LESEPSİYEN BALIKLARIN AKDENİZ EKOSİSTEMİNE ETKİLERİ

Transkript

1 LESEPSİYEN BALIKLARIN AKDENİZ EKOSİSTEMİNE ETKİLERİ Sinan MAVRUK*, Dursun AVŞAR 1-ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ, SU ÜRÜNLERİ FAKÜLTESİ. ÖZET Süveyş Kanalı nın açılmasının ardından Kızıldeniz den Akdeniz e doğru bir göç başlamış ve birçok İndo-Pasifik orijinli tür Akdeniz e geçiş yapmıştır. Sözü edilen göç nedeniyle Akdeniz de çeşitli değişimler meydana gelmiş ve bu değişimler üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Ekonomik önemleri nedeniyle söz konusu çalışmaların büyük bir kısmı balıklar üzerinde yoğunlaşmıştır. Doğu Akdeniz genelinde geçiş yapan 63 lesepsiyen balık türünün ekolojik ve ekonomik etkileri, Akdeniz ekosisteminde ve bölgedeki balıkçılık faaliyetlerinde çarpıcı bir şekilde kendini göstermektedir. Türkiye kıyılarındaki lesep. balıkların sayısı 35 civarında olup söz konusu lesepsiyen türlerin kıyılarımızda ve Doğu Akdeniz in diğer bölgelerinde yerleşmeleri, bazı yerli türlerin stoklarında ve yaşam alanlarında değişimlere neden olmuştur. Söz konusu bu olguların negatif etkileri olduğu gibi; bazı lesepsiyen türlerin ise Akdeniz de yeterli düzeyde değerlendirilemeyen ekolojik nişleri değerlendirmesi, ekolojik anlamda pozitif bir sonuç olarak yorumlanabilmektedir. Ayrıca, bazı türlerin pazarda yüksek fiyatlarla alıcı bulmaları da ekonomik anlamda olumlu bir sonuç iken; bazılarının balıkçılık faaliyetlerini olumsuz etkiledikleri bilinmektedir. Lesepsiyen göçün devam eden bir süreç olması nedeniyle bu konuda yapılan çalışmaların da sürekli olarak güncellenmesi gerektiği düşünülmüştür. İşte bu derlemede lesepsiyen balıkların ekonomik ve ekolojik açıdan olumlu ve olumsuz etkileri, son durum dikkate alınarak karşılaştırmalı olarak ele alınmış, örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Doğu Akdeniz, Ekolojik Etki, Ekonomik Etki, Lesepsiyen Balıklar, Süveyş Kanalı THE EFFECTS OF LESSEPSIAN FISHES ON THE MEDITERRANEAN ECOSYSTEM ABSTRACT After the opening of the Suez Canal, a migration started from Red Sea to the Mediterranean and a lot of Indo Pacific origin species penetrated to the Mediterranean. As a result of the mentioned migration, various changes have occurred in Mediterranean. There are many investigations carried out on this phenomenon and most of them are about fishes due to their economical importance. The ecological and economical effects of the 63 lessepsian species have dramatically shown own results in the Mediterranean ecosystem and fisheries activities. It is possible to mention that there are positive and negative results of these effects. The establishment of some of lessepsian species caused to observe changes in the biomass or habitats of some native fishes. Whereas this effect seems negatively, some of lessepsians influenced positively by appreciating the unsaturated ecological niches. Besides, some of lessepsian fishes have high commercial value in the Mediterranean, however several of them have influence the fisheries activities negatively. Because of the lessepsian migration is a continuous process, new investigations about this subject is needed. Therefore, the aim of this study is explaining the economical and ecological effects of lessepsian fishes by considering recent case and comparing the positive and negative effects with examples. 380

