Sayı: Özel Sayı/Eylül 2014 İGR 2014

Transkript

1 Sayı: Özel Sayı/Eylül 2014 İGR İnsani Gelişme Raporu Tokyo da açıklandı İnsani Gelişme Endeksi: 'Büyümede yavaşlama var' Türkiye İnsani Gelişme Endeksi nde 69. oldu 2,2 milyar insanın yoksul veya neredeyse-yoksul Avrupa ve Orta Asya sosyal ve çevresel risklere karşı kırılgan

2

3 2014 İnsani Gelişme Raporu Tokyo da açıklandı Kalkınmada ilerleme kaydedebilmek ve bu ilerlemeyi güvence altına alabilmek için temel sosyal hizmetlere evrensel düzeyde herkes için erişim sağlanması ve sosyal güvenlik ve tam istihdam alanlarında daha güçlü politikalar oluşturulması çağrısında bulunan 2014 İnsani Gelişme Raporu 24 Temmuz da Tokyo da açıklandı. Ankara, 3 Eylül 2014 İnsani İlerlemeyi Sürdürmek: Kırılganlıkları Azaltmak ve Dayanıklılık Oluşturmak başlıklı Rapor, Japonya Başbakanı Shinzō Abe, UNDP Başkanı Helen Clark ve UNDP İnsani Gelişme Raporu Ofisi Direktörü Khalid Malik tarafından açıklandı. 800 milyon insan yoksulluğun pençesine düşme riski altında Sürekli kırılganlıklar, insani gelişmeyi tehdit ediyor. Söz konusu kırılganlıklar, politikalar ve toplumsal normlarla sistematik bir biçimde giderilemezse, ilerleme ne adil ne de sürdürülebilir olacak. İşte bu konu, 2014 İnsani Gelişme Raporu nun temelini teşkil ediyor. Gelir bazlı yoksulluk ölçümlerine göre, 1,2 milyar insan günde 1,25 ABD Doları ya da çok daha az parayla geçiniyor. Ancak, UNDP nin Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi nin son verileri, 91 gelişmekte olan ülkede yaşayan yaklaşık 1,5 milyar insanın sağlık, eğitim ve yaşam standartları alanlarında tekrar eden yoksunlukları nedeniyle yoksulluk içinde yaşadığını gösteriyor. Yoksulluk genel anlamda azalıyor olsa da yaklaşık 800 milyon insan, herhangi bir zorluğun ortaya çıkması durumunda yoksulluğun pençesine düşme riski altında bulunuyor. UNDP Başkanı Helen Clark, yaptığı açıklamada Kırılganlıklar etkin bir şekilde ele alınırsa, tüm insanlar kalkınma konusundaki ilerlemelerden eşit bir şekilde faydalanma fırsatı bulur ve böylece insani gelişme giderek daha adil ve sürdürülebilir hâle gelir dedi. Rapor, kırılganlık konusuna yeni bir bakış açısı kazandırıyor ve dayanıklılığı güçlendirmek için yöntemler sunuyor İnsani Gelişme Raporu oldukça önemli bir zamanda yayımlanıyor, çünkü dikkatler 2015 te tamamlanan Binyıl Kalkınma Hedefleri ni takip edecek yeni kalkınma gündeminin oluşturulmasına yönelmiş durumda. Norveç birinci, Nijer son sırada İnsani Gelişme Endeksi (İGE) sıralamalarında, en altta ve en üstte bulunan ülkeler bu sene de aynı kaldı. Norveç, Avustralya, İsviçre, Hollanda, Amerika Birleşik Devletleri bu yıl da başı çekerken; Sierra Leone, Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Nijer listenin sonlarında kalmaya devam ediyor.

