Aray fl / Cemil Özer Copyright indeks içerik iletiflim dan flmanl k ve tic. ltd. flti. stanbul 2009

Transkript

1

2 Cemil Özer Aray fl

3 Aray fl / Cemil Özer Copyright indeks içerik iletiflim dan flmanl k ve tic. ltd. flti. stanbul 2009 Bu kitab n tüm haklar indeks içerik iletiflim dan flmanl k ad na ndeks Yay nevi ne aittir. Kaynak gösterilmeksizin k smen veya tamamen al nt yap lamaz, hiçbir yöntemle kopya edilemez, ço alt lamaz ve yay mlanamaz. YAYINCI: ndeks Yay nevi YAYIN YÖNETMEN : Yaprak Özer ED TÖRLER: Fülay Yafla, Berrin Türkmen KAPAK TASARIM: Esen Ataman Kürklü GÖRSEL YÖNETMEN: Esen Ataman Kürklü BASIM: Ocak 2009 ISBN: indeks içerik iletiflim dan flmanl k ve tic. ltd. flti. Kore fiehitleri Caddesi No: 28 At l m fl Merkezi K: 4 D: 4 Zincirlikuyu stanbul Tel: Faks: BASIM: Ömür Matbaac l k A.fi. Beysan Sanayi Sitesi Birlik Cad. No: 20 Haramidere / Avc lar Tel:

4 Cemil Özer Aray fl

5 ÖNSÖZ Yaprak Özer, ndeks letiflim in sitesinde yazmam istedi inde, kendisine teflekkür ederek kabul ederken, kendime de acaba baflarabilir miyim sorusunu sormufltum Düflünmeyi çok seven, düflündüklerini notlarla ka da döken biriyim, ama yaz p yay nlatma deneyimim yok denecek kadar azd. Sorun, baflar l olmaktan ne anlad m veya beklentimin ne oldu unda idi. Ben, çabam n karfl l nda ne maddi ne de flöhret gibi bir kazanç beklemiyorum. Benim hareket noktam: Düflündüklerimi çevremle paylaflmak... Düflünmenin, düflündüklerini söylemenin, olaylar karfl s nda tepkilerini aç kça ifade etmenin, ça dafl, uygar insanlar n bir vatandafll k görevi ve sorumlulu u oldu una inan yorum. Bu sorumlulu u benimsemeyen, bu görevi yapmayanlar n, siyasi ve toplumsal konularda sonradan s zlanma ve flikayet etme hakk olamayaca n düflünüyorum Böyle bir yaklafl mda, baflar n n kriteri öncelikle düflünmek ve düflünceleri olabildi ince genifl bir çevre ile paylaflmakt r. letiflim, etkileflimin ilk basama, etkileflim de iflimin temelidir. Toplumlar n varl klar n sürdürebilmeleri için do al bir süreç içinde de iflerek ça a ayak uydurmalar kaç n lmaz bir zorunluluktur. Do al de iflimi beceremeyen toplumlar ya geçmiflin karanl k mahzenlerinde küflü ortamlarda yaflamak zorunda kal rlar ya da fliddetli de iflimler yaparak a r bedeller öderler Bizim bu konudaki deneyimimiz oldukça büyük. Önemli olan elimden gelenin en iyisini yapmam, bundan da eminim. Bu gibi düflüncelerle içimdeki endifleyi aflt m ve yazmaya bafllad m. Aradan uzun bir süre geçti Yaprak Özer, bu defa, yaz lan makalelerin bir bölümünün kitaplaflt r lmas n dile getirdi. Sanki içimden geçeni okumufltu, tereddütsüz kabul ettim. Yaz lanlar n olabildi ince gözden geçirilip kitap halinde daha genifl kitlelere ulaflt r lmas benim için çok büyük bir mutluluk. Bana bu f rsat haz rlad için