2 Keywords: Eastern Mediterranean, Ecological Effects, Economical Effects, Lessepsian Fishes, Suez Canal 1. GİRİŞ Akdeniz ile Hint Okyanusu arasındaki ticaret yollarını kısaltmak amacıyla 1869 yılında açılan Süveyş Kanalı, biyo-ekolojik özellikler bakımından bazı benzerlikler gösteren Kızıldeniz ile Akdeniz arasındaki coğrafi engeli kaldırmış ve böylece çoğunlukla Kızıldeniz den Akdeniz e, nadiren de ters yönde bir göç başlamış durumdadır (Golani, 1998). Kızıldeniz den Akdeniz e geçen bu türler, 1970 yılında Dov Por tarafından, kanalın yapımında büyük çaba harcayan Fransız diplomat ve mühendis Ferdinand de Lesseps e itafen, lesepsiyen türler olarak isimlendirilmiştir (Mater ve ark., 1995; Doumenge, 1996; Başusta ve Erdem, 1998). İlk lesepsiyen tür, kanalın açılışından 33 yıl sonra, 1902 de, Tillier tarafından, İskenderiye de rapor edilmiş olan, Atherinomorus lacunosus türüdür (Ben Tuvia, 1985). Bu tarihten sonra göçün seyri sürekli takip edilmiş, son olarak Doğu Akdeniz deki lesepsiyen balıkların sayısı; 2003 yılında Gökoğlu ve ark., (2003) tarafından Heniochus intermedium un ve Akyol ve ark., (2005) tarafından Lagocephalus sceleratus un kaydedilmesiyle 61 e, 2005 yılında Corsini ve ark., (2005) tarafından Tylerius spinosissimus un kaydedilmesiyle de 62 ye yükselmiştir. Yine Corsini ve ark., (2006), Rodos Adası kıyılarında Iniistius pavo türünün varlığını tespit etmişler ve böylece lesepsiyen türlerin sayısı 63 e çıkmıştır. Sonuç olarak Golani (1996), Doğu Akdeniz ihtiyofaunasının yaklaşık %15 lik kısmının lesepsiyen türlerden oluştuğunu bildirmektedir. Süveyş Kanalı nın açılmasıyla, Kızıldeniz den Akdeniz e geçen türler nedeniyle, Doğu Akdeniz de çeşitli ekolojik değişimler yaşanmaktadır. Yaşanan bu değişimler, insanoğlunun doğaya müdahale etmesinin ne derece büyük etkilerle sonuçlanabileceği konusunda iyi birer örnek oluşturmaktadır. İşte bu nedenle lesepsiyen göç pek çok araştırıcının dikkatini çekmiş ve Süveyş Kanalı vasıtasıyla Akdeniz e geçen türler hakkında pek çok çalışma yapılmıştır (Golani, 1999). Lesepsiyen göçün devam eden bir süreç olması (Golani ve Ben-Tuvia, 1989) ve bu yolla Akdeniz ekosistemine eklenen tür sayısının artması nedeniyle sözü edilen konu gündemden hiç düşmemiştir. İşte, bu çalışmada lesepsiyen türler ve Akdeniz ekosistemine etkileri son durum göz önünde bulundurularak irdelenmeye çalışılmıştır. 2. LESEPSİYEN GÖÇÜN DOĞU AKDENİZ E ETKİLERİ Bu güne kadar rapor edilen Kızıl Deniz göçmeni türlerin dağılımından da anlaşılacağı üzere (CIESM, 2006), lesepsiyen göçün etkileri daha çok Doğu Akdeniz in doğu kıyılarında ve kuzeyinde kendini göstermektedir. Bu durumun nedenleri, Akdeniz siklonik kıyısal akıntısının balık yumurta ve larvalarını sürüklemesi ve Nil Nehri nin tatlı su girdisinin oluşturduğu hidrografik engel nedeniyle kanalı geçen balıkların, Akdeniz in güney kıyıları boyunca batıya doğru yayılmayı tercih etmemeleridir (Ben-Tuvia, 1966; Avşar, 1999). Ben-Tuvia (1977) nin bildirdiğine göre, yeni bir ortama göç eden tüm türler bu ortama yerleşmek hususunda başarılı olamamaktadır. Gerçekten de, Akdeniz e Süveyş Kanalı yoluyla geçen İndo-Pasifik orijinli balık türleri içerisinde yalnızca bir veya iki defa örneklenebilmiş olanların yanı sıra; yaygın olarak bulunan ve önemli etkilere yol açan türler de vardır (CIESM, 2006) Lesepsiyen Göçün Ekolojik Etkileri Lesepsiyen göçün başlamasının ardından, Akdeniz deki yerel balık türleri arasında bu göç nedeniyle neslinin tükendiği bilinen bir tür rapor edilmemiştir (Mater ve ark., 1995). 381

