10 KASIM. Yas Günü. Yapı Kredi Bankası Tarihi Arşivi, Selahattin Giz Koleksiyonu ndan fotoğraflarla

Transkript

1 Yapı Kredi Bankası Tarihi Arşivi, Selahattin Giz Koleksiyonu ndan fotoğraflarla 10 KASIM Yas Günü Yayın notu: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş., tarafından Kasım 2006 tarihleri arasında Yapı Kredi Kâzım Taşkent Sanat Galerisi nde açılan 10 Kasım: Yas Günü sergisi için hazırlanan kataloğun gözden geçirilmiş yeni baskısıdır.

2

3 Yapı Kredi Bankası Tarihi Arşivi, Selahattin Giz Koleksiyonu ndan fotoğraflarla 10 KASIM Yas Günü

4 Yapı Kredi Yayınları Özel 10 KASIM Yas Günü Fotoğraflar: Yapı Kredi Bankası Tarihi Arşivi, Selahattin Giz Koleksiyonu Kitap editörü: Cengiz Kahraman Düzelti: Filiz Özkan Tasarım: Arzu Yaraş Baskı: Bilnet Matbaacılık ve Yayıncılık A.Ş. Dudullu Organize San. Bölgesi 1.Cad. No:16 Ümraniye-İstanbul Tel: Fax: (0216) Sertifika No: Bu kitap ilk defa Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. için hazırlanan ve Kasım 2006 tarihleri arasında Yapı Kredi Kâzım Taşkent Sanat Galerisi nde açılan 10 Kasım: Yas Günü sergisi dolayısıyla ISBN numarasıyla basılmıştır. 1. baskı: İstanbul, Ekim 2017 ISBN Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş., 2017 Sertifika No: Bütün yayın hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. İstiklal Caddesi No: 161 Beyoğlu İstanbul Telefon: (0212) Faks: (0212) e-posta: ykykultur@ykykultur.com.tr İnternet satış adresi: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık PEN International Publishers Circle üyesidir.

5 İÇİNDEKİLER 10 Kasım: Yas Günü 7 Atatürk e Yapılacak Cenaze Törenine Ait Esas Programdır 11 Yapı Kredi Bankası Tarihi Arşivi, Selahattin Giz Koleksiyonu ndan Fotoğraflar Dolmabahçe Sarayı 23 İstanbul Sokakları 49 Yavuz Zırhlısı 73 İzmit ve Ankara 87 Yas Günü nde Türk Basını 129

6

7 10 Kasım Yas Günü Türkiye Cumhuriyeti nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Atatürk, 10 Kasım 1938 Perşembe günü saat 09:05 te Dolmabahçe Sarayı nda hayata gözlerini yumdu. Onun ölümü Türkiye yi yasa boğduğu gibi bütün dünyada da geniş bir yankı uyandırdı. Dünya büyük liderlerinden birini kaybetmişti. Atatürk ün Türk bayrağına sarılı tabutu 16 Kasım da Dolmabahçe Sarayı nın büyük tören salonunda katafalk üzerine konuldu. Üç gün üç gece İstanbul halkı önünden saygı geçişi yaptı. Cenaze namazı 19 Kasım sabahı Prof. Şerafeddin Yaltkaya tarafından kıldırıldı. Aynı gün saat 08:30 da tabut, sarayın dış kapısı önündeki top arabasına konularak törenle Sarayburnu na getirildi; Zafer Torpidosu na alınarak Moda açıklarında duran Yavuz Zırhlısı na nakledildi. Saat 14:00 te İstanbul dan ayrılan zırhlı saat 18:30 da İzmit e vardı. Gece özel bir trenle Ankara ya gönderilen cenaze, 20 Kasım günü saat 10:00 da Ankara İstasyonu nda Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından karşılandı. Atatürk ün top arabasına konulan naaşı törenle TBMM ye getirilerek katafalka konuldu. Devlet erkânı ve halk devamlı bir insan seli halinde gecenin geç vakitlerine kadar saygı geçişi yaptı. 21 Kasım günü saat 10:00 da on iki milletvekili tabutu top arabasına yerleştirdi. Saat 10:10 da top arabası önünden Türk birlikleriyle törene katılan Alman, Fransız, Bulgar, Büyük Britanya, Yunan, İran, Rumen, Sovyet ve Yugoslav birliklerinin saygı geçişi başladı. Top arabası 10:45 te hareket etti; tabutun arkasında Atatürk ün kız kardeşi Makbule Hanım (Atadan) ve eşi, arkalarında cumhurbaşkanlığı genel sekreteri, başyaver ve yaverler yer aldı. 10 KASIM Yas Günü 7

8 10 Kasım Yas Günü Onların on adım arkasında yürüyen Cumhurbaşkanı İnönü yü TBMM başkanı, başbakan, ve genelkurmay başkanı, yabancı heyetler ve kordiplomatik, bakanlar önde olduğu halde milletvekilleri, illerin temsilcileri, parti heyetleri, yüksek öğrenim gençliği, askeri birlikler ve izciler izliyordu. Güzergâh boyunca gözü yaşlı halk yığınlar halinde büyük kurtarıcıya son kez veda etti. Cenaze geçici istirahatgâhı Etnografya Müzesi ne getirildi, tabut buradaki kaidenin üzerine yerleştirildi: Makbule Hanım, Cumhurbaşkanı İnönü, TBMM Başkanı Abdülhalik Renda, Başbakan Celâl Bayar ve Mareşal Fevzi Çakmak tabutun önünde saygı duruşunda bulundular. Daha sonra milletvekillerinin, hükümet erkânının ve subayların geçişi başladı. Atatürk ün cenazesi Anıtkabir e nakledildiği 10 Kasım 1953 e kadar Etnografya Müzesi nde kaldı KASIM Yas Günü

9

10

11

12

13 Atatürk e Yapılacak Cenaze Törenine Ait Esas Programdır 1. İstanbul da Yapılacak Tören 16 Sonteşrin 1938 Çarşamba günü: Dolmabahçe Sarayında Atatürk ün ilk defa halk mümessillerini kabul buyurdukları salonda vücuda getirilen Katafalk ın bulunduğu salonun kapıları Sonteşrinin 16 ıncı Çarşanba sabahı saat 10 dan itibaren, aşağıda izah edildiği surette, ziyaretlere açık bulundurulacaktır. Üstü Türk Sancağı ile mestur, etrafı girland şeklinde güllerle muhat ve altı oku temsilen yanan altı meşalenin yanlarında kılıçları çekik olarak tazim vaziyetini almış bulunan General, Amiral, Kara, Deniz ve Hava Albay ve Yarbaylarından müteşekkil altı yüksek rütbeli Subayın nöbet beklediği Katafalk ın önünden berayi tazim, aşağıdaki sırayı takiben geçilecektir. 1. İstanbul Vilâyetinde bulunan teşrifata dahil askerî erkân, 2. Teşrifata dahil mülkî erkân, 3. Rektör, dekanlar ve profesörler başta olmak üzere Üniversite ve yüksek okul talebeleri, 4. Kumandanları, öğretmenleri ve subayları başta olmak üzere Harp Akademisi ve müteakiben Yedek Subay Okulu talebeleri, 5. Halk Partisi erkânı, 6. Halkevleri idare heyetleri, 7. Malî, ticarî ve idarî teşekküllerin ileri gelen erkânı, 8. İzciler. Saat 14 den itibaren halk geçmeğe başlayacak ve Sonteşrinin 17 inci Perşembe ve 18 inci Cuma günleri saat 10 dan başlıyarak saat 24 e kadar bu tazim geçidi mekteplilere ve halka inhisar ettirilecektir. 10 KASIM Yas Günü 13

14 Atatürk e Yapılacak Cenaze Törenine Ait Esas Programdır II. İstanbul dan Hareket 19 Sonteşrin 1938 Cumartesi günü: Tabut, sabah saat 8.30 da on iki General tarafından kaldırılacak ve Dolmabahçe Sarayının dış kapusu önünde bulundurulan top arabasına vazedilecektir. 1. Tören Alayının ilerisinde yolu törene açık bulundurmak üzere, geniş safda olarak, atlı polis kıt ası ilerliyecektir. 2. Tören alayının başında atlı olarak Tören Komutanı, 3. Mızraklı bir suvari alayı, 4. Bir piyade taburu, (Bandosu önde olarak) 5. Bir topçu taburu, 6. Bir deniz taburu, (Bandosu önde olarak) 7. Çelenkler, 8. Cenazenin mevzu bulunduğu top arabası, 9. Arabanın sağ ve sol taraflarında altışardan on iki General, 10. Atatürk ün Harp ve İstiklâl madalyalarını taşıyan General, 11. Atatürk ün ailesi efradı, 12. Başvekil, 13. Büyük Millet Meclisini temsilen Ankara dan gelen heyet, 14. İstanbul Vali ve Belediye Reisi ile Mevki ve Deniz Komutanları, 15. İstanbul da bulunan ecnebi Konsoloslar, 16. İstanbul Vilâyetinin teşrifata dahil askerî mülkî erkânı ile Halk Partisi erkânı, 17. Rektör, dekanlar ve profesörler başta olmak üzere Üniversite ve Yüksek Okul talebeleri, 18. Kumandanları, öğretmenleri ve subayları başta olmak üzere Harp Akademisi, 19. Halkevleri idare heyetleri, 20. Malî, ticarî ve idarî heyetler mümessilleri, 21. İstanbul da mevcut İzci teşekkülleri, 22. Yedek Subay okulu talebeleri, 23. Bir piyade taburu, (Bandosu önde olarak) 24. Halk KASIM Yas Günü