6 Say n Yaprak Özer e çok teflekkür ediyorum. Ben elimden gelenin azamisini yapaca m ama yeterli olmayacakt r. Okuyanlar n da ellerinden geldi i kadar konular geniflleterek düflünmelerini rica ediyorum. Yaz lar m n genel bafll ; ARAYIfi Aray fl, bir amaca ulaflmak için sarf edilen çabad r. Bütün canl lar; bitkiler, hayvanlar ve insanlar yarad l fllar gere i, içgüdüsel olarak beslenme, korunma ve üreme gereksinimlerini karfl laman n aray fl içindeler. nsan n, di er canl larda olmayan düflünme yetene i, onu çok farkl aray fllar içine sokuyor. Yeni do mufl bir çocuk, daha gözlerini açmadan, içgüdüsel olarak afl aray fl na girer, anne memesini bulur ve emer. Zamanla ifl aray fl bafllar, çünkü iflsiz, afl temin edilemez. fl bulma, bilgi ve beceri gerektirdi inden, o nitelikleri kazanmak için e itim aray fl bafllar. Arkadan aflk aray fl gelir. Aflk n çok farkl boyutlar oldu unu unutmamak gerekir. flini, afl n ve aflk n bulan kifli, bu kazan mlar n n süreklili ini sa lamak ve baflkalar n n tecavüzünden korumak için bir güvence-güvenlik aray fl içine girer... Bütün bunlar n ortak ismi hayat mücadelesidir. Hayat n kendisi bir aray fl ve mücadele sürecidir. Hayat mücadelesi, insana ölçülemez, paha biçilmez deneyimler kazand r r. Bana göre en önemli aray fl ise hayat n son demlerinde bafll yor. nsanlar n son aray fl ; bilgi ve birikimlerimi gelecek nesillere nas l aktar r m olmal d r Kazan mlar n di er insanlarla paylaflan insanlar övgüye de er buluyorum. Birey kendisi için çal fl r, kazan r; kazan mlar n n maddi bölümlerini ailesine, yak n çevresine b rak r; Kazan mlar n n bilgi, birikim yönü ne olacak? nsan, sonlu bir varl k oldu una göre giderken, o de erleri beraberinde götürürse yaflayan insanlar ve toplum için çok büyük bir kay p olur. Evrenin s rlar n n ne kadar na vak f oldu umuzu bilmiyorum, san r m çok az n biliyoruz. Kainat bir tarafa, insanlar n kendilerini ne kadar tan d klar da belli de il. Ö renmenin, bilgi aray fl n n sonu yok. Araflt rmak, bulmak, ö renmek, bilgiyi yaflayan insanlar n yarar na sunmak ve özellikle de gelecek nesillere aktar lmas n sa lamak flart. Muhtaç insanlara maddi yard mda bulunanlar hep alk fllam fl md r. Bal k ikram

7 edip açl klar n gidermek çok güzel bir davran fl olmakla beraber, gönül istiyor ki bu hay rseverler, o aç insanlara bal k tutmay ö reterek açl klar n n giderilmesinde süreklilik sa las nlar. Bilgi paylafl m ve insanlar n e itimine katk da bulunmak tüm insanl a yap lacak en de erli hizmetlerdir. Bilmek, hayat daha zevkli, daha anlaml ve daha güvenli k lar. Bilinmeyen ve bilinip de elde edilemeyen o kadar çok fley var ki Aray fl, bir hedefle sonland r lmamal ve yaflla s n rlanmamal d r. Ulafl lan her hedef, bir sonraki için bafllama noktas olmal. Aray fl, beflikten mezara kadar süren do al bir çabad r. Hayat n zorluklar, ac mas zl klar, insanlara eflit f rsat ve imkan vermiyor. Buna ra men herkesin her zaman kendi çap nda yapaca bir fley mutlaka vard r. En do ru hedef, ulafl labilecek oland r... En büyük güç, ümit ve kendine güvendir... En kutsal ifl, insanl a hizmettir Sis perdesi aralan p karanl k ayd nl a dönüfltükçe, dünyan n güzellikleri ve imkanlar daha net görünecek, refah artacak, güvenlik güçlenecek, insanlar aras nda sevgi ve sayg ba lar kuvvetlenecektir. Paylaflmaktan duyulan hazz, paylaflmayanlar n bilmesi mümkün de il. Aray fllar mda her zaman benim yan mda olup bana destek veren, sevgi ve sayg ya lay k eflim Semra Özer e teflekkürlerimi sunmak benim için bir borçtur Aral k 2008, Fenerbahçe Cemil Özer

8 : Ç NDEK LER YAfiAMDAN B R KES T (23 Mart 2006) 11 AKIP G DEN ZAMAN (15 Aral k 2003) 21 fiafak SÖKMES (19 Aral k 2005) 25 TANIMAK (26 Temmuz 2004) 33 DO RU (21 fiubat 2007) 37 SES N DUYURMAK (27 Eylül 2006) 43 SEVG -MUHABBET (22 Ocak 2008) 49 KEND N TANIMAK (18 Ekim 2004) 53 BEN NEREDEY M? (28 Haziran 2004) 57 KORKMAK KORKUTULMAK (21 Ekim 2003) 63 ULUSAL GÜVENL K (21 Ocak 2007) 67 ES R OLMAK (18 A ustos 2008) 73 BEDEL ÖDEMEK (7 Temmuz 2008) MAYIS 1881 (19 May s 2006) 85 ATATÜRK Ü TANIMAK ve ANLAMAK (17 Kas m 2003) 99 ÇANAKKALE VE GEL BOLU (22 Mart 2004) 115

9 HATIRLAMA HATIRLATILMA (27 A ustos 2004) 123 ATATÜRK H Ç M HATA YAPMADI? (21 Kas m 2006) 127 B ND DALI KESMEK (31 May s 2004) 135 DUYARLI OLMAK (2 A ustos 2004) 145 NSAN OLMAK (19 Aral k 2006) 149 HAYATI DO RU KULLANMAK (23 Ocak 2006) 155 KIBRIS ve DÜfiÜNDÜRDÜKLER (15 fiubat 2004) 163 SADDAM HÜSEY N IRAK OLAYI (5 Temmuz 2004) 175 AVRUPA B RL TÜRK YE (27 Eylül 2004) 181 B R GEZ DEN NOTLAR (15 Temmuz 2005) 199 GÖRDÜKLER M DÜfiÜNDÜKLER M (28 Temmuz 2006) 203 HAVADAN SUDAN (23 A ustos 2006) 209 RDELENMES GEREKEN B R KARAR (12 fiubat 2005) 213 TAR H ANLAYIfiI (5 Mart 2008) 217 ÇA DAfi TOPLUM OLMAK (17 Nisan 2007) 225

10 11 :YAfiAMDAN B R KES T Yafl 70, ifle devam Genç yaflta emekli oldu... O, emeklili i kendine hiç yak flt ramad Bizim ülkemizde emekliye hayat yok... Birini öldürmek istedi inizde emekliye ay r n, temize havale Canl canl mezara girmek gibi bir fley... Devlet onu emekli yapt O emeklili e savafl açt... Bir gün bofl durmad... Emekli olduktan bir süre sonra akademik kariyer diye tutturdu... Allah m ne heyecan... Son zamanlarda ders temposu rahatlad... Kendine de zaman ay rmaya bafllad... Arada bir arkadafllar yla bulufluyor Onlar n yan ndayken çok komik San rs n z 70 de il, 17 Çal flman n onu genç ve dinç tuttu unu düflünüyoruz O, her ifli ayn tempoda yap - yor. Baflka türlüsünü bilmiyor... Hep bir yerlere yetiflme telafl yafl yor. (1) Bu k sa paragrafta çok fley anlat l yor. Emekli tiplemesinin tümüne veya baz bölümlerine uyan o kadar çok insan m z var ki, her biri kendisinin tarif edildi ini düflünebilir. Hakl lar Ben de onlardan biriyim. Yukar daki özlü ifadenin bana ça r flt rd klar n yans tmaya niyetlendim... Emeklilik, insan için çok do ru ve çok önemli bir hedef. E er insan n gücü do a kurallar n de ifltirmeye yetseydi, yafllanmay hatta ölümü önlemeyi isteyebilirdi. O zaman emekli olmak diye bir düflünceye ve çabaya gerek kalmazd. Bunun mümkün olmad n bildi i için insan, zay f zamanlar nda kendisini ac mas z dünya koflullar ndan koruyacak bir emeklilik z rh - na bürünmeyi düflünmüfl. nsanlar n birçok yanl fllar n n yan nda yapt klar ender do rulardan birisi Emeklilik z rh n n kalitesi, ömrün kalan k sm n kimseye muhtaç olmadan geçirebilmek için yeterli ve güvenli koflullar sa l yorsa, emeklilik korkulan, kaç lan bir son de il, yakalamak için peflinden koflulan bir amaç olmal d r. Kiflinin, emeklerinin karfl l n alabilmesi, o toplumda hak ve adalet sisteminin var oldu unu gösterir. Emeklilik döneminde, kiflinin yafl na ve kül-

11 12 türüne uygun hobilerle u raflmas bu dünyan n en büyük nimetlerinden biridir. Çizdi im bu sanal tablonun anlaml ve güzel yanlar n, afla da yans taca- m gerçek tabloda göremeyeceksiniz. Türkiye, her yönüyle geliflmekte olan bir ülke. Toplumsal prensipler, devlet felsefesi ve hukuk anlay fl yerli yerine oturmufl de il. Bir gün yap yor, ertesi gün bozuyor veya de ifltiriyoruz. Bir ileri iki geri sürekli bir karmafla ve belirsizlik içindeyiz. Emeklilik politikam z bu anlat m n tipik örneklerinden birisi... deolojik konularda görüfl ayr l ve çat flma olabilir. Emeklilik, hakka dayal teknik a rl kl bir konu oldu u için görüfllerde çok farkl l k olmamas gerekir. Dünyada emeklilik sistemi olmayan veya emeklilik sistemi kötü olan ülkeler mutlaka vard r, fakat bizdeki gibi karmakar fl k, birden fazla uygulamay bünyesinde bulunduran bir emeklilik sistemi oldu unu sanm yorum. Bizde emeklilik, bir eme in veya bir hizmetin karfl l, bir hak gibi de il, devletin ulufe da tmas gibi alg lan yor. Baz kesimlerde bir emekliye, yedi sülalesini kapsayan emeklilik hakk verildi. Böyle bir ç kardan yararlanmak için birçok kar koca etik d fl bir yaflam düzeni içine girdi. Gariplere çok lüzumlu ilaçlar bile yasaklan rken, onlara özel hastaneleri befl y ld zl otel gibi kullanma hakk (!) tan nd. Buradaki, hak, benim onaylad m bir tabir de il, bu avantajdan yararlananlar n kulland klar bir tabir. Yasal olmas yeterli de il, hak ayn zamanda adil ve etik olmal. Emeklilik sistemimizin belirgin niteliklerini flöyle s ralayabirim: Emeklilik sistemimiz her fleyden önce adil de il. Devletin yat r m yapt personelden yeterince yararlanm yor, ekonomik israf yo un. Sistem küskün, k rg n, mutsuz insanlar yarat yor. Sistem çökertiliyor, milletin s rt na büyük bir yük bindiriliyor, gelecek nesiller zora sokuluyor. Emeklilerimizin tümü sistemin genel çarp kl ndan zarar görürken, baz emeklilerimiz mensup olduklar kurumun özel uygulamalar ndan da ayr ca za-

