19 MAYIS LİSESİ (SAMSUN LİSESİ)

Transkript

1 19 MAYIS LİSESİ (SAMSUN LİSESİ) BAKİ SARISAKAL

2 19 MAYIS LİSESİ ( SAMSUN LİSESİ ) Samsun da ilk İdadisi 1892 yılında beş sınıflı Samsun İdadisi (günümüzde Cumhuriyet Meydanı karşısında Özel İdare binalarının olduğu yerde) İstiklal İlkokulu nun bulunduğu binada eğitim-öğretime başlamıştır. İdadinin açılmasında dönemin Samsun Mutasarrıfı olan Cavit Paşa ve Samsun Kadısı Fazıl Kadı nın önemli çalışmaları olmuştur. İdadiye ilk müdür olarak Mülkiye Mektebi mezunlarından Ömer Lütfi Bey atanmıştır te Okul Müdürlüğüne Trabzon İdadisi Muavini Mehmet Ali Bey atanmıştır. Bundan sonra 1896 da Mehmet Rüştü Bey in Müdürlüğü sırasında Mutasarrıf Halil Hamdi Bey ve Fazıl Kadı Samsun da Eğitim alanında büyük atılımlar yapmışlardır. Bu dönemde Samsun da Maarifi Milliye örgütü kurulmuştur. Mehmet Rüştü Bey den sonra 1899 da Mülkiye Mektebi Mezunlarından Halil Bey müdür olmuş ve dört yıl görevde kalmıştır de Sezai Bey göreve gelmiş fakat halkın şikâyeti üzerine görevden alınarak yerine Ihsan Bey getirilmiştir. Ihsan Bey 1904 yılının sonuna kadar görevde kalmıştır. Daha sonra Fevzi Bey müdürlüğe atanmıştır yılında Okulun Müdürü Fethi Bey dir. Fethi Beyin ardından Rıfkı Bey göreve gelmiştir. Rıfkı Beyin müdürlüğü sırasında Samsun Bağımsız Mutasarrıflık haline getirilmiş ve Samsun da ilk defa olarak Samsun da Maarif Müdürlüğü oluşturulmuştur. Samsun un ilk Maarif Müdürlüğüne ise Alâaddin Bey getirilmiştir. Bu dönemde Okul Müdürü Rıfkı ve Maarif Müdürü Alâaddin Beylerin çalışmalarıyla 1911 yılında Samsun Lisesinin (günümüzde Atatürk Anadolu Lisesi) inşaatına başlanmıştır. Samsun İdadisi ders yılında Ticaret İdadisine dönüştürülmüş ve müdür olarak da Şemsettin Bey atanmıştır de Birinci Dünya Savaşı çıktığından yeni yapılan bina Asker Hastahanesi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ticaret Idadisi bir yıl eğitim-öğretimini sürdürdükten sonra 1914 de Okul Sultani ye dönüştürülmüştür ve Frerler Mektebi binasına nakledilmiştir. Sırası ile Sultani de İbrahim Fehmi, İsmail Hakkı, Şerif Mehmet, Kâzım ve Ahmet Hamdi Bey müdürlük yapmışlardır. Asker Hastahanesi olarak kullanılan bina 14 Mart 1919 tarihinde İngiliz Askerleri tarafından işgal edilerek karargâh olarak kullanılmıştır ders yılında Sultani bulunduğu Frerler Mektebi binasından çıkarak Arzuoğlu Todaraki nin evi olan binaya taşınmıştır. (1938 yılında Askeri Tümen Komutanlığı olarak da kullanılan bugünkü Astsubay Orduevi) 1923 te Ahmet Hamdi Bey in müdürlüğü döneminde dört sınıflı ve Sultani adı ile eğitim- öğretimini sürdürmekte iken, dördüncü sınıf kaldırılarak üç sınıfa indirilmiş ve Ortaokula dönüştürülmüştür. Lise Müdürü Eşref Bey O yıl öğrenci sayısı 150, öğretmen ve memur sayısı ise 12 idi ders yılında Okul, Dar ül eytamın Amasya ya nakli dolayısıyla boşaltılan binaya (günümüzde Atatürk Anadolu Lisesi) yerleşti. İki katlı olan oku l binası ders yılında alt katı Ticaret Mektebi, üst katı ise Orta Okul olarak hizmet vermiştir ders yılında yatılı ve Pansiyonlu Samsun Lisesi haline dönüştürülen Okulun ilk müdürü Eşref Beydir.

3 Samsun Lisesi Talebelerinden Bir Grup Müdürleri Eşref Bey İle Beraber Samsun Lisesi Talebeleri Öğretmenleriyle Beraber

4 Samsun Lisesi Talebeleri Öğretmenleriyle Beraber Samsun Lisesi Talebeleri Öğretmenleriyle Beraber

5 Samsun Lisesi 1 Eylül 1930 da Mustafa Mümtaz (Karakullukçu oğlu) Bey müdürlük görevine getirilmiştir. Bir yıl görevde kaldıktan sonra ayrılmış ve yerine Adil (Bektaşoğlu) Bey Müdür olmuştur. Mustafa Kemal Atatürk Samsun a dördüncü gelişlerinde (22-26 Kasım 1930) Samsun Lisesi ni ziyaret etti. 26 Kasım 1930 Çarşamba günkü ziyarette Tarih, Coğrafya ve Fransızca derslerine girdi. O günü yaşayan İbrahim Güneren bu ziyareti şu şekilde anlatır: Mustafa Kemal Samsun Lisesi Tarih Dersi nde

6 Müdürümüz Adil Beydi ve bizim tarih öğretmenimizdi. Gazi nin Liseyi teftişe geleceğinden kimsenin haberi yoktu. Zannederim öğleden önce idi, tarih dersine girdik. Konumuz ise, Türklerin Orta Asya dan Anadolu ya Göçleri idi. Müdürümüz tahtaya bir harita çizdi ve oklarla Türklerin göç sırasında takip ettikleri yolları ve yerleşim alanlarını göstererek kısaca anlattı. Fakat haritaya hiç yazı yazmadı. O arada yazılı imtihan yapacağını söyleyerek soruları yazdırdı. Cevapları yazmaya başladıktan bir süre sonra kapı vuruldu. Gazi, beraberindeki sekiz on kişilik maiyeti ile sınıfımıza girdi. Müdürümüz Gazi yi odasına götürmek istedi ise de Gazi, derse devam edilmesini söyledi. Müdürümüz, tahtadaki haritayı göstererek konuyu anlattı ve yazılı imtihan yaptığını söyledi. Gazi, haritayı inceledikten sonra, okla gösterilen yerlere gerekli yazıları yazdı ve Müdürümüze, ben tarihten anlarım, fakat yazı olmayınca anlayamadım. dedi. Yazıların yazılması gereklidir uyarısında bulunduktan sonra Gazi, Müdürümüze bazı sorular sordu. Gazi, öğrencilerden birinin önünden tarih kitabını aldı. İnceledikten sonra, Bu kitabın değişmesi gerekir. diyerek kitaptan memnun olmadığını belirtti. Bu konuşmalar, yanında bulunanlar tarafından not ediliyor, devamlı film çekiliyordu. Zaman hayli ilerlemişti ki; Suallere cevap veren arkadaşınız var mı? diye sordu. Bir arkadaşın parmak kaldırması üzerine soru ve cevapları okuttu. Memnun olduğunu söyledi. Dersten çıkma zilinin çalmasından sonra, yanındakiler ve müdürle birlikte sınıftan çıktılar. 1 Mustafa Kemal Atatürk daha sonra Felsefe dersine de girmişti. Ziya Somar Felsefe dersinde bulunan bir arkadaşından dinlediği anıları şöyle anlatır: 26 Kasım 1930 Mustafa Kemal Samsun Lisesi Fransızca Dersinde Gazi büyük Anadolu gezisini yaparken Samsun a da uğramış, liseye de giderek orada bir felsefe dersine girmişti. Felsefe öğretmeni, İlahiyat Fakültesinden Felsefe Şubesine geçmiş bir Türkistanlı arkadaştı. 1 Ertuğrul Zekai ÖKTE, Gazi Mustafa Kemal Atatürk ün Yurtiçi Gezileri ( ), Cilt:1, Tarih Araştırmaları Vakfı İstanbul Araştırma Merkezi, İstanbul 2000, Sayfa:

7 O sırada ellerde dolaşan felsefe kitabı da kelime kelime ve bazı yerleri değiştirilip bozularak Türkçeye çevrilmiş bir Fransız okul kitabından alınma, kalın bir kitaptı. Burada metafizik meselelerine büyük önem veriliyor, meselâ Tanrı bahsi oldukça önemli bir yer kaplıyordu. Gazi sınıfa girdiği sırada öğretmen metafizik meselelerine dalmış, hararetli hararetli Tanrının varlığı üzerindeki doktrinleri münakaşa ediyor, bu konuyu eninden boyuna felsefeye uydurmaya çalışıyordu. Öğretmenin dersini büyük bir nezaket ve dikkatle dinleyen Gazi, dersin sonuna doğru öğretmenden izin alıp öğrencilere şu sözleri söylüyor: Talebe Efendiler; değerli hocanızı dikkatle ve zevkle dinledim. Gördüm k, siz de aynı dikkati gösteriyor ve zevkle dinliyorsunuz. İstifade ettim. Kendisine teşekkür ederim. Ancak deminden beri bu söylenenlerin neresinde felsefe olduğunu kavrayamadım. Efendiler! Bence felsefe, ilim demektir; müspet ilime dayanmayan, sadece metafizik meseleler üzerinde duran bir düşünceye felsefe değil, İlm-i kelâm derler. Biliniz ki, Türk milletinin istediği ve özlediği felsefe, onu müspet ilme, müspet hakikatlere götürecek bir felsefedir. Bunun dışında kalacak bir felsefe ise, zamanlarımızı boşa harcamak, değersiz fikirler peşinde sonuçsuz çabalar sarf etmek olur ders yılında Samsun Lisesi 18 öğrenci olmak üzere ilk mezunlarını vermiştir. Her yıl artan öğrenciye eğitim-öğretim verebilmek amacıyla Lisenin yanında öğretmenlere mahsus yapılan lojmanlar, liseye dışarıdan gelip devam eden öğrencilerden yoksul olanların yatırılması ve iaşesi için Valinin başkanlığı altında; Kültür Direktörü, Yusuf Kıran, Lise Müdürü, Avukat Aziz, Nuri Şahin ve Seyit Arslan dan oluşan bir komisyon kuruldu. Bu komisyon adı geçen binaları yoksul öğrencilerin kaldığı pansiyona dönüştürmüştür. 3 Samsun Lisesinde Lise ve Ortaokul için açılan Pansiyonun ücreti her devre için 150 Türk lirasıydı. Taksitler halinde alınan bu ücretin ilk taksidi okula kayıt olunduğu zaman alınır geri kalan bölüm ise Birinci Kanun ile 1 Mart tarihleri arasında üç taksitle alınırdı de Okul Müdürü Ömer Baygo döneminde yatılı bölüm ve pansiyon tesisatı kaldırılmış ve binanın bütün odaları sınıf olarak kullanılmıştır ve okula yatılı öğrenci alınmamıştır lu yıllarda Lise öğrencileri Temmuz ayında askeri eğitimden geçerlerdi: Lise Müdürlüğünden; 1- Bu sene (Askeri Kamp) Temmuz un birinci günü işe başlayacaktır. İk inci devre talebesinin Haziran ın sonuncu günü ve birinci devre talebesinin Temmuz un birinci günü mektepte ispatı vücut etmeleri lazımdır. 2- Birinci devre talebesi yalnız gündüzleri talimlere iştirak etmek ve akşamları evlerine avdet eylemek ve iaşeleri kendilerine ait olmak üzere mektep civarında kampa çıkacaklardır. 3- Her iki devre talebesinden bu kamplara iştirak edecek efendilerin nihayet Haziran ın 29. günü akşamına kadar mektebe müracaatla isimlerini kayıt ettirmeleri icap eder. 6 Kız öğrenciler askeri kamplara katılmazlardı. Askeri kamp programı öğrencilerin seviyelerine uygun olarak düzenlenirdi. Kamp programı: muhabere bilgisi, ordu kurumu, harp silah ve araçlarından önemli olanları, hava saldırılarına karşı korunma, topografya, harp tarihi, iç hizmet ve askeri ceza kanununun önemli bölümlerinden oluşuyordu. Talimlerde er talim ve terbiyesi, atış kaideleri öğretilirdi. Ayrıca ağır ve hafif makineli tüfeklerin sökülüp takılması ve kullanılması gösterilirdi. Kamp süresi 20 gündü. 2 Ziya SOMAR, Atatürk İnkılâplarının Fikir Kaynakları, Türk Kültürü Dergisi, Sayı: 37, Kasım 1965, Sayfa:48 3 Samsun 10 İkinci kanun 1936, Sayı: 628, Sayfa: 1 4 Samsun 30 Eylül 1938, Sayı: 764, Sayfa: 2 5 Ahali 13 Eylül 1939, Sayı: 844, Sayfa: 2 6 Samsun 23 Haziran 1932, Sayı: 447, Sayfa: 4

8 Bu kamplarda gayet kısa olarak öğrencilere topçuluk, piyade topu, havan topu ve tanklar subayları tarafından gösterilir; atışları, hareketleri ve kullanılması hakkında bilgi verilir. Ayrıca askeri öğretmenler tarafından topografya, muhabere, istihkâm ve sıhhi korunma dersleri verilir. Kampta spora da önem verilir, her sabah öğrenciler yarım saat kadar topluca spor yaparlardı. Bu programa ayrıca kilometrelik yürüyüşlerde eklenirdi. Samsun Lisesi Öğrencileri Askeri Kampta ( ) 7 On beş günden beri Derbentte Askeri Kampta bulunan gençlerimiz Pazar günü saat 17 de hususi törenle şehrimize dönmüşlerdir. Çok kalabalık bir halk tarafından alkışlarla karşılanan gençlerimiz bando ile birlikte çok muntazam bir yürüyüşte parka gelmiş ve Gazi heykelinin etrafını çevirdikten sonra heykele çelenk koymuşlar ve büyük bir heyecanla ve hep bir ağızdan İstiklâl marşını söylemişlerdir. İstiklâl Marşına müteakip Kültür Direktörü Cemal Gültekin gençlere hitaben bir konuşma yapmış ve sürekli alkışlarla konuşmasını bitirmiş, kamp kumandanı Binbaşı Hüsnü heyecanlı bir konuşmayla gençlere teşekkür etmiş ve Atatürk şerefine bütün gençleri ant içmeye davet etmiş ve bütün gençler bir ağızdan üç defa yaşa sesleri ile ulu önder Atatürk e ve yüce Türk Ordusuna olan bağlılık ve sevgilerini göstermişlerdir. 8 7 Murat MALLI Arşivi 8 Samsun 30 Temmuz 1937, Sayı. 705,

9 Lise Öğrencilerinin Askeri Eğitim Kampından Dönüşleri Adil Bey den sonra sırasıyla Hamdi Kayalı, Rauf Bayender ve Ömer Sıtkı Erdi müdürlük yapmışlardır yılında Okul müdürü Ömer Beygo dur yılları arasında Ziya Karamuk u müdür olarak görüyoruz. Daha sonra sırasıyla: Ruhi Turfan, Zeki Sezin, Reşat Postacıoğlu, Ziver Tezeren, Adnan Dinçer, H.Mehmet Hacıbaloğlu, Yusuf Özkılıç, Kenan Burkut, Beşir Sağlam, 1980 Özden Özdemir, Rasim Akın, Ahmet Yağ, İsmail Aydemir.

10 Samsun Lisesi ve Kız Orta Mektep Öğrencileri İdman Bayramında Şubat 1959 tarihinde Samsun Lisesi nin adı 19 Mayıs Lisesi olarak değiştirilmiştir yılında lise kısmı şimdiki binaya taşınınca orta kısmı Atatürk Ortaoulu adıyla hizmete devam etmiştir. (Bina günümüzde Atatürk Anadolu Lisesi olarak kullanılmaktadır.) 19 Mayıs Lisesi Hava Merasim Bölüğü İzcileri Mayıs Lisesi nde 80 kişilik Havacı ve 50 kişilik Deniz izcilerinden oluşan merasim bölüğü mevcuttur. Havacı izci gurubunun 13 trampet ve 13 boru ile 2 davul 2 de zilden oluşan bir bandosu mevcuttur.

11 19 Mayıs Lisesi ders yılında MLO kapsamına alınmıştır. 19 Mayıs Lisesi yılından itibaren YDA (Yabancı Dil Ağırlıklı) ve genel lise olmak üzere iki ayrı eğitime geçmiştir ders yılından itibaren, öğrenci sayısı lerden MLO standartlarına uygun olarak giderek azaltılmıştır ders yılında 2300 lere indirilmiştir. Okulda öğretim yılında: 6 yönetici, 120 öğretmen, 3 rehber öğretmen, 3 memur, 1 teknisyen, 5 hizmetli ve 5 sözleşmesi personel görev yapmaktadır. 19 Mayıs Lisesi; 200 kişilik kafeterya, 300 kişilik çay bahçesi, 120 kişilik toplantı salonu, 450 kişilik konferans salonu, 100 kişilik kütüphane ve bir kapalı spor salonuna sahiptir. Ayrıca; açık spor alanı, Internet odası, teknolojik eğitime elverişli öğretmen odası, Milli Eğitimimizin tarihçesini yansıtan Cumhuriyet Müzesi ve iki sınıftan oluşan anaokulu bulunmaktadır.