Proksimal femur deformitesinde plakl kalça protezi uygulamas : 15 hastal k seri

Transkript

1 ACTA ORTHOPAEDICA et TRAUMATOLOGICA TURCICA Acta Orthop Traumatol Turc 2010;44(6): künyeli yaz n n Türkçe çevirisi Proksimal femur deformitesinde plakl kalça protezi uygulamas : 15 hastal k seri Vasfi KARATOSUN, Bayram ÜNVER, * Alper GÜLTEK N, zge GÜNAL Dokuz Eylül Üniversitesi T p Fakültesi, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dal ; * Dokuz Eylül Üniversitesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksek Okulu, Ortopedik Fizyoterapi Anabilim Dal Amaç: Proksimal femur deformitesi olan koksartrozlu hastalar n total kalça protezi uygulamalar sorunludur. Bu olgularda hastaya özgü yap lan protezler ya da proksimal bir osteotomi gerekmektedir; bu da komplikasyon oranlar n artt rmaktad r. Bu çal flman n amac proksimal femoral deformiteli hastalarda plakl kalça protezi (PKP) uygulamalar m z n sonuçlar n sunmakt r. Çal flma plan : Çal flmaya ameliyat tarihinde ortalama yafl 56.4 (da l m 19-75) olan yedi kad n, sekiz erkek 15 olgu al nd. Etyolojik nedenler 12 hastada travmatik koksartroz, üç hastada avasküler nekrozla birlikte femur boyun k r kaynamamas idi. Olgular n tümünde femura üçüncü nesil PKP uygulan rken, asetabuler bölgede çimentosuz standart cup uygulanan üç olgu d fl nda tümüne Protek expansion cup uyguland. Tüm ameliyatlar Hardinge yaklafl m ile yap ld. Hastalar en az 3 y l (da l m ay) izlendi ve klinik olarak Harris Kalça Skoru ile de erlendirildi. Sonuçlar: Harris Kalça Skoru ortalamas preoperatif dönemde 51.2 (da l m 15-79) iken son izlemde 92.7 ye (da l m ) yükselmifltir. Postoperatif 12. ayda iki olguda zone (bölge) üçte femoral komponentte gevfleme gözlendi. Bunlardan birine intramedüller protez uyguland di eri ise asemptomatikti. Ç kar mlar: Proksimal femur malformasyonu olan olgularda, teknik zorluklardan ve hastaya özgü yap lan protezlerden kaç nmak için plakl kalça protezi iyi bir alternatiftir. Anahtar sözcükler: Kalça; koksartroz; plakl kalça protezi; proksimal femoral deformite. Geliflimsel displazi, baflar s z k r k tespitleri veya önceki osteotomilerin bir sonucu olarak femur proksimalinin anatomisi de iflebilmektedir. [1] Düzgünlü- ünü kaybetmifl bir femur proksimali, revizyon veya primer total kalça artroplastilerinde (TKA) anatomik olarak uygun rekonstrüksiyonu ve dayan kl bir artroplasti ifllemini sa lamaya çal flan cerrahlara sorun ç karabilmektedir. [2,3] Bu gibi durumlarda protezi femura uydurmak ya da femuru proteze uydurmak için hastaya özgü yap lan protezler ya da düzeltici osteotomiler gerekmektedir. [1-11] Ancak, bu ifllemler sonras nda komplikasyon oranlar (%50 üzerinde) oldukça yüksektir. [1-11] Plakl kalça protezi (PKP), daha çok Avrupa da uygulanmakta olan proksimal femurun metafizine çimentosuz olarak yerlefltirilen bir protezdir. [12-14] PKP ekstramedüller tipte bir protez olup femurun lateral korteksine tespit edilmektedir, dolay s yla pro- Yaz flma adresi: Dr. Vasfi Karatosun. Erzene Mah. 166/16 Sok. No: 8/12, Bornova 35050, zmir. Tel: e-posta: vasfi.karatosun@deu.edu.tr Baflvuru tarihi: Kabul tarihi: Türk Ortopedi ve Travmatoloji Derne i