12 13 rar görüyor. Yukar da sözü edilen tipleme, bu kategoriye mensup bir emeklidir ve yaflanm fl bir olayd r. Gerçek kiflinin ben, sen, o olmas fark etmez, çünkü benzer uygulamaya maruz kalan çok kifli var. Tart flt m z sistemdir. Gerçek kiflinin özelli i, emekli edildikten sonra izledi i çizgidir. Konuya biraz daha yak ndan bakal m: Ellibefl yafl nda emekli edildi. Fiziki ve fikri bak mdan çok verimli bir konumdayd. Yurtiçinde mesle inin en üst kurumlar nda e itilmifl, sonra seçilip yurtd fl na gönderilmifl ve oralarda e itilmiflti. Mesle inin en üst e itim kurumunda ö retim eleman olarak görev yapm flt. Yurtiçinde ve yurtd fl nda ulusal ve uluslararas karargahlarda görev alm flt. Uzun hizmet süresinde ne sözlü ne de yaz l hiçbir uyar almam fl, aksine yaz l ve sözlü övgülere ve takdirlere muhatap olmufltu. Üst rütbeye yükselme de erlendirmelerinin yap ld süreç yaflan yordu. Kendisinin bir üst rütbeye yükselmeyi hak etti ine inan yor, fakat geçmiflte yaflanm fl örnekleri bildi i için hayale kap lmak istemiyordu. Resmi olmayan fakat güvenilir ve sayg n kaynaklardan, bir üst rütbeye yükseltilece i ve yurtd fl nda önemli bir göreve atanaca mesajlar geliyordu. Güvenmek istemese de bunlar pozitif emarelerdi ve onu mutlu ediyordu. Ve bu psikolojik ortamda Kadrosuzluk nedeniyle emekli edildiniz tebligat n ald Bunun nas l bir flok oldu unu yaflamayan anlayamaz. Karar yasald. Ama sadece yasald. Yasal olan bu karar n hukuka, etik kurallara, insani anlay fla uygun ve devletin yarar na oldu una inanmam flt. Bu sonucu do uran nedenleri de az çok tahmin edebiliyordu. Ancak, kol k r lacak yen içinde kalacak ve kendilerine verilen yetkiyi kötüye kullanan bir k s m insanlar n günah yüzünden sayg ve sevgi dolu oldu u kurumun y prat lmas na f rsat vermeyecekti. Belki bir gün sistemin düzeltilmesi amac ile onlar da konuflulabilirdi. So ukkanl l n korudu, duygu ve düflüncelerini içinde bo du, d fla belli etmemeye çal flt... Çevresi ondan daha fazla flok olmufl, daha fazla tepki göstermiflti. Hiç beklemiyorlard Kimi üzüntülerini sözlü olarak dile getirmifl, kimi ortal germemek için sözsüz, sessiz tav r sergileyerek üzüntülerini ortaya koymufltu.

13 14 Meslekte kendisinden daha k demli, dört befl sene önce emekli edilmifl bir büyü ünün evli, üniversite mezunu k z, babas n n boynuna sar l r gibi onun boynuna sar l p a layarak; Babam emekli edildi inde çok üzülmüfl ama a lamam flt m, sizin emekli edilmenize dayanam yorum, a l yorum. Bu ne biçim bir sistem. Bu ne biçim bir... diye isyan etti inde, O, bu sözlerden gurur mu duysun, yoksa üzülsün bilemedi. Üzülme k z m Buraya kadarm fl Yapanlar utans n demekle yetindi. Yüksek kademelere gelenlere, Büyük Adam deriz ama bu söz herkes için geçerli de ildir. Büyük adam; etik de erlerle donanm fl, adam olma temelinin üstüne bilgi, üreticilik ve yarat c l k niteliklerini oturtmufl insand r. Herkes büyük adam olamaz. Herkesten büyük adam olmas da beklenmemeli. Keflke olabilseler ama devlet yönetiminde görev alanlar n büyük adam olmalar n beklemesem bile onlar n asgari etik de erlere sahip, dürüst ve ciddi adam olmalar n srarla bekliyorum. Bunu istemek yönetilenlerin hakk d r, fakat yeterli de il, bunu gerçeklefltirmek gerek Ciddi Devlet Adam, kararlar n n yasal yetkilerinin içinde oldu unu ileri sürerek kendisini savunamaz. Elbette yasal yetkiler içinde olacak, aksini düflünmek mümkün mü? Ciddi Devlet Adam, kararlar n n yasal olmas n n yan nda hak, adalet, kamu yarar, kiflilerin onuru aç s ndan da do ru olmas gerekti ini idrak edebilendir. Yasa bir yetki belgesidir, onsuz ifl yap lmaz, ama yap lan icraat etik ve insani de erlere uygun de ilse, o icraat yasa da savunamaz Uygulanmakta olan sistemin geçmifle dayanan baz gerekçeleri olabilir. O gerekçelerin bugünün hukuk sistemine ve de erlerine uygun olup olmad tart fl lmal d r. Uygulanmakta olan sistem yanl flt r Asl nda o, bir sistem de de- il, kiflisel kaprislerin tatmin edildi i bir uygulamad r. Sistem, kamu yarar n n yan nda kiflinin onurunu ve özlük haklar n dikkate almak zorundad r. B rakal m özlük haklar n aramay, kifliye en az ndan eksi inin veya kusurunun ne oldu unu ö renme hakk tan mayan sistem, ça dafl de ildir. Kalk nm fl ülkelerde de emeklilikle gelen baz sorunlar var, çünkü en az ndan yaflam tarz de ifliyor. fiunu iyi biliyorum: Amerikan Ordusu nda kifliler hizmet süreleri itibariyle emekliliklerini önceden biliyor ve yeni yaflamlar n n ha-

14 15 z rl klar n yap yorlar. Belli rütbeye gelmifl, terfi etmesi veya etmemesi söz konusu olan kifliler, bir y l önceden ne olacaklar n biliyorlar. Avrupa da baz ülkelerde ise kadrosuzluk nedeniyle emekli edilenlere devlet, Sen, yetene in ve çal flmalar nla bir üst rütbeyi hak ettin. Ama benim pozisyonum, kadrom yok. Ben, sana o rütbenin özlük haklar n verip seni emekli etmek zorunday m diyor. Hem devletin gereklerini hem de kiflinin onurunu ve özlük haklar n koruyan, devletçi ve insanc l bir yaklafl m. Bizde niye yok? Çünkü devlet yönetimini bilmiyoruz. Çünkü insan tan m yor, insana de er vermiyoruz. Devletin elbette baz alanlarda öncelikleri, baz alanlarda dokunulmazl klar olacakt r, ama devletin vatandafl için var oldu u da unutulmayacakt r. Yönetim dengelerini kuramayan yöneticiler ak ll de il, vatandafl köle gibi gören yöneticiler insan de ildir. Benzer iflleme maruz kalm fl birçok de erli insan n küsüp köflesine çekildi- ini, daha önce merhaba dedi i bir ifl sahibinin yan na s n p ezildi ini, ifl hayat na at l p elinde avucundaki üç kurufl emekli ikramiyesini de kapt rd n bilmeyen var m? O, emekli edilmeye savafl açt. E er koflullar normal geliflseydi, emekli olmaktan mutlu olacakt. Y llar n stres ve yorgunlu unu bir kenara b rak p dinlenir, hobileri ile u rafl r, yapabiliyorsa birikimlerini de erlendirmeye çal fl rd. Ama O, normali yaflayamad. Yukar ya ç karken afla ya çekildi, bofllu a düflürüldü. Üzgündü ama küskün de ildi. Kime küsecekti? Kurum tüzel bir kiflilikti, sistemin yap c s da uygulay c s da yanl fl insanlard. Çok garip bir tecelli, ibret verici bir tablo: Bir önceki süreçte sistemi överek baflkalar n gözünü k rpmadan emekli edenler, bir sonraki süreçte sistem kendilerine dokununca demediklerini b rakm yorlard. Bu tür, niteliksiz ve ilkesiz insanlardan baflka ne beklenir ki? O, kendine güveniyordu. Onun de irmeni tafl ma suyla de il, öz kaynaklar ndan gelen güçle dönüyordu. Birikimleri vard. O güçle, hem kendisini boflluktan kurtaracak hem de birikimlerini elinden geldi i kadar baflkalar - n n hizmetine sunacakt. Kararl yd

15 16 Mücadeleye karar verdi, ama hangi kulvarda, kiminle, nereye kadar mücadele edebilece i kafas nda pek net de ildi. lk hedefi emekli psikolojisini yenmekti. O emekli olmayacak, bir çal flan olarak kalacakt. Yeni bir çal flma alan bulacak ve çal flacakt. Temel felsefesi ülkeye ve ülke insan na hizmetti. Hizmetin bir borç oldu u inanc ndayd. Ülkesini ve ülke insan n çok iyi, d fl dünyay ise oldukça iyi tan yordu. Hizmet, devlet kademelerinin d fl ndaki alanlarda da yap labilirdi. Çal flma alan aramaya bafllad. Siyaset, ülkeye hizmetin en etkin yollar ndan birisi. Siyaset kulvar nda bir fleyler yapma aray fl na girdi. Dünya görüflüne uygun mevcut bir siyasi partide nab z yoklad. Siz çok iyisiniz, bize sizin gibi insanlar laz m türünde nazik sözlerle karfl land, fakat samimi bir istekle, Aram za hofl geldin demediler... Gördü ki kimse koltu una potansiyel bir ortak istemiyor. Orada da kadrolar s n rl. Kadrosuzluk nedeniyle içeriye giremedi. Düzgün bir ekiple yeni bir siyasi parti oluflturma çabalar n n içinde yer ald. Teorik olarak büyük bir aflama kaydettiler, pratikte seslerini duyurmaya bafllad lar. Ancak gördü ki paras z siyaset olmuyor. Ekipte para yok, para verecekler kendi borular n n daha çok ötmesini arzu ediyorlar. Siz düzgün bir ekipsiniz, hizmet etmeniz amac yla size flu deste i sa l yorum diyen yok O, siyaseti, topluma hizmet etme arac olarak düflünüyordu. Baflka bir beklenti içinde olmad gibi baflkalar n n borazanc l n yapmak da karakterine uygun de ildi. Asl nda Türkiye deki siyasi yap y biraz tan yor ve sonuç alamayaca n da tahmin ediyordu ama denemeden havlu atmak istememiflti. Denedi ve olamayaca n gördü Bir televizyon kanal nda dört kiflilik bir ekip olarak bir y l kadar haftada bir gün, bir saati aflk n süreli siyaset a rl kl Üçüncü Göz isimli bir program yapt lar. Zaman içinde program aran r bir duruma geldi. Türk insan nda ekip çal flmas anlay fl eksik. Baz kaprislere prim vermedi i için ayr lmaya karar verdi, o çekilince ekip de da ld E itim ve bilim ortam nda olmay her zaman arzu etmifltir. Meslek hayat ndan da birikimleri ve tecrübesi vard. Amac, ülkenin gelece inin teminat

16 17 olan gençlere katk da bulunmakt. Önce Marmara Üniversitesi, sonra Yeditepe Üniversitesi ona kap lar n aç p Atatürk lkeleri ve Devrim Tarihi dersi vermesi için f rsat verdiler. Her iki üniversitenin de de erli yetkililerine s k s k teflekkürlerini dile getirmeyi hiç ihmal etmedi. Ders verebilmek için bilmek asla yeteri de il. Bir amaç do rultusunda ve bir plan dahilinde, k s tl zaman içinde azami bilgiyi aktarmak, gençleri konunun içine çekmek, araflt rma ve düflünme yeteneklerini gelifltirmek çok önemli. Bir defaya mahsus de il, her ders öncesi bir önceki dersin performans n aflma çabas onu bir hayli yormakla beraber, y lmadan devam etti. En büyük s nav ö rencinin karfl s ndaki s navd r. Emekli de olsa bir kimli i var; onun itibar n korumak ve dersi en verimli flekilde verebilmek için büyük çaba gösterdi. Zaten kolay ne var ki? En büyük zevki de ders saatinin bitiminden sonra hemen çekip gitmeyen ö rencilerle dersle veya Türkiye nin sorunlar ile ilgili konuflmakt. Gençleri sevmifl, kendini gençlere sevdirmiflti. P r l p r l gençlerimiz var; do rular anlat l nca gözlerinin içi gülüyor, bak fllar ile Bana güven, Bize güven diyorlar. Ö rencileri ile aralar nda oluflan iletiflim, onun yorgunlu unu al p götürmekle kalm yor, onu gençlefltiriyordu. Onlarda gördü ü p r lt, ülkenin gelece i hakk nda ona büyük güven veriyordu. O, bu kadarla yetinmedi Yeditepe Üniversitesi nde sosyal antropoloji dal nda doktora yapmaya karar verdi. Geçmifl e itimi antropoloji tabanl olmad için doktora dersleri yan nda antropolojinin lisans ve lisansüstü derslerinin bir bölümünü de almak zorunda kald. Tam 21 ders ald. Kendi e itimi s ras nda alm fl oldu u baz dersler bu e itimde muafiyet sa l yordu, fakat o derslerin en çok üç sene önce al nmas gerekiyormufl. Hiçbir muafiyetten yararlanamad. Profesörlere flaka yollu flunu söyledi: Edinilen bilgilerin, e itimle kazan lan yeteneklerin bir süre sonra unutuldu u veya kayboldu u kabul ediliyorsa, sizlerin de üç-befl y ll k aral klarla yeniden e itimden geçirilmeniz gerekmez mi?

17 18 Üç y l içinde, yafl nedeniyle çok büyük bir özveri göstererek, akademik dersleri yar yafl ndaki gençlerin önünde baflar yla tamamlay p tez yazma aflamas na geldi. Buras Türkiye, suni engeller bitmiyor ki. LES e (Lisansüstü E itim S nav ) üç defa girdi, istenen puan tutturamad. Serbest zamanda yay nlanm fl LES sorular n n, hem say saldan hem de sözelden, abart s z yüzde 80 ini yapabiliyor, ama s navda 160 soru için verilen 180 dakikal k süre ona yetmiyordu. Kaç n lmaz do a kural gere i 70 yafl ndaki insan n kafas yafl ndaki insan n kafas kadar h zl çal flm yor ki... Y lmad. Üniversitedeki profesörlerle konuyu müzakere etti. LES, akademik kariyer zincirinde yer almak isteyenleri ve yurtd fl görevine atanacak akademisyenleri seçmek için yap l yor. (Kiflisel görüflüm; asl nda LES bir de erlendirme ve ölçme kriterinden yoksun. Ancak flans pay yüksek bir eleme ölçüsü olabilir.) Halbuki O, ne akademik zincirde yer almak ne de üniversite taraf ndan yurtd fl na atanmak istiyor. Amac sadece kendisini zenginlefltirmek. Bunu yapt, alaca n ald. Bu arada eme ini belgeleyen ve sadece prestij de eri olan bir diplomay da üniversiteden almak istiyordu. LES ezberci bir yaklafl mla okumak isteyen insanlar engelliyor. Bu tür insanlar n önündeki engel kald r ls n. Konufltu u profesörlerin hemen hepsi O nu hakl buldular. Hatta baz lar espri yaparak, Ben de girsem kazanamam dediler. O zaman flu görüflü ileri sürdü: Ben, birey olarak baflvurursam YÖK (Yüksek ö retim kurumu) hiç dikkate almaz. Ben, sizin ö rencinizim, size baflvuray m, siz yetkili kurulunuzda de erlendirin ve dilekçemi, Üniversitemiz bu görüflü paylaflmaktad r gibi bir cümlelik bir yaz ile YÖK e gönderin. Hakl s n dedikleri görüfl, icraat aflamas nda ra bet görmedi. Türkiye de kal plar aflmak çok zor. O, bunlar anlat rken, alk fllanmak istemedi i gibi kendini ac nd rmak da istemiyor. Büyük ifller yapt iddias nda hiç olmad ama her zaman elinden gelenin en iyisini yapma çabas içinde oldu ve tutumu ile her zaman övündü.

18 19 Anlatt m uygulamalar n ço u anlams z de il mi? Anlams zl klar n anlam, bizim böyle anlams z ifller yapt m z göstermesidir E er bu anlams zl klar ders almam z sa lar ve düzeltme çabalar m z harekete geçirirse, çözemeyece imiz sorun kalmaz Anlams z diye, yanl fl diye küçümsemeyin, bir ifle yarayan anlams zl klar da yanl fllar da anlaml d r... Bu insanlar, bu co rafya, bu do a, bu ülke bizim. nsanlar m z n ilgiye, bak ma, korunmaya, gelifltirilmeye ihtiyac var. Onlar için piflirilen çorbada tuzumun bulunmas benim için çok büyük mutluluktur. (1) Yaprak Özer in, 19 Mart 2006 tarihli Sabah Gazetesi nin flte nsan ekindeki Anlaml, Anlams zl klar bafll kl yaz s.

19 20

20 21 :AKIP G DEN ZAMAN Çocuk yafllar mda baz günlerin, baz aylar n hiç gelmeyece ini san rd m. Zaman durmufl gibi gelirdi. Zaman gelse de fluna kavuflsam diye geçirirdim içimden. Zamana dayal beklentiler tafl rd m. Önemli olan n kazan lmas gereken de er veya nitelik oldu unun fark nda de ildim. Zaman n bana verilmifl bir avans oldu unu hiç düflünmezdim. Zaman ne kadar iyi de erlendirdim veya ne kadar bofla harcad m bilemiyorum. Bir çilenin sona ermesi için o zaman n dolmas gerekiyorsa, zaman n önemini kim düflünür. fiimdi ise zaman n geçmesini hiç istemiyorum. Sona yaklaflma korkusu olsa gerek Ne çocuklukta zaman çabuk gelsin diye sesimi duyurabildim, ne de yafll l kta zaman geçmesin diye sesimi duyurabiliyorum. Zaman, gözlerimin içine baka baka su gibi ak p gidiyor. Do adaki hiçbir fleyin kaybolmad, sadece flekil de ifltirdi i söylenir. Asl nda bu bir söylenti de il, ilmi bir iddia. Düflünüyorum, acaba zaman da böyle bir fley mi? Hiç kaybolmaz m, tükenmez mi, sadece flekil mi de ifltirir? Zaman maddeden farkl, elle tutulamayan, gözle görülemeyen, sadece alg - lanabilen bir kavram. Zaman var m, yok mu, o da ayr bir soru. Takvim, saat bizi aldatmas n. Bunlar insan n buldu u, zaman n ölçü araçlar d r. Onu kazanmak için bir ömür harcad m diyen kiflinin zaman ölçüsü de ömürdür. Herkesin, her fleyin ömrü farkl, ömrün ortak bir ölçüsü yok. Y l olarak de eri de iflir ama ömür, bir insan n tüm zamanlar n n toplam d r. Kutsal kitap, dünyan n alt günde yarat ld n yaz yor. nsanlar bu süreci milyarlarca y l olarak ifade ediyorlar. Uzay elemanlar n n baz ifllevlerini tamamlamas, zaman birimi olarak ka-

21 22 bul edilmifl; gün, ay, y l gibi Güneflin sabah yükseliflini, akflam bat fl n gözle görür, ona göre zaman n geçti ini alg lar z. Sonra gün boyu güneflin hareketini seçemez, zaman n geçti ini de fark etmeyiz. Zaman var veya yok. Gerçek veya sanal. Ölçülebilir veya izafi. Her bir iddian n bilimsel ve düflünce baz nda gerçeklik pay var. En büyük gerçek zaman n ak p gitmesi nsanlar bir dönem neyin ne oldu unu anlam yor, sonra da oturup kederleniyorlar: Zaman ne çabuk geçti. nsanlar bilmedikleri konular ö renmeye, anlamaya çal flmal ama de ifltirmeyecekleri konularla bo uflup zaten zor olan yaflam daha da zorlaflt rmamal. lmi araflt rmas n, felsefi çal flmalar n yaparken insan, çok iyi bilmeli ki, ayn akar suda iki defa el y kanamayaca gibi ayn zaman parças nda da iki defa nefes almak mümkün de il. Zaman n yede i, alternatifi ve benzeri yoktur. Kiflisel yaflam m zda kendimizle, aile yaflam m zda aile fertleriyle, toplumsal yaflam m zda toplumun di er kesimleriyle didiflir dururuz. Bunun için bir nedenimiz vard r, yoksa da uydururuz. Gözden kaç rd m z husus didiflme için harcanan enerji, kaybedilen zaman n ve zedelenen de erlerin, didiflmeden elde etmeyi düflündü ümüz getiriden çok daha fazla olmas d r. Didiflmelerin nedeni çok defa egodur. Ego, kompleks, saplant lar, önyarg - lar çok ba lay c d rlar, bir baflkas ndaki benzerleriyle uzlaflmay hiç kabul etmezler. Asl nda onlar sahiplerini de esir alm fllard r. Do ada çok farkl renkler ve ayn rengin birçok ara tonlar var. Do a zengin. Do a cömert. nsanlar tek renge mahkum etmemifl, seçme flans vermifl. Hatta insanlara birden fazla rengi sevme hakk n da vermifl. Nedense insan do aya benzememifl, do adan nasibini almam fl. nsan çeflitlili i, farkl l, olabilirli i göremiyor veya görüyor fakat kendisininkinin tek oldu una, di- erlerinden üstün oldu una inanm fl. Di erlerini küçümsüyor. Galiba insanlar n ço u egosunun pençesinden kurtulamam fl. Bu nedenle baz lar hayat kendine zindan edercesine yafl yor, bir inat u runa ömrünü harc yor.

22 23 Uzlaflma bir anlay flt r, baflka olabilirliklerin kabulüdür. Ötekinin do rular n benimsemek baflka, ötekinin varl n kabul emek baflkad r. Uzlaflma ötekinin varl n kabulle bafllar, ötekiyle ortak bir noktada el s k fl rsa do rudur. Uzlaflma teslimiyet de il dengedir. nsan n kendisiyle uzlaflmas, baflkalar ile uzlaflmas ndan daha zordur. nsan kendini aflamad ndan, kendi egosunu yenemedi inden öteki ile bir ortak noktada buluflma aray fl na girmiyor. Aray fla girse belki bir noktada buluflacaklar, ama kendisininkini üstün görüyor. Hiç ötekinin aya na gider mi? Ak ll insanlar do an n dengeler üzerine kurulu oldu unu bilir ve kendi yaflam n da dengeler üzerine kurar. Her alanda dengeler üzerine kurulan iliflkiler, önyarg l ve dayatmac anlay fl üzerine kurulan iliflkilerden daha sa l kl d r. Hat rlamaya çal fl yorum, nereden nereye geldim... Düflünüyorum, yaflam - ma s d rd m olaylardan mutlu mu olay m, yoksa bu kadar zaman nas l harcad mdan mutsuz mu olay m? Zaman çok de erli bir servet. Bir an n bile bofla harcamamaya çal fl n. Yapabilmeye gücünüzün yetti i en iyidir. Bunu yapt n zdan eminseniz, baflka fleyi dert etmeyin, çünkü etseniz de yarar yok...

23 24

24 :fiafak SÖKMES 25 nsan Ben... Sen... O Biz Siz Onlar nsanlar nsan tan yor musunuz? diye sormak, saçma olabilir. Buna ra men soraca m: nsan tan yor musunuz? Sizin cevab n z ne olur, bilemem. Benim cevab m; Her zaman, her yerde beraberiz. O, ben ben de O yum Bazen tamamen örtüflüyoruz, bazen ayr fl yoruz. Kafam kar fl k. nsan tam olarak tan d m konusunda flüphelerim var. nsan, canl varl klar n en de erlisi. nsan, kendisine sorulmadan, nereye geldi ini ve niçin getirildi ini bilmeden dünyaya gelmifltir. nsan, bu bilinmeyenlere cevap bulmaya çal flm fl, geldi i ortam biraz tan m fl fakat niçin getirildi ini flimdiye kadar anlayamam flt r. Bundan sonra anlayabilir mi, bilmiyorum. nsan do mufltur... nsan yarat lm flt r... Dünyaya geldi i andan itibaren, yarat l fl kurallar do rultusunda, insan n fizyolojik tepkileri otomatik olarak harekete geçer. Düflünsel bilinç yetene i uykudad r, zaman içinde uykudan uyan r, geliflir, insan n en önemli de eri olur. Bu de erin düzeyi her insanda farkl d r. Bilincin nas l olufltu- unu, nas l geliflti ini bilmiyorum, ama flafak sökmesi gibi bir sürecin yafland n san yorum. fiafak sökme sürecini yaflamam fl olanlar, san r m büyük bir zevkten mahrum kalm fllard r. Güneflin, gökyüzünden yere yans yan fl nlar, çevremizin karanl n yavafl yavafl da t rken, biraz önce görünmeyenler görülmeye bafllar, kapkara ortam k rm z mt rak bir ayd nl a dönüflür. Karanl ktan kaynaklanan korkular, bir sis bulutu gibi da l r. Il k bir rüzgar insan n içini ferahl k ve coflku ile doldurur. Ayaklar n z n yerden kesildi ini san rs - n z. Sanki kanatlan p görmedi iniz fakat varl n hissetti iniz o fl a do ru uçacakm fl gibi bir duyguya kap l rs n z. Çevreyi daha iyi gördü ünüz, korkular n z att n z için güçlendi inizi düflünürsünüz, kendinize olan