Ekonomi Bülteni. 16 Nisan 2012, Sayı: 16. Yurtdışı Gelişmeler. Yurtiçi Gelişmeler. Finansal Göstergeler. Makro Ekonomi & Strateji

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 16 Yurtdışı Gelişmeler Yurtiçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi & Strateji Euro Sorunu Yeniden Gündemde Avrupa nın geleceği Bundesbank ın Elinde Olmamalı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy 1

2 Yurtdışı Gelişmeler FED Başkan Yardımcısı 15 e kadar düşük faiz işaret etti. ABD Merkez Bankası (FED) Başkan Yardımcısı Janet Yellen ek bir parasal genişlemenin sadece ekonomik büyümenin beklenenden daha yavaş gerçekleşmesi durumunda gerekli olabileceğini belirtirken, yavaş bir ekonomik toparlanma durumunda faizlerin de 15 e kadar mevcut düşük seviyelerinde kalabileceğini belirtti. Yellen diğer yandan ekonominin tahmin edilenden daha hızlı bir toparlanma sürecine girmesi durumunda da FED in sıkılaştırıcı politikalarına beklenenden daha önce başlayabileceğini dile getirdi. İstihdam piyasası hakkında ise olumlu gelişmelerin yaşandığını fakat hala normal seviyelerin çok üzerinde olduğunu belirtti. Açıklamaların ardından yayınlanan Bej Kitap raporu ise ABD de Mart ayında ekonomideki ılımlı büyümenin sürdüğünü vurguladı. Bernanke bankacılık sistemi için daha çok düzenleme istedi. ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke, finansal istikrarın sağlanması için daha fazla düzenlemeye ihtiyaç olduğunu dile getirdi. Geleneksel kontrol mekanizmalarının ötesine geçilmesi gerektiğini savunan FED Başkanı standart bankacılık faaliyetleri dışarısında kalan gölge bankacılık faaliyetlerinden kaynaklanan riskler için daha fazla düzenleme gerektiğini belirtti. Krizin ortaya çıkmasının ardından 3.5 sene geçmesine rağmen ABD ekonomisinin hala tam olarak toparlanmış olmadığını sözlerine ekledi. Alcoa 94 milyon $ kar açıkladı. Piyasa değeri açısından dünyanın en büyük ikinci alüminyum üreticisi Alcoa dün 1 ilk çeyrek bilançosunu açıkladı. Zarar beklentilerine rağmen şirketin ilk çeyrekte vergi sonrası 94 milyon $ lık kar açıkladığı görüldü. Şirketin beklentilerin üzerinde kar etmesinde verimlilik ve ilgili sektörlerde yaşanan talep artışı etkili oldu. Alcoa yaptığı açıklamada talep tarafında süren artışların (özellikle havacılık alanında) bu yıl da devam etmesini beklediklerini ve Avrupa nın belirsizliğini koruduğunu vurguladı. ABD de düşük işsizlik maaşı başvuruları endişeleri arttırdı. ABD de ardı ardına gelen olumlu istihdam verilerinin ardından geçen Cuma Tarım Dışı İstihdam verisinin beklentilerin oldukça altında kalmasından sonra işsizlik maaşı başvurularının da beklentilerin üzerinde gelmesi piyasalarda risk iştahının düşmesine neden oldu. Başvurular bir önceki haftaya göre 13 bin kişi artarak 38 bine yükseldi, piyasa beklentisi başvuruların 355 bin kişi olacağı yönündeydi. ECB yeniden tahvil piyasasına müdahale edebilir. ECB yürütme kurulu üyelerinden Benoit Coeure yaptığı açıklamalarda piyasa tarafından abartılan İspanya nın mali durumuna ilişkin endişeleri dindirmek adına ECB nin tekrardan tahvil alımlarına başlayabileceğini dile getirdi. Coeure uzun süredir kullanılmasa da ECB nin elinde böyle bir silahı olduğunu ve gerekirse kullanılabileceğini dile getirdi. ECB LTRO lar aracılığı ile 1.1 trilyon luk likidite sağlamasının ardından Ocak ayından bu yana tahvil piyasalarına müdahale etmemişti. Çin de büyüme yavaşlarken enflasyon yükseldi. Çin de açıklanan verilere göre ekonomide 1 in ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre %8.1 lik bir büyüme gerçekleşti. %8.4 olan piyasa beklentisinin altında büyüyen ekonomi son üç yıl içindeki en düşük büyüme hızına işaret etti. Hükümet büyüme hedefini bu yıl için %7.5 olarak açıklamıştı. Diğer yandan Çin de Mart ayında enflasyon yeninden yönünü yukarı çevirdi. Mart ayında TÜFE yıllık bazda %3. den %3.6 ya yükseldi. Çin de Ocak ayında %4.5 olan enflasyonun Şubat ayında sert bir düşüş yaşamasının ardından tekrar yönünü yukarıya çevirmesi ve büyümenin yavaşlaması politika yapıcıların hareket alanını kısıtlayan gelişmeler oldu. Japonya Merkez Bankası politika faizini değiştirmedi. Japonya Merkez Bankası (BoJ) dün gerçekleştirdiği toplantı sonrası piyasa beklentileri dahlinde bir değişikliğe gitmediğini duyurdu. Banka faizlerini %- aralığında bırakırken, varlık alım programını ve kredi alım programını sabit tuttu. Dış Ticaret Dengesi ise Şubat ayında 8.3 milyar Yen lik açığı işaret etti ve 5 ay üst üste verilen açık, verilerin sağlıklı olarak tutulmaya başladığı 1985 yılından bu yana en uzun süreli dış ticaret açığı oldu.