4 İnsani gelişme alanında elde edilen genel kazanımlara karşın, yılları arasında tüm bölgelerdeki ilerleme yılları arasındaki ilerlemeye oranla hız kaybetti. Arap ülkelerinde, Asya ve Pasifik bölgesinde, Latin Amerika da ve Karayipler de, İGE nin ortalama yıllık büyüme oranı aynı dönemler kıyaslandığında yarıya düştü. Bu yıl İGE değerlerindeki en ciddi düşüşler; süregelen çatışmaların gelir seviyelerinde azalmaya neden olduğu Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya ve Suriye de yaşandı.

5 Ankara, 3 Eylül İnsani Gelişme Raporu 2,2 milyar insanın yoksul veya neredeyse-yoksul olduğuna dikkat çekiyor 2014 İnsani Gelişme Raporu nda, krizler daha hızlı biçimde ve daha geniş alana yayılırken kazanımları güvence altına almak ve ilerlemeyi sürdürmek için kırgınlıkları anlamanın elzem olduğunun altı çiziliyor. Rapor, İnsani Gelişme Endeksi (İGE) ölçümlerine göre bütün bölgelerde insani gelişme anlamında bir yavaşlama olduğunu gösteriyor. Ayrıca Raporda mali krizler, gıda fiyatlarındaki dalgalanmalar, doğal afetler ve şiddetli çatışmalar gibi tehditlerin ilerlemeyi önemli ölçüde sekteye uğratabileceği vurgulanıyor. Raporun herkese vermek istediği mesaj ise şöyle: Yoksulluğu ve insanların yoksulluğun pençesine düşme riskini azaltmak, 2015 sonrası kalkınma gündeminin temel hedeflerinden biri olmalı. Aşırı yoksulluğu ortadan kaldırmak demek, onu yalnızca sıfıra indirmek değil, aynı zamanda o noktada tutabilmektir. İnsani gelişme merceğinden kim kırılgan ve neden? Nobel ödüllü Joseph Stiglitz, Rapora katkıda bulunan isimlerden. Stiglitz düşüncelerini şöyle ifade ediyor: Kırılganlığı azaltmak, insani gelişmeyi ilerletmeyi hedef alan her türlü gündemin kilit unsurudur. Kırılganlıklara daha geniş ve sistemli bir bakış açısıyla yaklaşmalıyız Raporunda, tekrar eden ve birbirini besleyerek gelişen bir dizi risk olarak tanımlanan kırılganlık kavramına insani gelişme merceğinden yeni bir perspektifle yaklaşılıyor. Ayrımcılık ve kurumsal başarısızlıklar sonucunda zamanla şiddetlenen ve sürekli devam eden; yoksullar, kadınlar, göçmenler, engelliler, yerli gruplar ve yaşlılar gibi pek çok farklı kategoride bulunan insanın zarar görmesine neden olan yapısal kırgınlıklar da Raporda inceleniyor. Örneğin, dünyadaki yaşlı nüfusun yüzde 80 i sosyal güvenceye sahip değil, üstelik pek çoğu da yoksul ve engelli. Raporda şokların ciddi etkilere neden olabileceği insan hayatının belirli hassas dönemlerini anlatan yaşam döngüsü kırılganlıkları kavramı da tanıtılıyor. Bu hassas dönemler, bir çocuğun hayatının ilk 1000 gününü ve okul hayatından iş hayatına ya da iş hayatından emekliliğe geçiş gibi dönemleri kapsıyor. Rapor, ayrıca şu uyarıda bulunuyor: Yetkinlikler bireyin yaşamı boyunca biriktirilir, ancak sürekli olarak beslenmez ve desteklenmezse durağanlaşır, hatta azalır. Söz konusu yaşamsal yetkinlikler, hayatın ilk evrelerinde yapılan yatırımlardan önemli ölçüde etkilenir ve kısa vadeli şoklara maruz kalırsa uzun vadeli sonuçlar doğabilir.

