EĞİTİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ EĞITIM TEMEL KAVRAMLAR VE ÖĞRENME TEORİLERİ ÖZETLE, EĞITIMIN TEMEL ÖZELLIKLERI

Transkript

1 EĞITIM TEMEL KAVRAMLAR VE ÖĞRENME TEORİLERİ Bireyin davranışlarında kendi yaşantısıyoluyla kasıtlı olarak istenilen yönde(eğitimin amaçlarına uygun) değişmemeydana getirme sürecidir. Ancak, eğitim sadece bireyin davranışlarında değişme meydana getirmek değil, davranış değişiklikleri yoluyla hem bireyin yaşantısında hem de toplumun yaşantısında kalite katmasürecidir. EĞİTİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ÖZETLE, EĞITIMIN TEMEL ÖZELLIKLERI 1. Eğitim bir süreçtir, 2. Eğitim sonunda bireyde bir değişme olmalıdır, 3. Bu değişme istendik yönde olmalıdır, 4. Eğitimde bir amaç ya da kazanım vardır, 5. Eğitim bireyi geliştirir, 6. Eğitim bireyi hayata hazırlar, ve 7. Eğitim kalıcı olmalıdır. SÜREÇTİR EĞİTİM DAVRANIŞ DEĞİŞTİRMEDİR YAŞANTI SONUCU OLUŞUR 1

2 SÜREÇ Eğitim bir süreçtir. Süreç, belli bir sonuca ulaşmak veya bir oluşumu gerçekleştirmek için birbirini izleyen olayları ya da durumların akışıdır. Süreç içeriğinde belirli bir hedef, bu hedefi gerçekleştirmek için birbirini izleyen bir dizi işlem ve etkinlikve son olarak da ürünün amaca uygunluğunu ortaya koyan değerlendirmeyer alır. Eğitim sürecini birbirini izleyen ve birbiri üzerine biriken öğrenme ve öğretme olayları oluşturur. DAVRANıŞ Psikologlara göre; organizmanın etkiye karşı gösterdiği tepkiveya tepkiye karşı gösterdiği etkidir. Eğitimcilere göre; organizmanın gözlenebilir, ölçülebilirve istendikolan hareketleridir. Eğitim tanımında sözü edilen davranış, sonradan öğrenilen, yani bir öğrenme ürünü olan davranışlardır. YAŞANTI Davranış değişikliği bireyin yaşantıları sonucu oluşur. Bireyin diğer bireylerle ve çevresiyle etkileşiminin bireyde bıraktığı izlenimdir. Bireyin gün içerisinde yaptığı her şey yaşantı olarak tanımlanabilir. Yaşantının ortaya çıkması için bireyin çevreden uyarıları almasıve işlemesi ve tepkide bulunmasıgerekir. 2

3 ÖĞRENME Günümüzde psikolog ve eğitimcilerin büyük bir bölümü öğrenmeyi yaşantı ürünü olan, kalıcı izli davranış değişikliği olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre öğrenmenin üç temel özelliği vardır: Bunlar; a)öğrenme sonucu mutlaka bir davranış değişikliği meydana gelir. (i) Birey yeni bir davranış göstermeye başlar. (ii) Var olan davranışı değiştirir ya da geliştirir. (iii) Yanlış geliştirdiği davranışını düzeltir. b)öğrenme yaşantı ürünüdür. c)öğrenme kalıcı izlidir. ÖĞRENME-2 Bir davranışın öğrenme ürünü sayılabilmesi için gerekli şartlar: 1. Yaşantı ürünüolması gerekir. 2. Öğrenmenin davranışta ya da potansiyel davranışta değişikliğeyol açması gerekir. 3. Kalıcı-izli olması gerekir. Öğrenme ya Kendiliğinden ya da yönlendirilmiş olarak gerçekleşebilir. ÖĞRENME ALANLARı Bilişsel (Hücrenin tanımını yapabilme) Duyuşsal (İnsana saygı, hoşgörülü olma,...), Psiko-motor (Mikroskop kullanabilme, kesit alabilme, titrasyon yapabilme). ÖĞRETME Öğrenmeyi sağlama etkinliklerine öğretmedenir. Öğrenmenin sağlanması ya da davranış değişikliği meydana getirmek amacıyla çevrenin düzenlenmesidir. Herhangi bir öğrenmeyi kılavuzlama faaliyetidir Öğrenmenin etkililiğini arttıracak yolların tümüdür. 3

4 ÖĞRETIM Eğitim kurumlarında belirli hedefler doğrultusunda yapılan planlı, kontrollü ve örgütlenmiş öğretme faaliyetlerinin tümüne verilen isimdir. Bireyin bir bilgi ya da beceriyi edinmesine yönelik öğretme faaliyetleridir. Öğrenmenin belli bir amaç doğrultusunda başlatılması, yönlendirilmesi, kolaylaştırılması ve gerçekleştirilmesi sürecidir. Öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışların gelişmesi için uygulanan süreçlerin tümüdür. ÖĞRETIM Öğretim bir süreçtir Planlıdır Amaçlıdır Etkinlikler içerir. ÖĞRETME VE ÖĞRETIM EĞITIM VE ÖĞRETIM ARASıNDAKI FARKLıLıKLAR DİKKAT!!! Profesyonel kişiler tarafından yapılmayabilir. Her öğretme mutlaka öğrenme ile sonuçlanmaz... ANCAK... Profesyonel kişiler tarafından yapılır. Her öğretim mutlaka öğrenme ile sonlanmalıdır. Eğitim 1. Zaman ve yer yönünden çok boyutludur 2. Her yerde oluşabilir 3. Her türlü bilgi ve beceriyi kapsar 4. Öğrenme ve öğretimi kapsar 5. Eğitim genel anlamda temel amaçtır. Öğretim 1. Zaman ve yer yönünden sınırlıdır. 2. Planlı ve programlıdır 3. Önceden belirlenmiş etkinlikleri kapsar 4. Eğitimin alt kategorisidir. 5. Genel anlamda eğitimin temel aracıdır. 4

5 PROGRAM NEDIR? 1. Eğitim programı (Sınıf içi ve sınıf dışındaki tüm eğitimöğretim faaliyetlerini içeren yazılı dokümandır) 2. Öğretim programı (Eğitim programı içerisindedir. Bir konu alanına ilişkin hedefleri, içeriği, öğrenme,- öğretme etkinliklerini ve değerlendirme çalışmalarını içeren yazılı dokümandır) 3. Ders programı (Bir ders saati içerisinde işlenecek olan konunun hedeflerini (ve kazanımlarını, içeriğini, öğrenme,-öğretme etkinliklerini ve değerlendirme sürecini içeren yazılı dokümandır. Öğretim programı içerisindedir). HEDEFLER Yetiştirilecek bireylerde bulunması istenilen, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikli istendik özelliklere (bilgiler, yetenekler, beceriler, tutumlar, ilgiler, alışkanlıklar, vb.,) hedef denir. Öğrenme süreci içerisinde planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar sayesinde öğrencide görülmesi beklenen bilgi, beceri, tutum ve değerlere kazanım denir. Öğrenme alanlarına uygun olarak üç grup hedef bulunur: 1. Bilişsel hedefler 2. Duyuşsal hedefler 3. Psikomotor hedefler DAVRANıŞLAR/KAZANıMLAR Bireyin gözlenebilir veya ölçülebilir hareketlerinde davranış denir. Bir hedefin oluşturulmasına yönelik birbirini izleyen davranışlara hedef davranış denir. Örnek: Dişleri uygun şekilde fırçalayabilme hedefini gerçekleştirecek davranışlar: 1. Diş fırçasına mercimek büyüklüğünde diş macunu koyma 2. Diş fırçasını dişler üzerinde yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya doğru hareket ettirme, 3. Dişlerin iç kısımlarını da aynı şekilde temizleme, 4. Ağzı biraz su ile çalkalama, ve 5. Diş fırçasını temizleyerek yerine yerleştirme. KAPSAM Öğrencilere kazandırılması düşünülen bilgiler Öğrencilerin önceden belirlenmiş olan davranışları kazanmaları için verilmesi gereken içerik (konular, kavramlar, yasalar, vs..) 5

6 EĞITIM DURUMLARı (ÖĞRENME ÖĞRETME ETKINLIKLERI) Öğrenme yaşantıları, öğretim yöntem ve teknikleri Hedef/Kazanım olarak ifade edilen özelliklerin bireyde oluşabilmesi için gerekli öğrenme yaşantılarını oluşturacak ortamın düzenlenmesi, bu amaçla geçerli öğretim yöntem ve teknikleri ile eğitim araç-gereç ve materyallerinin belirlenmesi ve bunlardan yararlanılmasıdır. DEĞERLENDIRME Ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak, ölçülen nitelik hakkında bir değer yargısına varma sürecidir. Ölçme,herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonucunu sayılarla ya da başka sembollerle ifade etmektir. Değerlendirmenin güvenilir ölçme sonuçlarına dayanması, geçerli bir ölçütle yapılması, değer yargısına ulaşma işlemlerinde yanlışlık bulunmaması doğru bir değer yargısına ulaşmak için gereklidir. KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ YAZIMI 2013 Kimya Öğretim Programını Yakından Tanıyalım Kimya dersi öğretim programı; «Temel Düzey» ve «İleri Düzey» program olmak üzere iki seviyede hazırlanmıştır. Temel Düzey Öğretim Programı hazırlanırken; Temel düzeyde bir kimya kültürü için öngörülen kimya içeriğinin lise eğitiminin ilk iki yılında (9. ve 10. sınıf) kazandırılması esas alınmıştır. Bu bağlamda haftada 2 saat kimya dersi varsayımı ile iki yılda toplam 144 saatlik süre öngörülmüştür. 6

7 KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ YAZIMI 2013 İleri Düzey Öğretim Programı hazırlanırken ise; İleri düzeyde yeterli kimya altyapısı için öngörülen kimya içeriğinin lise eğitiminin son iki yılında (11. ve 12. sınıf) gerçekleşeceği düşünülürse, meslek edinmeye temel teşkil edecek bir kimya kültürünün haftada 4 saat kimya dersi varsayımı ile iki yılda toplam 288 saatte edinilebileceği öngörülmüştür. KİMYA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ YAZIMI 2017 Kimya dersi öğretim programı; «Fen Lisesi Kimya Dersi» ve «Kimya Dersi» program olmak üzere iki seviyede hazırlanmıştır. 7

8 MEB KİMYA DERS KİTAPLARI LİSTESİ Ders kitaplarının bazıları web ortamına aktarılmıştır. Bu kitapları indirip inceleyebilirsiniz. ÖĞRENME KAVRAMı VE ÖĞRENME TEORILERI Öğrenme bilişsel (kognitif), duyuşsal(affektif) ve devinişsel(psikomotor) olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Fakat bu üç alan arasında çok sıkı bir ilişki olduğundan bunları kesin çizgilerle birbirinden ayırmak olanaksızdır. Bilişsel öğrenme genellikle kavramlar, prensipler, kanunlar, teoriler ve problem çözme süreci ile ilgili bilgilerin öğrenilmesini içerir. Duyuşsalöğrenme, inanç, niyet ve hislerle ilgili kavramların bireylerde değişimini kapsamına alır. Devinişselöğrenme ise, bireylerin değişik organlarının eğitim-öğretimde kullanılması ile ilgili becerilerin geliştirilmesini içerir. ÖĞRENME KAVRAMı VE ÖĞRENME TEORILERI Bir programın etkili yürütülebilmesi için yukarıda bahsedilen üç alanın her biriyle ilgili amaçlar ve hedefler her konu için ayrı ayrı belirtilmelidir. Eğer bu işlem program geliştiriciler tarafından yapılmamış ise, öğretmen tarafından (zümre öğretmenleri ile birlikte) yapılmalıdır. Bu alanlarla ilgili amaçların belirlenmesi eğitim-öğretimde öğretmenlerce karşılaşılan en önemli problemlerden biridir. Bu aynı zamanda öğrenme olgusunun çok karmaşık bir süreç olduğunun da göstergesidir. Bu karmaşıklığa rağmen birçok psikolog bu alana yardımcı olabilmek için görüşler veya teoriler geliştirmişlerdir. Fen bilimleri eğitimini önemli ölçüde etkileyenler, J. Piaget, J. Bruner, R. Gagne ve D. Ausubel gibi psikologlardır. 8

9 J. PIAGET IN ÖĞRENME KURAMı Piaget in fen bilimlerine en büyük katkısı, öğrenme ortamında somut (concrete) materyalleri kullanma ve araştırmaya dayalı öğrenmeyi teşvik etmesidir. Piaget insan zekasının biyolojik adaptasyona benzer bir şekilde bir fonksiyon göstereceği teorisi üzerinde durmuştur. Zeka yeni bilginin zihinde mevcut bilgiye eklenmesinde rol oynar. Öğrenme sürecinde zihin her zaman aktif ve organize haldedir. Piaget zihinsel gelişmeyi yaşa bağlı bir süreç olarak görür ve doğuştan yetişkinliğe doğru bir gelişim gösterdiğini savunur. Bu süreçleri kendi içerisinde dört guruba ayırır. J. PIAGET IN ÖĞRENME KURAMı 1 Duyusal-edimsel öğrenme aşaması (sensorymotor): 0-2 yaş arası, 2 İşlem öncesi öğrenme aşaması (pre-operational): 2-7 yaş arası, 3 Somut işlemler aşaması (concrete operational): 7-11 yaş arası, 4 Soyut işlemler aşaması (formal operational) : 11-ve daha yukarı yaşlar. Her ne kadar Piaget bu basamakları belirlemişse de daha sonra yapılan çalışmalar bunların değişik ülkelerdeki ekonomik, kültürel ve sosyal yapıya göre farklılıklar gösterdiğini ortaya koymuştur. J. PIAGET IN ÖĞRENME KURAMı Bu zihinsel gelişim evrelerini bilen bir kimya öğretmeni öğrenmeyi kolaylaştırabilir. Burada öğretmen öğrencilerinin hangi evrelerde olduklarını tespit ederek eğitim öğretim faaliyetlerini ona göre düzenler. Böylece öğrencileri için çok soyut ve çok karmaşık olan kavramları öğretmekten kaçınabilir. Ayrıca, Piaget kuramını bilen bir fen öğretmeni öğrencilerinin evreler arasında bir üste geçişini hızlandırabilir ve bilişsel gelişimi kolaylaştırabilir. J. PIAGET IN ÖĞRENME KURAMı Piaget in fen öğretimi açısından üzerinde durduğu bir başka nokta ise, öğrencilere sürpriz yaparak onları öğrenmeye hazırlamaktır. Buradaki esas nokta, öğrencinin önceki bilgisinin aksine gelişecek bir olayı onun gözü önünde gerçekleştirmektir. Örneğin, öğrenciler şişe mantarının normalde suda yüzdüğünü bilir. Eğer öğretmen iki özdeş mantar alır ve öğrenciler görmeden birinin içerisine bir metal çivi gizlerse ve sonra da bunları öğrencilerin önünde içi su dolu bir kaba bırakırsa birisi batar. Bu öğrencinin beklemediği bir olaydır ve öğrencinin zihninde soru işareti bırakır. 9

10 J. PIAGET IN ÖĞRENME KURAMı Piaget inkuramını fen bilimleri eğitimine uygulayan R. Karplusüç aşamalı bir stratejinin kullanılmasını önermiş ve bu aşamaları şöyle açıklamıştır (Ayas, 1995) 1. Aşama: İnceleme ve veri toplama aşaması Bu aşamada öğrenciler bir öğrenme ortamına bırakılır ve kendi aksiyon ve reaksiyonları ile deneyim kazanırlar. Öğrenciler öğrenme ortamındaki yeni araçgereç ve diğer materyalleri öğretmenin veya başka kişilerin bir yardımı olmadan inceler ve veriler toplarlar. Bu incelemeler sonucu öğrenci önceki zihinsel yapısı ile açıklayamayacağı bazı sorunlarla karşılaşır. Böylece öğrenci öğrenmeye hazır hale gelir. J. PIAGET IN ÖĞRENME KURAMı 2.Aşama: Kavram tanıtımı aşaması Bu aşamada öğrenciye yeni bir kavramın tanımı verilir. Bu tanımı kullanan öğrenci birinci aşamada karşılaştığı sorunların cevabını bulur. Burada kavram öğretmen tarafından verilebileceği gibi kitap, film, bilgisayar programı, internet veya bunlara benzer bir materyal de kullanılabilir. 3.Aşama: Kavram uygulama aşaması Bu adımda ise, öğrenciler öğrendikleri kavramları yeni ve farklı durumlara uygulayarak pekiştirme yaparlar. Bu aşamada öğrencinin araç-gereç ve malzemeler ile fiziksel deneyimi, öğretmen ve sınıf arkadaşları ile iletişim faaliyetleri büyük önem taşır. Bu evredeki faaliyetler bilişsel seviyesi ortalamanın altında olan ve dolayısıyla kendi deneyimlerini öğretmenin anlattıkları ile ilişkilendiremeyen öğrencilere yardım eder. ÖĞRENME HALKASıNA UYGUN ETKINLIK Etkinlik (Fiziksel ve kimyasal değişme) Problem Fiziksel ve kimyasal değişme kavramlarının öğrenci tarafından incelenmesi. Araç-gereç İspirto ocağı veya bunzenbeki, bir miktar toz şeker, tuz, kağıt, su, 4 adet 250 ml beher,demir ve kükürt tozu, mıknatıs, porselen kapsül, cam çubuk. İşlem yolu (1-6 veri toplamı, 7-8 kavram tanıtımı, 9 kavram uygulama aşaması) 1 Gerekli araç-gereç önceden hazırlanarak deney masalarının üzerine bırakılır. 2 Öğrencilere şeker, tuz, demir ve kükürt tozlarından kare şeklinde kesilmiş kağıtların üzerine dökmeleri söylenir. Sonra mıknatısı her birine yaklaştırarak hangilerine etki edip etmediği not edilir. 3 Öğrenciler verilen maddelerden her birinden bir miktar beherin içerisine alarak karıştırırlar. Gözlemlerini not ederler. ÖĞRENME HALKASıNA UYGUN ETKINLIK a Şeker (beyaz) suya atılıp karıştırılınca ne oldu? Şekere ne oldu? b Tuz suya atılıp karıştırılınca ne oldu? Tuza ne oldu? c Demir tozu suya atılıp karıştırılınca ne gözlemlediniz? d Kükürt tozu suya atılıp karıştırılınca ne gözlemlediniz? 4. Porselen kapsül içerisinde 1,12 g demir ve 0, 64 g kükürt tozunu karıştırınız. Bu karışımı ispirto ocağı veya bunzen bekinde bir süre ısıtınız, sonra soğumaya bırakınız. Neler gözlemlediniz? Bir değişiklik oldu mu? Porselen kapsül içindeki bu maddeden yeniden kükürt ve demiri ayırabilir misiniz? 5. A ve B beherlerini ispirto ocağı veya bunzenbeki üzerinde hafif ateşte ısıtın ve suyu tamamıyla buharlaştırın. Ne oldu? Başlangıçta kullandığınız şeker ve tuzu geri kazanabildiniz mi? 6. Bir parça kağıdı geniş ağızlı bir cam kap içerisinde yakın. Elde ettiğiniz bu külleri yeniden kağıda dönüştürebilir misiniz? 10

11 ÖĞRENME HALKASıNA UYGUN ETKINLIK 7. Bütün deneyim ve gözlemlerinizden ne sonuç çıkarabilirsiniz. 8. Bu aşamada fiziksel ve kimyasal değişme tanımları verilebilir. Öğrencilerden zeka seviyesi yüksek olanlar bu tanımları kendileri bulmuş olabilirler. Ancak, formal ve düzgün bir tanım verilerek bütün öğrencilerin kavramı yaptıkları çalışmalarla bütünleştirmesi sağlanmalıdır. 9. Son olarak bu kavramlarla ilgili farklı uygulamalar yaptırılabilir. ısı ısı Buz su su buharı (Ne tür bir değişmedir?) yavaş-yavaş ısıtılıyor soğutuluyor Yeşil renkli bir madde siyah katı bir madde siyah katı madde (Ne tür bir değişmedir?) Bir elmayı ortadan ikiye bölüp bir süre bekletin. Yüzeyinde matlaşma meydana gelir. Bu olay ne tür bir değişmedir? Fiziksel ve kimyasal değişmeyle ilgili ikişer örnekte siz bulun. J. BRUNER IN ÖĞRENME KURAMı Bruner in fen bilimleri eğitimine iki önemli katkısı vardır. Buluş yoluyla öğrenme Kavram öğretimi Bruner in görüşleri özellikle 1960 lı yıllarda ABD de geliştirilen ve Türkiye de de modern programlar olarak uygulanan programların temel felsefesini oluşturmuştur. Bruner öğrenmeyi aktif bir süreç olarak görmekte ve eğitim-öğretim faaliyetlerinin öğrencinin aktif katılımı ile gerçekleştirilmesini önermektedir. Bruner in bu yaklaşımı öğrenmenin tanımına da yeni bir boyut getirmiştir J. BRUNER IN ÖĞRENME KURAMı Buluş esasına dayalı bir fen programının özünü gösteri yöntemi, tümevarım laboratuarı ve problem çözme teşkil eder. Bruner e göre öğrenme ancak buluş yoluyla gerçekleşir. Çünkü, bu yaklaşım düşünme, deneme ve bulmayı esas alır. Bu süreçte bilgiyi kendi çalışmalarıyla bulan öğrencilerde kendine güven duygusu gelişir. J. BRUNER IN ÖĞRENME KURAMı Bruner inkavram öğretimi yaklaşımı ise, öğrenmeyi öğrencilerin çevrelerindeki objeleri, olayları ve karmaşıklıkları organize edebilmelerine yarayan bir süreç olarak görür. Esasında, kavramlar karşılaşılan değişik durumları ve nesneleri benzerliklerineve zıtlıklarınagöre gruplandırdığımızda grupların herbirineverdiğimiz adlardır. Yeni karşılaşılan durumların bu kavram gruplarından uygun olan birine, insan düşünme süreci tarafından yerleştirilmesi olayı kavram yapılandırmanın temelidir. 11

12 J. BRUNER IN ÖĞRENME KURAMı Bruner in öğrenme yaklaşımı fen bilimleri öğretmenleri tarafından kendi öğrencilerinin kapasiteleri de dikkate alınarak üç şekilde uygulanmaktadır. 1. Öğretmen problemleri ve çözüm için uygulanacak metotları verir, fakat çözümü öğrenciye bırakır. Bu çözüm ders kitabında da yoktur. Bu çeşit bir uygulama bilişsel seviyesi düşük olan veya daha önceki eğitimlerinde bilimsel süreç becerileriniyeterince geliştiremeyen öğrencilerin bulunduğu sınıflarda uygulanır. (Bağımlı) 2. Öğretmen sadece problem durumunu ortaya koyar, çözüm için kullanılacak metotları ve çözümü öğrenciye bırakır. Bilişsel seviyesi normal ve bilimsel süreç becerilerini geliştirmiş olan öğrencilerle ve orta düzeydeki öğrencilerle bu yöntem rahatlıkla kullanılabilir. (Yarı Serbest) J. BRUNER IN ÖĞRENME KURAMı 3. Öğretmen ne problemin belirlenmesine ne de çözümüne bir katkıda bulunur.(bağımsız) Problemleri, çözüm yollarını ve çözümü bulmak tamamıyla öğrenciye bırakılmıştır. Öğretmenin bu süreçteki rolü, öğrenciler çalışmalarını sonuçlandırdıktan sonra gerekli kontrolleri yaparak geri bildirim sağlamaktır. Bu yöntem bilişsel seviyesi oldukça yüksek olan öğrencilerin bulunduğu üst sınıflarda uygulanabilir. Buna benzer bir uygulama üniversite seviyesinde fizik veya kimya öğrencilerine yaptırılan bitirme çalışmalarında kullanılabilir BRUNER 1. SEVIYE (BAĞıMLı) Moleküllerin hareketi Problem Moleküllerin hareketine neler etki eder? Araç-gereç Beher, ispirto ocağı veya bunzen beki, cetvel, veya mezür (ölçü silindiri), alkol, su İşlem yolu 1. Beheri dörtte birine kadar su ile doldurun. Cetvel ile su yüksekliğini ölçün. Eğer bir mezür varsa su miktarını bununla da ölçebilirsiniz. Suyu ispirto ocağı veya bunzen bekinde yavaş-yavaş ısıtmaya başlayın. Isıtma sırasında suda meydana gelen değişiklikleri gözleyin. Gözlemlerinizi not edin. Sonra suyu soğumaya bırakın ve soğuduktan sonra su yüksekliğini not edin. Su seviyesi neden azaldı? Moleküler düzeyde olayı düşünürseniz neler söyleyebilirsiniz? Su molekülleri ortamdan ayrılmak için enerjiyi nereden almışlardır? Su molekülleri nereye gitmiştir? BRUNER 2. Laboratuar masanızın üzerinde iki bölgeyi (yaklaşık 15x25 cm boyutlarında) ıslak bir bezle ıslatın. Sonra ıslak bölgelerden birini bir yelpaze veya bir parça karton ile 3-4 dakika rüzgarlatın. Ne gözlediniz? İki ayrı bölge arasında bir farklılık var mı? Su molekülleri hangi bölgede daha çok? Gözlemlerinizi not edin? Neden böyle bir deneme yaptığınızı düşünüyorsunuz? 3. İkinci adımda yaptığınız iki bölgeyi ıslatma işlemini tekrarlayın. Islak bölgelerden birini bir saç kurutma makinesi ile veya bunzen beki ile ısıtın. Gözlemlerinizi not edin. Su moleküllerini düşünerek bir yorum yapın. 12

13 BRUNER 4. Laboratuar masanızın üzerinde yaklaşık 15 cm x 25 cm boyutlarından bir bölgeyi alkol ile bir bölgeyi de su ile ıslatın. İkinci adımdakine benzer olarak bir süre yelpaze ile her iki bölgeyi de rüzgarlatın. Ne gözlediniz? Gözlemlerinizi moleküler hareketleri düşünerek not edin. Hangi bölge daha erken kurudu? Bunun sebebi ne olabilir? (Dikkat alkol çok kolay alev alır. Bu nedenle bu etkinliği alevden uzak bir şekilde yapmalısınız). Neden bazı maddelerin molekülleri diğerlerinden daha hızlı hareket etmektedir? 5. İki-üç damla alkolü elinizin üzerine dökün. Bir süre bekleyin. Ne hissediyorsunuz? Niçin? Neden moleküllerin elinizin üzerinden ayrılmasıyla bir soğuma hissediyorsunuz? adımlarındaki deneyimlerinizden başlangıçta verdiğimiz problem sorusuna cevabınızı belirtin. BRUNER 2. SEVIYE ETKINLIK (YARı SERBEST) Problem: Moleküllerin difüzyon hızlarını deneysel olarak nasıl tayin edersiniz? Araç-gereç 1 metre uzunluğunda 1,5 cm çapında bir cam boru, amonyak çözeltisi (derişik), hidroklorükasit çözeltisi (derişik), bir miktar pamuk, borunun uçlarına uygun iki adet mantar. İşlem yolu Burada işlem yolu tamamıyla öğrenci tarafından planlanıp uygulanmalıdır. BRUNER 3. SEVIYE ETKINLIK (BAĞıMSıZ) Bu seviyede bir etkinlik ancak bilişsel seviyesi çok yüksek olan öğrencilerce yapılabilir. Konu sınırlaması yapılmamaya çalışılır. Eğer konu sınırlandırılsa dahi geniş olmalıdır. TÜBİTAK proje yarışmaları veya küçük çaplı araştırmalar bu gruba girer. Öğrenci tarafından bir problem ortaya konulur. Bir plan yapılarak araştırılır ve problem çözülmeye çalışılır. Çözüm ilgililerce kontrol edilir ve değerlendirilir. 13