ÖZEL İSTANBUL ÇEVRE İLKÖĞRETİM OKULU REHBERLİK BÜLTENİ

Transkript

1 ÖZEL İSTANBUL ÇEVRE İLKÖĞRETİM OKULU REHBERLİK BÜLTENİ KASIM 2007

2 HAYAT YOLCULUĞUNDA BANA EŞLİK EDEN ANNE VE BABAMA Bana seçmem ve seçmemem Gereken yolları gösteren, Seçtiğim yolda ilerlerken beni yüreklendiren, Gösterdikleri güç ve şefkatle bana ışık tutan, hayat Yolculuğumda bana eşlik eden anne ve babama Bana nasıl yaşamam, nasıl yaşamamam Gerektiğini öğreten, Gösterdikleri iyilik, başarı ve şefkatle onlara İnanmamı sağlayan, Bana kim olduğumu ve olmadığımı öğreten, Hayat yolculuğunda bana eşlik eden anne ve babama Verdikleri sevgi,cesaret ve güvenle ayakta kalmamı sağlayan, Bencillikten uzaklaşmamı, doğru kararlar vermemi öğreten, Bana her koşulda sevgi veren, Hayat yolculuğumda bana eşlik eden anne ve babama yürekten Teşekkür ederim diyorum; çünkü bana verdiğiniz ve benim için Yaptığınız fedakarlıklar sayesinde büyüyorum ve gelişiyorum.

3 DİSİPLİN İÇ DİSİPLİN NEDİR? DIŞ DİSİPLİN NEDİR? Disiplin nedir? İç disiplin nedir? Dış disiplin nedir? sorularının cevaplarını sizlerin de merak ettiğinizi ve nasıl uygulayacağınıza karar vermekte zaman zaman zorlandığınızı tahmin ediyoruz. Disiplin, genellikle baskı ve otoriteyi anlatmak için kullanılır. Oysa disiplin, çocuğun eğitiminde olması gereken sağlıklı tutum ve kuralları içerir. Bizim önemle üzerinde durduğumuz konu, çocuğunuzun kendi davranışlarını düzenlemesini ve kendi kendini denetlemesini sağlayacak şekilde disiplini öğrenmesidir. DİSİPLİN NEDİR? Disiplin, Bireylerin içinde yaşadıkları topluluğun genel düşünce ve davranışlarına uymalarını sağlamak amacıyla alınan önlemlerin tümü olarak tanımlanmaktadır. Örneğin, eve giriş-çıkış saatlerinin bir düzene oturtulması, akşam yatma saatlerinin düzeni, televizyon seyretme saatlerinin düzenlenmesi ve izlenecek programların seçilmesi, sofraya birlikte ve hep aynı saatte oturulması gibi ailenin günlük yaşamını düzenleyen bir sistem veya ders çalışma düzeni, diş fırçalama disiplini, kendi eşyalarını toplaması, eşyalarına sahip olması gibi her bireyden beklenen davranışları içeren bir düzendir. Disiplin aslında bir düzendir. Düzenli bir yaşam sistemidir. Disiplinli bir insan denildiğinde, yaşamını bilinçli bir şekilde ele almış, ne yaptığını bilen, günlük yaşamını bilinçli ve ve düzenli bir şekilde gerçekleştiren kimseden bahsedilir. Disiplinli yaşam da, rastgele olmayan, bilinçli, düşünülmüş, sağlıklı ve düzenli bir yaşam demektir. Evde ve ailede disiplin; aile bireylerinin günlük yaşamlarını bilinçli ve sağlıklı bir şekilde gerçekleştirmelerini sağlayan bir düzen veya yaşam tarzıdır. Her evin disiplini ve disiplin anlayışı kendisine aittir. Kimi evin disiplin kuralları daha katı, kiminin ise daha esnektir. Ancak önemli olan, hangi kuralların, bu kuralların nasıl uygulamaya konulduğudur. Disiplin, çocuk eğitiminin bir parçasıdır. İlgi alanı, davranışı etkili bir şekilde ele almaktır. Disiplin, bu nedenle çocuğun gelişiminde önemli rol oynar. Disiplinin üç temel amacı vardır. Bunlar; Sevgi ve güven ilişkisini geliştirmek, Benlik değerinin temelini atmak, Başkalarını anlayarak ve onların kişiliklerine saygı göstererek örnek model görevini gerçekleştirmek. Disiplin; aile içindeki denge ve düzenin oluşturulmasında büyük önem taşır.