6 Örneğin, Raporda atıfta bulunulan bir çalışmada, Ekvador daki yoksul çocukların daha altı yaşındayken kelime hazinesi konusunda dezavantajlı konumda bulunduklarına dikkat çekiliyor. Bu nedenle, Raporda erken çocukluk döneminde yapılan yatırımlar gibi zamanında müdahalede bulunmanın son derece elzem olduğu belirtiliyor. Yoksul ülkeler tüm vatandaşlarının temel sosyal hizmetlere erişimini sağlayabilir Raporda, dayanıklılığı artırmak için temel sosyal hizmetlere herkesin erişiminin sağlanması gerektiği fikri savunuluyor ve yalnızca zengin ülkelerde temel sosyal hizmetlere herkesin erişiminin sağlanabileceği yönündeki algı reddediliyor. Temel sosyal hizmetlere herkesin erişimini sağlamaya yönelik politikaları uygulamaya başlayan ya da tamamen uygulamış olan farklı gelir seviyelerine ve hükümet sistemlerine sahip ülkelerin karşılaştırmalı bir analizi de Raporda sunuluyor. Analiz, yalnızca Danimarka, İsveç ve Norveç gibi ülkeleri değil, Güney Kore gibi hızla büyüyen ekonomileri ve Kosta Rika gibi gelişmekte olan ülkeleri de kapsıyor. Raporda Bu ülkeler, kişi başına düşen Gayri Safi Yurtiçi Hasılaları (GSYİH), Hindistan ve Pakistan ın şu anki GSYİH değerlerinden daha düşük olduğu dönemlerde sosyal sigortalar ile ilgili bazı tedbirler almaya başladılar deniyor. UNDP İnsani Gelişme Raporu Ofisi (İGRO) Direktörü Khalid Malik ise şu sözleriyle durumun hassasiyetine bir kez daha dikkat çekiyor: Eşit fırsatların eşitsiz muamele gerektirdiği bazı durumlar olabilir. Herkesin yetkinliklerini ve seçimlerini genişletebilmek için yoksullara, dışlananlara ve ötekileştirilenlere daha fazla kaynak ve hizmet sunulması gerekebilir. Tam istihdamı yeniden küresel gündemin en üst noktasına taşımak Rapor, hükümetlere 1950 li ve 1960 lı yıllardaki makroekonomik politikaların olmazsa olmazı niteliğindeki tam istihdam hedefine yeniden yatırımda bulunmaları çağrısında bulunuyor li ve 1960 lı yıllardaki makroekonomik politikaların yerini 1970 li yıllarda petrol krizlerinin akabinde gelişen rekabetçi politika hedefleri almıştı. Tam istihdamın kişisel fayda sağlamanın ötesinde olup toplumsal istikrarı ve bütünlüğü teşvik etme gibi toplumsal faydalar sağladığı savunuluyor. Raporda, gelişmekte olan ülkelerin tam istihdam konusunda yaşadıkları zorluklar göz önüne alınarak işgücü piyasasında tarım sektöründen endüstri ve hizmet sektörlerine geçiş yapılmasını ve altyapı ve eğitim alanlarındaki yatırımların desteklenmesini de kapsayan modern kayıtlı istihdamın giderek işgücünün daha büyük bir kısmını içine alacağı yapısal bir dönüşüm olması gerektiği vurgulanıyor. Kalkınmanın erken aşamalarında sosyal güvenlik mümkün Dünya nüfusunun çoğunluğu emekli maaşları ve işsizlik sigortası gibi kapsamlı sosyal güvenlik haklarından mahrum. Raporda bu konuda kalkınmanın her aşamasında ülkeler tarafından çeşitli önlemler alınabileceği savunuluyor. Rapora göre, Dünyadaki yoksullara temel sosyal güvenlik yardımlarında bulunmak küresel Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın (GSYİH) yüzde 2 sinden daha azına mal olacak. Ayrıca tüm yaşlı ve engelli vatandaşlara maaş sistemi uygulaması, temel çocuk bakımı yardımları, temel sağlık hizmetlerine herkesin erişiminin sağlanması, sosyal yardım ve 100 günlük istihdam planını kapsayan temel sosyal koruma zemininin 12 düşük gelirli Afrika ve Asya ülkesinde sağlanmasının maliyetlerine de Raporda yer veriliyor. Bu sosyal koruma zemininin oluşturulması Burkina Faso da GSYİH in yüzde 10 una, Hindistan da ise GSYİH in yüzde 4 ünden daha azına mal oluyor. Raporda Düşük gelirli ülkeler, uluslararası donör ülkelerin desteği ile birlikte yeniden ödenek tahsis ettikleri ve yerli kaynaklarını artırdıkları sürece temel sosyal güvenlik paketi maliyetlerini karşılayabilirler deniyor. Küresel düzeyde ortak çaba ve koordine eylem şart Rapor, etkisi ve kökeni bakımından giderek daha küresel bir hâle gelen kırılganlıkları gidermek için dayanıklılığın artırılması hedefine yönelik daha iyi bir küresel işbirliği ve bağlılığın yanı sıra daha güçlü bir ortak eylem çağrısında bulunuyor.

7 Mali krizlerden iklim değişikliğine, çatışmalardan mülteci akınlarına çeşitlilik gösteren tehditler doğası gereği uluslarötesidir. Fakat etkileri yerel ve ulusal olarak yaşanır ve krizler çoğunlukla aynı zamana denk gelir. Bir dizi kuraklık nedeniyle şiddetli gıda ve beslenme krizleri yaşayan Nijer bu anlamda ele alınabilir. Bölgedeki diğer ülkelerin de karşı karşıya kaldığı gıda krizi sırasında Nijer, komşusu Mali deki çatışmalardan kaçarak gelen binlerce insanın akınına uğrayıp bu sıkıntıyla da mücadele etmek zorunda kaldı. Raporda uluslarötesi tehditlerin her bir ulusun bağımsız hareket etmesiyle değil, ancak uluslararası toplumun insani yardım gibi kısa vadeli çözümlerin ötesine geçecek yeni bir yaklaşım benimsemesiyle çözülebileceğine dikkat çekiliyor. Rapor, ulusal programlar için desteği artırmak ve ulusların evrensellik ilkesini kendi ülkelerindeki koşullara uyarlamaları için onlara politika alanı yaratmak amacıyla 2015 sonrası kalkınma gündeminde yer alacak herkes için sosyal güvenlik sağlanması konusunda uluslararası bir fikir birliği sağlanması için çağrıda bulunuyor.

8 Ankara, 3 Eylül 2014 Son İnsani Gelişme Endeksi, büyüme konusunda genel bir yavaşlama olduğuna dikkat çekiyor 2014 İnsani Gelişme Raporu nda ilk defa hesaplanan Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi ne (CDGE) göre, kadınların insani gelişme seviyeleri yalnızca 16 ülkede ya erkeklerinkine eşit ya da erkeklerden daha fazla oldu İnsani Gelişme Raporu nda (İGR) yer alan son İnsani Gelişme Endeksi ne (İGE) göre, insani gelişme seviyeleri yükselmeye devam ediyor. Ancak insani gelişmenin büyüme hızı tüm bölgelerde yavaşlamış durumda ve ilerleme bölgeler arasında eşit dağılım göstermiyor. Daha düşük insani gelişme değerlerine sahip gruplar daha yüksek oranda gelişme gösteriyor. Bu da yüksek ve düşük insani gelişme değerlerine sahip gruplar arasındaki uçurumun kapandığına dair bir iyimserlik olarak ortaya çıkıyor. Örneğin, Zimbabve 2012 yılından 2013 yılına ortalama yaşam beklentisi süresini 1,8 yıl artırarak en yüksek İGE değerini kaydetti. Bu değer, ortalama küresel artışın neredeyse dört katı oranında. İGE sıralamalarında, en altta ve en üstte bulunan ülkeler bu sene de aynı kaldı. Norveç, Avustralya, İsviçre, Hollanda, Amerika Birleşik Devletleri bu yıl da başı çekerken; Sierra Leone, Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Nijer listenin sonlarında kalmaya devam ediyor. İnsani gelişme alanında elde edilen genel kazanımlara karşın, yılları arasında tüm bölgelerdeki ilerleme yılları arasındaki ilerlemeye oranla hız kaybetti. Arap ülkelerinde, Asya ve Pasifik bölgesinde, Latin Amerika da ve Karayipler de, İGE nin ortalama yıllık büyüme oranı aynı dönemler kıyaslandığında yarıya düştü. Bu yıl İGE değerlerindeki en ciddi düşüşler; süregelen çatışmaların gelir seviyelerinde azalmaya neden olduğu Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya ve Suriye de yaşandı. Bu yıl yayımlanan Raporda, 187 ülkenin İGE değerleri sunuluyor. Dünya Bankası nın Mayıs 2014 te yayımladığı Uluslararası Karşılaştırma Programı nın (ICP) satınalma gücü paritesine göre ulusal para birimlerinin çevrilme oranları verilerinin son halleri ilk kez bu seneki İGE de kullanıldı. Gelir eşitsizliği artmaya devam ediyor ve eğitim eşitsizliği aynı seviyede seyrediyor 2014 Raporu, Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi (EUİGE) hesaplamaları ışığında, eşitsizliğin pek çok bölgede az oranda da olsa düşüş gösterdiğine dikkat çekiyor. Bu düşüşün temel nedeni son yıllarda sağlık alanında kaydedilen ilerlemeler oldu.

9 Fakat gelir eşitsizliği, aralarında yüksek insani gelişme değerlerine sahip ülkelerin de olduğu bazı bölgelerde arttı. Latin Amerika ve Karayipler bölgesi, bu yıl genel eşitsizlik anlamında en büyük düşüşü kaydetmesine rağmen, gelir eşitsizliğinde küresel anlamda en yüksek düzeyi göstermeye devam ediyor. Eğitim alanındaki eşitsizlikler de direnç gösteriyor. Rapora göre, eski nesiller hâlâ okuma yazma bilmeme sorunuyla başa çıkmaya çalışırken, yeni nesiller de ilköğretimden ortaöğretime geçiş konusunda ciddi zorluklar yaşıyor. Eğitim eşitsizliğinin en fazla olduğu ülkeler Güney Asya, Arap ve Sahra Altı Afrika ülkeleri oldu. 145 ülkenin değerlerinin hesaplandığı EUİGE, en düşük eşitsizlik seviyelerinin Norveç, Finlandiya ve Çek Cumhuriyeti nde olduğunu gösteriyor. Bazı ülkeler, EUİGE sıralamalarında İGE sıralamalarına oranla daha alt sıralarda yer alıyorlar. Kişi başına düşen Gayri Safi Milli Gelir (GSMG), ABD de Kanada da olduğundan daha yüksek. Fakat GSMG eşitsizlik baz alınarak hesaplandığında durum tersine dönüyor. Benzer şekilde, Botsvana, Brezilya ve Şili de eşitsizliğin yüksek oranda olması nedeniyle, kişi başına düşen GSMG de ciddi farklılıklar görülüyor. 16 ülkede kadın İGE değerleri erkek İGE değerlerine ya eşit ya da erkek İGE değerlerinden daha yüksek 148 ülkenin insani gelişmede toplumsal cinsiyet uçurumları ilk kez Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi (CDGE) kullanılarak hesaplandı. CDGE ye göre, bu ülkelerin 16 sında (Arjantin, Barbados, Beyaz Rusya, Estonya, Finlandiya, Kazakistan, Letonya, Litvanya, Moğolistan, Polonya, Rusya Federasyonu, Slovakya, Slovenya, İsveç, Ukrayna ve Uruguay) kadın İGE değerlerinin erkek İGE değerlerine ya eşit ya da bu değerlerden daha yüksek olduğu görülüyor. Bu ülkelerin bazılarında kadın İGE değerlerinin daha yüksek olmasının nedeni, kadınların daha yüksek eğitim seviyelerine sahip olmaları iken, bazılarında kadın ortalama yaşam beklentisi sürelerinin erkeklere göre daha yüksek olması en az 5 yıl daha fazla. Afganistan da kadın insani gelişme endeksi, erkek insani gelişme endeksinin yalnızca yüzde 60 ını oluşturuyor. Bu nedenle, Afganistan en eşitsiz ülke konumunda. Ülkeler arasında önemli farklılıklar olmakla birlikte, dünya çapında kadın İGE değerleri, erkek İGE değerlerinden yüzde 8 daha az. Ancak CDGE, kişi başına düşen tahmini gayri safi milli gelir açısından cinsiyetler arasında büyük bir eşitsizlik olduğunu ortaya koyuyor: Erkekler için kişi başına düşen gelir oranı, küresel düzeyde, kadınlarınkinin iki katı. Diğer insani gelişme endeksleri ile ilgili güncellemeler Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE) genel anlamda düşüş gösteriyor. Sağlık alanındaki gelişmeler ve eğitim ve parlamentoda temsil alanlarındaki kademeli ilerlemelere karşın, kadınların güçlendirilmesi konusunda hâlâ pek çok eksik var. Slovenya, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin en az görüldüğü ülke iken, Yemen bu endekste en üst sırada yer alıyor. UNDP nin Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi (ÇBYE), yoksunlukların genel olarak azalmakta olduğuna dikkat çekiyor. Fakat çok sayıda insan endeks anketinin yapıldığı 91 gelişmekte olan ülkede 1,5 milyar insan hâlâ çok boyutlu yoksul kategorisinde ve yaklaşık 800 milyon kişi de mali, doğal ya da farklı birtakım zorlukların ortaya çıkması durumunda, yoksulluğun pençesine düşme riski altında. Güney Asya, toplamda ülke nüfusunun yüzde 71 ini oluşturan 800 milyondan fazla yoksul ve 270 milyondan fazla neredeyse-yoksul vatandaşı ile en yoğun çok boyutlu yoksul nüfusuna sahip ülke oldu. Bu da bölgenin dünyadaki tüm yoksulların yüzde 56 sına ve neredeyse-yoksulların da yüzde 35 ine ev sahipliği ettiğini gösteriyor. UNDP tam şeffaflık ilkesine bağlıdır. Her ülke için ÇBYE hesaplamasında kullanılan bilgisayar programlarına UNDP nin internet sitesinden ulaşılabilir.

10

11 Sosyoekonomik ve çevresel risklere karşı kırılganlık Avrupa ve Orta Asya yı etkilemeye devam ediyor 24 Temmuz da, UNDP tarafından yayımlanan 2014 İnsani Gelişme Raporu na (İGR) göre, Avrupa ve Orta Asya daki gelişmekte olan ülkelerde, insani gelişmede kaydedilen ilerleme yavaşladı. Bölge, önemli sosyoekonomik ve çevresel zorluklar Ankara, 3 Eylül yaşamaya 2014 devam ediyor. Öte yandan, Rapor bölge ülkelerinin eğitim, sağlık ve yaşam standartları açısından oldukça yüksek orandaki eşit şartlardan faydalandığını ortaya koyuyor. Bugün, Tokyo da Japonya Başbakanı Shinzō Abe, UNDP Başkanı Helen Clark ve İnsani Gelişme Raporu Ofisi Direktörü Khalid Malik tarafından yayımlanan İnsani İlerlemeyi Sürdürmek: Kırılganlıkları Azaltmak ve Dayanıklılık Oluşturmak başlıklı Rapor, kırılganlık kavramına insani gelişme merceğinden bakıyor ve dayanıklılığı artırmak için yöntemler sunuyor. Rapor, yaşam döngüsü kırılganlıklarını inceliyor ve kişinin yaşamı boyunca şokların daha yoğun etki gösterebileceği hassas dönemleri (örneğin; erken çocukluk, yaşlılık) tanımlıyor. Aynı zamanda Raporda, ayrımcılık ve kurumsal başarısızlıklar sonucunda zamanla şiddetlenip süreklilik gösteren ve etnik azınlıklar, engelliler ve uzun süredir işsiz olanlar gibi dezavantajlı grupların zarar görmesine neden olan yapısal kırgınlıklar da inceleniyor. Sosyal dışlanmışlık ve yapısal kırılganlıklar, Avrupa ve Orta Asya bölgesi için sorun olarak kalmaya devam ediyor. Bölgede bulunan pek çok gelişmekte olan ülkede sosyal hizmetlere ve sosyal güvenliğe erişim kısıtlı. Romanlar gibi etnik azınlıkların yanı sıra engelliler, uzun süredir işsiz olanlar, göçmenler ve izole edilmiş kırsal ve dağlık bölgelerin sakinleri kalkınmada yaşanan aksamalara karşı özellikle kırılgan durumdalar. Bölge, içinde bulunduğu coğrafyadan ötürü doğal afetlere, özellikle de depremlere karşı kırılgan bir yapıya sahip. Yoğun nüfuslu bir yerleşim merkezinde ya da yakınında meydana gelebilecek büyük bir deprem insani bir felakete, bölgesel altyapının zarar görmesine, ciddi mülteci akınlarına ve çoğunlukla sınırlı olan devlet kapasitesinin ve toplumsal bütünlüğün giderek daha çok baskı altında kalmasına neden olabilir. Tahminler, Orta Asya da ve Kafkaslar da kuraklık tehditlerinden Adriyatik Denizi, Karadeniz ve Hazar Denizi havzalarının kıyı kesimlerinde meydana gelebilecek artan sel risklerine kadar iklimle ilgili bir dizi önemli riske dikkat çekiyor. Raporun da gösterdiği gibi, bu tür olayların gerçekleşmesi durumunda, sosyal dışlanmışlıktan muzdarip olanlar en kırılgan durumda olma eğilimi gösteriyor. UNDP Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Bölge Direktörü Cihan Sultanoğlu: Orta gelirli ülkelerde, afetlerin ve iklim risklerinin daha iyi yönetilmesinin yanı sıra eşitsizliklerin, kırılganlıkların ve dışlanmanın azaltılması

12 ile sürdürülebilir kalkınma ve yoksulluğun azaltılması konularında ilerleme kaydedilebilir. Özellikle, pek çoğu hâlâ küresel mali krizin etkilerini atlatmaya çalışan, gelişmekte olan Avrupa ve Orta Asya ekonomileri için bu durum geçerli dedi. Genel anlamda bölge, İnsani Gelişme Endeksi (İGE) sıralamalarında, gelişmekte olan bölgeler arasında Latin Amerika ve Karayipler den sonra ikinci sırada geliyor. Bölge, ortalama yaşam beklentisi ve ortalama öğrenim görme kategorilerinde dünya ortalamalarının üzerine çıkıyor, fakat kişi başına düşen gayri safi milli gelir konusunda biraz geride kalıyor. Bölgede en yüksek İGE değerlerini Karadağ ve Beyaz Rusya (sırasıyla 51. ve 53. oldular) gösterirken, en düşük İGE değerlerine de Kırgız Cumhuriyeti (125. sırada) ve Tacikistan (133. sırada) sahip oldu. Diğer gelişmekte olan bölgelerle karşılaştırıldığında, Avrupa ve Orta Asya bölgesi, eşitsizliğe uyarlanmış insani gelişme değerleri hesaplamalarında ortalamanın altında bir düşüş kaydederek eşitsizlik sıralamalarında olumlu anlamda ön plana çıktı. Gini katsayısına göre hesaplama yapıldığında, Ukrayna en düşük gelir eşitsizliği değerine sahipken Makedonya Cumhuriyeti en yüksek gelir eşitsizliği değerini kaydetti İnsani Gelişme Raporu, etkisi ve kökeni bakımından giderek daha küresel hâle gelen kırılganlıklara karşı dayanıklılık oluşturmak için politika hedefi olarak tam istihdama bağlılık, temel sosyal hizmetlere herkesin erişiminin sağlanması, güçlendirilmiş sosyal güvenlik ve daha iyi bir küresel işbirliği çağrısında bulunuyor. Rapor, küresel kalkınma açısından oldukça önemli bir zamanda yayımlanıyor, çünkü dikkatler, 2015 sonrası yeni kalkınma gündeminin oluşturulmasına yönelmiş durumda.

