BEKİR ŞENLİ DE ROPORTAẒ

Transkript

1 BEKİR ŞENLİ DE ROPORTAẒ Vırastẋê roportaẓi: Hakkı Çimen Tarıx: Ca: Estemol- İçereneköy BEKİR ŞENLİ KAMO? Bekir Şenli, Dêsim/ Nazmiya de dewa Hakıs rao. Vatena dey ra sera 1932 de Hakıs de mektevo vıren sıfte kerdo. Yane nıka 94 seru de ro. Mı, Bekir Şenli Estemol de wes u war di. Qesunê dey ra gore, sera 1950 ra hata ve 1980 siyaset u weşiye ramıtena qomê ma sero xeylae têşirê Bekir Şenli bio. B. Şenli Dêsim de xeylae seru serdarêniya Partiya Adaleti kerda. Yi waxtu Süleyman Demireli eve poştiya B. Şenli Dêsim de siyaset kerdo. U Mamekiye de qezanta vetoẋunê vırenu rao. Mamekiye de name zu sokaği Bekir Şenli Sokağo. Tae isonê tari bınê deşt ra propaganda kene vane ke, aşira Karsanu ki, Bekir Şenli ki Hermeniye. B. Şenli na röportaẓ de na mesele u tae meselune binu keno ve zalal. RÖPORTAẒ H. Ç.: Bekir Şenli kamo? Wendẋu re ho dana nas kerdene? B. Ş.: Nmae mı Bekir Şenlio. Dewa Naẓmiya Hakıs de amu dina. Sera 1932 de Hakıs de mı ke mektevo vıren sıfte kerd 13 seru de biu. Mı mektevo vıren hatan ve sınıfa 3. Hakıs de wend. Ora dıma endi mektev nêşiu. H. Ç.: To mektev ke caver da, ora dıma çı kar kerd? B. Ş.: Seweta qezenc şiu Estemol. Estemol Moda da lewê Rum de ṗonc seri gurêu. Ṗonc sei ra têpiya unca peyser şiu welat (Dêsım). Mamekiye (Tunceli) de mı esnafeni kerde. Ora dıma mı qezenta Munzur (Munzur Gazetesi) vete. Dıma kewtu ve siyaset. H. Ç.: Tı ke ama Mamekiye (Tunceli il merkezi), Mamekiye çıturi biye? B. Ş.: Qışlê eskeri, zu mektev, bonê mekemi ve loẓmanê mamuru viraşti vi. Dırê dükkan bi. Zuvina towe çine bi. H. Ç.: Pırdo ke raa Xarpêt (Elazığ) Erzıngan ra girê dano, vıraşti vi? B. Ş.: Nee. Peocoy vırast. Vırende wastene ke wertê Gazıke u Anafatma de pırd vıraze. Gazıke ve raa Avacuẋe ra pêresne. Mı nêverda. Ez biu sevev, pırd hurêdiya nıkaen de da ve vırastene. Na pırd sera 1954 de qediya. Sear 1954 de trafik re kerd ra. H. Ç.: Zeweẓiya? Domoni este? B. Ş.: Zeweẓiyo. Hire lazê mı bi. Zu nêweşiye ra bi ve rameti. Seweta toxtoru u nêwesxanu Sıleman Beg (Süleyman Demirel) zof poşt dê ve ma. Hama nêxeleşiya. Nıka dı lazê mı este. Torni este. H. Ç.: Tı ve Sıleman Beg ra xeylae seru piya gurêay. Çıtur bi?

2 B. Ş.: Yi waxtu ez Partiya Adalet (Demirqırat) de gureene. Sıleman Beg serdarê Partiya Adalet bi. U dırê rey bi ve servekilê Tırkiya. Peniye de ki bi ve reisê cumhuri. Nıka taqawuto. Yi waxtu ez ki vilayetê Dêsim de serdarê Partiya Adaleti biu. Piya gurêayme. H. Ç.: Waxto ke tu Dêsım de (Tunceli) siyaset kerdene, hadisêune muhimu ra nıka çı yeno ra tu viri? B. Ş.: Partiya ma zof hewle biye. Qomê ma mı ra zof has kerdene.çıke mı de zuṙ çine bi. Mılet mı re itimat kerdene. Dewro ke ez vilayetê Dêsim de serdarê Partiya Adalet biu, partiya ma zu rae hurdi vekil ki gurêt. Ora dıma ki her daim ma Dêsim de zu vekil vet. Hadiseo ke mı viri ra nêsono, kıstena Mehmed Qılan iya. M. Qılan qom u itikatê ho ra zof has kerdene. Bıraê deyo pil Uşen Qılan azaê encümen bi. Zu gruba tiyatroy wast ke Mamekiye de (Tunceli) Pir Sultan i sahne de kay bıke ro. Vali ve poliş ra nêverda. Meydanê Mamekiye de mılet ame têlewe polis huy kerd. M. Qılan en verde bi. Poliş na ve pa, kıst. H. Ç.: Dêsım de hona aşiretçeni esta. Aşiretçeni miletê ma re rında yaki xıravına? B. Ş.: Aşiretçeni xıravına. Aşiretçeni verva zubiaena u piya gurênayisê mıletê ma re zehiro. Muaviya ve Yezit ra aşiretçeni kerda ve Dêsım. Nae ke ewro Dêsim de aşiretçeni kene, yi hona raa Muaviya u Yezit ramene. Heni kene ke miletê ma zu mebo, piya megureo. H. Ç.: Apo Bekir ez to sera1973 ra nat nas kenu. Yi waxto Dêsım de ḉepçeni bi ve moda. Zofe cêncê ke famê ho siyaset nêreseno, bi ve ḉepçi (sosyalist). Hama may u piê na cêncu rew rew amene lewe to. Tor a riza u minete kerdene ke, ti domonune dinu iskence uẓat ra bıxelsne. Tu ki raşti yi xelesnene. Yi waxto zu qesê tu kêş viri ra nêsono: Nêro! Sıma boyna vane Mao! Ez sıma xelesnenu. Sıma qey vane Mao? Mı ra vaze bao. Tu na qese key va ke? B. Ş.: Raşt mı xeylae cênc xelesnay. Yi zof cahil bi. Her ca resmê Maoy darde kerdene. Qirêne vatene Mao! Poliş ki pêgurêtene berdene qereqol. Cı re heqeret kerdene. May u piê yi cêncu amene mı ra mınete kerdene ke, ez domonune dinu bıxelesnine. Na qese mı yi waxto vati vi. H. Ç.: Nae ke ho Hermeni vinene, Camatê Hermenünê Dersim vırast. Naê ke na camat vırasto, vane ke: Dêsım de naê ke Zazaki qesey kene % 75 e dinu Hermeniye. Kemal Kılıçdaroğlu Hermenio. Na qesu de raştiye esta? B. Ş.: Qe na zuru re inam meke. Yi na zuṙu tersu ver kene vıla. Wertê ma u Hermenü de qe mordemeni (akraba) çina. Yi wazene ke Kemal Kılıçdaroğlu waro de. H. Ç.: Tı, Nazmiya ra dewa Hakış ra wa. Hakıs de Hermeni este? B. Ş.: Este. Her keşi Hermenü zonene. Kamıẓ çe ke Hermenio, bölü bi. Hama nıfısa Hermenü zof senıke bie. Dewa ma Hakıs de Çe Murtê Serk, Çe Boẋosi Hermeniye. Yinu ki Hermenenia ho yinkar nêkerdene. Yinu ki Raa Itiqatê Dêsim ramitene. Zazaki qesey kerdene. Her keşi zumini re hurmete kerdene. Mılet bi ve vıla şi ve sukune gırsu. H. Ç.: Tor a gore Dêsim de çıqaşi Hermeni este? B. Ş.: Dêsim de tek tuk Hermeni este. Her kes dewa ho de qeza ho de Hermenü nas keno. Mesela Nazmiya de semerci u xancı Memed bi. Her keş dinu ra vatene: Semerci Memedo Hermeni. Unciya Nazmiya ra Albay Gündoğdu bi. Mamekiye de Çe Baqi Devletli bi.

3 Pêrtage de dırê çey bi. Xeylae seru ra avê ez amune Estemol. Reyna ki nêşiyo Dêsim. Ez waxto ke hona welat de bio, tae cau de tek tuk Hermeni bi. H. Ç.: Apo Bekir tık aşira Karsanu ra wa. Karsanu Nazmiya de dewa Hakış u Xosum de weşiya ho ramene. Nae dıẓdia (illegal) ḉepçeni kene, yi vane ke: Karsanu de Hermeneni esta. Unciya yi seweta to ki vane ke: Bekir Şenli ki Hermenio. Na qesu de raştiye esta? B. Ş.: Mın u Karsanu de gonia Hermenü çina. Kurêş, Kalmemê Sır ra vato ke: Famê mı nêşi sırê to ser. Karsanu ki domon u tornê Kalmemê Sıriye. Yi qesey pêro şiyaseto. Yi qesu de raştiye çina. Hermeni ho nanê mara (zazaune Elevü) ke, hetê şiyaset ra quwete biẓêre. Sima taviyê na zuru mebe. H. Ç.: Zonê Zazaki nıka tenge de ro. Zofe domonê Zazay nêşikine ke zonê cêdê ho qesey bıkere. Universita Mamekiye de kırşiye Zon u Edebiyatê Zazaki u Üniversita Bingöl de Enstüyê Zonê Zazaki bi ra. Na üniversätey musnoxunê (malim) Zonê Zazaki u alimune Zonê Zazaki resnene ra. Domonê Zazau Tirkiya de endi şikine ke lewê dersa Zonê Tirki de dersa Zonê Zazaki ki biẓêre. Tı çituri vinena? Fıkırê to ra gore hona çı kar vıraẓiyo ke, Zazaki avê şero? B. Ş.: Dugêla Tırkiya xeylae seru nêverda ke Zazay ki zonê ho qesey bıkere, bınose. Na çiyo newe (reform) helbet zof rındo. Xêr bo. May u pi domonunê ho dersunê Zazaki re qeyd bıkere. Cemu endi Zazaki gırê de. Domoni hewes bıkere, şerê cemu. Roza Xızır, Gaẋan, Xeylas, Rozê Des u Dı İmamu Zono Zazaki de vıraẓiye. Sıma gune felsefê Eleveni sero bıguree. H. Ç.: Apo Bekir, qomê ma re zuvina çı mesaẓê to esto? B. Ş.: Way u bıraê mı! Haq, deşti dê ve to ke, tı kar bıkere. Çımi dê ve to ke, tı bıvine. Lıngi dê ve to ke, tı rae ra şerê. Pıṙnıke da ve to ke, tı boe bıẓêre. Goşi dê ve to ke, tı bıhesne. Lese da ve to ke, tı ison be. Rındiye u xıraviye ki to de ra. Her çi to dest de ro. H. Ç.: Apo Bekir Haq amro derg u weşiye to do. Berx u dar be. B. Ş.: Haq amro derg u weşiye to do ki. Tı wes u war be. ***

4 BEKİR ŞENLİ YLE RÖPÖRTAJ Röpörtajı yapan: Hakkı Çimen Tarih: Yer: İstanbul- İçereneköy BEKİR ŞENLİ İMDİR? Bekir Şenli, Dêsim/ Nazımiye ilçesinin Hakis köyündendir senesinde Hakis te okula başladığından hareket ederek şu anda 94 yaşında olduğunu söyleyebiliriz. İstanbul daki sohbetimizde kendisini son derece zinde buldum. Aşağıdaki kendi anlatımından da anlaşılacağı üzere 1950 ile 1980 yılları arasında Dêsim deki siyasi ve sosyal yaşama Bekir Şenli nin doğrudan çok etkisi olmuştur. Uzun yıllar Adalet Partisi Dêsim il başkanlığı yapan Bekir Şenli, Süleyman Demirel in Dêsim deki sağ koluydu. Dêsim ili merkezi Mamekiye de ilk gazete yayınlayanlardandır. Mamekiye deki bir sokak Bekir Şenli Sokağı adını taşımaktadır. Bazı güçler ötedenberi maksatlı Bekir Şenli nin de mensubu olduğu Karsanu aşiretinin Ermeni olduğunu yaymışlardır. Bu röpörtajda B. Şenli özellikle bu konuya açıklık getirmektedir. RÖPÖRTAJ H.Ç.: Bekir Şenli kimdir? Kendini tanıtır mısın? B. Ş.: Adım Bekir Şenli. Nazımiye nin Hakis köyünde doğmuşum senesinde Hakis te okula başladığımda 13 yaşındaydım. İlkokul 3. Sınıfı Hakis te bitirdim. Ondan sonra okula gitmedim. H. Ç.: Okulu bıraktıktan sonra ne yaptın? B. Ş.: Para kazanmak için İstanbul a gittim. İstanbul Moda da bir Rumun yanında beş sene çalıştım. Ondan sonra tekrar memlekete döndüm. Tunceli nde esnaflık yaptım. Daha sonra Munzur Gazetesini çıkardım. Siyasetle uğraştım. H. Ç.: Sen Dêsım (Tunceli) il merkezine yerleştiğinde, o zamanlar Mamekiye nasıldı? B. Ş.: Kışla, okul, mahkeme ve lojman yapmışlardı. Birkaç dükkan vardı. Başka birşey yoktu. H. Ç.: Şu anda Elazığ ı Erzincan a bağlayan köprü yapılmış mıydı? B. Ş.: Sonradan yaptılar. Önce köprüyü Gazıke üzerinden, Munzur un Gazıke yakasını bugünkü şehrin Ovacık yolu çıkışındaki Anafatma yakasıyla birleştirecek şekilde yapmak istiyorlardı. Ben engelledim. Köprünün bugünkü noktaya inşa edilmesine ben sebep oldum. Köprü 1954 senesinde bitti ve trafige açıldı. H. Ç.: Evlendin mi? Çocukların var mı?

5 B. Ş.: Geç evlendim. Üç oğlum vardı. Biri hastalıktan vefaat etti. Doktor ve hastane için Süleyman Bey (Süleyman Demirel) çok yardım etti. Ancak Kurtaramadık. İki oğlum hayattadır. Torunlar var. H. Ç.: Süleyman Bey le olan ilişkilerini biraz anlatır mısın? B. Ş.: O zamanlar ben Adalet Partisi (Demirqırat) partiliydim. Süleyman Bey de bu partinin başkanı ve birçok defa Türkiye nin başbakanı ve sonra cumhurbaşkanı oldu. Şimdi emeklidir. Ben de onun döneminde Adalet Partisinin Dêsım (Tunceli) il başkanıydım. Beraber çalıştık. H. Ç.: Dêsım de (Tunceli) senin döneminin önemli olaylarından neleri hatırlıyorsun? B. Ş.: Partimiz çok başarılıydı. Halk beni çok sevip sayıyordu. Bana güveniyordu. Çünkü bende yalan yok. Benim il başkanlığımda Adalet Partisi Dêsım de birçok dönem milletvekili çıkardı. Bir defasında da her iki milletvekilini de aldı. Diğer bir önemli olayda Mehmet Kılan ın polis tarafından vurulmasıdır. M.Kılan halkını ve itikatini çok seviyordu. Ağabeyi Hüseyin Kılan encümen azasıydı. Tuncelinde bir Pir Sultan tiyatrosu oynanacaktı. Engellediler. Halk yürüyüş yaptı. Yuh çekti. Mehmet Kılan önde yürüyenlerdendi. Polis vurdu. H. Ç.: Dêsım de aşiretçilik daha var. Sence halkımız için aşiretçilik iyi mi? B. Ş.: Aşiretçilik zararlıdır. Birlik ve beraberlik için zehirdir. Dêsım e aşiretçiliği Muaviye ve Yezit soktu. Bugün de aşiretçilik yapanlar Muaviye ve Yezit in yolunu takip adenlerdir. Halkımız birlik olmasın diye yapıyorlar. H. Ç.: Bekir Amca ben seni 1973 ten beri tanıyorum. O zamanlar Dêsım de solculuk moda olmuştu. Çok genç insan, aslını astarını anlamadan solcuydu. Ancak sık sık solculuk yapanların baba ve anneleri senin kapını çalıyorlardı. Polisteki çocuğunu kurtarasın diye. Sen de hakikatten onları iskenceden falan kurtarıyordun. Senin o günlerde söylediğin şu sözün ünlü olmuş: Nêro! Sıma boyna vane Mao! Ez sıma xelesnenu. Sıma qey vane Mao? Mı ra vaze bao. Sen bu sözü nerede ve ne zaman söyledin? B. Ş.: Hakikatten çok insanı iskenceden kurtardım. Onlar cahildi. Her tarafa Mao nun resmini asıyorlardı. Mao!, diye bağırıp çağırıyorlardı. Polis yakalayıp karakola götürüyor ve hakaret ediyordu. Yakınları bana geliyordu. Ben de işte öyle söylemiştim. H. Ç.: Son zamanlarda Dersim Ermenileri Derneği kuruldu. Bu derneği kuranlar, Dêsım de Zazaca Dilini konuşanların % 75 Ermenidir. ve Kemal Kılıçdaroğlu Ermenidir., diyorlar. Bu sözlerde doğruluk var mı? B. Ş.: Hiç bir zaman bu yalanlara inanma. Korkudan söylüyorlar. Bizim Ermenilerle bir akarabalığımız yoktur. Kemal Kılıçdaroğlu nu zayıflatmak istiyorlar. H. Ç.: Sen de Nazımiye nin Hakis köyündensin. Hakis te Ermeni yok mu? B. Ş.: Var. Her kes kimin Ermeni olduğunu biliyor. Ermeni aileler biliniyor. Bunlar çok az. Bizim köyümüz Hakis te Murtê Serk Ailesi, Boğos Ailesi Ermeni kökenlidirler. Onlar da inkar etmiyor. Ama onlar da Dêsim Alevi İnancını sürdürüyorlardı. Zazaca konuşuyorlardı. Herkes birbirine saygılıydı. Sonra herkes büyük şehirlere ve başka memleketlere dağıldı.

6 H. Ç.: Pekiy sence Dêsım de ne kadar Ermeni var? B. Ş.: Her yerde tek tük Ermeni var. Herkes te kendi köyünde ve ilçesindeki Ermenileri tanıyor. Mesela Nazımiye de semerci ve hancı Mehmet ve ailesi vardı. Herkes ona Ermeni Semerci Mehmet derdi. Gene Nazımıyeli Albay Gündoğdu vardı. Mamekiye de Baqi Devletliler var. Pertek te birkaç aile vardı. Ben çoktan İstanbul a yerleştim. Bird daha da gitmedim oralara. Memlekette olduğum senelerde diğer köy ve ilçelerde de tek tük Ermeni vardı. H. Ç.: Bekir Amca, sen de Karsanu aşiretindensin. Karsanızlar Nazımiye nin Hakis ve Xosum köylerinde yaşıyorlar. Solculuk ve devrimcilik yapan bazı kesimler, gizli saklı, Karsanularda Ermenilik var., diyorlar. Senin için de, Bekir Şenli Ermenidir., diyorlar. Bu sözlerin aslı astarı var mı? B. Ş.: Benim de, Karsanuların da Ermenilerle bir kan bağımız yoktur. Kurês, Kalmemê Sır a, Ben senin sırına eremedim., demiş. Karsanular da, Kalmemê Sır ın çocukları ve torunlarıdır. Yapılan siyasettir. Doğruyla alaksı yoktur. Ermeniler, bize yapışarak siyasi güç kazanmak istiyorlar. Bu yalanları ciddiye almayın. H. Ç.: Zaza Dili şu anda çok zor bir dönem yaşıyor. Bir çok Zaza çocuk ana dili Zazaca yı konuşamıyor. Tunceli Üniversitesinde Zaza Dili ve Edebiayatı Bölümü ve Bingöl Üniversitesinde Zaza Dili Enstitüsü açıldı. Zazaca öğretmen ve bilim adamı yetiştirecekler. Devlet, okullarda Zazaca seçmeli derslere izin verdi. Bunları nasıl buluyorsun? Ana dilimiz Zazaca yı geliştirmek için sence neler yapılabilir? B. Ş.: Devlet, uzun seneler Zazaca nın konuşulmasını ve gelişmesini engelledi. Bu yenilikler çok iyi. Hayırlı olsun. Anneler babalar çocuklarını Zazaca seçmeli derslere kayıt etsin. Herkes Zazaca cemlere heveslensin. Çocuklar Zazaca cemlere katılsın. Roza Xızır, Gağan, Xeylas, Rozê Des u Dı İmamu gibi özel günler eskisi gibi Zazaca kutlansın. Alevi felsefesi üzerinde çalışın. H. Ç.: Bekir Amca insanlarımıza başka ne mesajın var? B. Ş.: Kardeşim! Allah, Sana el vermiş, iş yapman için. Göz vermiş, görmen için. Ayak vermiş, yürümen için. Burun vermiş, koku alman için. Kulak vermiş, seda alman için. Vucut vermiş, insan olman için. Hayır da şer de sendedir. Her şey senin elindedir. H. Ç.: Bekir Amca Haq u Tala sana daha da uzun ömür ve sağlık versin. Çok teşekkür ederim. B. Ş.: Allah, sana da uzun ömür ve sağlık ihsan eylesin. Ben de teşekkür ederim. ***