3 Yurtiçi Gelişmeler Cari Denge, Şubat 1 Şubat ayında cari açık aylık bazda 4.5 milyar $ olan piyasa beklentilerinin altında 4. milyar $ olarak gerçekleşti. 1 aylık cari açık ise Ocak ayı rakamlarına gelen küçük revize ile beraber aşağı yönlü trendini devam ettirerek 77.1 milyar $ dan 75. milyar $ a geriledi. Böylece Ekim ayındaki 78.8 milyar $ lık tepe noktasından 3.6 milyar $ gerilemiş oldu. Cari Denge Milyon USD 11 1 % 1 11 % Şubat Şubat Artış Son 1 Ay Son 1 Ay Artış CARİ İŞLEMLER HESABI -6,4-4,17-3% -54,476-75, % Dış Ticaret Dengesi -6,19-4,731-4% -63,551-87, % Hizmetler Dengesi % 15,49 18, % Gelir Dengesi % -7,533-7,76 3.% Cari Transferler % 1,559 1, % SERMAYE VE FİN. HES. 5,635,851-49% 48,937 63,8 9.3% Doğrudan Yatırımlar % 7,519 14,99 9.% Portföy Yatırımları, %,754 19,98-4.1% Diğer Yatırımlar,615,597-1% 37,87 6, % Rezerv Varlıklar 41-1, % -14,64 4, % NET HATA NOKSAN 794 1, % 5,539 11, % Artan enerji fiyatlarına paralel enerji açığındaki artışın devam etmesine rağmen, Enerji Dışı Cari Denge de iyileşme sürdü. Finansman tarafında, Ocak ayında kaynağı belli olmayan döviz girişlerinin yer aldığı Net Hata Noksan kalemi geçen yılın aynı ayına göre %71.8 oranında artarak 1.4 milyar $ olarak gerçekleşti ve Ocak ayı finansmanın % 3.4 ünü oluşturdu. Bankacılık sektörünün son 1 ayda gerçekleştirdiği net kredi kullanımı Şubat ayında 11.7 milyar $ olarak gerçekleşip değişmezken geçen yılın aynı dönemine göre %9 luk bir artış gerçekleştirdi. Şubat ayında bankaların 1 aylık dış borç çevirme oranı %166 dan %159 a gerilerken, reel sektörde bu oran %114 te sabit kaldı. Doğrudan yabancı yatırımlar ise son 1 ayda geçen yılın aynı dönemine göre %9 lık bir artışı işaret ederek 14.3 milyar $ olarak gerçekleşti. Ayrıca resmi rezervlerin Şubat ayında Aralık ve Ocak aylarında yaşanan ciddi düşüşlerin ardından (iki ayda toplam 8 milyar $ ın üzerinde azaldı) 1.1 milyar $ artış gösterdi. Portföy yatırımlarında ise Ocak ayında gerçekleşen 993 milyon $ lık DIBS alımının ardından Şubat ayında 86 milyon $ lık alım gerçekleşti. Öte yandan hisse senedi piyasalarında yabancı alımlarının yavaşladığı gözlemlendi. Ocak ayında 556 milyon $ lık alış gerçekleşmişken tutar bu ay 66 milyon $ a geriledi. Sanayi Üretimi, Şubat 1 Son dönem beklentilerin üzerinde gerçekleşen Sanayi Üretimi verisi Ocak ayında beklentilerin altına kalmasının ardından, Şubat ayında tekrar piyasa beklentilerinin üzerinde bir büyümeyi işaret etti. Veri Şubat ayında %3.5 olan piyasa beklentisinin üzerinde yıllık bazda %4.4 oranında bir artış gerçekleştirdi. Takvim etkisinden arındırılmış endeks %1.6 lık bir artışı işaret ederken, bir önceki aya göre değişimi gösteren takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış endeks %.7 lık bir artış kay- Sanayi Üretim Endeksi 5% detti. Bu endeks Ocak ayında %3.1 lık bir daralmayı işaret etmişti. Aylık 15% 6.9% Sektörlerin bir önceki yıla göre son iki aylık performansları incelendiğinde sanayi üretiminde önemli bir paya sahip olan ve 11 yılını %18 lık bir artış ile tamamlayan taşıt sektörünün yılın ilk iki ayında sadece %1.7 lik bir daralma yaşadığını görüyoruz. 5% -5% -15% -5% Diğer yandan 11 ın son aylarında sert şekilde düşüşler yaşamasına rağmen yılı %8 lık gibi ortalamaya yakın bir artış ile tamamlayan Enerji sektörü, son iki ayda %6 daraldı ve %8 e yakın daralan giyim sektörü ile en çok daralan sektörler arasında kalmaya devam etti. Buna ek olarak makine sektörünün geçen yıla göre %15 artması, önümüzdeki dönem sanayi üretimi için olumlu bir veri olarak karşımıza çıktı. Yıllık 4.4% 3

