Kronik Hastalıklar. ve Süt Tüketimi

Transkript

1 Kronik Hastalıklar ve Süt Tüketimi

2 Prof. Dr. Tanju BESLER Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü

3 Temel insan hakkı olan SAĞLIK; sadece hastalık ve sakatlığın olmaması değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam iyi olma halidir.

4 YaĢam Döngüsü BEBEK YAġLILIK BESLENME GEBELĠK ÇOCUK GENÇLĠK

5 Dünya Sağlık Raporu-2002; 10 temel risk etmeni (toplam 17) dünyadaki prematür ölümlerin ve hastalık nedenlerinin yüksek hızını açıklamaktadır. Bu risk etmenlerinden 7 tanesi diyet ve fiziksel aktiviteye dayalıdır. Diyet, fiziksel aktivite, sigara; Hastalıkların önlenmesi ve halk sağlığının korunmasında önemli

6 Diyete Bağlı Hastalık Yükü Diyete bağlı hastalık yükü (DALY); yaşam yılı kaybı ve yaşam kalitesinin bozulma ölçütü olarak değerlendirilmektedir. DALY erkekler için 80 ve kadınlar için 82.5 yaştan önce çeşitli hastalıklardan yaşam yılı kaybı ve engellilik olarak hesaplanmaktadır. 1 DALY= Sağlıklı yaşamdan 1 yıl kaybı WHO. Food and Health in Europe, 2004

7 2000 yılında Avrupa Kıtasında 136 milyon yıl sağlıklı yaşam yılı kaybı (DALY) hesaplanmıştır. Temel neden beslenme: 56 milyon yıl (% 41) kayıp %61 KVH, %32 kanser, % 5 diyabet, % 2 beslenme yetersizlikleri hastalıkları WHO. Food and Health in Europe, 2004

8 2000 yılında Avrupa Kıtasında Hastalık DALY(%) Bulaşıcı has. 9.7 Enfeksiyon ve parasiter hastalıklar 3.9 Beslenme yetersizlikleri 1.0 Kronik hastalıklar 76.6 KVH 22.6 Kanserler 11.7 DM 1.5 Yaralanmalar 13.7 Pomerleau J et al. PHN 6:453,2003

9 AB de tüm hastalık yükünü etkileyen etkenler (1997) Neden Olan Etken Katkı (%) Sigara 9.0 Alkol 8.4 ġiģmanlık 3.7 ĠĢ riski 3.6 Y.siz sebze ve meyve tük. 3.5 Yoksulluk 3.1 ĠĢsizlik 2.9 Fiziksel aktivite 1.4 DoymuĢ yağ > diyet WHO. Food and Health in Europe, 2004

10 Sağlık Ekonomisi (Amerika-1998) KVH Diyabet İnme Osteoporoz Safra kesesi has. Meme, kolon/rektum, prostat kanseri 137 milyar ABD $

11

12 Ferro Luzzi et al Yetersiz ve dengesiz beslenme YetiĢkinlik dönemi kronik hastalıklarının önlenmesi yaģamın baģlangıcından alınıp, yaģam boyu sürdürülecek yaklaģımlarla önlenebilir. Bu yaklaģımlar Doğurganlık döneminde ve gebelikte optimal beslenme ile baģlar Bebeğe 6 ay süre ile tek baģına (exclusive) anne sütünün verilmesi Zamanında uygun tamamlayıcı besinlere baģlanması uygulamaları ile sürdürülür. Okul çağında sağlıklı yaģam biçimi eğitimleri ile sürdürülür

13 Yetersiz ve Dengesiz Beslenme Çocuk ölümlerinin (WHO) % 7 sinin birincil % 46 sının ikincil nedeni

14 Su ve Besinlerle BulaĢan Hastalıklar 2002 İshal Kanser Askariazis Amipli Dizanteri Tifo Brusella Hepatit A Basilli Dizanteri Seçilmiş İstatistikler (Sağlık Bakanlığı)

15 Sağlık Bakanlığı Hedefleri Hedef 1: BulaĢıcı Hastalıkların Önlenmesi 2005 yılına kadar 5 yaş altı çocuk ishal ölümlerini en az % 50, ishal vakalarını en az % 25 azaltmak yılına kadar 5 yaş altı çocuklarda ASYE ölümlerini 1/3 azaltmak.

16 Sağlık Bakanlığı Hedefleri Hedef 2: BulaĢıcı Olmayan Hastalıkların Önlenmesi 2020 yılına kadar 65 yaş altında iskemik kalp hastalıklarından ölümleri % 15 azaltmak yılına kadar 65 yaş altı nüfusta tüm kanserleri % 10, 2030 yılına kadar tüm kanserleri % 15 azaltmak yılına kadar 40 yaş üzeri nüfusta obezite prevalansını % 10 azaltmak.

17 Sağlık Bakanlığı Hedefleri Hedef 3: Bebek ve Çocuk Sağlığının GeliĢtirilmesi 2020 yılına kadar BÖH binde 20 altına, 5 yaş altı ölüm hızını binde 30 un altına indirmek, neonatal ölüm hızını % 30 azaltmak yılına kadar DDA bebek oranını en az % 20 azaltmak yılına kadar ilk altı ay anne sütü alan çocuk oranını % 80 e çıkarmak yılına kadar, 5 yaş altı çocuklarda beslenme bozukluklarını % 35, iyot yetersizliği hastalıklarını % 90 azaltmak.

18 Sağlık Bakanlığı Hedefleri Hedef 4: Risk Faktörlerinin Azaltılması 2010 yılına kadar kronik malnütrisyon, raşitizm, beslenme yetersizliği anemileri ve obezite oranını % 35, 2020 yılına kadar % 50 azaltmak. İyot yetersizliği hastalıklarını okul çocuklarında tümüyle, erişkinlerde 1/3 azaltmak. Beslenmeye bağlı kronik hastalıkların sıklığını en az % 10 oranında azaltmak.

19 YaĢam Döngüsü BEBEK YAġLILIK BESLENME GEBELĠK ÇOCUK GENÇLĠK

20 0 6 Ay Tek baģına Anne Sütü

21 Süt BileĢimi ANNE SÜTÜ ENERJĠ PROTEĠN T.YAĞ KHO Ca P C Vit. Riboflavin B 12 İNEK SÜTÜ

22 WHEY KAZEĠN ANNE SÜTÜ İNEK SÜTÜ

23 6 Süt ve Türevleri İçerdiği besin öğeleri açısından insan vücudunda kolayca sindirilebilir ve rahatça kullanılabilir. Organizmanın büyüme ve gelişimi için gerekli olan besin öğelerinin tamamına yakınını içerir.

24 Protein (g) Yağ (g) Karbonhidrat (g) Enerji (kcal) Ġnek Ġnsan Manda Keçi EĢek Fil Maymun, rhesus Süt Fare Balina Fok Agriculture and Agri-Food Canada, Canadian Dairy Information,2000

25 Süt Kemik ve diş sağlığının devam ettirilmesi, Osteoporoz gibi hastalıkların oluşumunu önlemek ve/veya geciktirmek için Çocukluktan itibaren önerilen düzeylerde kalsiyum, fosfor, D vitamini, riboflavin ve protein alımı vd. birçok besin öğesi Dolayısıyla süt ve süt ürünlerinin tüketimi, halk sağlığı açısından önem teşkil etmektedir

26 Bir bardak sütte 6 yaşında bir çocuğun ihtiyacı olan; %52 kalsiyum %35 protein %9 A vitamini %12 folat %30 iyot %98 B12 vitamini %12 çinko %6 enerji %30 potasyum %11 B1 vitamini %44 B2 vitamini %13 B6 vitamini %18 magnezyum %55 fosfor %16 niasin

27 Besin Öğesi Alımına Sütün Katkısı Özellikle protein ve kalsiyum içeriği açısından tüketilmekte Fosfor, B2 vitamini (riboflavin), B12 vitamini, A vitamini, fosfor, tiamin, niasin, magnezyum olmak üzere birçok besin öğesi için önemli kaynak Süt proteininin biyolojik değeri 1.0 üzerinden 0.95 olup oldukça yüksektir Maijala Kalle. Co milk and human development and well-being. Position paper. Livestock Production Science. 2000

28 DiĢ sağlığı Laktoz intoleransı Hipertansiyon SÜT ĠLE KRONĠK HASTALIKLAR ĠLĠġKĠSĠ Kemik yoğunluğu Kanser Obezite

29 Süt ve Kemik Yoğunluğu Kemik sağlığı için kalsiyumun dışında yağ, karbonhidrat, protein gibi makro besin öğeleri K vitamini, fosfor, magnezyum, flor, bakır ve çinko gibi sütün bileşiminde bulunan mikro besin öğeleri de önemlidir

30 Süt ve Kemik Yoğunluğu Kemik matriksinin oluşumu için yeterli protein alımı gereklidir, ancak çok yüksek alımı idrarla kalsiyum atılımına neden olabilmekte Kemik matriksi, yapımı için mikro besin öğelerine gereksinimi olan kollajen ve kollajen olmayan protein yapılar içerir. C vitamini proteinlerin hidroksilasyonu için gerekli olup K vitamini iskelette depolanan ve kemik metabolizmasında etkili olan osteokalsin içerisinde yer alan gammakarboksile glutamil yapımı için elzemdir.

31 Süt ve Kemik Yoğunluğu Bakır kollajendeki çapraz bağların yapımı için gerekli olan lizil-oksidaz enziminin kofaktörüdür. Fosfor kemikte hidroksiapatit şeklinde kristal yapıda bulunduğu için önem kazanmaktadır. Magnezyum matriks ve mineral metabolizması için gerekli birçok enzimin kofaktörüdür. Flor ise kemik formasyonunu stimule eder

32 Süt ve Kemik Yoğunluğu (Kemik metabolizmasının yaģ ile değiģimi) Maksimum kemik yoğunluğu yaşları arasında oluşurken, en önemli dönemin yaş olduğu, ilerleyen yaşlarda kalsiyum alımı artsa da kemik yoğunluğu artmamaktadır H,L: Çocukluk ve adolesan dönemde Sırasıyla yüksek ve düşük kalsiyum alımı h,l: Yetişkinlikte yüksek ve düşük kalsiyum alımı Gennari C. Calcium and vitamin D nutrition and bone disease of elderly. Public Health Nutrition Merrilees M J, et al. Effects of dairy food supplements on bone mineral density in teenage girls. European Journal of Nutrition

33 Süt ve Kemik Yoğunluğu (Diyetle Ca Alımına Dikkat) AAP, 2006:117;

34 Süt ve Hipertansiyon Kalsiyum, magnezyum ve fosforun az tüketimi bireysel veya toplumsal olarak arteriyel kan basıncı artışı ve hipertansiyon insidansı ile ilişkili olduğu saptanmıştır Miller GD, et al. Benefits of Dairy Product Consumption on Blood Pressure in Humans: A Summary of the Biomedical Literature. Journal of the American Collage of Nutrition Kalsiyum suplemanının antihipertansif olarak kullanıldığı sıçanlar üzerinde yapılan bir çalışmada; diyette kalsiyum artışının prostasiklin üretimini 1/3 oranında azalttığı ve tromboksan A2 oluşumunu 2 kat arttırdığı saptanmıştır Alanko J, et al. Prostacyclin and thromboxane A2 production in nitric oxide-deficient hypertension in vivo. Effects of high calcium diet and angiotensin receptor blockade. Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids. 2003

35 Süt ve Hipertansiyon Günde 3-4 porsiyon süt ve ürünlerinin tüketimi optimal kan basıncının sağlanmasında ve sağlığın devam ettirilmesinde önerilmektedir DASH çalışmasında kalsiyum alımı 800 mg/gün e çıkarıldığında kan basıncının azaldığı bildirilmiştir *Miller GD, et al. Benefits of Dairy Product Consumption on Blood Pressure in Humans: A Summary of the Biomedical Literature. Journal of the American Collage of Nutrition * NIH Consensus Development Panel on Optimal Calcium Intake: Optimal calcium intake. JAMA * Dietary Reference Intakes for Calcium, Phosphorus, Magnesium, vitamin D, and Fluoride. Washington DC, 1997.

36 Süt kalsiyumu ve kan basıncının etkileģimi?

37 Kalsiyum ve D vitamini ile ilişkili Kolon kanserine karşı koruyucu olduğu da bildirilmekte Süt ve Kanser kalsiyumun intralüminal bölgede safra asitleri ile yağ asitlerini bağlaması ve bu bileşiklerin proliferatif stimulasyonunu düşürmesi Süt ve ürünlerinin, meme kanserini arttırdığından şüphelenilmekte olup son yıllarda bunu kanıtlayan yeterli çalışmalar yoktur *Rodriguez C et al. Calcium, Dairy Products, and Risk of Prostate Cancer in a Prospective Cohort of United States Men. Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention *Shin MH, et al. Intake of Dairy Products, Calcium, and Vitamin D and Risk of Breast Cancer. Journal of the National Cancer Institute. 2002

38 Süt Ca ve Obezite Vücut Ağırlığı 24 hafta -500kkal/gün 6.6 kg 8.8 kg 11 kg Düşük Ca Yüksek Ca Süt tüketimi Fazla J Dairy Sci.2006;89:

39 Süt Ca ve Obezite Vücut Yağı 24 hafta -500kkal/gün 1.4 kg 2.9 kg 3.7 kg Düşük Ca Yüksek Ca Süt tüketimi Fazla J Dairy Sci.2006;89:

40 Süt Ca ve Obezite

41 Ca Alımında Tehlikeli DüĢme Erkek Kadın J Dairy Sci.2006;89:

42 Süt Tüketimi İçimlik Süt Gazlı İçecekler J Dairy Sci.2006;89:

43 Sağlık için, sağlıklı süt için Süt; sağlıklı tüketilmesi gereken bir besindir. Açık süte güvenmeyin! Yasalarımızın öngördüğü ısıl iģlem (Pastörize veya UHT) geçirmiģ süt kullanınız, kullandırtınız.

44