Peter D. Thomas. Gramsci Çağı. Felsefe - Hegemonya - Marksizm. İngilizceden çevirenler İlker Akçay-Ekrem Ekici. dipnot yayınları

Transkript

1 Peter D. Thomas Gramsci Çağı Felsefe - Hegemonya - Marksizm İngilizceden çevirenler İlker Akçay-Ekrem Ekici dipnot yayınları

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 13 BİRİNCİ BÖLÜM 'KAPİTALİ OKUMAK' UĞRAĞI 27 'Aklıma Sadece Gramsci Geliyor...' 27 'Kapital'i Kendi Uğrağında Okumak 34 'En son büyük Marksizm tartışması' 36 Althussercilik 37 Gramscicilik 39 Marksist Felsefe 41 Yeni bir praksis felsefesi 46 Yeni bir felsefe pratiği 47 Marksizm ve felsefe 49 Althuserci ve Gramscici Uğraklar 57 Gramsci'nin organik kavramları 59 Kalıcı bir hesaplaşma 65 Günümüzde Marksist felsefe 71 Felsefe, Hegemonya ve Devlet: 'Metafizik Olay' ve 'Felsefi Olgu' 73

3 İKİNCİ BÖLÜM ANTONİO GRAMSCİ'NİN ÇATIŞKILARI? 77 Tamamlanmamışlık ve Yeniden İnşa 77 Bir Kuramsal Alet Çantası mı? 83 'Gramsci: Hegemonya, Doğu-Batı Sorunu ve Strateji' = 3 89 Dolambaçlı Yollardan Gidilen Dolambaçlı Yollar 92 Hegemonyanın Ortaya Çıkışı 97...Ve Hegemonyanın Deformasyonu 100 Hegemonya'nın Baü'daki Üç Versiyonu 105 Siyasal Toplum + Sivil Toplum = Devlet 112 Croce'nin İzleri 118 Doğu ve Barı, Geçmiş ve Gelecek 120 Birleşik Cephenin Çatışkıları 122 Kautsky'nin Hayaleti 125 Labirent İçindeki Labirent mi? 129 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 'BİR MUAMMANIN İÇİNDE ESRARA BÜRÜNMÜŞ BİR BİLMECE'? HAPİSHANE DEFTERLERÎ'NİN YAZINSAL BİÇİMİ ÜZERİNE 135 Geçmişin İzleri 138 'Hegemonya momentinin gelişigüzel ve mekanik bir biçimde vücuda getirilişi' 140 Dolambaçlı yollar stratejisi 143 Devlet, bütüncül devlet, siyasal toplum 145 Temel ve üstyapı, üstyapılar ve ideolojiler 148

4 Şifreli Dil 157 Hades'in başlığı? 159 'm. 'den 'praksis felsefesi'ne 161 Hiyeroglifler 166 Sonsuza dek 167 Çalışmanın Üç Aşaması 171 Birinci aşama 171 İkinci aşama 172 Üçüncü aşama 174 Tamamlanmamışlık: Devam Eden Bir Çalışma 175 Parçalardan oluşan filoloji 176 Felsefe-karşıtı bir roman 181 Bitmemiş Bir Diyalog 185 Eğitimcinin eğitimi 186 Zorunlu tamamlanmamışlık 188 Bir Ariadne İpi 190 Ön filoloji 190 Farklı özellikler gösteren zamansallıklar 192 Modern bir klasik 193 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM PASİF DEVRİME KARŞI 195 'Bütüncül Devlet' 200 Uzun On Dokuzuncu Yüzyıl 206 Sivil Toplumun Doğuşu 208 Pasif Devrim 210 Mevzi Savaşı 214 'Mevzi Savaşı'na Karşı 'Manevra Savaşı' 216 Pasif Devrimin İki Biçimi 217 Süreye Karşı Tarihsel Çağdönümü 219

5 Otorite Krizi 221 Pasif Devrim Olarak Modernité 223 BEŞİNCİ BÖLÜM SİVİL VE SİYASAL HEGEMONYA 227 Zor'a Karşı Rıza 229 'Siyasal önderlik, tahakkümün bir veçhesi haline gelmektedir' İkili perspektif 235 Devlete Karşı Sivil Toplum 238 Üstyapısal 'düzeyler' 241 'Notlarda kullanıldığı biçimiyle sivil toplum kavramı...' 245 Sivil toplumun 'hakikati' olarak devlet 248 Bütüncül devletin 'tikelliği' 254 Devletin 'gizi' olarak sivil toplum 258 Siyasal toplum 'veya' devlet? 263 Bütüncül devletin 'özellikleri' 269 Hegemonyanın 'konumu' 273 ALTINCI BÖLÜM 'HEGEMONYANIN GERÇEKLEŞMESİ' 277 Batı'ya Karşı Doğu 278 Zayıflık olarak tahakküm 280 'Azgelişmiş' Batı 281 Batı'nın yok-merkezi 282 Doğu ile Batı'nın çatışkıları 285 Uluslararası kapitalist devlet biçimi 297 Devletin farklı zamansallıkları 303 Burjuva Hegemonyası ve Proleter Hegemonya 306 Kapsayıcı bir toplumsal iktidar projesi mi? 308 Hegemonik aygıt: sınıf iktidarına içkin siyasal iktidar 312 Hangi Lenin? 317

6 Hegemonyanın yaşama geçirilmesi 323 NEP 326 Gramsci'nin NEP'i 329 NEP-birleşik cephesivil ve siyasal hegemonya 330 Birleşik Cephenin Edimselliği 333 YEDİNCİ BÖLÜM TRAKSİS FELSEFESİ, MUTLAK 'TARİHSİCİLİKTİR'" 337 'Mutlak "Tarihsicilik"' 338 Tarih ve tarihyazımı teorisi 341 Modern tarihsiciliğin popüler yönü 343 İki Eleştiri: Likidasyon ve Sulandırma 346 Gramsci kontra Buharin [...] ve Diamat 347 Bir anti-croce 353 Post-Marksizm "avant la lettre" 359 Özgürlük tarihi 362 Diyalektik reformu mu, diyalektiğin yıkımı mı? 365 Croce'nin mutlak tarihsiciliği 369 Gramsci'nin mutlak tarihsiciliği: bir ilk yaklaşım 372 Spekülasyon 376 Bir hegemonya momenti olarak spekülatif felsefe 379 İdeoloji ya da Felsefe 382 Şimdiki zamanın çağdaş zaman olmayışı 387 Bir 'özsel kısım 'ın olanaksızlığı 392 Felsefe ya da tarih ya da siyaset 398 Belirli bir pratik yaşamın 'katarsisi' olarak praksis felsefesi 401 Bir Praksis Felsefesine Doğru 406 'Praksis felsefesi mutlak 'tarihsicilik'tir Tarihsel materyalizm 410 'Dış dünyanın sözde nesnelliği' 412

7 SEKİZİNCİ BÖLÜM 'MUTLAK SEKÜLERLEŞME VE DÜŞÜNCENİN DÜNYEVİLİĞİ' 419 Althusserci Bilim 423 Praksis felsefesinin özü 429 Croce'nin gölgesinde 430 'Bilim de bir üstyapıdır' 431 İçkinliğin İzleri 434 Mutlak içkinliğin diesseitigkeit'ı: teori 439 Gramsci: Dilbilimci 441 Tarih, metafor, hegemonya 443 Miras Olarak Aufhebung: olumsuzluma ve varsayım 445 Nominalizm versus filoloji 447 'Düşüncenin bütünüyle özerk ve bağımsız yapısı' 454 İçkinlik felsefelerinin yeraltı akıntısı 456 Neden İçkinlik? 459 'Mutlak içkinlik' 464 İçkinlik felsefelerinin 'aşkınlığı' 467 Gramsci: İktisatçı 468 'Spekülatif içkinlik ve tarihsel ve gerçekçi içkinlik' 471 'Belirleyici piyasa' 476 'Piyasanın belirleyiciliği'nin 'eğilim yasaları': 'güç ilişkileri'nin 'filoloji'si 478 Marksizmin üç kaynağı ya da 'tarihsel süreç halen hareket halinde mi?' Praksis felsefesinin 'birleştirici sentetik momenti' olarak içkinlik 483 İçkinlik = Teori 487 'Pratiği daha tutarlı kılmak' 489

8 Yalnızca 'formel' tutarlılık farkı 490 Mantıksal tutarlılık 493 Tutarlılık ve eylemde bulunma kapasitesi 495 Una persona coerente 496 Senso comune'nün tutarsızlığı 498 Platoncu anti-platonculuk 501 Teori ile Pratiğin Özdeşliği 508 DOKUZUNCU BÖLÜM 'TARİHİN MUTLAK BİR HÜMANİZMİ' 513 Hümanist İhtilaf 515 Öznenin geri dönüşü mü? 518 Hümanizm ile tarihsiciliğin birliği 520 Bir 'tarihsel olarak belirlenmiş toplumsal ilişkiler bütünü' 523 Özne mi, Persona mı? 527 Gramsci'de 'kişi' 529 Hümanizm, Hegemonya ve Aydınlar 538 Marksizm ve aydınlar 540 İtalyan aydınlarının bir sosyolojisi 542 Aydınlar ve bütüncül devlet 546 Aydınların işlevi 549 Organik ve Geleneksel Aydınlar 551 Yeni güçlere uyum sağlamanın güçlü bir mekanizması 554 Rönesans Hümanizmi 558 'Rönesans' versus 'Reformasyon' 560 Neo-Hümanizm 562 Philosophos ya da Politicus 563 Demokrat filozof 567 Demokrat filozof ve senso comune 569 Rüzgar harpı olarak demokrat filozof. 572 Kolektivite olarak demokrat filozof. 574

9 'Modern Prens' ve 'Felsefi Olgu' Olarak Proleter Hegemonya Aygıtı 575 SONUÇ MARKSİZM VE FELSEFE: BUGÜN 579 KAYNAKÇA 595

10 ÖNSÖZ Antonio Gramsci'nin Hapishane Defterleri, günümüzde yirminci yüzyıl toplum kuramının bir klasiği olarak kabul ediliyor. 1920'lerin sonlanyla 1930'ların başlarında bir hapishane hücresinin son derece güç koşullarmda yazılan defterler, ancak II. Dünya Savaşı'nm ardından tematik bir basımda yayınlanabildiler. Gramsci'nin düşüncesi, İtalya'da 1950'lerde ve 1960'larda İtalyan Komünist Partisi öncülüğünde popülerleşti; 1960'lardan itibarense uluslararası alanda yayıldı. Valantino Gerratana tarafından yayma hazırlanmış olan Quaderni del carcere'nin eleştirel basımının 1975'te yayınlanması, Gramsci'yi konu alan bilimsel araştırmalar için bir dönüm noktası olmuştur. Bu gelişme, Gramsci'nin 'zorunlu olarak tamamlanmamış' hapishane projesinin ilk defa derinlemesine bir metinsel çözümlemesinin yapılabilmesine fırsat vermiştir. Gramsci'nin çalışması günümüzde tarih, toplumbilim, antropoloji, edebiyat incelemeleri, uluslararası ilişkiler ve siyasal kuram gibi çok çeşitli alanlarda önemli bir referans noktası oluşturuyor. Bu popülerlik ve yayılma, Marksist gelenekten gelen diğer yazarların aynı dönemde yaşadıkları göreli ihmal edilmişlik hatırlandığında, çok daha dikkate değerdir.