4 DİSİPLİN YALNIZ ÇOCUKLAR İÇİN DEĞİLDİR! Disiplin kural ve yasaklarının inandırıcı olması için uygulayıcının da onlara uyması gerekir. Aslında gerçek disiplin kişinin kendisi ile başlar. Bir ailenin davranış kontrolünde başarılı olabilmesi için, aile bireylerinin kendi davranışlarından sorumlu olması prensibini esas almalıdır. Aile bireyleri olumlu, saygılı iletişim yolları kullanmalıdır. Anne baba sorumlu davranışlar konusunda çocuklara örnek olmalıdır. Örneğin, çocuğun dersini vaktinde yapması, ertelememesi istenirken, anne ya da babanın işini devamlı ertelemesi çocuklar için olumsuz bir örnek oluşturacaktır. YASAK VE ÖĞÜT YERİNE ÖRNEK Eğitimde ve bir çok öğretilmek istenilen davranışta olduğu gibi, disiplinde de en etkili yöntem, örnek olarak öğretmektir. Gerçek öğrenilenlerin çoğu, sözle, öğütle değil, yaşanılarak öğrenilir. Dişlerini fırçala., Odanı topla. gibi öğüt ve yaptırımlar yerine, çocuğa yaşayarak örnek olunan davranışlar daha etkili ve kalıcıdır. Çocuk günlük yaşamında düzenli, disiplinli, beklenilen davranışları gösteren bir aile büyüğü ile yetişirse, günlük yaşam şeklinin böyle olduğuna inanır, iyi alışkanlıklar geliştirir. Disiplin konusunda çocuğun gelişimine bağlı olan sınırlılıklar da dikkate alınmalıdır. Çocuğun ihtiyacını belirlemek ve davranışın ardındaki nedeni bularak davranışın değişimini sağlamak anne-babayı olduğu kadar çocuğu da tatmin eder. Çocuğunuzdan günlük yaşam ile ilgili beklentilerinizi ona açıklamak, ona öğretmek gerekir. Söylemeden beklemek ve olmadı diye kızmak ise çocuğa büyük haksızlıktır. Örneğin; çocuğunuza Ödevlerini zamanında yapmalısın. Derken sizin için zamanında kavramının ne olduğunun netliğe kavuşturulması gerekmektedir. Böylece çocuğunuzla, aranızda yanlış anlamalara fırsat vermeden sağlıklı iletişim kurmuş olursunuz. DİSİPLİNDE TUTARLILIK Evde disiplinin yürümemesi ve yaşanılan sıkıntıların en önemli nedenlerinden biri de disiplin uygulamasındaki devamsızlık ve tutarsızlıktır. Tutarsızlık üç değişik şeklide tanımlanabilir: Devamsızlık Keyfi değiştirmeler Hayır ların gerçek hayır olmaması

5 Devamsızlık gösteren kuralların kalıcı olması çok zordur. Örneğin; Zeynep in her akşam da yatması kararlaştırılmıştı. İki akşam herşey yolunda idi ve Zeynep da yatağa girdi. Ancak üçüncü akşam babası geç geldiği için akşam yemeğinden sonra Zeynep in yatması yi bulmuştu. Dördüncü akşam Zeynep, da yatmakta direndi. Annesi de yorgun olduğu için Zeynep le kurallar hakkında tartışmak istemedi ve biraz televizyon seyrettikten sonra yatmasına karar verdi. Keyfi değiştirilen kurallar devamlılık gösteremez ve sürekli tartışma konusu olur. Disiplinde başarısızlığın diğer bir nedeni de, kuralların keyfi olarak değiştirilmesidir. Örneğin, Zeynep in her akşam saat da yatması kararlaştırılmıştı. Ama, anne babası bazı akşamlar eş dost ziyaretine gitmek istedikleri için Zeynep i de yanlarına alarak, uyku düzenini bozdular. Evde oldukları zamanlar ise Zeynep in belirlenen saate sadık kalmasını istediler. Bu şekilde davranan anne-baba, Zeynep in uyku sorunu olmasına sebep oldular. Hayır ların gerçek hayır olmaması beraberinde tutarsızlığı getirir. Yasaklanan, kuralı belirlenen bir şeyin herhangi bir nedenle sonradan yapılmasına izin verilmesi, hayırların gerçek hayır olmadığını gösterir. Aslında kuralın kesinliğini çocuğa anlatmak, onun o anki durumundan etkilenmeden tutum değiştirmemek, çocuğunuz için en sağlıklısıdır. Disiplin, tutarlılık ve esneklik gibi bazı ikilemleri içerir. Bir yandan çocuğa kuralların tutarlı bir şekilde verilmesi gerekir. Öte yandan katı bir şekilde uygulanan kararlar hoşnutsuzluğun oluşumuna neden olabilir. Çocuklar bazen anne babasının esnek davranmasını bekler. Ancak bu noktada, gösterilen esnekliğin sürekli olmamasına dikkat edilmelidir. Esneklik ve hoşgörü, kabul ve sevgi kavramlarını da beraberinde çağrıştırır. Sevgiyi, güven duygusu izler. Sevgi ve güvene bağlı kabul edilme arzusu ve güçlü olumlu bir ilişki, çocuğun davranışlarını yönlendirmede büyük bir öneme sahiptir. Çocuk, güçlü, olumlu duyguları genelleştirir ve çevresindeki insanlara yansıtır. Sevilen ve kişiliğine saygı duyulan çocuk başkalarını sever ve onlara saygı duyar. Böylelikle sevgi ve saygı, erken gelişim yılları boyunca disiplinin temelini oluşturur. Ebeveyn tarafından disiplin kuralları belirlenirken önemli olan, yaklaşımların ne kadar kendi evlerine, kendi kişiliklerine ve özellikle uygulamak istedikleri çocuğun kişilik yapısına uygun olduğunu bilerek hareket etmektir. Kurallar ve uygulanacak olan disiplin; çocuğun ve ailenin yapısına, bünyesine göre düşünülerek uygulanırsa, daha kalıcı ve verimli sonuçlar almak mümkün olur. Uygulama tarzına göre; disiplin iki bölümde ele alınabilir: Dış kontrollü disiplin, İç kontrollü disiplin ( öz denetim)

6 DIŞ KONTROLLÜ DİSİPLİN Çocuğun davranışlarını kontrol etmek ve istenileni yaptırabilmek için kızma, bağırma, azarlama, tehdit etme, sevgi esirgeme gibi yöntemler sözel olumsuz dış disiplin yöntemleridir. Ve istenilmeyen davranıştan caydırıcı ceza yöntemleri de dış kontrollü disiplin yöntemleridir. İÇ KONTROLLÜ DİSİPLİN İç kontrollü disiplin, (öz denetim) kişinin bazı kuralları benimsemesi ve dış uyarılara gerek kalmadan bu kuralları kendi kendine uygulamasıdır. Çocuklarda varmak istenilen amaç iç kontrollerini sağlamalarıdır. Ancak iç kontrolün çocuk tarafından içselleştirilmesi için ebeveynler tarafından verilen, dengeli ve tutarlı dış kontrole de ihtiyaç vardır. Kuralları benimsemeleri, ne yapıp ne yapılmaması gerektiğini bilip, kendi kendilerine yapmaları, uyarıya gerek kalmadan görevlerini yerine getirmeleri gerekmektedir. Öz denetim eğitiminde ilk temel yaklaşım, çocuğa ne yapıp ne yapmaması gerektiğini açıklamak, ona yol göstermektir. Dr. Atalay Yörükoğlu, bunu Bir ustanın çırağına sanatını öğretmesine benzetir: Usta çırağını işin kolayından başlayarak eğitir. Öğretimini ondaki gelişme hızına göre ayarlar. Yavaş yavaş sorumluluk verir. Başarısını destekler, yanlışını düzeltir. Nerede güveneceğini, nerede başında durup denetleyeceğini bilir. Ona yanılma payı bırakır; toyluk yanılgılarını bağışlar ve beğenildiğini gören çırakta işine dört elle sarılır. Ustasına benzemek ve ona yetişmek için tüm yeteneğini ve çabasını ortaya koyar der. Bu örnekte de görüldüğü gibi, ilk temel ilke, kural ve beklentileri açıklamak, ikinci temel ilke ise desteklemektir. Evde disiplin sağlamak için salt otorite ve güç kullanmaya gerek yoktur. Bu konuda bilgili olmak, bilinçli hareket etmek, tutarlı davranmak, aynı zamanda da sabırlı ve hoşgörülü olmak, çocuğun karşısına geçmek yerine, onun yanında olup onu desteklemek yeterlidir. Bu tür yaklaşımla özdenetim daha sağlıklı ve kalıcı bir şekilde elde edilir. ÖZ DENETİM NASIL ELDE EDİLİR? 1. Ev içindeki kurallar katı ve değişmez değildir. Kurallar çocuğun yaşına, kişilik ve yapısına ve özel durumlara göre düşünülerek uygulanmalıdır. 2. Çocuğa kuralların nedeni izah edilmelidir. Böylelikle çocuk kural uygulayıcının karşısında olmayıp, onun tarafında yer alarak kuralı daha kolay benimseyebilir. 3. Beklenen davranışlar açıklanmalıdır. Hangi davranışın ne zaman beklenildiği çocuğa açık bir dille anlatılmalıdır. 4. Çocuğa kuralların uygulanmasında aktif rol ve sorumluluk verilmelidir. 5. Çocuğun beklenir davranışları ve çabası takdir edilerek pekiştirilir.

7 DİSİPLİNDE ÖZ DENETİM SAĞLAMAK İÇİN Kuralları çocuğunuzun yaşına, kişiliğine, özel durumlara göre ayarlayın. Çocuğunuza kuralların nedenini açıklayın. Kendisinden beklenilen davranışı açık bir dille ayrıntılı olarak çocuğunuza anlatın. Çocuğunuza kuralların uygulanmasında aktif rol ve sorumluluk verin. Çocuğunuz beklenen davranışı gösterdiği zaman hemen takdir edip memnun olduğunuzu belirtin. Anne baba olarak çocuğunuza tutarlı ve kararlı davranın. Gerektiğinde esneklik gösterin. Çocuğunuzun olumsuz davranışları karşısında duygularınızı ifade edin. Beklentilerinizi dile getirin. Davranışını düşünmesini sağlayın. Ona seçme şansı tanıyın ve hatalarını nasıl telafi edeceğini öğretin. Sorunu çözmesinde destek olun. Çocuğunuza karşı adil ve objektif olmaya özen gösterin. Aile bireylerinin oto kontrollerinin sorumluluğunu almalarına önem verin. KAYNAKÇA 1. Yavuzer, Prof. Dr. Haluk, Çocuk Eğitimi El Kitabı, Remzi Kitabevi, Navaro, Leyla, Beni duyuyor musun? Sistem Yayınevi, Clark, Lynn,SOS! Anababalara Yardım, Evrim Yayınevi, Gordon, Dr. Thomas, Dış Disiplin mi? İç Disiplin mi?, Sistem Yayınevi, 2000

8 ÖZEL İSTANBUL ÇEVRE İLKÖĞRETİM OKULU TÜCCARBAŞI SOKAK NO: 4 ERENKÖY / İSTANBUL TEL: