PROJE RAPORU GRUP ADI İNCİR SÜTÜ PROJE ADI İNCİR SÜTÜNDEN FARMASÖTİK KREM ELDESİ PROJE EKİBİ ZEYNEP AYDIN MEHMET ONUR ARICAN BETÜL EKSİL

Transkript

1 TÜBİTAK-BİDEB KİMYAGERLİK, KİMYA ÖĞRETMENLİĞİ VE KİMYA MÜHENDİSLİĞİ KİMYA LİSANS ÖĞRENCİLERİ ARAŞTIRMA PROJESİ EĞİTİMİ ÇALIŞTAYI (KİMYA-2 ÇALIŞTAY 2011) PROJE RAPORU GRUP ADI İNCİR SÜTÜ PROJE ADI İNCİR SÜTÜNDEN FARMASÖTİK KREM ELDESİ PROJE EKİBİ ZEYNEP AYDIN MEHMET ONUR ARICAN BETÜL EKSİL PROJE DANIŞMANLARI PROF. DR. MEHMET KANDAZ DOÇ. DR. MUSTAFA SÖZBİLİR KEPEZ/ÇANAKKALE TEMMUZ

2 İÇİNDEKİLER Sayfa No Proje Kapağı 1 İçindekiler 2 Proje Özeti.. 3 Giriş 3 Deneysel Çalışma.. 8 Sonuçlar 11 Kaynaklar. 12 Katkıda Bulunanlar. 13 Kısa Özgeçmiş. 13 2

3 PROJENİN ÖZETİ: Bu çalışmada; sitrik asit yönünden zengin incir sütünden farmasötik etkili nasır kremi yapıldı. Yapılan kremde sitrik asidin mekanik aşındırma etkisinden faydalanarak keratin tabakasının inceltilmesiyle iyileştirilmesi amaçlandı. Beklenen; sitrik asidin yükseltgenerek keratin tabakayı deriden uzaklaştırmasıdır. Elde edilen kremin ph ı 4,5-5,0 olarak ölçülmüştür. Bu ph keratin tabakayı uzaklaştırırken, bir yandan ciltte tahrişe yol açmayacak şekilde ayarlanmıştır. Hafif asidik etki ile uygun tedavi sürecinde nasırın ciltten uzaklaştırılması öngörülmüştür. PROJENİN AMACI: İncir sütünden faydalanarak nasır kremi elde etmek. PROJENİN HEDEFİ: 1) İncir sütünün asidik etkisinden faydalanarak nasırların giderilmesi, 2) Nasır tedavisinde bitkisel, güvenilir, alternatif krem elde edilmesi, 3) Ağaçların budama zamanında çıkan öz suyun değerlendirilmesi, 4) Nasır; ilerlediği takdirde kangrene çevirebilen bir rahatsızlıktır. Bu etki göz önünde tutularak nasırın ilerlemesinin durdurulması. GİRİŞ: Akdeniz kıyılarının tipik bir meyvesi olan incir (Ficus carica L.) subtropikal iklim kuşağındaki ülkelerde yetişmektedir. Bu yayılış alanı içerisinde, Kuzey Anadolu, Kafkasya, Hazar Denizinin güneyi, İran, Irak, Belucistan, Hindistan ın kuzeybatısı ve Arabistan incirin ilk kültüre alındığı yerlerdir. Subtropikal iklim kuşağı içinde yer alan Ege Bölgesinin Büyük Menderes ve Küçük Menderes Havzaları, incir yetiştiriciliği açısından en ideal ekolojik koşullara sahip yörelerdir. İşte bu nedenle incir, Ege Bölgesi ve ülkemiz ekonomisi için en önemli tarımsal gelir kaynaklarından biridir (Demir ve diğerleri,1990). Ülkemiz dünyada %23,5 lik payla hem taze incir hem de %54 lük payla kuru incir üretiminde birinci sıradadır. Dünya kuru incir ticaretine bakıldığında da en önemli üretici 3

4 olmanın verdiği avantajla Türkiye, dünya ticaretinde %57,2 lik payla yine birinci sırada yer almaktadır (Anaç, 2003). İncir, sofralık veya kurutmalık olarak tüketildiği gibi tatlı, reçel ve bisküvi sanayinde de kullanılmaktadır. Ayrıca hurda incir olarak tabir edilen ve doğrudan tüketim imkanı bulamayan düşük kaliteli incirler etil alkol ve pekmez üretiminde değerlendirilmektedir. Etil alkol yapımı sırasında ortaya çıkan incir çekirdekleri de boya, kozmetik ve ilaç sanayinde, küspesi ise besi yemi yapımında kullanılmaktadır (Anaç, 2003). İncir ülkemizde sıkça kurutulan ve ihraç edilen meyvelerden birisidir. İncir kışları ılık, yazları ise sıcak ve kurak bir iklim istemektedir. Yıllık ortalama sıcaklığın C olduğu yerlerde ekonomik olarak yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Sıcaklıklar 40 0 C yi geçtiğinde ise ağaçta ve meyvelerde zararlanmalar başlamaktadır (KABASAKAL, 1990; ŞAHİN ve ÜREL, 1992; ILGIN, 1995). Ülkemizde incir sezonu temmuz ayının ortalarında başlayıp ekim ayı sonlarına kadar sürer. Diğer meyvelerle karşılaştırıldığı zaman kalsiyum, bakır, magnezyum, potasyum ve kükürt bakımından birinci; enerji, sitrik asit, pantotenik asit, riboflavin, tiamin ve pridoksin bakımından ikinci sırayı aldığı görülmektedir. Süte oranla daha çok kalsiyum içermektedir. Bu nedenle kemik hastalarına tavsiye edilmektedir. Pektik maddelerin kaynağı olmasından dolayı, bağırsaklarda toksik maddelerin atılması, kandaki kolesterol düzeyinin düşürülmesi, şeker hastalarında kan şekerinin hızlı yükselmesinin önlenmesi gibi yararlar sağlar. Mineral madde, özellikle demir içeriğinin fazla olması nedeniyle beslenmede önemli bir yere sahip olan incir, özellikle hamileler ve küçük çocuklarda ortaya çıkan mineral madde ve vitamin eksikliğinin neden olduğu hastalıklar ve kansızlığa iyi gelir. Vücuda kuvvet ve enerji verir. Bedensel ve zihinsel yorgunluğu giderir. Halsizliğe ve unutkanlığa iyi gelir. İçeriğinde bakır bulunması, demirin vücut tarafından emilimini kolaylaştırmaktadır (ANONİM, 2002). İncirin anti-kanserojenik etkisi üzerinde de çalışmalar bulunmaktadır. Japonya da yapılan bir araştırmada deri altında tümör geliştirilmiş farelere enjekte edilen incir distilatının, tümörlere 11 günde %39 oranında küçülttüğü tespit edilmiştir (ANONİM 2002). İncir yetiştiriciliğinde mm lik yıllık yağış, incirin sulanmadan da yetiştirilmesine olanak sağlamaktadır. Yağışın yüksek olduğu yerlerde ise incir ağaçları kuvvetli yetişmekte ve meyvelerde yeterli tatlanma olmamaktadır. İncirde en çok bulunan asit sitrik asittir. Diğer önemli organik asitler ise, malik asit ve asetik asittir. İncirde asit miktarı meyve gelişiminin başında düşüktür, gelişmenin ortalarına 4

5 kadar artarak maksimuma ulaşmakta, ancak olgunluğa doğru tekrar düşmektedir (ULRICH, 1970). CONDIT (1947) 1 kg meyvede 3,5 g sitrik asit 0,26 g serbest asetik asit ve çok az miktar malik asit olduğunu bildirmiştir. Bu meyvede ayrıca antienflamatuar etkiye sahip flavonoidler de bulunur. Yapraklarında bulunana kumarinler sindirime yardım eden ve antiseptik özellikleri sahip olan aromatik maddelerdir. Kumarinlere her ikisi de ışığa karşı duyarlı maddeler olan bergapten ve psoralen dahildir. İncir sütü incir ağacının dallarından ve ham meyvenin koparılmasıyla meyve sapından akan beyaz süttür. Halk arasında doğal tedavi yöntemi olarak kullanılır. İncir sütünün faydaları; - İncir sütü nasırların üzerine her gün sürülürse nasırlar zamanla kaybolur. Siğilleri de sökmek için aynı şekilde kullanılır. - İncir sütü diş eti yaralarında dişlere sürülür. - Katarakt başlangıcında incir sütü balla karıştırılır, sürme gibi göze çekilirse kataraktı giderir. - Kulağın etrafına sürülürse, kulak içindeki kurdu öldürür. - Taze incir, hardal ile lapa haline getirilir kulağa konulursa, kulak uğultusunu giderir. - Dahili böbrek taşı kaldırır. - Kuduz bir köpek tarafından ısırmalarda veya akrep sokmalarından kaynaklanan yaralarda toksik özellik göstermesi sebebiyle kullanılır. - Arı sokmalarında oluşan siğilleri ortadan kaldırır. Yılan sokmalarında da etkilidir. - Omurga üzerinde hafif masaj ile uygulanarak sıtmadaki titreme giderilir. - Bal ile karıştırıldığında; nezle başlangıcında gözlerde donukluğu kaldırır. - Çemen unu ile karıştırıldığında; gut hastalığı (Romatizmal bir hastalıktır. Sıklıkla ayak başparmağındaki iltihapla kendini gösterir). Cüzzam yaraları, kaşıntı ve çiller için lapa şekline getirilerek kullanılır. - Çemen unu ve sirke ile karıştırıldığında tüy dökücü olarak kullanılır. - Ezilmiş acı badem ile karıştırıldığında; bir içecek olarak alındığında müshil etkisi gösterir. 5

6 Nasır, sürtünme ya da basınç nedeniyle derinin boynuzsu tabakasından oluşan bir katmandır. Sürtünme ve baskı derken ne kastedilir? Fazla dar veya sıkı bir ayakkabı, ayak yapısına uyumsuz ayakkabı, yüksek topuklu ayakkabı, dışarıda yalın ayak yürümek, ayak parmaklarındaki deformasyonlar, ayağın fazla kemikli olması, yanlış basma hareketi, sert zeminden oluşabilecek bir sürtünme hatta iki ayak parmağının birbirine yaptığı baskı veya sürtünme bunlara örnektir. Ayrıca kemancılarda sürekli olarak çenelerini kemanın gövdesine dayamaktan ya da yeni ayakkabı alanlarda ayakkabının belirli noktalarda ayağı vurmasından nasır oluşabilir. Ölü deri hücreleri birikerek bir keratin (protein) tabakası oluştururlar. Bu durum ilerledikçe nasırın altındaki deri hücreleri iltihaplanır, ağrı ve rahatsızlık verir. Nasırın oluşma sebebi aslında vücudun o bölgesine yardımcı olmaktır. Cilt sürtünme veya baskı nedeniyle belli bir bölgede tahriş hissettiği zaman kalınlaşarak tepki verir, yani nasır oluşturarak o bölgeyi korumaya alır. Vücutta nasır oluşan bölgelerin çoğu vücudun belli bir ağırlık taşıyan bölgeleridir. Bu kalınlaşma sadece ayakta olmayabilir; ancak nasırın en yoğun göründüğü bölge ayaklardır. Nasır, çevresindeki normal deriye göre daha sarımsı renkte, kalın bir deri tabakasıdır. Koni biçiminde olabilir. Ayak parmakları arasındaki nasırlar ise çoğunlukla yumuşaktır. Nasırlar günün sonunda ağrı yapar. Ayrıca basınçla karşılaşınca rahatsızlık verirler. Kronikleştiğinde ya da şiddetli olduğunda, çevresindeki deri kızarır ve nasır, hareketsiz dururken bile çok ağrı yapar. Nasır rahatsızlık verir ve ağrı yapar, ama çoğunlukla tehlikeli değildir. Daha ciddi bir sorun hiperkeratoz denen, derinin avuç içinde ve tabanda hiçbir neden olmadan kalınlaşması ve bunun yayılması durumudur. Nasırın tek tehlikesi alınması sırasında kirli aletlerin kullanılmasıyla enfeksiyon kapması ve iltihaplanmasıdır. Özellikle şeker hastalarının konuya dikkat etmesi gerekir. Ayaktaki kan dolaşımları zayıf olduğundan, enfeksiyon kolaylıkla kangrene dönüşebilir. Bu yüzden en iyisi nasır tabakası aletlerle kazınmasını gerektirecek kadar ciddi bir boyuta gelmeden aşındırıcı kremler kullanarak önlem alınmalıdır. Nasır çeşitleri; 1) Callous : yüzeysel geniş nasır 2) Helloma molle : parmak aralarındaki nemli nasır 3) Helloma durum : derin sert nasır (nucleus vardır) 4) Helloma mille : küçük yüzeysel tohum şeklindeki nasır Krem; tene yumuşaklık vermek veya güneş, yağmur vb dış etkilerden korunmak ve tedavi amaçlar için kullanılan koyu kıvamlı karışımdır. Kremler: 6

7 - Cilt bakım ürünlerinin temel amacı, - Cildin sağlıklı kalmasını sağlamak, - Yağlanma belirtilerini azaltmak, - Cilt sorunlarının çözümüne yardımcı olmak, - Günümüz koşullarında ise, deri metabolizmasını uyarmak ve UV ışınlarının zararlı etkilerinden korumak da girmektedir. Farmasötik Kremler; ilaç ihtiva eden kremlerdir. Derinin üst tabakasını fiziksel olarak soyan kremler - Bu ürünler cildin en dışında bulunan ölü hücrelerden oluşan tabakayı aşındırarak uzaklaştırırlar. - Kimyasal bir aşındırma yapmadan cildin daha temiz ve parlak görünmesini sağlarlar. Çeşitleri; - Su içeren soyucu kremler - Su içermeyen soyucu kremler - Fiziksel olarak cildi soyan kremler 7

8 DENEYSEL ÇALIŞMA: DENEYSEL ÇALIŞMAMIZDA KULLANDIĞIMIZ MATERYALLER: Sitrik asit(c 6 H 8 O 7 ): Sitrik asit; karboksilik asitlerden, renksiz, kristal yapılı organik bir bileşiktir. Formülü C 6 H 8 O 7 şeklindedir. Doğal olarak oluşan meyve asididir. Sudaki çözünürlüğü yüksektir. Bilinen en popüler asitlerden olan sitrik asidin ph değeri 3,5 dur. Hemen hemen tüm bitkilerde ve birçok hayvanın vücut sıvısında bulunur. Özellikle turunçgillerde büyük miktarlarda bulunur. Yağların, proteinlerin ve karbonhidratların yükseltgenerek karbondioksit ve suya dönüştüğü fizyolojik süreçlerden geçer. Sitrik asit metal temizleme işlerinde, gıdaların ve çeşitli organik maddelerin dayanıklılığını arttırmak için ve bazı alkolsüz içeceklere tat vermek için kullanılır. Şekerleme ve ilaç yapımında da yararlanılır. Gliserin(C 3 H 8 O 3 ): Gliserin, gliserolün eczacılıkta kullanılan tıbbi biçimidir. Hafif tatlı ve yoğun bir sıvıdır. Gliserin bir şeker alkolüdür ve içerdiği hidrofilik alkolik hidroksil grupları suda kolayca erimesini sağlar. Renksiz ve kokusuzdur. Kaynama noktası yüksektir. Nemlendirme özelliği sayesinde özellikle kişisel bakım ürünlerinde ve aynı zamanda bir çok farklı sektörde kullanımı oldukça yaygındır. Hacminin 4 katı kadar su absorbe edebilir. Gıda ve içeceklerde nem tutucu, çözücü ve tatlandırıcı olarak kullanılır ve gıdaların korunmasına yardımcı olur. Kişisel bakım ürünlerinde çözücü ve yağlayıcı olarak kullanılır. Çoğu diş macunu, ağız gargaraları, cilt bakım ürünleri, traş kremleri, saç bakım ürünleri gliserin içerir. 8

9 Diklorometan(CH 2 Cl 2 ): Diklorometan doğada bulunmayan, sentetik bir kimyasal maddedir. Renksiz, yumuşak, tatlımsı bir kokuya sahiptir ve oda sıcaklığında sıvıdır. Çok uçucudur ve suda çözünmez. Diklorometan toprakta da tutunmaz. Bu nedenle hem su, hem de toprağa salındığında hızla havaya geçer. Havada güneş ışığı ve diğer kimyasallarla parçalanır ve diklorometanın yarısı gün arası bir sürede parçalanır. Yapılan çalışmalar, bitki ve suda yaşayan canlıların diklorometanı depolamadığını göstermektedir. Çok iyi bir çözücü olduğundan baharatların ekstraksiyonunda ve kahveden kafeini uzaklaştırmada kullanılmıştır. Sodyum karbonat(na 2 CO 3 ): Sodyum türevlerinden birisidir. Susuz sodyum karbonat bileşiminde en az %98 Na 2 CO 3 içeren, beyaz renkte katı kristal tozdur ve suda çözünür. Sulu çözeltisi berrak ve renksiz olan bir kimyasal maddedir. Karanfil Yağı(Eugenol) : Eugenol, karanfil yağının temel bileşenidir. Fenolik ve eter grupları ile doymamış bir yan zinciri bulunan aromatik bir maddedir. Karanfil kokusu ile güçlü ve keskin tada sahip bir tür çeşnidir. Tıbbi olarak dişçilikte antiseptik ve analjezik olarak kullanılır. Eugenol -9 C de erir ve 255 C de kaynar. Yüksek kaynama noktasına rağmen, eugenol su ile beraber damıtılabilir. Bu tip damıtma tekniği, buhar damıtması olarak da adlandırılır, uçuculuğu düşük ve suda çözünmeyen maddelerin uçucu olmayan maddelerden ayrılmasında etkin bir yöntemdir. 9

10 Soxhlet Ekstraktörü: Önceleri, katı bir deney numunesinden yağ elde etmek için tasarlanmış olmasına rağmen bir bileşiği bir katıdan ekstrakte etmenin zor olduğu her şartta kullanılabilir. Genellikle, kuru deney numunesi Soxhlet ekstraktörüne yerleştirilen, filtre kağıdından yapılmış yüksük şeklinde bir ekstraksiyon tüpüne konur. Ekstraktöre, çözücüyü ( genellikle di etil eter ya da petrolium eter) içeren şilifli bir cam balon ve yoğunlaştırıcı takılır. Çözücü ısıtılır ve böylece buharlaştırılır. Sıcak çözücü buharı yoğunlaştırıcıya ilerler, yoğunlaşarak katı numunenin üzerine düşer. Numuneyi içeren ekstraksiyon tüpünün bulunduğu yüksük yoğunlaşan çözücü ile tam dolduğunda, bypass kolunun seviyesine ulaşır ve sifon oluşarak çözücü tekrar cam balona boşalır. Bu yoğunlaşma, yükselme ve sifon döngüsü, reflux olarak adlandırılır ve sürekli tekrar edilir. Her döngü sırasında, katının içerdiği bir miktar yağ çözücüde çözünür. Ama solventin ısıtılan cam balonuna ulaştığında orada kalır, döngüye tekrar katılmaz. Bu durum, bu ekstraksiyon metodunun en önemli avantajıdır, sadece saf çözücü katıyı ekstrakte etmek için buharlaşır ve yoğunlaşır, döngüye katılır. Bu nedenle, bir cam balonda katıyı çözücü içerisinde ısıtarak ekstrakte etme yöntemiyle karşılaştırıldığında Soxhlet Ekstraktörü ile uygulanan bu yöntemin verimi daha yüksektir. Bir ekstraksiyonun sonunda arta kalan çözücü, ekstrakte edilen yağı bırakarak rotary buharlaştırıcısı ile uzaklaştırılabilir. Evaporatör: Soğutma sisteminde, soğutucu akışkanın sıvı olarak girip buharlaşarak gaz olarak maddeden çekildiği bölümdür. Soğutucu, evaporatörün kanallarına girince ısıyı, soğutulan maddeden soğurur ve ısıyı ortamdan absorbe ederken de kaynamaya başlar ve buharlaşır. Bu 10

11 işlemde evaporatör, tüm sistemin genel amacını (soğutma) gerçekleştirir. DENEYİN YAPILIŞI: 15 g karanfilin tartımı alındı ve havan içinde toz hale gelinceye kadar iyice dövüldü. Soxlet cihazı kullanılarak bir gece boyunca karanfil yağının özütlemesi yapıldı. Çözücü olarak diklorometan kullanıldı. Ertesi sabah soxhletten alınan özüt evaporatörde uçuruldu. Sonrasında 50 ml lik behere; - Nemlendirici amaçlı 10 ml gliserin, - Ana maddemiz olan 2 ml incir sütü, - Kıvam vermek amacıyla 9,3 g margarin, - Kıvam arttırıcı ve tampon olarak 3,20 g sodyum karbonat, - Asitliği ayarlamak amacıyla 6,18 g sitrik asit konuldu ve bütün bu eklemeler sırasında cam baget yardımıyla devamlı karıştırıldı. BULGULAR VE SONUÇ: Krem hazırlanırken kıvam vermek amacıyla eklenen sodyum karbonat ortamı bazikleştirmiştir. Bu durumu düzeltmek için sitrik asitle asidik bir ortam oluşturulmuştur. Karanfil özü eklendiğinde kıvamda cıvıklaşma görüldü. Margarin ve sodyum karbonat yardımıyla kıvam tekrar ayarlandı. Kremin ph ı 4,5-5,0 arasında arasında tespit edildi. Cildin ph ı 5,5-6,0 arasındadır. Kremimizin cildin ph ından biraz daha asidik olmasının sebebi ölü deriyi uzaklaştırmaktır. Yapılan krem birkaç kişide bir iki kullanımlık denendi ve nasır tam olarak giderilmese bile yumuşadığı gözlendi. Bu beklenen bir durumdur. Yeterli sürede ve düzenli kullanıldığı takdirde tam sonuç alınacağı öngörülmektedir. 11

12 KAYNAKLAR : [1] [2] [3] [4] Bazı İncir Çeşit ve Tiplerinin Dörtyol Koşullarındaki Fenolojik, Morfolojik ve Meyve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi OĞUZ ÇALIŞKAN [5] [6] [7] Control of Microbial and Enzymatic Changes in Intermediate Moisture Sun-Dried Figs by Mild Heating and Hydrogen Peroxide Disinfection BY DİLEK DEMİRBÜKER [8] [9] [10] Kuru İncirlerin Aflatoksin, Patulin, Ergosterol İçeriği ve Farklı Koşullarda Aflatoksinlerin Parçalanma Düzeyleri HAKAN KARACA [11] [12] [13] [14] 12

13 KATKIDA BULUNANLAR: Danışman Hocalarımız: Prof. Dr. Mehmet KANDAZ, Doç. Dr. Mustafa SÖZBİLİR Ayrıca: Doç. Dr. Cahit AKGÜL Emre SEFER Memduh BİLMEZ Neşe DİŞÇİOĞLU Ve tüm proje ekibine çok teşekkür ederiz.. KISA ÖZGEÇMİŞLER: MEHMET ONUR ARICAN; 1990 yılında Kırklareli nde doğdu. İlköğretimine Atatürk İlköğretim Okulu nda başladı, üçüncü sınıfına TEK İlköğretim Okulu nda devam etti ve burada bitirdi. Ortaöğretimini Lüleburgaz Lisesi nde (Yabancı dil ağırlıklı) tamamladı yılında Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünü kazandı. Okulda makale çıkartmak amacıyla yürüttüğü bir projesi var. Halen aynı üniversitenin 4. sınıfında eğitim - öğretim hayatına devam etmektedir. BETÜL EKSİL; 1991 yılında İstanbul da doğdu. İlköğretimini Ressam Şevket Dağ İlköğretim Okulu nda, ortaöğretimini ise İbrahim Turhan Lisesi nde (Yabancı dil ağırlıklı) tamamladı yılında Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünü kazandı. Halen aynı üniversitenin 4. sınıfında eğitim - öğretim hayatına devam etmektedir. ZEYNEP AYDIN; 13

14 1986 yılında Bursa da doğdu. İlköğretimine Fatih İlköğretim Okulu nda başladı, altıncı sınıfına Reşit Paşa İlköğretim Okulu nda devam etti ve burada bitirdi. Ortaöğretimini Bursa Anadolu Erkek Lisesi nde tamamladı yılında Erciyes Üniversitesi Fakültesi Kimya Bölümünü kazandı yılında eğitimine Cumhuriyet Üniversitesi nde Kimya Mühendisliği Bölümünde devam etti. Halen aynı üniversitenin 4. sınıfında eğitim - öğretim hayatına devam etmektedir. 14