3 Ancak, genel olarak göçmen türlerin yerleşmeleri ve yayılmalarıyla birlikte, bazı yerli türlerin bolluk derecelerinin etkilendiğine dair dünyada birçok örnek bulunmaktadır (Güneş, 2001; Cirik ve Akçalı, 2002). Hatta Money (1996), yabancı türlerin yerleştikleri ekosistemin dengesini altüst edebileceklerini belirmektedir. Besin zincirinin aynı halkasında bulunan canlılar arasında görülebilen besin rekabetinden, yabancı türlerin galip çıkması durumunda, yerli türlerin bolluk derecelerinde değişimler söz konusu olabilmektedir (Hoşsucu ve ark., 2001). Bentik omurgasızlarla beslenen iki lesepsiyen Mullid türü (Fishbase, 2007; CIESM, 2006), Upeneus muluccensis ve Upeneus pori nin Akdeniz e yerleşmesinin ardından; Akdeniz in yerli Mullidleri olan ve yine bentik omurgasızlarla beslenen (Whitehead ve ark., 1986), Mullus barbatus ve Mullus surmuletus türlerinin av miktarlarında değişimler gözlendiği rapor edilmiştir (Ben Yami ve Glaser, 1973). Mater ve ark. (1995) e göre, lesepsiyen Mullidler Anamur-İskenderun arasında kalan bölgedeki M. barbatus ve M. surmuletus stoklarının bolluk derecelerinde azalmalara neden olmuşlardır. Aynı duruma verilebilecek bir diğer örnek ise; İsrail kıyılarında bol bulunan Argyrosomus regius türünün, Scomberomorus commerson türünün bölgeye yerleşmesinin ardından dikkat çekici miktarlarda azalmasıdır (Golani, 1998). Her iki türünde nektonik organizmalarla besleniyor olması (Whitehead ve ark., 1986; Fishbase, 2007), bu türler arasındaki ekolojik etkileşimin de besin rekabeti şeklinde gerçekleşmiş olabileceğini akla getirmektedir. Lesepsiyen türler ile yerli türler arasında habitat paylaşımı şeklinde bir etkileşimden de söz etmek olasıdır. Galil ve Zenetos (2002) nin belirttiğine göre, lesepsiyen Mullidler aynı ekolojik nişi paylaştıkları yerli Mullidlerle yaşam alanı kullanımı bakımından da rekabet içerisindedirler. Yine aynı araştırıcılar, Saurida undosquamis ile Merluccius merluccius arasında da benzer bir rekabetin geliştiğinden söz etmişler ve lesepsiyen türlerin Doğu Akdeniz e yerleşmelerinin ardından; sözü edilen yerli türlerin yaşam alanı olarak daha derin suları tercih etmeye başladıklarına dikkat çekmişlerdir. Çoğu Atlantik- Akdeniz kökenli olan (Golani, 1996; Çiçek ve ark., 2004) ve dolayısıyla da serin sulara İndo-Pasifik orijinli türlere nazaran daha kolay uyum gösterebilen (Andoloro ve Azzuro, 2004) Akdeniz in yerli türleri, rakiplerinin baskısından kurtulmak amacıyla daha derin sularda yaşamaya yönelmiş durumdadırlar. Lesepsiyen göç, doğal olarak Doğu Akdeniz deki prey-predatör dengesini de etkilemiş, birçok yeni prey veya predatör bu yolla Akdeniz ekosistemine eklenmiştir. Akdeniz de oluşturduğu geniş stok ve bu ekosistem üzerindeki önemli etkileri (Ben-Tuvia, 1985) nedeniyle lesepsiyen türler içerisinde belkide en çok ele alınan türlerden olan Saurida undosquamis in Mullus surmuletus üzerinde kurduğu predatör baskı bu duruma iyi bir örnek oluşturabilmektedir (Whitehead ve ark., 1986; Ben Yami ve Galser, 1973). Rilov ve ark., (2001) in belirttiklerine göre, yabancı türün bir predatör olması durumunda, prey populasyonların stokları önemli düzeylerde azalabilmektedir. Ancak bazı lesepsiyen türlerin prey olarak önem taşıdıklarını unutmamak gerekir. Örneğin; Leiognathus klunzingeri (Başusta ve ark., 2002; Özütok ve Avşar, 2002) ve Upeneus pori (CIESM, 2006) türleri, birçok ekonomik öneme sahip türün besinini oluşturmaktadır. Her ne kadar yukarıda lesepsiyen türlerin belirli dönemlerde ve lokal alanlarda bazı yerli türlerin bolluk derecelerini etkilediği belirtilse de; tüm Akdeniz için aynı şeyleri iddia etmek oldukça güçtür. Lesepsiyen türlerin Akdeniz e yerleşmelerinin ardından stoklarında bariz azalmalar gözlenen bir balık türü yoktur (Ben-Tuvia, 1985; Ben Yami ve Galser, 1973). Bu durum, Akdeniz de yeterince değerlendirilemeyen ekolojik nişlerin henüz mevcut olmasıyla (EEA, 1999) açıklanabilmektedir. Gerçekten de bazı lesepsiyen türler, Akdeniz in yerli türleri tarafından yeterince değerlendirilmeyen ekolojik nişleri değerlendirerek; populasyon yoğunluklarını çok yüksek düzeylere 382

4 getirmişlerdir. Bu türlere örnek olarak, Süveyş Kanalı yoluyla Doğu Akdeniz e geçen ve herbivor beslenme özelliği gösteren (CIESM, 2006) Siganidler verilebilir. Akdeniz de yaşayan herbivor balık türü sayısının az oluşu (Golani, 1996; Çiçek ve ark., 2004) nedeniyle bu balıkların, çok rahat gelişebildikleri ve çok geniş alanlara kolayca yayılabildikleri görülmektedir. Hatta Castriota ve Andaloro, (2005), bu türlerden Siganus luridus un Sicilya Adası nın kuzeybatı kıyılarına kadar yaylım gösterdiğini bildirmişlerdir. Dolayısıyla söz konusu durum; rakipleri az olan türlerin ne denli rahat yayılabildikleri ve geniş stoklar oluşturabildikleri hususuna iyi bir örnek oluşturmaktadır Lesepsiyen Göçün Ekonomik Etkileri Türkiye nin deniz balıkçılığında en az üretimin elde edildiği Akdeniz bölgesinde, son yıllarda balık üretiminde görülen artış dikkat çekmektedir. Mater ve ark. (1995) e göre, bunun nedeni; bölgedeki balıkçılık faaliyetlerinin artması ve kentleşme nedeniyle oluşan kirliliğin yanı sıra, Akdeniz ihtiyofaunasına eklenen lesepsiyen balık türleridir. Doğu Akdeniz bölgesinden elde edilen su ürünlerinin miktarında gözlenen bu artış, Devlet İstatistik Enstitüsü kayıtlarına da yansımış durumdadır (Taşkavak ve ark., 1998). Kızıldeniz den Akdeniz e geçen 63 lesepsiyen tür içerisinde ekonomik öneme sahip olan 11 balık türünün varlığı bildirilmektedir. Bunlar; Siganus rivulatus, Siganus luridus, Saurida undosquamis, Sphyraena chrysotaenia, Upeneus pori, Upeneus moluccensis, Alepes djeddaba, Dussumieria acuta, Etrumeus teres, Scomberomorus commerson, ve Liza carinata türleridir (CIESM, 2006; Mater ve ark., 1995). Bazı lesepsiyen balık türlerinin ise ekonomik potansiyele sahip olduğu, ancak çeşitli nedenlerle bu potansiyelin değerlendirilemediği bilinmektedir. Lesepsiyen balıklar içerisinde ekonomik potansiyele sahip olan türlere örnek olarak Sillago sihama ve Sphyraena flavicuda verilebilir. Bu türler insanlar tarafından tüketilebilmekte; ancak stokları hedef tür olabilecek kadar yoğunlukta değildir. Leiognathus klunzingeri, Terapon puta, Apogon pharonis gibi türler ise küçük cüsseli balıklar olduklarından ticari önem taşımamaktadırlar (CIESM, 2006). Ancak bu türlerden Leiognathus klunzingeri nin dolaylı ekonomik öneminden söz etmek mümkündür. Ben Tuvia (1966) ya göre, bu türün ekonomik önemi, ticari değere sahip birçok türün besinini oluşturmasından kaynaklanmaktadır. Taşkavak ve ark. (1998) in belirttiğine göre, Mersin-Samandağ arasındaki bölgede yapılan dip trolü çalışmalarından elde edilen balık türlerinin %43 ünü lesepsiyen türler oluşturmaktadır. Orta su trolü çekimlerinde bu oran %35, uzatma ağlarıyla yapılan avcılıkta ise %19 dur. Avşar ve ark. (2007) tarafından 2006 yılında İskenderun Körfezi nde dip trolü ile gerçekleştirilen bir çalışmada toplam avın sayısal olarak %57 sinin, kütlesel olarak ise %29 unun lesepsiyen türlerden oluştuğu rapor edilmiştir. Ancak, lesepsiyen göçün ekonomik etkilerini incelerken; ticari değere sahip lesepsiyen türlerin av içerisindeki oranları dikkate alınmalıdır. Bu durumda, toplam avın sayısal olarak %16 sının, kütlesel olarak ise %10 unun ekonomik öneme sahip lesepsiyen türlerden oluştuğu görülmektedir Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda, lesepsiyen göçün ekonomik anlamda olumlu sonuçlar verdiği akla gelmektedir. Ancak lesepsiyen balık türlerinin, ekolojik nişlerini paylaşarak rekabete girdikleri yada üzerinde predatör baskı kurdukları, bir çok ekonomik öneme sahip yerli türün bolluklarında veya yaşam alanlarında değişimlere neden olabildikleri de bilinmektedir (Golani, 1998; Galil ve Zenetos, 2002). Sözü edilen bu yerli türlerin, göçmen türlere kıyasla Türk toplumunun damak tadına daha uygun oldukları ve dolayısıyla pazarda çok daha yüksek fiyatlarla alıcı bulabildikleri gözlenmiştir (Kişisel Gözlem). 383

5 Ayrıca bazı lesepsiyen türlerin balıkçılık faaliyetlerini direkt olarak olumsuz etkilediği bilinmektedir. Örneğin Callionymus filamentosus türü dikenleri nedeniyle ağlara zarar verebilmekte ve balıkçılara önemli sorunlar yaşatabilmektedir. Bunun dışında bazı lesepsiyen balık türlerinin dikenlerinde ya da çeşitli organlarında zehir bulunmaktadır. Bu türlere örnek olarak, tetraodontidae familyasından Lagocephalus spadiceus ve Lagocephalus suezensis türleri verilebilir (CIESM, 2006). 3. TARTIŞMA VE SONUÇ Süveyş Kanalı nın 1869 yılında açılmasından bu yana, Kızıldeniz den Akdeniz e doğru yoğun bir göç yaşanmaktadır (Başusta ve Erdem, 2000). Kanalın açılmasının ardından Kızıldeniz den Akdeniz e 63 balık türü geçmiş durumda olup (Corsini ve ark., 2006); bu sayı her geçen gün sürekli artış göstermektedir (Ben-Tuvia, 1977). Yaşanan bu göç nedeniyle, geçtiğimiz yüzyılda Akdeniz de önemli değişimler görülmüştür. Lesepsiyen göçün ekonomik ve ekolojik anlamda olumlu ve olumsuz etkilerinden söz etmek mümkündür. Bazı türlerin stoklarında gözlenen azalmalar yada yaşam alanlarında meydana gelen değişimler (Golani, 1998; Galil ve Zenetos, 2002), lesepsiyen göçün ekolojik açıdan olumsuz etkileri arasında gösterilebilir. Akdeniz de yeterli düzeyde değerlendirilmeyen bazı ekolojik nişlerin bu türlerce değerlendirilebilmesi (Golani ve Ben-Tuvia, 1989) ise lesepsiyen göçün olumlu bir sonucu olarak yorumlanabilmektedir. Bazı araştırıcılar, Doğu Akdeniz deki balık üretiminde gözlenen artışı, lesepsiyen türlerin bölgeye yerleşmelerine bağlamaktadır (Mater ve ark., 1995). Ancak bu türlerin, rekabet halinde