borçlar elimine edilecektir. Örnek Ana kuruluş (P) yan kuruluşu olan (S) ye 31 Aralık 20X0 de 100 para birimlik (PB), üç yıl süreli borcu faizsiz olarak vermiştir. S nin piyasadan borçlanabileceği faiz oranı %8 dir. P ve S nin bireysel mali raporlarındaki kayıtlar aşağıda belirtildiği gibi olacaktır. Mali tablolara ilk alınma Gelecekteki nakit akışının makul değeri 79 PB dir (100 PB nin üç yıl boyunca iskonto edilmesiyle hesaplanır). Bu düzenleme iki unsurdan oluşmaktadır: sermaye katkısı veya özkaynak unsuru olan 21 PB lik kısım, ve makul değeri 79 PB olan alacak/borç kısmı. Ana ve yan kuruluşların 31 Aralık 20X0 daki kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır: Ana kuruluş Yan kuruluş Nakit S deki yatırım 21 S den alacak 79 P ye borç 79 Özkaynak (Semaye katkısı) 21

5 5 20X1, 20X2 ve 20X3 yıllarındaki iskontonun çözümlenmesi %8 faiz oranı kullanılarak; 1.,2., ve 3. yıllarda faiz alınmaması dolayısıyla ortaya çıkan muvazaalı durum çözümlenir, 21 PB nin kümüle faiz geliri/gideri olarak 1. seneden 3. seneye kadar, sırasıyla 6.5 PB, 7.0 PB ve 7.5 PB) hesaplanır. Ana kuruluş Yan kuruluş Faiz geliri/gideri S den alacak 21 P ye borç 21 Geri ödeme 31 Aralık 20X3 deki 100 PB lik ödeme için kayıtlara aşağıdaki girişler yapılır: Ana kuruluş Yan kuruluş Nakit S den alacak 100 P ye ödenecek 100