2 438 Acta Orthop Traumatol Turc (a) (b) (c) fiekil 1. (a) Proksimal femoral deformiteli travmatik koksartrozu olan 74 yafl ndaki kad n hastan n radyografisi. (b) Ameliyat sonras 3. ayda Harris Kalça Skoru (HKS) 82 puan, (c) 5. y lda HKS 95 puan. tezin femura veya femurun proteze uyumu gerekmemektedir. Bu nedenle teorik olarak PKP nin, femur proksimalinin düzgünlü ünün bozulmufl oldu u olgularda uygulanan klasik intramedüller tip protezlerle karfl lafl lan sorunlar n üstesinden gelece i düflünülmektedir. Bununla birlikte, literatürde femur proksimalinde deformitesi olan hastalarda PKP uygulamalar n n sonuçlar n de erlendiren çal flma bulunmamaktad r. Çal flmam z n amac femur proksimalinde deformitesi olan hastalarda PKP uygulamalar m z n sonuçlar n de erlendirmek ve literatürdeki sonuçlarla karfl laflt rmakt r. Hastalar ve yöntem Ameliyat sonras en az 3 y l ileriye yönelik izlemi olan 15 hastan n 15 kalças çal flmaya al nd. Hastalar n cerrahi s ras nda yafl ortalamas 56.4 (da l m 19- (a) (b) fiekil 2. (a) Proksimal femoral deformiteli travmatik koksartrozu olan 55 yafl ndaki erkek hastan n radyografisi. (b) Ameliyat sonras 7. y lda HKS 98 puan.

3 Karatosun ve ark. Proksimal femur deformitesinde plakl kalça protezi 439 (a) (b) fiekil 3. (a) Femur boynu k r kaynamamas ile birlikte femur bafl nda avasküler nekrozu olan 39 yafl ndaki kad n hastan n radyografisi. (b) Ameliyat sonras 9. y lda HKS 100 puan. 75) olup yedisi kad n sekizi erkekti. Oniki olguda etyoloji travmatik koksartroz iken, üç olguda femur boynu k r kaynamamas ile birlikte femur bafl nda avasküler nekrozdu (fiekil 1-3). Tüm olgulara femoral komponent (fiekil 4) olarak üçüncü kuflak PKP (Allopro, Sulzer Medica, Winterthur, sviçre) uygulan rken, asetabular komponent 12 olguya polietilen insörtlü expansion cup (Protek, Sulzer Medica, Winterthur, sviçre), üç olguya ise çimentosuz metal-metal standard cup (Allopro, Sulzer Medica, Winterthur, sviçre) olarak uyguland. Bir hastada femoral komponent uzun plakl PKP idi. Tüm ameliyatlar Hardinge anterolateral yaklafl m ile yap ld ve PKP proksimal femurun metafizine çimentosuz olarak yerlefltirildi ve femurun lateral korteksine plak ve vidalarla tespit edildi. Tüm hastalara h zland r lm fl rehabilitasyon program uyguland. lk yedi hastaya ameliyat sonras ikinci günde k smi a rl k verdirildi, sonra dereceli olarak yük verme art r larak 6. haftada tam yüklenmeye geçildi. Geriye kalan sekiz hasta ameliyattan sonraki gün tam a rl k verdirilerek yürütüldü. [15] Hastalar klinik olarak ameliyat öncesi, ameliyat sonras 3., 6., 12. ve 24. aylarda ve sonraki her y lda Harris Kalça Skoru (HKS) ile de erlendirildi. HKS; a r, fonksiyon, deformitenin yoklu u ve hareket geniflli i ile ilgili sorular kapsamaktad r. En yüksek puan 100 dür. [16] HKS, PKP li hastalarda tavan ve taban etkisi olmaks z n genifl etki büyüklü üne sahip olmas nedeniyle seçilmifltir. [17] Komponentlerin stabilitesi kalçan n ön-arka ve yan radyografilerinde implant n pozisyonunun özel referans noktalar na göre de iflikli ine veya pla n ve vidalar n etraf nda radyolüsen çizgilerin varl na göre de erlendirildi. (a) (b) fiekil 4. (a) Proksimal femoral deformiteli travmatik koksartrozu olan 32 yafl ndaki kad n hastan n önceki ameliyattan kal nt lar içeren radyografisi. (b) Ameliyat sonras 6. y lda HKS 100 puan.