olduğu ekonomik öneme sahip birçok türün pazarda daha yüksek fiyatlarla alıcı buldukları da bir gerçektir. Sonuç olarak; lesepsiyen göçün etkilerinin net bir şekilde tam olarak ortaya konulabilmesi için yeterli veri bulunmamakla birlikte, söz konusu türlerin Akdeniz ekosisteminde oynadıkları rollerin neler olduğu hakkında bazı ipuçlarına ulaşılabilmektedir. Bununla birlikte, Süveyş Kanalı açılmadan önceki dönem itibariyle Akdeniz in tür çeşitliliği hakkında yeterli verinin bulunmaması ve farklı bölgelerden gelen canlı türleri arasındaki ilişkileri analiz etmenin zorluğu gibi nedenlerden dolayı göçün etkileri tam olarak ortaya konulamamaktadır. KAYNAKLAR Akyol, O., Ünal, V., Ceyhan, T. & Bilecenoglu, M First record of the silverside (Gmelin, 1789), in the Mediterranean Sea. Journal of Fish Biology, 66: Andaloro, F., Azzurro, E., The Sicily Channel, a Crossroad Between Atlantic and Indo-Pacific Worlds. 13th International Conference of Aquatic Invasive Species Avşar, D., Yeni Bir Skifomedüz(Rhopilema nomadica) ün Dağılımı ile İlgili Olarak Doğu Akdeniz in Fiziko-Kimyasal Özellikleri. Turkish Journal of Zoology, 23(2): Avşar, D., (Proje Yöneticisi). İSKEN-Sugözü Enerji Santralı Etki Alanı Deniz Ekolojisi İzleme Çalışması Projesi 2006 Yılı Kesin Raporu. Diğer katılımcı Araştırıcılar: Doç. Dr. Sevim POLAT, Yrd. Doç. Dr. Cem ÇEVİK, Yrd. Doç. Dr. Benin TOKLU, Dr. Hacer YELDAN, Arş. Gör. Mine Perçin OLGUNOĞLU, Arş. Gör. Deniz ERGÜDEN, Arş. Gör. O. Barış DERİCİ, Uzman Meltem MANAŞIRLI, Öğr. Gör. Mustafa ÇEKİÇ. Mart ADANA, 135s. Basusta, N., Basusta, A. G., Koc, H. T. et al Distribution of Lessepsian Fishes in the Turkish Mediterranean Coasts. Workshop on Lessepsian Migration. (20-21 Temmuz 2002). Gökçeada- Türkiye Başusta, N., Erdem, Ü., İskenderun Körfezi Balıkları Üzerine Bir Araştırma. Turkish Journal of Zoology, 24: Ben-tuvia, A., Red Sea Fishes Recently Found in the Mediterranean. Copeia: 2,

6 Ben-tuvia, A., Immigration of Fishes Through the Suez Canal. Fishery Bulletin. 76: Ben-tuvia, A., The Impact of the Lessepsian (Suez Canal) Fish Migration on the Eastern Mediterranean Ecosystem. In: Moraitou-Apostolopoulo, M., Kiortsis, V., (Eds.). Mediterranean Marine Ecosystem, Plenum Pres, New York, Ben-yami, M., Glaser, T., The Invasion of Saurida undosquamis (Richardson) into the Levant Basinan Example of Biological Effect of Interoceanic Canals. Fishery Bulletin, Vol. 72, No. 2, Castriota, L., ANDALORO, F., 2005.First Record of Lessepsian Fish Siganus luridus in the Tyrrhenian Sea. JMBA2 Biodiversity Records. Online Published. 21,11,2006. CIESM., Atlas of Exotic Fishes in the Mediterranean Cirik, Ş., Akçalı, B., Denizel Ortama Yabancı Türlerin Taşınıp Yerleşmesi: Biyolojik İşgalin Kontrolü, Hukuksal, Ekolojik ve Ekonomik Yönleri. Ege University Journal of Fisheries and Aquatic Sciences. 19, 3-4: Corsini, M., Margies, P., Kondilatos, G., Economidis, P. S., Lessepsian Migration of Fishes to the Aegan Sea : First Record of Tylersius spinosissimus(tetradontidae) from the Mediterranean, and Six More Fish Records from Rhodes. Cybium. 29(4): Corsini, M., Margies, P., Kondilatos, G., Economidis, P. S., Three New Exotic Fish Records from the SE Aegean Sea Greek Waters. Scientia Marina. ISSN : (2) : Çiçek, E., Avşar, D., Yeldan, H., Özütok, M., Babadıllimanı Koyu nda(mersin, Türkiye) Dip Trolü ile Avlanan Kemikli Balık Faunasının Genel Karakteristik Özellikleri. Ege Universtiy Journal of Fisheries and Aquatic Sciences. 21, 3-4: Doumenge, F., The Mediterranean Crises. Global Environment Information Centre (GEIC) (14 Kasım 1996, Tokyo, Japonya) EEA., State and Pressures of the Marine and Coastal Mediterranean Environment. European Environmental Agency. Copenhagen. ISBN: FISH BASE, Fish Data Base. 20,01,2007. Galıl, B. S., Zenetos, A., A Sea Change. Exotics in the Eastern Mediterranean. In: Leppäkoski E, Gollasch S and Olenin S (eds) Invasive Aquatic Species of Europe: Distribution, Impacts, and Management, Kluwer Academic Pub-lishers, Dordrecht, Golani, D., The Marine İchthyofauna of the Easren Levant History, İnventory, and Characterization. Israel Journal of Zoology. 42: Golani, D., Impact of Red Sea Fish Migrants Trough the Suez Canal on the Aquatic Environment of the Eastern Mediterranean. Yale F and S Bulletin Golani, D., The Gulf of Suez Ichthyofauna-Assemblage Pool for Lessepsian Migration into the Mediterranean. Israel Journal of Zoology. 45: Golani, D., Ben-tuvia, A., Characterization of Lessepsian (Suez Canal) Fish Migrants. Environmental Quality and Ecosystem Stability (Spanier, E., Steinberger, Y., Luria, M., eds.). 4-B: Gökoğlu, M., Bodur, T. and Kaya, Y., First record of the Red Sea bannerfish (Heniochus intermedius Steindachner, 1893) from the Mediterranean Sea. Israel Journal of Zoology, 49(4): Güneş, Ş., Karadeniz de Çevresel İşbirliği, 1992 Bükreş Sözleşmesi. ODTÜ Gelişme Dergisi. 28(3-4): Hoşsucu, H., Kınacıgil, T., Kara, A., Tosunoğlu, Z., Akyol, O., Ünal, V., Özekinci, U., Türkiye Balıkçılık Sektörü ve 2000 li Yıllarda Beklenen Gelişmeler. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi. 18(3-4) : Mater, S., Toğulga, M., Kaya, M., Lesepsiyen Balık Türlerinin Türkiye Denizlerinde Dağılımı ve Ekonomik Önemi. II. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi Bildirileri. (11-13 Eylül, Ankara). Biyologlar Derneği Mooney, H. A., Biotic Interactions and the Ecosystem Function of Biodiversity. Biodiversity Science and Development, Towards a New Partnership. CAB International. Cambridge University Press, UK Özütok, M., Avşar, D., Yumurtalık Koyu ndaki (Adana) Eksi Balıklarında (Leiognathus kluzingeri Steindachner, 1898) Üreme. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences. 27:

7 Rilov, G., Gasith, A., Benayahu, Y., Effect of an Exotic Prey on the Feeding Pattern of a Predatory Snail. Marine Environmental Research. 54: Taşkavak, E., Mater, S., Bilecenoğlu, M., Kızıldeniz Göçmeni Balıkların Doğu Akdeniz Kıyılarımızdaki (Mersin-Samandağ) Dağılımı ve Bölge Balıkçılığına Etkileri. III. Su Ürünleri Sempozyumu. (10-12 Haziran Erzurum/Türkiye) Whitehead, P.J. P., M. L. Bauchot, J.C. Hureau, J. Nielsen, E. Tortonese. [eds.] Fishes of the northeastern Atlantic and the Mediterranean. UNESCO, Paris, I: Whitehead, P.J. P., M.L. Bauchot, J.C. Hureau, J. Nielsen, E. Tortonese. [eds.] 1986a. Fishes of the northeastern Atlantic and the Mediterranean. UNESCO, Paris, II: Whitehead, P. J. P., M.L. Bauchot, J.C. Hureau, J. Nielsen, E. Tortonese. [eds.] 1986b. Fishes of the north-eastern Atlantic and the Mediterranean. UNESCO, Paris, III: