Kısım 10. Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler

Transkript

1 Kısım 10. Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler İstanbul için Kentsel Yapının ve Binaların Hasar Görebilirlik Analizi Kentsel Yapının ve Binaların Hasar Görebilirliği ile Deprem Afetinin Yaratacağı Zararın Nedensel İlişkisi Istanbul da olacak bir depremle hasar görebilir durumdaki binalar ve kentsel yapı, sadece binalarda yıkımlara ve doğrudan can kayıplarına değil, ikincil felaketler olarakta tanımlanan, acil müdahale operasyonlarının gecikmesine de neden olacaktır. Ciddi boyutta hasar görecek olan alanlar, aşağıdaki kriterlere göre belirlenmiştir: - Kuvvetli Yer Hareketinden Etkilenmesi Tahmin Edilen Alan: Marmara Denizi sahil kesimi ile Adalar, Kuzey Anadolu fayına yakın olmalarından dolayı tehlikeli alanlardır; - Binalarda Yüksek Hasar Beklenen Alan: Kuvvetli yer hareketinden etkilenecek alanlarda (gecekondu ve düzensiz gelişmiş konut alanları) sismik dayanırlı yapıların yetersizliği - Güvenli Tahliye Yolunun Yetersizliği: Uygun genişlikte tahliye yollarının yetersizlği; - Güvenli Tahliye Alanının Yetersizliği: Artçı depremlerden korunmak amacıyla kullanılan güvenli tahliye alanları için, parkların ve açık alanların yetersizliği ve sınırlı olması; - Acil Durum Araçları için Sokakların Yetersizliği: Uygun olmayan genişlikteki dar yolların yoğunlaştığı alanlara ulaşılamayacak ve kurtarma, yangınla mücadele, ilkyardım, acil tıbbi bakım ve acil yiyecek/içecek arzına yönelik acil müdahale operasyonları yapılamayacaktır; - Acil Müdahale Kaynaklarının Yetersizlği: Kurtarma, yangınla mücadele, ilkyardım, acil tıbbi bakım ve acil ihtiyaçların arzına yönelik operasyonlar için merkezlerin ve insan gücünün yetersizliği; - Hasar Görebilir Altyapı Sistemi: Halk (ciddi hasarı olmayan binalarda yaşayanlar) altyapı hizmetleri olmadan hayatta kalamaz; Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-1

2 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - İkincil Felakete Neden Olabilecek Tehlikeli Alanlar: Tehlikeli tesislerin (yanıcı ve parlayıcı tesisler) yoğunlaştığı alanlar ile sıvılaşma potansiyeli olan alanlarda, tehlikeli maddeler, doğalgaz ve elektrik hatları yangınlara ve patlamalara neden olacaktır; - Ön Hasara İlişkin Güvenilir Bilgi Toplama Sistemindeki Eksiklikler: Güvenilir bilgi olmadan sınırlı miktardaki acil müdahale kaynakları uygun bir şekilde temin edilemez ve dağıtılamaz, ki eğer birde düzensiz biçimde hareket geçilirse bu sonuçlar, ağır hasarlı alanlarda daha ciddi can kayıplarını ve ikincil felaketleri doğurur. Aşağıda gösterilen akış şeması, afet hasarları ile hasar görebilirlik arasındaki nedensel ilişkiyi ve Kentsel Afet Önleme Planının formüle edilmesi gerekliliğini betimlemektedir. Altyapı: Şebekede/ Tesislerde sismik dayanırlığın yetersizliği Mahalli Park/Açık Alan: tahliye L için için alan yetersizliği Boru ve kablo hasarları Depremzedeler için Yetersiz güvenli alan Depremzedelere/hizme t Gruplarına yetersiz altyapı hizmeti Dempremzedelerin Kurtulması için zor koşullar Yığma Yapı: Yetersiz Sismik daya nırlığın yetersizliği Gecekondu: Yapım tekniğinden Tekniğinden yoksun Düzensiz: Bina kodlarına aykır AğırOrta//Hafif Hasarlı Bina Building Ölü/Ağır Yaralı sayısında artış Düzensiz müdahaleden Dolayı hasarlı binaların altında ölme sıkışma Kentsel Gelişimin Kontrolü: Bina Kodlarına aykırı ve İzinsiz gelişim Mahalli Yol Ağı: Iacil durum araçlarının geçişini zorlayan Dar yollar Acil durum araçların Araçlarının opera Syonlarında sorunlar Artan Can Kayıpları Acil Ulaşım Sistemi: acil Ulaşım sistemin oluşturulmama sı Enkaz ve özel ara operasyonları engelleyecek Sınırlı acil müdahale operasyo (Kurtarma/yangınla mücadele Tbbi bakım/ Acil ihtiyaçlar /vs) Acil durum ekipleri: yetersizliği Kapasite/merkez Yetesiz/geciken Acil operasyonlar Doğal gaz boruları: lgüvenlik yetersizliği Elektrik Hatları: yetersizliği lgüvenlik Yangın/patlamalar Aynı zamanda İkincil felaketlerin Oluşumu Tehlikeli Stoklar: Kontrol/izleme Sisteminin yetersizliği 10-2

3 Şekil Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kentsel Yapının ve Binaların Hasar Görebilirliği ile Deprem Afetinin Yaratacağı Zararın Nedensel İlişkisi Kentsel Yapı ve Binaların Hasar Görebilirlik Analizi Aşağıdaki çalışma, Afet hasarlarının azaltılması amacıyla, hasar görebilir binaların ve kent yapısının güçlendirilmesinde alınacak önlemleri formule etmek için önerilmektedir. Çalışmada hasar görebilirlik faktörü, bina ve kentsel yapı olmak üzere iki ana başlık altında incelenmiştir. İleride yapılacak olan kentsel yapının iyileştirilmesi ve yeniden gelişimi/dönüşümü çalışmalarına altlık olması için, arazi elde edilebilirlik analizleri eklenmiştir. Alınması gereken önlemler şunlardır: Hasar Görebilir: Binalar / Kentsel Yapı Hasar Görebilirliği Düşük: Binalar / Kentsel Yapı Mevcut: Kentsel Yapının İyileştirilmesi için Gereken Arazi Mevcut Değil: Kentsel Yapının İyileştirilmesi için Gereken Arazi Binaların/Kentsel Yapının İyileştirileceği Alan Kentsel Dönüşüm Alanı Binaların İyileştirileceği Alan Binaların İyileştirileceği Alan Hasar görebilirlik çalışması, İstanbul un istatistiksel açıdan birimi olan 642 mahalle esas alınarak yapılmıştır. 3 ana başlık altında yapılmış olan 8 analitik analiz aşağıdaki gibidir: 1) Mevcut Yapıların Hasar Görebilirliği: - Hesaplanan Bina Hasarları: JICA Mikrobölgeleme Çalışması nın sonuçları (mahallelere göre hesaplanmış olan ağır ve orta hasarlı bina oranı) kullanılmıştır. Hesaplanmış olan bina hasarları, mahallelere göre yapılmış olan yer hareketi (hesaplanan deprem senaryoları/ zemin durumu/ vs.) ve bina durumu (hasar fonksiyonuna göre) ile ilgili kompleks analizlerin sonuçlarından biridir. - Bina/Kentsel Yenilenme Eğilimi: 2000 Bina Sayım Sonuçları (yapım yılı verisi) ile IBB 1/50000 ölçekli Nazım Plan-Kronolojik Kentsel Gelişim Haritası, 2) Mevcut Kentsel Yapının Hasar Görebilirliği: - Kentsel Gelişim Tipine göre Aşırı Yüksek Taban/Kat Kullanımı: 2000 Bina Sayım Sonuçları (parsel büyüklüğü, bina taban alanı ve kat adetleri verisi), Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-3

4 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - Kentsel Alanın Yol Yoğunluğu (m/ha): JICA Çalışması nın, CBS ulaşım ağı veritabanı, güncellenmiş CBS Mahalle Haritası ve CBS bina/yapılanmış/kentleşmiş alan verisi, - Dar Yolların Oranı: JICA Çalışma Ekibi tarafından hazırlanan, CBS ulaşım ağı veritabanı-yol genişlikleri verisi ve CBS Mahalle Haritası, - Tahliye Alanlarının Sağlanması için Park ve Açık Alanların Elde Edilebilirliği: Istanbul için yapılmış olan, park/açık alan elde edilebilirliği çalışmasının (IBB Harita Müdürlüğü tarafından desteklenen Istanbul Teknik Üniversitesi ne ait bir çalışma) listesi - Stratejik iyileştirme önlemlerinin ölçüsü için karar noktası: Kompleks faktör olan deprem ve binaların hasar görebilirliği (mahallelere göre ağır/orta hasarlı bina oranı %10 un altında) 3) Kentsel Yapının İyileştirilmesi için Arazi Elde Edilebilirliği - Kentleşmiş alan içindeki Yapılanmış Alan Oranı: 2000 Bina Sayım sonuçları (parsel verisi) ve JICA Çalışması ile hazırlanmış olan CBS bina/yapılaşmış/kentleşmiş alan verisi - Yapılaşmış Alanın Ortalama Net Taban Alanı Katsayısı (TAKS): 2000 Bina Sayım sonuçları (parsel verisi ve taban alanı verisi) 10-4

5 Şekil Kentsel Yapının ve Binaların Hasar Görebilirliği Analizinin Akış Şeması Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-5

6 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kentsel Yapının ve Binaların Hasar Görebilirliği Analizinin Akış Şeması 10-6

7 Hesaplanan Bina Hasarları JICA Mikrobölgeleme Çalışması nda, deprem senaryolarının herbiri için, bina hasar oranları hesaplanmış ve bu senaryolardan en kötüsü olan Senaryo Depremi-C, bina hasar görebilirlik analizlerinde kullanılmıştır. Her mahallede hesaplanan ağır ve orta hasarlı binaların oranı, bina yapısının hasar görebilirliği açısından sınıflandırılmış ve değerlendirilmiştir. Bu bilgi bize, gelecekte teknik, finansal ve vergi tedbirleri açısından uygun kamu desteğiyle sismik dayanırlı güçlendirmelerin yapılacağı binaları göstermektedir. Ağır ve orta hasarlı bina oranı baz alınarak Mahallelerin hasar durumu,, aşağıdakilere göre değerlendirilebilir: 1) %40 ın üstü (toplam içinde %63 ün üstünde): felaket hasarlı mahalle, 2) %30 ila 39 (toplam içinde %52 ila 68): ağır hasarlı mahalle, 3) %10 ila 29 (toplam içinde %26 ila 58): orta hasarlı mahalle Analizlerde, mahalledeki ağır ve orta hasarlı binaların payı %10 ve altı ise, bu mahalleler hasar görebilir bina yapısına sahip olmayan mahalleler olarak değerlendirilmiştir. Tablo Mahallelere göre Hesaplanan Bina Hasarları: Senaryo Depremi-C Ağır ve Orta Hasarlı Binaların Toplamı Ağır Hasarlı Orta Hasarlı Hafif Hasarlı Toplam Hasarlı Bina Hasar Durumu % 50 nin üstü %33-41 %18 23 %18-22 %74-80 %45 50 %24-31 %17 23 %20-28 %66-76 %40 45 %20-27 %17 22 %21-28 %63-73 %35 40 %17-22 %15 22 %22-29 %58-68 %30 35 %14-18 %14 18 %21-29 %52-63 %25 30 %12-16 %13 16 %21-29 %47-58 %20 25 %8-12 %11 15 %20-28 %41-53 %15 20 %6-9 %8 12 %19-26 %34-46 Felaket Hasarlı Mahalle Ağır Hasarlı Mahalle Orta Hasarlı Mahalle Hasarlı Bina Yapısı %10 15 %3-7 %6 9 %16-24 %26-38 %5 10 %2-4 %3 6 %11-20 %16-30 %0 5 %0-2 %0 3 %3-15 %4-20 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-7

8 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Bina hasar görebilirlik analizlerinin sonuçları şunlardır: 1) Felaket Hasarlı Mahalle: 54 mahalle (toplamın %8 i) Avrupa Yakası nda Tarihi Yarımada, Marmara Sahili/İç Kısımları ve Adalar da bulunmaktadır. 2) Ağır Hasarlı Mahalle: 105 mahalle (toplamın %16 sı) Boğaz ın kuzey kesimleri hariç geniş bir alana dağılmaktadır 3) Orta Hasarlı Mahalle: 298 mahalle (toplamın %46) Çatalca ve Adalar hariç hemen hemen tüm ilçelere (bu iki ilçedeki yapılanmış tüm mahalleler Felaket veya Ağır hasarlı mahalleler olarak değerlendirilmiştir) dağılmaktadır. Hasar görebilir bina yapısına sahip 457 mahalle, Çalışma Alanı içindeki 642 mahallenin %71 ine denk gelmektedir. Hasar görebilir olarak değerlendirilen mahalleler; Tarihi Yarımada (143 mahalle, alanın %97 si), Avrupa Yakası Marmara Sahil Kesimleri (52 mahalle, alanın %98 i), Avrupa Yakası İç Kısımları (52 mahalle, alanın %98 i), Asya Yakası Marmara Sahili ve Adalar da (105 mahalle, alanın %88 i) yoğunlaşmaktadır. 10-8

9 Alan Tarihi Yarımad Avrupa Yakası: Marmara sahili Avrupa Yakası: Boğaz Avrupa Yakası: İç Kısımlar Tablo İlçe Mahallelere göre Bina Hasargörebilirliği ve Bina Hasar Durumları Mahalle Sayısı Kod İsim Felaket Hasarlı Ağır Hasarlı Orta Hasarlı HasarGörebilir Mahalle Mahalle % Mahalle % Mahalle % Mahalle % 12 EMINÖNÜ FATİH BEYOĞLU Ara-Toplam ZEYTİNBURNU BAKIRKÖY CÜNGÖREN BAHÇELİEVLER AVCILAR Ara-Toplam BESİKTAŞ KAĞITANE ŞİŞLİ SARIYER Ara-Toplam EYÜP GAZİOSMANPAŞA BAYRAMPAŞA ESENLER BAĞCILAR KÜÇÜKÇEKMECE Ara-Toplam Avrupa YakasıToplam/Ortalama ADALAR KADIKÖY MALTEPE KARTAL PENDİK Asya Yakası: Marmara sahili Asya: yakası Boğaz 28 TUZLA Ara-Toplam ÜSKÜDAR BEYKOZ ÜMRANİYE Ara-Toplam Asya YakasıToplam/Ortalama BÜYÜKÇEKMECE ÇATALCA IBB nin dışında kalan 904 SİLİVRİ Ara-Toplam Toplam Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-9

10 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil Ağır/Orta Hasarlı Bina Oranı Şekil Ağır/Orta Hasarlı Bina Oranı 10-10

11 Bina/Kentsel Yenilenme Eğilimleri Her mahalledeki binaların yeniden yapılanma aktiviteleriyle ilgili geçmiş eğilimler, modern toplumun ihtiyaçlarına uyarlanmış, sosyo-ekonomik aktivitelerin arttığını gösterir. Aynı zamanda, bu eğilimler her mahallede iyileştirilerek daha iyi bir yapıya kavuşmuş olan; yapıları, yolları ve altyapıyı yani, kentsel yenilenme sürecini göstermektedir. Analizlerde, IBB nin yapmış olduğu 1/50000 Nazım Plan (Master Plan) daki Kronolojik Kentsel Gelişim Haritası ile 2000 Bina Sayım sonuçları bina yapım yılı verisi çakıştırılarak, son otuz yıl içinde her mahalledeki binaların yeniden inşa edilmeleri ve kentsel yenilenme süreci gösterilmiştir. Fakat, mevcut kentleşmiş mahallelerin büyük bir bölümü, kentleşmenin gelişme ila olgunluk dönemi olarak ta sınıflandırıldığı 1970 yılından sonra gelişmiştir. Bu mahallelerin verisinin sınırlı olmasından dolayı, binaların yeniden yapılanma ve kentsel yenilenme eğilimi değerlendirilememiştir. Çalışmada, son otuz yıldaki, binaların yeniden yapılanması ve kentsel yenilenme durumu 3 kategoride değerlendirilmiştir: - Kentsel Yenilenmesi Düşük ve Gecikmiş olan Mahalle: binaların yarısından fazlası yenilenmemiştir; - Kentsel Yenilenmenin Orta Olduğu Mahalle: binaların %50 ila 75 i yenilenmiştir; - Kentsel Yenilenmenin Yüksek Olduğu Mahalle: binaların %75 i bu dönemde yenilenmiştir. İstanbul Boğazı, Tarihi Yarımada ve çevresi, 20. y.y.dan önce geliştiğinden, Türk Hükümeti ve UNESCO tarafından dünya mirası alanları olarak, arkeolojik ve tarihi koruma alanı olarak belirlenmişlerdir. Belirlenmiş olan alanların büyük bir bölümü, kültür varlıkları yönetmeliğine bağlı olarak korunan, geleneksel kentsel yapı ve dar sokaklardan oluşmaktadır. Diğer taraftan, bu yapılar beklenen deprem hareketine dayanırlı olmadığından, bu alanlardaki binalar ağır hasar görecektir. Tarihi-kentsel koruma alanları ulusal koruma politikası aşağıda belirtilen bakış açısıyla tekrar gözden geçirilmelidir: - Deprem riskine bağlı olarak halka güvenli çevre yaratmak, - Mevcut güçsüz yapıların güçlendirilmesi için özel sektör ün yeniden yapılanma çalışmalarını teknik, mali ve vergilendirme ölçütleri ile desteklemek, ve - Bölgede yaşayanlar için güvenli ulaşım ağını sağlamak. Mevcut geleneksel sokak yapısı tahliye yolu ve acil müdahale araçlarının operasyon yolu olarak kullanılamaz (bu alanlar izole olacak yani ulaşılamayacaktır.), Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-11

12 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - Tarihi ve kentsel sit alanları için destekleyici ölçütleri olmayan katı koruma sistemi, kenar mahalleler ve hayalet semtler yaratmaktadır. Mevcut dar sokaklar, bölgede, binaların bireysel-yeniden yapılanma eğilimi ile yenilenme girişimini engellemekte ve modern toplumun ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. Tablo Mahallelere göre Binaların Durumu ve Bina ve Kentsel Yenilenme Eğilimi Alan Tarihi Yarımad Avrupa Yakası: Marmara sahili Avrupa Yakası: Boğaz Avrupa Yakası: İç Kısımlar İlçe Düşük Yenilenme Hızı %50 den az Orta Yenilenme Hızı % 50 ila 75 Yüksek Yenilenme Hizı %75 üstü Yeni Kentleşmiş Mahalle İlçe Toplamında Kod İsim Mahalle Alan (ha) Mahalle Alan (ha) Mahalle Alan (ha) Mahalle Alan (ha) Mahalle Alan (ha) 12 EMINÖNÜ FATİH ,045 7 BEYOĞLU Ara Toplam 77 1, , ZEYTİNBURNU ,149 4 BAKIRKÖY 4 1, , CÜNGÖREN BAHÇELİEVLER , ,661 2 AVCILAR , ,861 Ara Toplam 5 1, , , , ,340 8 BESİKTAŞ , KAĞITANE , ŞİŞLİ , , SARIYER , , ,774 Ara Toplam , , , , EYÜP , , GAZİOSMANPAŞA , , BAYRAMPAŞA ESENLER , ,890 5 BAĞCILAR , , KÜÇÜKÇEKMECE , ,173 Ara Toplam , , , ,942 Avrupa YakasıToplam/Ortalama 100 3, , , , ,214 Asya Yakası: Marmara sahili IBB nin dışı 1 ADALAR , KADIKÖY , , , MALTEPE , , , KARTAL , , PENDİK , , TUZLA , ,998 Ara Toplam , , , ÜSKÜDAR , , ,783 6 BEYKOZ 8 1, , , ÜMRANİYE , ,561 Ara Toplam 12 1, , , , ,500 Asya YakasıToplam/Ortalama 16 2, , , , ,121 IBB Toplam 116 5, , , , ,335 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi 10-12

13 Şekil Bina ve Kentsel Yenilenme Eğilimi Şekil Bina ve Kentsel Yenilenme Eğilimi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-13