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler DIBS End. 5 Günlük Değ (%, $ Bazında). DIBS End. 1 Aylık Değ (%, $ Bazında).7 Emtia End. -. Emtia End. -3. Altın. Altın TL-Basket TL-Basket - EURO/$ EURO/$. MSCI TR.3 MSCI TR. MSCI EM MSCI EM ABD-S&P ABD-S&P Finansal piyasalarda son haftalardaki olumsuz seyir devam ediyor..4 USD Libor 1 ay, 3 ay ve 1 ay (%) 3 3 Aylık Libor Faizi (%) Aylık USD Libor Aylık USD Libor.4 1 Aylık USD Libor.47.4 Aralık 8 Ağustos 9 Mart 1 Ekim 1 Haziran 11 Ocak 1 USD JPY EUR 1 Aralık 8 Ocak 1 Ocak 11 Ocak Libor faizleri yatay seyre geçti. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai Tr-Imkb1 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) Hisse Senedi Endeksleri (Eylül 8=1) MSCI IMKB Endeksi MSCI GOÜ Endeksi Jp-Nikkei5 Ger-Dax Fr-Cac4 UK-FTSE 1 EU-DJ Stoxx 5 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Eylül 8 Temmuz 9 Mayıs 1 Mart 11 Ocak 1 GOÜ hisse senedi endenksindeki %1.1 lik gerilemeye karşın IMKB haftayı artıda kapadı. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 1: itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Politika Faiz Oranları (%) Gösterge Tahvil Faiz Oranı MB Haftalık Repo Faizi Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Ocak 11 Nisan 11 Temmuz 11 Ekim 11 Ocak 1 Nisan 1 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) 9 TR, BB+ Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 6 3 Aralık 8 Aralık 9 Aralık 1 Aralık 11 Haftanın ikinci yarısında istisnai gün ilan edilmesine karşın tahvil getirileri yatay seyretti. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL MXN CZK -.5. PLN -1. HUF ZAR -4.8 KRW -1. TRY 1 Aylık Değ (%) -. JPY.3 5 Günlük Değ (%).7 GBP EURO Kasım 1 Şubat 11 Mayıs 11 Ağustos 11 Kasım 11 Şubat 1 9 TL GOÜ Ortalaması GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon Hisse senedinde olduğu gibi para birimi tarafında da Türkiye diğer GOÜ lerden pozitif ayrışıyor. Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım. 1 Aylık Değ (%) Günlük Değ (%) Tem. Maden Değ. Maden Enerji -.7 Top. Endeks VIX Endeksi Ocak 1 Temmuz 1 Ocak 11 Temmuz 11 Ocak 1 VIX (Endişe) Endeksi % nin üzerine çıktıktan sonra hızla %17 ye geriledi. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 1: itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Makro Ekonomi & Strateji Euro Sorunu Yeniden Gündemde... Piyasalarda geçen yılın son haftasında başlayan olumlu seyir, Nisan başına kadar sürdükten sonra son iki haftada sert sayılabilecek bir düzeltme yaptı. Çıkışta olduğu gibi piyasaların gerilemesinde de AB ye ilişkin sorunlar başrolde idi. İspanya ve İtalya nın Almanya ile 1 yıllık tahvil spreadi gerilediği seviyelerden 1 baz puan yükselerek 4 baz puana ulaştı ve buna paralel AB ye ilişkin analiz ve değerlendirmeler yeniden gündemin ilk sırasına oturdu. Değerlendirmelerin hemen hepsi "Avrupa'nın büyük yapısal sorunları var, sadece LTRO ile bunlar