4 440 Acta Orthop Traumatol Turc Sonuçlar Hastalar, ameliyat sonras nda ortalama 80.4 ay (da l m ay) izlendi. Ameliyat öncesi ortalama HKS 51.2 (da l m 15-79), iken son izlemde 92.7'ye (da l m ) yükseldi (fiekil 4, Tablo 1). Hiçbir hastada uyluk yan a r s flikayeti gözlenmedi. ki olguda ameliyat sonras 12. ayda bölge 3 de femoral komponent etraf nda osteoliz gözlendi. Birine sapl bir femoral protez uyguland, di eri asemptomatikti. Bir olguda ameliyat sonras 6. ayda kesin travma sonras periprostetik k r k meydana geldi k r k hatt pla n distal seviyesini geçmekteydi, femoral komponent uzun plakl PKP ile de ifltirildi (fiekil 1). Tart flma Femurun proksimal ucundaki bir deformite primer veya revizyon kalça protezlerinin performans n etkiler. [10] Metafizel deformiteler, deformiteyi pas geçerek, deformiteyi rezeke ederek veya deformiteye uygun üretilmifl özel yap m protezlerle tedavi edilebilir. [5] Diafizel defektler implant düzgünlü ünü önemli derecede etkiler ve bazen k sa implantlar kullan labilir, fakat majör diafizel deformiteler femoral osteotomi gerektirmektedir. [5] Bunun yan s ra bu ifllemler teknik olarak zordur ve yüksek komplikasyon oranlar na sahiptir. [3] PKP femur proksimalinin metafizine çimentosuz olarak yerlefltirilen ve boynu koruyan bir kalça protezidir. [12-15,17-20] Kalkar bölgesine fizyolojik bir yük aktar m sa layarak stres kalkan etkisini ve bunu takip eden aseptik gevflemeyi önlemeyi amaçlamaktad r. [12-14,18-20] Bununla birlikte PKP, medüller kanal n içine yerlefltirilmeyen bir tasar ma sahiptir ve bu özelli i nedeniyle intramedüller tip protezlerle birlikte görülen s k nt lar giderebilece i düflünülmektedir. Biz de bu tür vakalardaki PKP uygulamalar m z n sonuçlar - n de erlendirdik. Sonuçlar ümit verici olsa da çal flmam z n baz zay f noktalar vard ; hasta say m z s - n rl yd ve kontrol grubumuz yoktu. Bu gibi k s tl l klar daha kesin sonuçlar vermemizi önlemektedir. Proksimal femoral deformitesi için femoral osteotomi yap lm fl TKA lardan sonra geliflen komplikasyonlar oldukça yüksektir. Papagelopoulos ve ark. [3] serisinde hastalar n %48 inde bir veya daha fazla Tablo 1 Hastalar n demografik ve klinik özellikleri Olgu Cinsiyet Yafl Etyoloji Ameliyat tarihi Komplikasyon Ameliyat öncesi Son izlemdeki no (ay/y l) Harris kalça skoru Harris kalça skoru 1 Erkek 62 Travmatik koksartroz 09/1998 Osteoliz Kad n 32 Travmatik koksartroz 05/ Kad n 70 Travmatik koksartroz 01/ Kad n 39 Nonunion 06/ Erkek 55 Travmatik koksartroz 09/ Erkek 73 Nonunion 11/ Erkek 62 Travmatik koksartroz 10/ Kad n 19 Nonunion 10/ Erkek 75 Travmatik koksartroz 10/ Erkek 45 Travmatik koksartroz 02/ Kad n 74 Travmatik koksartroz 06/2002 Periprostetik k r k Kad n 66 Travmatik koksartroz 06/2002 Osteoliz Erkek 46 Travmatik koksartroz 09/ Erkek 66 Travmatik koksartroz 04/ Kad n 63 Travmatik koksartroz 12/

5 Karatosun ve ark. Proksimal femur deformitesinde plakl kalça protezi 441 komplikasyon geliflti i bildirilmifl ve %32 sinde gevfleme, femoral kanal n delinmesi, osteotomi sahas nda kaynamama ve dislokasyonu da içeren komplikasyonlar nedeniyle yeniden cerrahi yap lm flt r. Osteotomi sonras çimentolu TKA da aseptik gevfleme oran genel popülasyona göre daha yüksek bulunmufltur. [8] Çimentosuz implantlar ayr ca risk tafl maktad r, çünkü deformite protezin kemi e bafllang ç uyumunu ve tespitini riske atmaktad r. Biyomekaniksel çal flmalar PKP nin yükleri femoral kortekse aktararak (intakt kemikle benzer bir yük aktar m sa layarak) stres kalkan etkisini ve bunu takip eden aseptik gevflemeyi önledi i görüflünü desteklemektedir. [21] Bizim serimizde bir olguda aseptik gevfleme nedeniyle revizyon gerekmifltir. Her ne kadar bu oran düflük olsa da PKP aseptik gevfleme sorununu tamamen ortadan kald rmamaktad r. Di er yandan sonuçlar m z literatürdeki PKP serilerinin sonuçlar ile karfl laflt ramay z, çünkü çal flmam z proksimal femur deformiteli hastalarda uygulanan PKP nin sonuçlar n ilk yay nlayan çal flmad r. Hiçbir hastada lateral band veya vidan n tensör fasia latay irritasyonuna ba l uyluk yan a r s flikayeti gözlenmedi. Titanyum alafl mdan yap lm fl küçük lateral bandlar n kullan ld üçüncü kuflak PKP nin kullan m n n lateral irritasyonu önledi ini düflünmekteyiz. Kanal haz rlama s ras nda di er önemli bir komplikasyon femoral kanal n delinmesidir ve s kl %23 e ulaflmaktad r. [3,4,8,9] Çal flmam zda PKP de kanal haz rlanmas na gerek olmad için böyle bir komplikasyonla karfl laflmad k. Proksimal deformiteli hastalara TKA uygulan rken hastalar n ço unda osteotomiye gereksinim bulunmaktad r, bu da osteotomi sahas nda kaynamama riskine yol açmaktad r. [3,4,6,8,9] PKP kullan m ile osteotomi gereksinimi önlenerek kaynamama riski de önlenmifl olmaktad r. Bizim serimizin baz k s tl l klar vard r. Özellikle hasta grubumuz homojen bir grup de ildir, bu da daha kesin yorum yapmam z engellemektedir. Di- er yandan, hastalar m z düflük komplikasyon oran ile mükemmel HKS de erlerine (en son izlemde ortalama 92.7 [da l m ]) ulaflm fllard r. Bu sonuçlar PKP nin proksimal femoral deformiteli olgular n tedavisinde bir alternatif olabilece ini düflündürmektedir. Kaynaklar 1. Cabanela ME. Proximal femoral deformity: bent but not broken. Orthopedics 2004;27: Goldstein WM, Branson JJ. Modular femoral component for conversion of previous hip surgery in total hip arthroplasty. Orthopedics 2005;28:s Papagelopoulos PJ, Trousdale RT, Lewallen DG. Total hip arthroplasty with femoral osteotomy for proximal femoral deformity. Clin Orthop Relat Res 1996;(332): Benke GJ, Baker AS, Dounis E. Total hip replacement after upper femoral osteotomy. A clinical review. J Bone Joint Surg Br 1982;64: Berry DJ. Total hip arthroplasty in patients with proximal femoral deformity. Clin Orthop Relat Res 1999;(369): Boos N, Krushell R, Ganz R, Müller ME. Total hip arthroplasty after previous proximal femoral osteotomy. J Bone Joint Surg Br 1997;79: Cameron HU, Lee OB, Chou H. Total hip arthroplasty in patients with deficient bone stock and small femoral canals. J Arthroplasty 2003;18: Ferguson GM, Cabanela ME, Ilstrup DM. Total hip arthroplasty after failed intertrochanteric osteotomy. J Bone Joint Surg Br 1994;76: Haidukewych GJ, Berry DJ. Hip arthroplasty for salvage of failed treatment of intertrochanteric hip fractures. J Bone Joint Surg Am 2003;85-A: Holtgrewe JL, Hungerford DS. Primary and revision total hip replacement without cement and with associated femoral osteotomy. J Bone Joint Surg Am 1989;71: Paavilainen T, Hoikka V, Solonen KA. Cementless total replacement for severely dysplastic or dislocated hips. J Bone Joint Surg Br 1990;72: Karatosun V, Günal, Ünver B. Medium-term results of thrust plate prostheses for osteoarthritis of the hip. Bull Hosp Jt Dis 2005;63: Yasunaga Y, Goto T, Hisatome T, Tanaka R, Yamasaki T, Ochi M. Bone-preserving prosthesis with a single axis for treating osteonecrosis of the femoral head: midterm results for the thrust plate prosthesis. J Orthop Sci 2003;8: Huggler AH, Jacob HA, Bereiter H, Haferkorn M, Ryf C, Schenk R. Long-term results with the uncemented thrust plate prosthesis (TPP). Acta Orthop Belg 1993;59: Ünver B, Karatosun V, Günal, Ang n S. Comparison of two different rehabilitation programmes for thrust plate prosthesis: a randomized controlled study. Clin Rehabil 2004;18: Harris WH. Traumatic arthritis of the hip after dislocation and acetabular fractures: treatment by mold arthroplasty.

6 442 Acta Orthop Traumatol Turc An end result study using a new method of result evaluation. J Bone Joint Surg Am 1969;51: Ünver B, Karatosun V, Günal. Assessing the results of thrust plate prosthesis: a comparison of four different rating systems. Clin Rehabil 2005;19: Corner JA, Rawoot A, Parmar HV. The thrust plate prosthesis in the treatment of osteoarthritis of the hip. Clinical and radiological outcome with minimum 5-year followup. Hip Int 2008;18: Karatosun V, Günal, Ünver B. Thrust plate hip prosthesis: early results of a new concept in the femoral component of total hip arthroplasty. [Article in Turkish] Acta Orthop Traumatol Turc 2001;35: Karatosun V, Ünver B, Günal. Hip arthroplasty with the thrust plate prosthesis in patients of 65 years of age or older: 67 patients followed 2-7 years. Arch Orthop Trauma Surg 2008;128: Beretier H, Burgi M, Schenk R. Finite element investigations of the proximal femur after implantation of the thrust plate prosthesis compared with findings in a post-mortem histological specimen and in radiological follow-up examinations. In: Huggler AH, Jacob HAC, editors. The thrust plate prosthesis. Berlin: Springer; p