14 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Aşırı Yoğun Arazi ve Bina Kullanımı: Katı Kentsel Arazi Kullanım Aşırı yoğun arazi kullanımı aşağıdaki deprem afeti hasarlarının oluşumunu ve artmasını sağlayacaktır: - Yıkılan Binaların Tahliye Yolunu Kapatması Can Kayıplarının Artması: kat alanı kat sayısının (KAKS) yüksek olması durumunda, - Yıkılan Binaların Tahliye Yolunu Kapatması Acil Müdahale Araçlarının Operasyonunu Etkilemesi: kat alanı kat sayısının (KAKS) yüksek olması durumunda, ve Oturanlar için güvenli Tahliye Alanlarının Yetersizliği - Can Kayıplarının Artması: uygun büyüklükte kamuya ve özele ait açık alanların olmadığı, orta ve yüksek-katlı binaların yoğunlaştığı durumlarda. Arazi kullanımının değerlendirilmesi analizinde, kat alan kat sayısı (KAKS) ve bina taban alanı katsayısı (TAKS) kullanılmıştır. Net Kat Alanı Kat Sayısı (KAKS) JICA Çalışma Ekibi tarafından, 2000 Bina Sayım sonuçlarındaki bina taban alanı, kat sayısı ve parsel büyüklüğü verisinin kullanılmasıyla bulunan, toplam kat alanı verisine göre hesaplanmıştır. Taban Alanı Kat Sayısı (TAKS) ta, JICA Çalışma Ekibi tarafından, 2000 Bina Sayım Sonuçlarında yer alan, bina taban alanı ve parsel alanı verilerinin kullanılmasıyla hesaplanmıştır. Aşırı yoğun arazi kullanımı, aşağıda belirtilen bina ve konut tiplerine göre değerlendirilmiştir: Taban Alanı Katsayısı (TAKS) Konut Tipine göre Kat Alanı Kat Sayısı (KAKS) (%) Çok katlı Konut Bitişik Nizam Ayrık Nizam 500 ün üstü ün üstü %90 üstü 5: Aşırı Yüksek Arazi Kullanım :Yüksek Arazi Kullanım ün üstü : Orta Yüksek Arazi Kullanım : Daha İyi Arazi Kullanım 1: : İyi Arazi Kullanım : Kaynak: JICA Çalışma Ekibi

15 Veriye ve özelliklerine göre, aşırı yoğun arazi kullanıma sahip mahalleler aşağıda belirlenmiştir: - Aşırı yoğun arazi kullanımı: 102 mahalle (toplamın %16 sı) ve yaklaşık 2,000 ha (kentleşmiş alanın %4 ü), Avrupa yakası nda Tarihi Yarımada da, Marmara Kıyı Kesimi ve Boğaz ve Asya Yakası nda Üsküdar da yoğunlaşmaktadır. - Yoğun arazi kullanımı: 119 mahalle (toplamın %19 u) ve yaklaşık 4,300 ha (kentleşmiş alanın %8 i), Avrupa Yakası nda Avcılar ve Sarıyer hariç hemen hemen tüm ilçelerde, Asya Yakası nda ise Kadıköy ve Üsküdar ilçelerinde yoğunlaşmaktadır. - Orta yoğunlukta arazi kullanımı: 120 mahalle (toplamın %19 u) ve yaklaşık 9,700 ha (kentleşmiş alanın 19% u), Bakırköy, Adalar, Kartal, Tuzla ve Çatalca hariç tüm ilçelere yayılmaktadır. Afet hasarlarının azaltılması konusunda dikkat edilmesi gereken en önemli üç ilçe, Tarihi Yarımada da yer almaktadır. Kentleşmiş alanın %36, %37, ve %13 olduğu ilçeler, aşırı yoğun, yoğun ve orta yoğunlukta olarak sınıflandırılmaktadır. Avrupa Yakası Kıyı Kesiminde yer alan, kentleşmiş alanları %7, %13 ve %19 olan ve sırasıyla aşırı yoğun, yoğun ve orta yoğunlukta olarak sınıflandırılan beş ilçede, ciddi kentsel arazi kullanım sorunları bulunmaktadır. Avrupa Yakası Boğaz kesimi nde, kentleşmiş alanları %12, %10 ve %20 olan sırasıyla aşırı yoğun, yoğun ve orta yoğunlukta olarak sınıflandırılan dört ilçe bulunmaktadır. Avrupa Yakası iç kısımlarında, kentleşmiş alanları, yoğun ve orta yoğunlukta olarak sınıflandırılan ve kentleşmiş alanı sırasıyla %16 ve %37 olan altı ilçe bulunmaktadır. Asya Yakası Sahil Kesimi nde aşırı yüksek arazi kullanıma sahip ilçe bulunmamakta fakat sınırlıda olsa yoğun ve orta yoğunlukta arazi kullanıma sahip 6 ilçe bulunmaktadır. Asya Yakası Boğaz Kesimi nde yer alan üç ilçenin hemen hemen tümünde, ciddi bir kentsel arazi kullanım sorunu bulunmamakta fakat Üsküdar ın bir kısmı, aşırı yoğun, yoğun olarak sınıflandırılan kentsel arazi kullanıma sahiptir. İBB sınırlarının dışında yer alan üç ilçede ise ciddi kentsel arazi kullanım sorunları bulunmamaktadır. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-15

16 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Alan Tablo Aşırı Yoğun Arazi Kullanım Durumu İlçe İlçe Alanı (ha) Aşırı Yoğun Yoğun Orta Yoğunlukta Yoğun Arazi Kullanıma sahiptoplam Mahalle No Diğer Mahalleler Kod İsim Toplam Kentsel Alan Mahalle Sayısı Kentsel Alan(ha) Mahalle Sayısı Kentsel Alan(ha) Mahalle Sayısı Kentsel Alan(ha) Mahalle Sayısı Payı (%) Kentsel Alan(ha) Payı (%) İyi Mahalle Daha iyir Mahalle Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara Sahili Avrupa : Boğaz Avrupa: İç Kısımlar 12 EMINÖNÜ FATİH 1, BEYOĞLU Ara Toplam 2,443 2, , ZEYTİNBURNU 1, BAKIRKÖY 2,951 1, CÜNGÖREN BAHÇELİEVLER 1,661 1, AVCILAR 3,861 1, Ara Toplam 10,340 6, , , BESİKTAŞ 1,811 1, KAĞITANE 1,443 1, , ŞİŞLİ 3,543 1, , SARIYER 2,774 2, Ara Toplam 9,570 6, , , EYÜP 5,050 1, GAZİOSMANPAŞA 5,676 2, , , BAYRAMPAŞA ESENLER 3,890 1, BAĞCILAR 2,194 1, , KÜÇÜKÇEKMECE 12,173 4, , , Ara Toplam 29,942 11, , , , Avrupa Yakası: Toplam/Ortalama 52,295 26, , , , , ADALAR 1, KADIKÖY 4,128 3, MALTEPE 5,530 2, KARTAL 3,135 2, PENDİK 4,731 3, TUZLA 4,998 1, Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz Ara Toplam 23,621 14, ÜSKÜDAR 3,783 3, BEYKOZ 4,156 2, ÜMRANİYE 4,561 3, Ara Toplam 12,500 9, , , Asya Yakası Toplam/Ortalama 36,121 23, , , BÜYÜKÇEKMECE 1, ÇATALCA 5, SİLİVRİ 3, IBB dışı Ara Toplam 10,565 1, Toplam 98,981 51, , , , , Kaynak: JICA Çalışma Ekibi 10-16

17 Şekil Mahallelere göre Arazi ve Bina Kullanım Durumu Şekil Mahallelere göre Arazi ve Bina Kullanım Durumu Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-17

18 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Kentleşmiş Alan İçindeki Yol Yoğunluğu (m/ha) (1) İstanbul daki Mevcut Ulaşım Ağı ve Yapısı İstanbul da, bölgesel ana yol (otoyollar) ağı iyi gelişmiştir. Bu yollar, son yirmi yıl içinde oluşmuş ve ana ulaşım ağı yapısını desteklemektedir. Diğer taraftan, kentsel arterden, toplayıcı yoldan ve sokaklardan oluşan hiyerarşik kentsel ulaşım ağı sistemi iyi gelişmemiş ve yapılanmamıştır den sonraki düzensiz ve kaçak yapılanma, geometrik dizaynların ve plana uygun olmadan yapılan yolların gelişmesine neden olmuştur. 1) Ulaşım Ağı Hiyerarşisi ve Mevcut Durumu Istanbul da ki mevcut ulaşım ağı, hiyerarşik ulaşım sisteminin oluşturulması için bir basamak niteliğindedir. Metropolitan alanda, yol uzunluklarınınn ve kentsel arterler ile toplayıcı yolların sosyo-ekonomik aktivitelerin gerçekleştirilmesi için gerekli olan payının yeterli olduğu söylenemez. Ayrıca, dar yollar aşağıda belirtildiği gibi bölgesel, kentsel arter ve toplayıcı yol olma görevinide üstlenmektedirler: - Tip-1: Bölgesel Yol: yolların mevcut uzunluğu ve payı yeterlidir. Fakat standarda uygun yol genişliği toplam yol uzunluğunun üçte ikisi olan yollar yetersiz ve dardır (6m den az: %5, 7 15m: %58). - Tip-2: Kentsel Arter: mevcut yolların yol uzunluğu, oranı ve genişliği yeterli değildir. Ve dar yollar, ana yol fonksiyonuna sahiptir. - Tip-3: Toplayıcı Yol: mevcut yol uzunluğu, oranı ve payı yeterli değildir. Ve yolların yarısından fazlası, yetersiz kalan dar yollardan oluşmaktadır (6m den dar yollar). - Tip-0: Sokaklar (Konut erişim yolları): mevcut yol uzunluğu ve payı çok yüksektir. Mevcut sokakların bazılarının, ana arter ve toplayıcı yol olarak kullanısı gerekir. Bununla birlikte, mevcut yolların genişliğinin, gerçektende çok dar olduğu söylenemez

19 Tablo Yol Genişliğine ve Tipine göre Yol Uzunluğu ve Dar Yolların Uzunluk ve Oranı Alan Tarihi Yarımada Avrupa: Marrmara Sahili Avrupa: Boğaz Avrupa:İç Kısımlar Kod İsim İlçe Toplam Tip-1: Bölgesel Yol Yol (1,109km 8%) Uzunlu 2-6m 7-15m 16m ğu (km) üstü NA 2-6m 7-15m Tip-2:Kentsel Arter (835km, 6%) 16m üstü Tip-3: Collector Road (908km, 7%) NA 2-6m 7-15m 16m üstü NA 0-1m Tip-0: Sokaklar(10,848km, 79%) 2-6m 7-15m 16m ütsü NA Uzunluk (km) Tüm Dar Yollar 12 EMINÖNÜ FATİH BEYOĞLU Ara-toplam ZEYTİNBURNU BAKIRKÖY CÜNGÖREN BAHÇELİEVLER AVCILAR Ara-toplam 1, BESİKTAŞ KAĞITANE ŞİŞLİ SARIYER Ara-toplam 1, , EYÜP GAZİOSMANPAŞA BAYRAMPAŞA ESENLER BAĞCILAR KÜÇÜKÇEKMECE 1, Ara-toplam 3, , Avrupa Yakası Toplam/Ortalama 7, , Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz 1 ADALAR KADIKÖY MALTEPE KARTAL PENDİK TUZLA Ara-toplam 3, , ÜSKÜDAR BEYKOZ ÜMRANİYE Ara-toplam 2, , Asya YakasıToplam/ Ortalama 5, , IBB nin dışı 9 BÜYÜKÇEKMECE ÇATALCA NA 904 SİLİVRİ NA Ara-toplam Toplam 13, , Kaynak: Orjinal CBS Ulaşım Ağı IBB tarafından sağlanmıştır.yol genişlikleri JICA Çalışma Ekibi tarafından IBB nin GIS ortamında bulunan halihazırlarından elde edilmiştir. oranı (%) (2) Yol Yoğunluğu Normalde, altyapı ile desteklenmiş olan ulaşım ağı, sosyo-ekonomik kentsel aktiviteler için damar kadar önemli bir fonksiyona sahiptir. Uygun yol yoğunluğu, afet döneminde, etkili acil müdahale aktivitelerinin yapılması ve halka tahliye yollarının sağlanması için gereklidir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-19

20 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Kentsel alandaki mevcut yol yoğunluğu CBS deki ulaşım ağı kullanılarak hesaplanmış; mahallere ve bina ve kentsel yapıya göre aşırı düşük, orta düşüklükte, düşük, kabul edilebilir yoğunlukta ve yeterli yoğunlukta olmak üzere 5 kategoride sınıflandırılmıştır. Yol yoğunluk analizleri aşağıda belirtildiği kadar kritik değildir. - Aşırı Düşük Yoğunluk (gerekli yol yoğunluğunun %50 sinden az): Sadece Emınonu, Sarıyer, ve Beykoz ilçelerindeki 160 ha lık alana sahip (Kentleşmiş alanın %0.3) 3 mahalle (IBB içindeki 628 mahallenin %0.5 i). - Orta Düşük Yoğunluk (gerekli olan yol yoğunluğunun %50 ila 75 i): 3,460 ha (toplam kentsel alanın %7 si) lık alanı kapsayan Eminonu, Beyoğlu, Sarıyer Eyüp, Gaziosmanpaşa Adalar Pendik ve Asya Yakası Boğaz kesiminde kalan 3 ilçedeki, 40 mahalle (toplamın %6sı) - Düşük Yoğunluk (gerekli olan yol yoğunluğunun % 75 ila 99 u): 16 ilçede yer alan ve 4,785 (toplam kentsel alanın %9 u) halık geniş bir alana yayılmış olan 54 mahalle(toplamın %8 i). - Kabul Edilebilir Yol Yoğunluğu (gerekli olan yol yoğunluğunun %100 ila 125 i): 52 mahalle (toplamın %8 I) - Yeterli Yol Yoğunluğu (gerekli olan yol yoğunluğunun %125inden fazlası): 470 mahalle (toplamın %75i) Toplamda 97 mahallenin (IBB içindeki toplam mahalle sayısının %15i), 8,400 ha ı (IBB nin kentleşmiş alanının %18i) aşırı düşük yoğunluk, orta düşük ve düşük yoğunluğa sahiptir

21 Alan Tablo Mahallelere göre Mevcut Yol Yoğunluğu İlçe Aşırı Düşük Orta Düşüklükte Düşük Düşük Yol Yoğunlluğunun Toplamı Diğer Mahalle Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara sahili Avrupa; Boğaz Avrupa:İç Kısımlar Kod İsim Mahalle Kentleşm Mahalle iş Alan (ha) Kentleşm iş Alan Mahalle Kentleşm iş Alan Mahalle İlçedeki Payı Kentleşm iş Alan İlçedeki Payı Kabul Yeterli Edilir Yoğunluk Yoğunluk 12 EMINÖNÜ FATİH BEYOĞLU Ara-toplal ZEYTİNBURNU BAKIRKÖY CÜNGÖREN BAHÇELİEVLER AVCILAR Ara-toplam BESİKTAŞ KAĞITANE ŞİŞLİ SARIYER Ara-toplam EYÜP , GAZİOSMANPAŞA BAYRAMPAŞA ESENLER BAĞCILAR KÜÇÜKÇEKMECE Ara-toplam , , Avrupa Yakası Toplam/Ortalama , , , ADALAR KADIKÖY MALTEPE KARTAL PENDİK , TUZLA Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz Ara-toplam , , , ÜSKÜDAR BEYKOZ , , ÜMRANİYE Ara-toplam , , , Asya yakası Toplam/Ortalama , , , Toplam , , , payı (%) Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-21

22 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil Yol Yoğunluğu(m/ha) Şekil Yol Yoğunluğu(m/ha) 10-22

23 Dar ve Yetersiz Yolların Durumu: Güvenli Tahliye ve Acil Müdahale Operasyonları Sırasında Oluşacak Zorluklar Mevcut yolların durumu ile ilgili konular, deprem afeti sırasında dar yolların dikkate alınmasıyla belirlenebilir. Dar yollar aşağıda belirtildiği gibi, güvenli tahliye ve acil durum araçlarının operasyonunda zorluklar çıkartabilir: 1) 4m den daha dar genişlikteki yollar Normal şartlarda, 4m den daha dar yollar acil durum araçları tarafından aşağıda belirtilen nedenlerden dolayı etkin olarak kullanılamamaktadır: - Araçların operasyonu için uygun olmayan geometrik yol tasarımları (özellikle Tarihi Yarımadada); ve - Yolüstü otoparkları acil araç trafiğini kilitlemektedir. Üstelik, deprem afeti sırasında yıkılmış ve ağır hasarlanmış binalardan düşen molozlar sokakları kaplayarak, sokakların 3m den daha dar olan büyük kısmı kapatacaktır. 2) 4 ila 6m genişlikteki dar yollar Deprem afeti sırasında, 6m den daha dar yollar kapanarak acil araç operasyonları için kullanılamaz hale gelecek ve güvenli tahliye yolları olarak kullanılamayacaktır. Hasarlı binaların ve dar yolların oranının yüksek olduğu alanlara, ulaşılamayacak ve eğer bu alanlarda kurtarma ve acil müdahale operasyonları yapılmazsa, afete varan hasarlar oluşacaktır. Istanbul da 2 ila 6m den daha dar yolların uzunluğu 8,785 km dir. (13,567 km olan toplam yol uzunluğunun %65 i). Mahallelere göre, Dar yolların oran analizi aşağıdaki gibi 5 kategoride sınıflandırılmıştır: - Yol uzunluğunun %80 den fazlası dar yollardan oluşmaktadır: 149 mahalle (toplamın %23 ü) veya yapılaşmış alanın 9,385 ha (toplamın %19 ü) bina hasarlarından kaynaklanan ulaşılamama riskine sahiptir. Avrupa yakası Marmara Kıyı kesimleri, Beşiktaş ve Kadıköy hariç tüm mahallelerde gözlenmektedir. - %61 80: 247 mahalle (%38) ve 19,294 ha (%38) kentleşmiş alanında ulaşılamama riski bulunmaktadır. Bu kategoriye giren 247 mahalle Güngören hariç hemen hemen tüm ilçelere yayılmıştır. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-23

24 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması %: 179 mahallenin (%28) ve 16,610 ha (%33) kentleşmiş alanda tahliye aktiviteleri ve acil durum araç operasyonları engellenecek ve bu mahallelerin geniş bir kesimi kapanan yollardan dolayı izole olacaktır. Bu kategorideki mahalleler hemen hemen tüm ilçelerde gözlenmektedir %: 50 mahalle (8%) ve 4,657 ha (9%) kentleşmiş alanda da, tahliye ve acil durum araç operasyonları rahatça yapılamayacak fakat alt kategorideki yolların belirlenmesi ile müdahale yapılabilir. Bu kategoriye giren mahalleler sınırlıdır ve düzenli gelişmiş yollara sahip ilçelerde gözlenmektedir %: sadece 10 mahalle (2%) ve 731 ha lık kentleşmiş alanda tahliye ve acil operasyon aktiviteleri yol kapanmalarından etkilenecektir. Bu mahalleler genelde Marmara Sahilindeki ilçelerde yer almaktadır

25 Alan Kodu İsim Tablo Mahallelere göre Dar Yolların Oranı İlçe Toplam %80nin üstü %61-80 %41-60 %21-40 %0-20 Dar Yollar Uzunluk (km) Oran (%) Mahalle Kentleşmiş alan(ha) Mahalle Kentleşmiş alan(ha Mahalle Kentleşm iş alan(ha) Mahalle Kentleşm iş alan(ha) Mahalle Kenttleş miş alan(ha) Uzunlu k (km) Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara Sahili Avrupa: Boğaz Avrupa: İç Kısımlar 12 EMINÖNÜ FATİH BEYOĞLU Ara Toplam ZEYTİNBURNU BAKIRKÖY CÜNGÖREN BAHÇELİEVLER AVCILAR Ara Toplam 1, , , , BESİKTAŞ KAĞITANE ŞİŞLİ SARIYER , , Ara Toplam 1, , , , , EYÜP GAZİOSMANPAŞA , BAYRAMPAŞA ESENLER BAĞCILAR KÜÇÜKÇEKMECE 1, , , , Ara Toplam 3, , , , , Avrupa Yakası Toplam/Ortalama 7, , , , , , ADALAR KADIKÖY , MALTEPE , KARTAL , PENDİK , , TUZLA , Asya: Marmara sahili Asya: Boğaz Ara Toplam 3, , , , , , ÜSKÜDAR , BEYKOZ , ÜMRANİYE , Ara Toplam 2, , , , , Asya Yakası Toplam/Ortalama 5, , , , , , BÜYÜKÇEKMECE ÇATALCA NA NA NA 904 SİLİVRİ NA NA NA IBB Dışı Ara Toplam NA NA NA Toplam 13, , , , , , Payı (%) Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-25

26 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil Dar Yolların Oranı Şekil Dar Yolların Oranı 10-26

27 Güvenli Tahliye için Parkların ve Açık Alanların Elde Edilebilirliği Türkiye de tahliye sisteminin henüz gelişmemiş olmasına rağmen, İstanbul da 486 küçük (500m 2 az) ve büyük ölçekli çadırkentlerden oluşan bir Çadırkent Sistemi planlanmıştır. Vatandaşları güvende tutmak için kentsel afete yönelik, nedenleri ile yeni bir acil tahliye sistemi önerilmiştir: - İkinci/üçüncü artçı şoklardan kaynaklanan can kayıplarını azaltmak, - İkincil afetlerden kaynaklanan can kayıplarını azaltmak, ve - Müdahale ekiplerinin ve acil ihtiyaç malzemelerinin dağıtımının v.s. etkili bir şekilde yapılması için tahliye edilen bölge halkından ön hasara ilişkin etkin bilginin toplanması. Önerilen tahliye sitemi, Yerel ve Bölgesel Tahliye Alanları aşağıda da belirtildiği gibi iki aşamalıdır, 1) Ön Tahliye Alanı: Ön tahliye ve toplanma alanı sadece vatandaşların güvenliğini sağlamak için değil, doğru/etkin ön hasara ilişkin bilginin tahliye edilen bölge halkından hızlı bir şekilde gerçekleşmesi gereken olan hizmet bireysel-organize topluluk hizmet grupları tarafından toplanması için de gereklidir. Bu bilgi organize olabilmek ve afet yönetim merkezinin bile direktifi olmadan acil hizmet gruplarının harekete geçmesi içindir. Tahliye alanının, tüm vatandaşlar ve o bölgenin oturanları (brüt minimum alan: 1.5 m 2 /kişi) için, her komşuluk biriminde (ilkokul ünitesi) olması önerilmiştir. Tahliye alanı, aşağıdada belirtildiği gibi, kamuya ait arazilerden/tesislerden seçilmeli ve belirlenmelidir, - Aday: genelde her mahallede yer alan, park/açık alan, okul ve camiler. - Depreme Dayanıklı Bina: bugünkü durumda, kamu okulları ve camiler tüm mahallelerde bulunmaktadır. Fakat yeni yapılan okul binaları hariç bu kategorideki yapılar sismik dayanıklı değildir. - Güvenli Açık Alanlar: Istanbul da ki 2000m 2 ye sahip (min 500m 2 ) parklar ve açık alanlar ön tahliye alanı olarak kullanılabilecek en uygun yerlerdir. - Diğer Tehlikeler: stabil olmayan eğimli alanlar (toprak kayması), tehlikeli tesislerin LPG/benzin istatsyonları, vb. bitişiğinde bulunan alanlar (yangın ve patlama gibiikincil afetler), ve çevresindeki binaların çökmesiyle oluşan etkiler. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-27

28 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması 2) Bölgesel Tahliye Alanı: Bölgesel tahliye alanı İstanbul da depremzedeler için çadır kent alanlarıyla aynı fonksiyonları üstlenen yerler olarak düşünülebilir. Japon standartlarına göre depremzede başına brütte 5m 2 den az alan düşmekte iken bu Türkiye standartlarında depremzede başına 9 ila 10m 2 dir. Buda Istanbul daki çadırkent alanları için çok geniş alanlar gerektiği anlamına gelmektedir. 3) Tahliye Yolu: Afet öncesinde, vatandaşların tahliye sırasındaki güvenliğini sağlamak için tahliye yolları tespit edilmeli ve tasarlanmalıdır. Analizlerden, elde edilebilirlik ve parkların ve açık alanların eksikliği, her mahallenin oturan sayısına göre gerekliolan ön tahliye alanının hesaplanması sonucunda değerlendirilmiştir. Ön tahliye alanı olarak kullanılabilecek park/açık alanların arazi elde edilebilirliği, mahalle oturanlarınının, afet sırasında güvenlik içinde olup olmayacaklarının belirtilerinden biri olabilir. Park ve açık alanların analizinde kullanılan kaynak veritabanı, IBB nin Harita Müdürlüğü ile işbirliği sonucunda Aksoy,Y 2 tarafından araştırılmış ve geliştirilmiştir. JICA Çalışma Ekibi bu veriyi güncelleyerek, park ve açık alanlar verisini CBS Veritabanınında oluşturmuştur. Arazi elde edilebilirlik analizi aşağıdaki gibi 5 kategoriye ayrılmaktadır, - Gerekli olan alanın %25 inden az: Ön tahliye alanı için gerekli olan park ve açık alanlar 340 mahallede (tüm mahallelerin %53 ü) yetersizdir. Bu kategoriye giren mahalleler 27 ilçede gözlenmektedir. En yüksek payı alan ilçeler; Fatih, Beyoğlu, Zeytinburnu, Güngören, Kağıthane, Şişli, Gaziosmanpaşa, Esenler, Bağcılar, Küçükçekmece, Kadıköy, Maltepe, Kartal, Pendik, Ümraniye, Çatalca ve Silivri dir. - Gerekli olan alanın %25 ila 49% u: 79 mahallede(tüm mahallelerin %12 si) ön tahliye alanı için gerekli olan park ve açık alnlar sınırlı sayıdadır. Bahçelievler, Avcılar, Kagıtane, Eyüp, Bayranpasa, and Ümraniye deki mahaller, diğer mahallerede bulunan park ve açık alanların %20 sinden fazlasına sahiptir. 2 Aksoy, Y., (2001) İstanbul Kenti Yeşil Alan Durumunun İrdelenmesi Doktora Tezi, İ.T.Ü.,Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Peyzaj Planlama Programı, 2001, Istanbul, Türkiye

29 - Talepin %50 ila 99 u: 68 mahallede (tüm mahallelerin % 11 i) ön tahliye alanı için gerekli olan park ve açık alanlar kısıtlıdır. - Talepin %100 ila 150 si: 23 mahallede( tüm mahallelerin %4 ü) ön tahliye alanı için gerekli park ve açık alanlar, talepi karşılamak için yeterlidir. İlçe Afet Yönetim Planı çalışmasında ön tahliye alanı için kullanılacak olan net kullanım alanı ile çevresi dikkatlice irdelenmelidir. - Talepin %150 sinden fazlası: 115 mahallede (tüm mahallelerin %18 i), mevcut park ve açık alanlar, ön tahliye alanı için gerekli olan park ve açık alanların 1.5 katından fazladır. Ayrıca, İlçe Afet Yönetim Planı Çalışmasında net kullanım alanının önerilmeside gerekmektedir. Yukarıda anlatılan analize göre, İstanbul un kentsel gelişiminde, Gecekondu ve Düzensiz yapılaşmanın da etkisiyle park ve açık alanlar standardize edilmemiş ve iyi gelişmemiştir. Toplam içindeki 485 mahalle (tüm mahallelerin %76 sı), mahalle oturanlarının güvenliğini sağlayamayan, sorunlu mahaller olarak belirlenmiştir. Diğer taraftan, mahalleler topluluk birimi olan komşuluklarla standardize edilmemiştir. Ön tahliye alanı, ayrıntılı olarak ilçe afet yönetim planının hazırlanmasında, kendi içinde organize olmuş topluluk afet hizmet gruplarının oluşturulması için önerilmiştir. Ayrıca refüjler, yol kenarındaki eğimli alanlar ve kavşaklarda IBB nin Park ve Bahçeler Müdürlüğünün hazırlamış olduğu park listesinde kategorize edilmiştir. Fakat bu alanlar sadece yolların peyzaj alanı olup park ve açık alanlar değildir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-29

30 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Tablo Alan Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara Sahili Avrupa: Boğaz Avrupa: İç Kısımlar Mahallelere göre Ön Tahliye Alanı için Gerekli Olan Park ve Açık Alanların Elde Edilebilirliği İlçe %25 ten az %25-49 %50-99 % %150 ninüstü Bilinmeyen Toplaml Kod İsim mahalle (%) mahalle (%) mahalle (%) mahalle (%) mahalle (%) mahalle mahalle 12 EMINÖNÜ FATİH BEYOĞLU Ara toplam ZEYTİNBURNU BAKIRKÖY CÜNGÖREN BAHÇELİEVLER AVCILAR Ara toplam BESİKTAŞ KAĞITANE ŞİŞLİ SARIYER Ara toplam EYÜP GAZİOSMANPAŞA BAYRAMPAŞA ESENLER BAĞCILAR KÜÇÜKÇEKMECE Ara toplam Avrupa Yakası Toplam/Ortalama ADALAR KADIKÖY MALTEPE KARTAL PENDİK TUZLA Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz Ara toplam ÜSKÜDAR BEYKOZ ÜMRANİYE Ara toplam Asya Yakası Toplam/Ortalama BÜYÜKÇEKMECE ÇATALCA SİLİVRİ Ara toplam Toplam Not: % ile gösterilen kolonlar mahalledeki park ve açık alanların(500m2 den büyük) elde edilebilirlik oranını (=park/açık alan ön tahliye için gerekli olan alan)göstermektedir. Kaynak: JICA Çalışma Ekibi IBB dışı 10-30

31 Şekil Ön Tahliye Alanının Sağlanması için Gerekli olan Park/Açık Alanların Elde Edilebilirliği Şekil Ön Tahliye Alanının Sağlanması için Gerekli olan Park/Açık Alanların Elde Edilebilirliği Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-31

32 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Kentsel Yapının ve Binaların Sorunlu Olduğu Bölgelerin Belirlenmesi Bina ve Kentsel Yapı üzerine yapılan 6 hasargörebilirlik analizine bağlı olarak, aşağıda da belirtildiği gibi hasargörebilirlik 3 kategoride toplanarak değerlendirilmiştir, 1) Bina ve Kentsel Yapının Hasargörebilir Olduğu Mahalleler: 361 Mahalle (çalışma alanının %56 sı) Bu mahallelerde hem zayıf binaların ciddi anlamda hasargörebilirlik durumu hem de depreme afete karşın uygun olmayan kentsel yapısı bulunmaktadır. Avrupa yakası İç Kısımları ile Marmara sahili ndeki mahallelerin yarısından fazlası bu kategoriye girmektedir. En ciddi duruma sahip 11 ilçe olan, Eminönü, Fatih, Beyoğlu, Zeytinburnu, Güngören, Bağcılar, Küçükçekmece, Adalar, Maltepe, Pendik ve Tuzla ilçelerinde, kentleşmiş alanlar veya nüfusun %80 den fazla olduğu yerler bu kategorideki mahallerden oluşmaktadır. 361 mahallede, her iki hasar görebilir yapıyı güçlendirmek için birleşik etkili önlemler alınması gerekmektedir. 2) Kentsel Yapının Hasar görebilir Olduğu Mahalleler: 39 mahalle (%6) İlk kategori kentsel yapının ciddi anlamda hasargörebilir olduğu 400 mahalleyi kapsamaktadır. ciddi hasargörebilirlik durumu olmayan binaların olduğu 39 mahalle çalışma alanının merkez kısmında bulunmaktadır. 3) Binaların Hasar görebilir olduğu Mahalleler: 51 mahalle (%8) ilk kategori Binalarında ciddi anlamda hasargörebilir olduğu 412 mahalleyide kapsamaktadır. Kategorize edilmiş olan 51 mahalle, Avrupa ve Asya Yakası nın Sahil Kesimi ve Avrupa Yakasının İç kısımlarında bulunmaktadır. 4) Diğer Mahalleler: 191 mahalle (30%) Bu kategoriye giren 191 mahalle yukarıda belirtilmiş olan ciddi bina ve kentsel yapı riski bulunmamakta fakat aşağıda beliritilen konulara ve karakteristiklere rastlanmaktadır. - Hesaplanan ağır ve orta hasarlı bina oranı %10 un altındaki mahalleler, ve - Ciddi kentsel yapı sorunu olmayan mahalleler /veya - Henüz kentleşmemiş olan mahalleler, 10-32

33 - Alana ilişkin özel veya detaylı konular, ilçe kentsel afet önleme planının hazırlanmasında dikkate alınmalıdır. Tablo Bina/Kentsel Yapının Hasargörebilirliğine göre Belirlenen Mahalle/Oturanlar/Kentleşmiş Alan Alan İlçe Bina/Kentsel Hasargörebilirlği olan Mahalleler Bina Hasargörebilirlği olan Mahalleler Kentsel Hasargörebilirlği olan Mahalleler Diğer Mahalleler Kod İsim Mahalle Nüfus(000 kişi) (%) kentleşmiş Alana (ha) (%) Mahalle Nüfus(000 ki i (%) kentleşmiş Alana (ha) (%) Mahalle Nüfus(000 kişi (%) kentleşmiş Alana (ha) (%) Mahalle Nüfus(000 kişi (%) kentleşmiş Alana (ha) (%) Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara Sahili Avrupa: Boğaz Avrupa: İç Kısımlar 12 EMINÖNÜ FATİH BEYOĞLU Ara toplam , ZEYTİNBURNU BAKIRKÖY , CÜNGÖREN BAHÇELİEVLER AVCILAR , Ara toplam 43 1, , , BESİKTAŞ , KAĞITANE ŞİŞLİ , SARIYER , Ara toplam , EYÜP GAZİOSMANPAŞA , BAYRAMPAŞA ESENLER BAĞCILAR , KÜÇÜKÇEKMECE , , Ara toplam 73 1, , , Avrupa Yakası Toplam/Ortalama 266 3, , , , , , Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz 1 ADALAR KADIKÖY , MALTEPE , KARTAL , PENDİK , TUZLA , Ara toplam 83 1, , , ÜSKÜDAR , BEYKOZ , ÜMRANİYE , Ara toplam , Asya Yakası Toplam/Ortalama 94 1, , , , , IBBnin dışı 9 BÜYÜKÇEKMECE 1 0 NA NA NA NA ÇATALCA SİLİVRİ Ara toplam , Toplam 361 4, , , , , , Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-33

34 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil Deprem Afetine Yönelik Bina ve Kentsel Yapının Hasar görebilirlik Durumu Şekil Deprem Afetine Yönelik Bina ve Kentsel Yapının Hasar görebilirlik Durumu 10-34

35 10.2. Hasar Görebilir Kentsel Yapı ile Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Önerilen Önlemler Değerlendirilen hasargörebilirlik konularına yönelik, hasargörebilir durumdaki binaların ve kentsel yapının iyileştirlmesi için alınacak önlemler aşağıda belirtilmiştir, 1) Hasar Görebilir Binaların İyileştirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler - Afet Yönetim Merkezi, Acil Müdahale Merkezleri, Acil İhtiyaçlara İlişkin Merkezler ve Kamu Tesislerinde, uygun depreme dayanıklılık incelemelerinin uygulanması ve binaların iyileştirlmesine için uygulama programlarının başlatılması edilmesi gerekmektedir, - Kamu ve İdari Tesis binalarının Güçlendirilmesi - Belirlenen Kamu ve İdari Tesislerin yeniden yapımı - Özel müliyete ait konutlar için ön depreme güvenlilik değerlendirme sisteminin oluşturulması, değiştirilmesi ve tanıtılması, - Özel mülkiyete ait binalarda, Ön Deprem Güvenli Değerlendirmesinin uygulanması, - Kaynaklara ulaşarak, özel sektöre ait binaların (özellikle de depreme dayanıklılık incelemesi ile belirlenen zayıf bina yapıları) güçlendirilmesi ve yeniden yapımı için Geri dönüşümlü Kredi Sisteminin oluşturulması, - Özel mülkiyete ait konut/ticari binaların ada grupları halinde, güçlendirilmesi veya yeniden yapımı projelerinin uygulanması, ve - Yukarıda belirtilen ve gerekli olan tüm önlemler Metropoliten ve İlçe Afet Önleme Planlarının hazırlanması sırasında koordine edilmelidir. 2) Hasar görebilir Kentsel Yapının İyileştirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler - Güvenli tahliye ve kusursuz müdahalenin yapılabilmesi için dar yolların (2 ila 6m genişlikteki yollar) yol hiyerarşisine uygun olarak genişletilmesi, - Acil durumlarda belirlenen acil ulaşım ağının fonksiyonunu koruyabilmesi (yol üzerindeki enkazların kaldırılması gerekmeden) genişletilmesi, - Belirlenen tahliye güzergahının genişletilmesi ve güvenlik önlemlerinin alınması (bu ilçe afet önleme planında belirtilmelidir) - Tahliye alanı sağlamak ve halkın rekreasyonel anlamda kullanabileceği mekanlar için standartlaşmış park ve açık alanlar yaratılmalı, Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-35

36 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - Aşırı arazi/bina kullanım durumunu azaltılması (özelliklede, yüksek taban alanı katsayısı TAKS, tahliye güvenliği açısından negatif bir etmendir) gerekmektedir. Değerlendirilen ve belirlenen hasar görebilirlikle ilgili konular aşağıdada belirtildiği gibi, 4 kategoride sınıflandırılmıştır, - Kompleks konular-1: Kentsel yapı ve Binaların Hasar Görebilirliği - Konu-2: Kentsel Yapının Hasar Görebilirliği - Konu-3: Binaların Hasar Görebilirliği, ve - Konu-4: Binaların Hasar Görebilirliği ile ilgili Bağımsız Konular Kentsel yapı ve binalarla ilgili sorunların çözümü için önerilen başlıca önlemler, mevcut sorunların karakteristiklerine göre iyi koordine edilmelidir. Kompleks Konu-1 için Önerilen Stratejik Önlemler, aşağıda belirtilen stratejik önlemlerin ikiside binaların ve kentsel yapının hasar görebilirliği ilgili konuların çözümüne yöneliktir. - Binaların ve kentsel yapının hasar görebilirliği için tanımlanan konular için birleşik/koordineli önlemler alınmalı ve - Elde edilebilir arazinin kıstlı olmasından dolayı kent yeniden yapılanmalıdır. Konu-2 için Önerilen Stratejik Önlemler, aşağıda belirtilen her iki önlemde kentsel yapının hasar görebilirlik sorununu çözmeye yöneliktir. - Kentsel yapının hasar görebilir durumunun güçlendirilmesine yönelik yoğun önlemler alınmalı, - Kentsel yapının iyileştirilmesi için gerekli arazinin elde edilememesinden olayı kent yeniden yapılanmalı (kentsel dönüşüm), - Hesaplanmış olan bina hasarlarına (%10 ila %30 ağır ve orta hasarlı) göre, binaların bireysel olarak güçlendirilmesini destekleyen ek önlemler alınmalıdır. Konu-3 için Önerilen Stratejik Önlemler, Bina hasar oranının yüksek olduğu (ağır ve orta hasarlı bina oranı %30 tan fazla) alanlarda, bu tanımlanan ve önerilen tedbirlerin alınması ve binaların tümünde iyileştirmenin yapılması gerekmektedir. Bunun dışında, ilçe afet önleme planının formulasyonunda, kentsel yapının iyileştirilmesi için alınması gereken önlemler, ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır

37 Konu-4 için Önerilen Stratejik Önlemler, Bina hasar oranının yüksek olduğu (ağır ve orta hasarlı bina oranı %10 dan fazla) alanlarda, bu tanımlanan ve önerilen tedbirlerin alınması ve binaların tümünde iyileştirmenin yapılması gerekmektedir. Bunun dışında, ilçe afet önleme planının formulasyonunda, çok riskli olmayan kentsel yapının iyileştirilmesi için alınması gereken önlemler, ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır Sit Alanları için Önerilen Özel İyileştirme Önlemleri Arkeolojik kalıntılar, tarihi ve geleneksel kent yapısı, iklim ve doğal çevre kaynakları kapsayan ve dört kategoride tanımlanan sit alanları şöyledir; - Sit Alanı-1: Arkeolojik Sit Alanı (Tarihi Yarımada nın doğusu): Yer altında veya yer üstünde bulunan tüm arkeolojik varlıklar,koruma Kurulu tarafından korunmakta ve tüm yeniden yapım ve inşa çalışmaları gibi aktiviteler Kurul tarafından denetlenmektedir. - Sit Alanı -2: Tarihi-Kentsel Sit Alanı (Suriçi, Beyoğlu, Eyüp ve Adalar vs.): Bu alanlarda amaç, tarihi yapılar ile bunları çevreleyen yapıların ve geleneksel dar sokakların korunmasıdır. - Sit Alanı -3: Boğaziçi Tarihi Görünüm Koruma Alanı (Avrupa ve Asya Yakası nın Boğaz tarafında kalan İlçeleri): Boğaz dan görülebilen yani ön görünümde kalan alanlarda, yapılarda cephe kontrolü, yükseklik ve görünüm kontrolü vardır. - Sit Alanı -4: Doğal Sit Alanı (Sit Alanı-3 ün etki alanında kalan alanlar): Boğaz, Adalar, vs.) - Karma Sit Alanları Ve tarihi İstanbul un Kronolojik Sur Şehri olanyarımada yani Eminönü ve Fatih ilçeleri, 1992 yılında UNESCO tarafından Dünya Varlığı olarak kaydetilmiştir. Bazı alanlarda (özelliklede Tarihi Kentsel Sit Alanlarında), hasar görebilir binaların ve kent yapısının iyileştirilmesi için önerilen önlemler, koruma yönetmelikleriyle çelişmektedir. Koruma anlayışıyla çelişen ve hasar görebilir olarak tanımlanan bölgeler için özelleştirilmiş (yani o bölge için özel tanımlanmış) veya değiştirilmiş iyileştirme önlemleri önerilmiştir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-37

38 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil Sit Alanları(Koruma Kurulu tarafından ilan edilen) Şekil Sit Alanları(Koruma Kurulu tarafından ilan edilen) Sit Alanları 10-38

39 (1) Arkeolojik Sit Alanı Mevcut Durum: Çalışma alanında, Koruma Kurulu, IBB ve ilçe belediyeleri tarafından, kamu/özel sektörün imar ve iyileştirme aktivitelerinin, sıkı olarak denetlendiği 7 sit alanı bulunmaktadır. En ciddi çelişki, Tarihi Yarımada da, Dünya Varlıklarından biri olarakta kayda geçen kısmında bulunan, Tarihi Yarımada Arkeolojik Sit Alanı (Topkapı ve çevresi) ile Karma Arkeolojik/Tarihi-Kentsel Sit Alanları (Ayasofiya/Sultanahmet Cami ve çevresi) arasındadır. İki sit alanındada, binalar ve kentsel yapının hasar çok ciddi şekilde hasar göreceği hesaplanmıştır. IBB ve sorumlu birimler tarafından, burada oturanların (yaklaşık 12,500 kişi) güvenliğinin sağlanmak üzere aşağıdaki önlemlerin alınması gerekmektedir, - Zayıf yapıya sahip olduğu belirlenen binaların (kamu ve özel sektöre ait) güçlendirme, restorasyon ve yeniden inşa faaliyetlerinin, otoritelerce sağlanması, - Park ve açık alanların güvenli tahliye alanı olarak dzenlenmesi, - Mevcut yol/dar yol şebekesinin, güvenli tahliye ve acil durum araç yolu olarak kullanılabilmesi için iyileştirilmesi. - Her iki sit alanına (sıkı denetim altındaki özel afet önleme planına sahip alanlar) yönelik yukarıda açıklanan ve alınması gerektiği belirtilen önlemler, Arkeolojik Koruma Planı ve Programı içinde birleştirilmelidir. Bunlara ek olarak, devlet otoritelerine, sosyo-ekonomik faaliyetleri canlandırmak ve bu alanların sıkı denetimini kısmen yumuşatmak için bazı önerilerde bulunulmuştur, - Otoritelerce satın alanınan mallara hak talep edilmeli, - Koruma/Güzelleştirme aktiviteleri için para yardımı sağlanmalı, ve - Bu alanlar, emlak vergisinden muaf tutulmalı, vs. Avcılar ilçesi nin Küçükmece Gölünün batı sahilindeki geniş alanda Arkeolojik Sit Alanı bulunmakta ve İl Afet Planında bu alan, evsiz kalacak depremzedeler için Çadırkent ve helikopter pistleri olarak tasarlanmış ve planlanmıştır. Bazı altyapıların (su tankı/hattı, atıksu arıtma tesisi ve helikopter pisti) yapımı, gömülü arkeolojik kalıntılara olumsuz etki yaratacaktır. Afet yönetim planında, sürekli ve ağır tonajdaki bir tesisin önerilmemesi için arkeolojik koruma planı ile koordineli olarak yapılması gerekmektedir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-39

40 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması (2) Tarihi ve Kentsel Sit Alanı Tarihi ve Kentsel Sit Alanları, bina ve kentsel yapı hasarının en çok olacağı alanlar olarak, değerlendirilmiş ve kategorize edilmiştir. Hesaplanan hasarı minimuma indirmek ve azaltmak ve belirlenmiş olan hasar görebilir alanları iyileştirmek için alınması gereken önlemler şunlardır, Hasar Görebilirlik Konuları Gerekli İyileştirme Önlemleri Sit Yönetmeliği eski/zayıf yapıdaki binalar: yüksek bina hasar oranı ve can kayıpları oranı Geleneksel dar yollar: güvenli tahliye yolu olarak ve acil araç geçişinde kullanılamazlar sismik dayanırlık değerlendirmesi: yeniden yapım/ güçlendirme Yol genişletmesi /veya ek yeni yolların gelişimi Tarihi yapıların veya bina gruplarının korunması/ve Sokak ölçeğinde dar yolların korunması ve genişletilmemesi ve yeni yolların açılmaması Tarihi ve Kentsel Sit Alanı içindeki binaların ve kentsel yapının iyileştirilmesine yönelik için alınması gereken önlemler, mevcut yönetmelikler kapsamında kabul edilemezdir. Mevcut duruma bağlı olarak, aşağıda önerilen iyileştirme önlemlerinin geliştirilerek değiştirilmesi, ayrıcada korumaya ve afet önlemeye yönelik yönetmeliklerin modifiye edilerek uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir. a. Mevcut Durum Tarihi ve kentsel sit alanlarının çoğu, en çok hasar görecek ve sorunlu alanlar olarak değerlendirilmiş ve kategorize edilmiştir. Aşağıdakilere göre, Hasar görebilirlik konularının, Geleneksel Eski Kentin korunması hedefine aykırı olduğu belirlenmiştir, - Geri çekmesi olmayan / veya dar yolu sınırlayan binalar: Gölgeli dar yol yaratmak için, - Avlulu özel ark-tipi: İç kısımda alan yaratmak ve dışarıya kapatmak için, - Karışık yol ağı, 20. yy öncesinin eski toplumuna uyarlamak için. Temel Koruma hedeflerine yönelik tüm kentsel yapı, 21. Yy deprem riski altındaki halk için güvenli çevre sağlanmasına aykırı olarak kategorize edilmişlerdir. Ayrıcada, deprem riski altındaki milli servet, Türkiye nin milli kapital fonksiyonları, sit alanları üzerinde konumlanmaktadır. Yukarıdaki duruma bağlı olarak, Tarihi ve Kentsel Sit Alanları için önerilen özel iyileştirme önlemleri şunlardır, b. İstanbul Suriçi - Tarihi Yarımada (Eminönü ve Fatih): Bu alan, yıllar boyunca Bizans ila Osmanlı İmparatorluğu nun duvarla çevrili başkenti olmuş, Dünya Varlığına kayıtlı alanlardır. Bu Alan İstanbul halkı ve Türk insanı için Istanbul un veya Eski Kentin kalbidir. Önceki bina ve kentsel yapının hasargörebiliriliği 10-40

41 analizlere göre, bu alan içinde kalan mahalleler ciddi anlamda hasar görecektir. Bu alanlar için İBB, Koruma kurulu nun yönetmeliğine de bağlı olarak koruma planları yapmaktadır. Aşağıdaki yaklaşımlar, planın yapılırken, koruma planıyla da birleştirilmesi için önerilmiştir. Yönetmelik: Belirlenmiş olan alan, o kadar genişki (15.5km 2, yarım milyon nüfusu ve kapital fonksiyonlarının bir kısmını içermektedir) tek bir koruma alanı sistemi yöntemiyle idare edilemez. Koruma hedefleri, alanın, öncelikli koruma kontrol sistemiyle bağdaştırılması veya yeniden derlenmesi için aşağıdaki gibi, alansal, çizgisel ve noktasal olarak önerilmiştir, Alansal (Area): İki veya üç aşamalı Arkeolojik/Tarihi Sit Bölgeleme Sistemi önerilmiştir. İstanbul un Tarihi Kent Bölgesi nin içinde bulunan; İlk bölge, Tarihi Bölge ve Kutsal Alan, Tarihi Yarımada Arkeolojik/Tarihi Kentsel Sit Alanı olarak belirlenebilir. İkinci Bölge, otoriteler ve IBB planlama grubu tarafından belirlenen ve haritadada gösterilen 14 bölgedir. Ve Üçüncü bölge, Sur un öbür tarafında kalan alandır( çevresindeki tarihi kentsel dokuyada uyum sağlaması için alanın yönetmeliği: bina yüksekliği, KAKS ve cephe kontrolü için yapım malzemesi/renk kontrolü). Çizgisel (Line): Geleneksel yol ölçekli koruma sistemi, öncelikli ve seçilmiş olan dar yol ağı için uygulanmak üzere önerilmiştir, ki buda kapılara/girişlere ve bazı ana Kuzey-Güney bağlantı dar yollarına giden ana radyal dar yollar olabilir. Tarihi Yarımada içinde kalan tüm dar yolların korunması en önemli faktörlerden biridir. Fakat bu 21. Yy a giren Tarihi Bölge de ciddi THROMBOSIS/NECROSIS e neden olacağından, tüm yol ağına değil seçilmiş olan yollara uygulanmalıdır. Noktasal (Point): Tarihi anıtlar, tarihi binalar ve anıt alanlar otorite tarafından kayıtlı ve listelidir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-41

42 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - Hasar Görebilir Yapı Stoğunun Güçlendirilmesi/Desteklenmesi için Alınması Gereken Önlemler: Bugün, Thrombosis/Necrosis işlemi, tarihi kentsel sit alanının bir kısmında başlamış bulunmaktadır. Alan daki eski, zayıf ve sismik güvenliği olmayan, çoğunun ağır ve orta hasarlı olarak hesaplandığı yapıların, desteklenmesi o alanların varoşlara ve hayalet mekanlara dönüşmemesi için alınması gereken ve vazgeçilmez bir önlemdir. Tarihi Kentin Canlandırılması ve Güvenli Ağ Sisteminin Sağlanması: Alandaki sosyoekonomik aktiviteleri canlandırmak için fiziksel önlemeleri uygulanmalı: Yol ve Altyapı iyileştirmeleri alınması gereken, vazgeçilmez önlemlerdir 10-42

43 Şekil Tarihi Yarımada içindeki Kültür Varlıklarının Yoğunlaştığı Alanlar Şekil Tarihi Yarımada içindeki Kültür Varlıklarının Yoğunlaştığı Alanlar Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-43

44 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması c. Beyoğlu nun Kötüleşen Bina/Kentsel Yapısı: Mevcut Durum; Belirlenmiş olan alan, o kadar genişki (3.6km2, 77,000 nüfusu ve kapital fonksiyonlarının bir kısmını içermektedir) tek bir koruma alanı sistemi yöntemiyle idare edilemez. Alanda. bina ve kentsel hasar görebilirliğin olduğu mahalleler, ciddi sorunlu mahalleler olarak kategorize edilmiş ve değerlendirilmişlerdir. Alanda sadece, anayol üzerindeki yapılar yeniden yapılmış ve 1900 den sonra yeni arterlerin gelişmesiyle canlanmıştır. Buna rağmen, diğer alanlarda binaların yenilenme eğilimi çok yavaş olduğundan, bazı zayıf yapılar varoşlar ve hayalet kentler yaratırken bazılarıda kendiliğinden yıkılmaktadır. Alan için koruma planı henüz yapılmamıştır. Aşağıdaki önlemler, halk için güvenli ortam yaratmak ve yakın gelecekte yapılacak olan koruma planı ile birleştirilmesi için önerilmiştir. - Yönetmelik: Tarihi Yarımada daki gibi alansal, çizgisel ve noktasal bazlı zonlama yönetmelik sistemi önerilmiştir, - Hasar Görebilir Bina Stoğunun Güçlendirilmesi/Desteklenmesi için Alınması Gereken Önlemler: Bugün, tarihi kentsel sit alanının bir kısmında varoş, hayalet kent sürecinin oluştuğu açıkca gözlenmektedir. Alan daki eski binalardan kalma mevcut yapı stoğunun ve sismik dayanırlığı olmayan, çoğunun ağır ve orta hasarlı olarak hesaplandığı yapıların, desteklenmesi o alanların varoşlara ve hayalet mekanlara dönüşmemesi için alınması gereken ve vazgeçilmez bir önlemdir. - Tarihi Kentin Canlandırılması ve Güvenli Ağ Sisteminin Sağlanması: Alandaki sosyo-ekonomik aktiviteleri canlandırmak için fiziksel önlemeleri uygulanmalı: Yol ve Altyapı iyileştirmeleri alınması gereken, vazgeçilmez önlemlerdendir. d. Eyüp Haliç boyunca Tarihi Yarımada nın kuzeyindeki sınırdaş bölgede, 1.8km2 ve 30,000 kişinin yaşamakta ve alan uygun olmayan tek koruma sitemiyle korunmaktadır. Alan bina/kentsel yapı, kentsel yapı ve bina yapısının sorunlu olduğu mahalleler olarak üç kategoride incelenmiştir. Geleneksel ahşap bina gruplarının bir kısmı, otoritelerce restore edilmektedir. Bu alan içinde, aynı bölgeleme yönetmelik sistemi ve iyileştime önlemleri önerilmiştir. e. Eski Kadıköy Koyun önünde kalan sit alanı çok geniş bir alanı kapsamamaktadır. Fakat alandaki arazi kullanım ve ulaşımın değerlendirilmesi sonucunda; bazı mahallelerin, deprem afetine karşın ciddi anlamda hasar görebilir olduğu, özellikle de dar yolların güvenli tahliye fonksiyonuna 10-44

45 sahip olmadığı ve binalardan düşen enkazların yolları kapatacağı ve acil durum araçlarının geçişinin zorlaştıracağı belirlenmiştir. Bunun için, aşağıda belirtilen olasılıklı çözümlerinden bazılarının seçillerek iyileştirici önlemlerin alınması gerekmektedir, Çözüm-1: alanda yer alan tüm binaların güçlendirilmesi veya yeniden yapılması (hesaplanan yer hareketine dayanırlı bina yapısı: binada hasarın oluşumunu önler, yolun fonsiyonunu etkilemez), Çözüm -2: çözüm-1 ile çözüm-3 ün karışımı Çözüm -3: dar yolların genişletilmesi ve kentsel yapının iyileştirilmesi ve yeniden gelişimi ile güvenli tahliye alaanı olarak kullanılabilecek parkların oluşturulması gerekmektedir. Ve %10 ila %20 arasındaki bina hasarlarının, ön sismik dayanırlık yapı değerlendirmesi sonucuna bağlı olarak, yapıyı destekleyici iyileştirme önlemlerinin alınması gerekmektedir. f. Adalar 19.Yy da gelişmiş olan Adalar ın tümü, doğal sit alanı(dağlık alan) ve tarihi kentsel sit alanı (yerleşim alanı)dır. Bina ve kentsel yapının hasar görebilirlik değerlendirmesine göre, tarihi ve kentsel sit alanı içindeki hasar, aşağıda belirtilen nedenlerden dolayı çok ciddi olacaktır, - Hesaplanan yer hareketi ve aktif faya yakınlığından dolayı çalışma alanı içinde, binaların en çok hasar göreceği yer, - Adalar daki yolların %80 den fazlası dar yollardan oluşmaktadır. - İskeleler sismik yer hareketi ve sıvılaşmaya karşın dayanırlı olmadığından, Adalar ın tümü izole olacaktır (ulaşılamayacaktır) - Bu alana içinde, aynı bölgeleme yönetmelik sistemi ve iyileştirme önlemleri önerilmektedir. (3) Boğaziçi Tarihi Sit Alanı Boğaziçi Sit alanı Boğaz boyunca hem Avrupa hem de Asya yakasında geniş bir alanı tanımlamaktadır. Bu kategori için beklirlenmiş olan koruma anlayışı ile yönetmeliğin hedefleri, kentsel yapı ve binaların haar görebilirliğine karşı önerilen önlemlerle çelişmemektedir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-45

46 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması (4) Doğal Sit Alanı Doğal sit alanı, genelde doğal ormanları veya doğal bir şekilde oluşmuş olan arazi kullanım alanlarını tanımlamaktadır. Kentsel yapı ve binaların hasar görebilirliği konusu doğal sit alanlarını kapsamamaktadır Kentsel Yapının İyileştirilmesi için Arazi Elde Edilebilirliği Her mahalledeki arazi elde edilebilirliğinin mevcut durumu ile arazi/bina kullanımı, kentsel yapının iyileştirilmesi ve kentsel dönüşüm gibi stratejik önlemlerin alınması için anahtar faktörlerdir. Çalışmada, analizler ana iki kısım olan, yapılaşmış alan (kentleşmiş alan) ve TAKS tan oluşmaktadır. Yapılaşmış alan oranı mahalle içindeki binaların olmadığı, kentsel yapının iyileştirilmesi için gerekli olan, park ve açık alan gibi boş arazileri ve diğer arazi kullanımları göstermektedir. TAKS ise mahalle içindeki, dar yolların, acil ulaşım ağının ve tahliye güzergahlarının genişletilmesi için kullanılabilecek olan, ortalama ön geri çekme durumunu göstermektedir. Yol genişletme durumunun saptanması için yapılan arazi elde edilebilirlik analizinde, yukarıda belirtilen istatistiksel veritabanı analizi, gerekli olan gerçek arazi elde edilebilirliğin belirlenmesine, büyük sınırlamalar getirmektedir. Bu durum, Metropoliten ve İlçe Afet Önleme Planlarının yapımı sürecinde halihazır harita üzerinde ayrıntılı ve fiziki olarak incelenmelidir. (1) Yapılaşmış (kentleşmiş alan) alan oranı Yapılaşmış alan, JICA Çalışma Ekibi tarafından IBB nin CBS Halihazır haitalarının hesaplanmasıyla elde edilmiştir. Sonuçlar değerlendirilerek, 5 kategoride toplanmıştır, - %100 Tamamen Gelişmiş: 174 mahalle (çalışma alanının %27 si) kentleşmiş alanın 50km 2 tamamen yapılaşmıştır. Bu mahallelerde kentel iyileştirme için gerekli olan boş arazi elde edilebilir değildir yada başka bir deyişle bulunmamaktadır. - % Kısmen Gelimiş: 130 mahalle (%13) kentleşmiş alanın 91km 2 hemen hemen tamamı yapılanmıştır. Bu mahallelerde, elde edilebilirlik durumu yukarıdaki kategoriyle aynıdır. - %90-94 Sınırlı Kalan Arazi: 84 mahallede (%13), kentleşmiş alanın 74km 2 sinde, kentsel yapının iyileştirmesi için kullanılabilecek, %5 ila 10 arasında yapılanmamış arazi bulunmaktadır

47 - %80-89 Elde Edilebilir Arazi: 95 mahallede (%15), kentleşmiş alanın 94km 2 sinde, kentsel yapının iyileştirmesi için kullanılabilecek, %10 ila 20 arasında yapılanmamış arazi bulunmaktadır. - %80 den az: 154 mahallede (%24), kentleşmiş alanın 210km 2 sinin henüz gelişmekte olduğu anlaşılmaktadır. Kentsel yapıya ilişkin tanımlanan bu sorunlar gelecekteki gelişim aşamasında çözümlenmelidir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-47

48 Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Tablo Mahallelere göre Yapılanmış (Kentleşmiş) Alan Oranı Alan Kod İsim İlçe 5. % % % % %80nin altı Mahalle Nüfus(000 kişi) Payı(%) Mahalle Nüfus(000 kişi) Payı (%) Mahalle Nüfus(000 kişi) Payı(%) Mahalle Nüfus(000 kişi) Payı(%) Mahalle Nüfus(000 kişi) Payı(%) Bilinmeyen Toplam Kentleşmiş Alan Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara Sahili Avrupa: Boğaz Avrupa: İç Kısımlar 12 EMINÖNÜ FATİH BEYOĞLU Ara toplam 81 1, , ZEYTİNBURNU BAKIRKÖY , , CÜNGÖREN BAHÇELİEVLER ,430 2 AVCILAR ,531 Ara toplam , , , ,191 8 BESİKTAŞ , KAĞITANE , ŞİŞLİ , SARIYER , ,096 Ara toplam , , , , EYÜP , GAZİOSMANPAŞA , BAYRAMPAŞA ESENLER ,022 5 BAĞCILAR , KÜÇÜKÇEKMECE , ,139 Ara toplam 30 1, , , , , ,841 Avrupa Yakası Toplam/Ortalama 143 3, , , , , ,605 Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz 1 ADALAR KADIKÖY , , MALTEPE , KARTAL , PENDİK , , TUZLA , ,980 Ara toplam , , , , , ÜSKÜDAR ,247 6 BEYKOZ , , ÜMRANİYE , , ,600 Ara toplam , , , ,186 Asya Yakası Toplam/Ortalama 31 1, , , , , ,542 IBB Dışı 9 BÜYÜKÇEKMECE ÇATALCA SİLİVRİ Ara toplam , ,713 Total 174 4, , , , , ,860 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi 10-48

49 Şekil Yapılanmış ve Kentleşmiş Alan Oranı Şekil Yapılanmış ve Kentleşmiş Alan Oranı Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-49