çözülemez, yapısal sorunlar çözülene kadar kriz sürekli yoklayacak" şeklinde ve hatta yine Euro'nun parçalanması yönünde yorumlar yapılmaya başladı. Ünlü yatırımcı George Soros da ortalık yeniden gerginleşince ortaya çıkanlardan biri. Aşağıdaki analizinde Bundesbank gibi merkez bankalarının olumsuz senaryolara karşı kendilerini güvenceye almaya başladıklarını; bunun para birliğinin sonunu getirecek bir süreci başlatabileceğini ve acil olarak radikal önlemler alınması gerektiğini ifade ediyor. Sonuçta Soros piyasaların görüşü gibi algılanabileceğine göre söyledikleri önemli Almanya 1 Yıllık Tahvilleri ile Spread (Baz Puan) İtalya İspanya Ocak 1 Mayıs 1 Ekim 1 Mart 11 Ağustos 11 Ocak 1 Avrupa nın geleceği Bundesbank ın Elinde Olmamalı Euro krizi düzelmek bir yana daha da kötüleşiyor. Avrupa Merkez Bankası (ECB) yaptığı uzun vadeli fonlamalarla (LTRO) sistemdeki likidite sıkışıklığını rahatlattı. Bunu takip eden piyasalardaki hızlı yükseliş temel sorunlardaki kötüleşmeyi gizledi. Ama daha fazla gizleyemeyecek. Temel sorunlar çözülmediği gibi aslında borçlu ve alacaklı ülkeler arasındaki fark da büyüdü. Kriz oynaklığı daha az olan ama daha öldürücü bir aşamaya girdi. Krizin başlarında Euro Bölgesi nin dağılması olası senaryolar arasında yoktu. Çünkü, ortak para biriminde borçlar ve alacaklar o kadar iç içe geçmişlerdi ki Euro'nun parçalanması kontrol edilemeyecek kadar büyük bir krize dönüşebilecekti. Ama kriz devam ettikçe Euro Bölgesi üyeleri kendilerini bu senaryoya hazırlamaya başladılar. LTRO sayesinde ECB den borç alan İtalyan ve İspanyol bankaları bunu düşük riskli ve yüksek getirili olduğunu düşündükleri kendi ülke tahvillerine yönlendirdiler. ECB'nin kendi Yunan tahvili portföyünü borç takasının dışında tutması diğer yatırımcıların ülke tahvillerine ilgisini azalttı. Eğer bu durum bir kaç yıl daha devam ederse artık Euro büyük bir kriz yaşamadan dağılabilecek hale gelecek. Ama aynı zamanda da borçlu ülkelerin merkez bankaları alacaklı ülkelerin merkez bankalarına karşı kolay tahsil edilemeyecek bir borç altına girmiş olacak. Bundesbank bu tehlikeyi görerek para arzındaki limitsiz genişlemeyi protesto ediyor ve Euro nun parçalanması halinde kendi zararlarını limitleyecek önlemler almaya çalışıyor. Bu Euro'nun parçalanmasıyla sonuçlanacak kendi kendini besleyen bir döngü yaratıyor: Diğer merkez bankaları da bir süre sonra aynı şeyi yapacaklar. Piyasaların son günlerde yaşadığı olumsuz seyir bunun fiyatlanmaya başladığını gösteriyor. Bundesbank ayrıca Almanya'da parasal sıkılaştırmaya gidiyor. Eğer Almanya para birliği dışında olsaydı bu doğru bir politika olabilirdi. Ama Euro bölgesinin aşırı borçlu üyelerinin Almanya nın güçlü iç talebine ihtiyacı var. Bu olmadan Aralık ta imzalanan ve tasarruf yapılmasını gerektiren mali kural anlaşması çalışmaz. Ya anlaşma uyarınca gerekli tasarruf tedbirlerini almaktan vazgeçecekler ya da uygulamaya çalışırlarsa da çöken tüketim talepleri nedeniyle başarılı olamayacaklar. Her durumda ülkelerin borçluluk oranları yükselecek ve Almanya ile olan rekabet gücü farkı daha da artacak. 6

7 Makro Ekonomi & Strateji Euro devam etsin ya da etmesin Avrupa uzun süreli bir durgunluk tehlikesiyle karşı karşıya. Geçmişte bunu yaşayan başka bir çok ülke oldu. 198 sonrasındaki 1 yıllık süreçte Latin Amerika ülkeleri ya da Japon ekonomisinin son 5 yıllık performansı durgunluk yaşayan ekonomilere güzel örnekler. Fakat Euro Bölgesi tek bir ülke değil ve parçalanmadan bu sürecin içinden çıkmaları düşük olasılık. Deflasyonist Borç Sarmalı (yani yüksek borcu azaltmak için tasarruf yapmaya çalışınca ekonominin küçülüp amaçlananın tersine borcu ödenemez hale getirmesi) Euro Bölgesi nin henüz tam olmayan politik birliğini de tehdit ediyor. Bu borç sarmalından çıkmanın tek yolu ısrarla uygulanan mevcut politikaların işe yaramadığını kabul etmek ve onları değiştirmekten geçiyor. Sorunu çözecek detaylı plan ortaya koyamasam da bir yol haritası verebilirim. İlk olarak, sorunları çözmekte başarısız olan Euro Bölgesi ndeki yönetim mekanizmalarında köklü değişiklikler yapılmalı. Çalışmayan bir mekanizmayı sürdürmeye çalışmak sadece sorunları daha da kötüleştirir. İkinci olarak, bugünlerde alışılmışın dışında günler yaşıyoruz ve o nedenle de alışılmışın dışında önlemler alınmalı. Son olarak da yeni kurallar sıkışan finansal piyasaların risk iştahını arttırabilmesine imkan tanıyabilmeli. Gerçekçi olmak gerekirse, bariz sorunlarını tamir ederek yeni mali kural anlaşmasından işe başlamak gerek. Mali kurallar sadece finansal değil ticari borçları da hesaba katmalı ve ülkelerin bütçelerinde daha sonra gelir yaratacak yatırım harcamaları ile diğer harcamalar birbirlerinden ayrı tutulmalı. Bu konuda art niyetli davranışların önüne geçmek adına yatırım harcamaları bir AB otoritesinin onayından geçmeli. Bu yapı aynı zamanda finansman kapasitesi arttırılmış Avrupa Yatırım Bankası ndan (AYB) gelecek fonlama ile de desteklenebilir. Fakat bunlardan da önemlisi mevcut durumun normalleşmesi için alınması gereken radikal tedbirler. Mali kural anlaşması gereği kamu borçları GSYİH larının %6 ını geçen üye ülkeler yapacakları tasarruflarla her yıl borçlarının hedefin üzerindeki kısmının de 1 ini azaltmak zorundalar. Bunu yapacak şekilde tasarruf eden üyelerin bu borçları üye ülkeler tarafından devralınarak ödüllendirilmelerini öneriyorum. Citigroup ve Goldman Sach tarafından ayrı ayrı yapılan çalışmalar Euro Bölgesi ülkelerinin ECB ye -3 trilyon yu bulan bir senyoraj (para basarak kaynak yaratma) imkanı sağladıklarını belirtiyor. ECB, Lisbon anlaşmasının 13. Maddesini ihlal etmemek için özel bir fon üzerinden bu ülkelerin tahvillerinin alınmasından doğacak maliyetleri finanse edebilir. Hedeflerini tutturamayan ülkeler ise özel amaçlı fonların yaptığı tahvil alımlarının faiz yükünün tamamını yada bir kısmını ödemeye zorlanabilir. Böyle ağır yaptırımlar muhakkak ki mali disiplini arttıracaktır. Ödüllendirme mekanizması mali kural anlaşmasının ekonomileri deflasyonist borç sarmalına girmekten kurtarabilir. Beklentiler radikal şekilde iyileşebilir. Ek olarak, tüm üyeler rekabet güçleri arasındaki farklılığı gidermek için mevcut borçlarını aynı faizden çevirmeliler. Ama bu da daha fazla mali entegrasyon gerektirir. Bunu sağlayacak tasarruf önlemleri zamana yayılmalıdır. Bundesbank bu önerilerimi asla kabul etmeyecektir ama AB otorileri ciddiye almalıdır. Çünkü Avrupa nın geleceği politik bir konudur ve Bundesbank ın karar verme kapasitesinin ötesindedir. 7