13 Türkiye İnsani Gelişme Endeksi nde 69. oldu Türkiye nin 2013 İnsani Gelişme Endeksi (İGE) değeri oldu. Bu değerle Türkiye, yüksek insani gelişme kategorisinde yer aldı ve 187 ülke ve bölge arasında 69. oldu. Bu yılın hesaplamalarına göre 2012 yılında da 69. olan Türkiye nin sıralamasında bir değişiklik olmadı. Ankara, 3 Eylül ve 2013 yılları arasında Türkiye nin İGE değeri 0,496 dan 0,759 a yükseldi. Bu, dönemin toplam artışının yüzde 53 olduğu ve yıllık artışın da yüzde 1,30 luk düzeyde yaşandığı anlamına geliyor yılı verilerinin ve hesaplama yöntemlerinin kullanıldığı 2014 İnsani Gelişme Raporu na göre Türkiye, 2012 İGE sıralamasında da 187 ülke ve bölge arasında 69. sıradaydı yılı verilerinin ve hesaplama yöntemlerinin kullanıldığı 2013 yılı İnsani Gelişme Raporu nda, Türkiye 187 ülke ve bölge arasında 90. olmuştu. Ancak daha önce yayımlanan raporlardaki değer ve sıralamalarla kıyaslama yapmak yanıltıcı olabilir, çünkü rapor ve sıralama hazırlanırken kullanılan veri ve yöntemler değişti. Türkiye de ortalama yaşam süresi beklentisi 16,6 yıl arttı yılları arasında, Türkiye deki doğumda beklenen tahmini yaşam süresi 16,6 yıl arttı. Ortalama öğrenim görme süresi 4,7 yıl ve öğrenim görme süresi beklentisi de 6,9 yıl arttı. Türkiye de kişi başına düşen Gayri Safi Milli Gelir (GSMG) arasında yüzde 112,5 civarı bir artış gösterdi. Doğumda ortalama yaşam Öğrenim beklentisi görme süresi Ortalama öğrenim görme Kişi başına düşen süresi GSMG (2011 SGP$) İGE değeri beklentisi ,7 7,5 2, , ,7 8,3 4, ,542

14 199064,3 8,9 4, , ,0 9,6 4, , ,0 11,1 5, , ,5 11,9 6, , ,3 13,9 7, , ,6 14,4 7, , ,9 14,4 7, , ,3 14,4 7, ,759 AB ve OECD ülkeleri ile kıyaslama 0,759 luk İGE değeri, lik AB ortalamasının altında kalan Türkiye, ortalama İGE değeri olan OECD ülkeleri arasında da İGE değeri sıralamasında sondan ikinci ülke oldu. Türkiye nin İGE değeri 27 AB ülkesinin tümünün gerisinde kalıyor. Türkiye ye en yakın İGE değerine sahip AB ülkeleri ise 58. sıradaki Bulgaristan (0,777) ve 54. sıradaki Romanya (0,785). Eşitsizlik hesaba katıldığında Türkiye nin İGE değeri %15,8 lik bir kayba uğruyor Türkiye nin 2013 deki İGE değeri 0,759. Ancak insani gelişmede eşitsizlik farkı düşüldüğünde, Türkiye nin değeri boyut endekslerinin dağılımındaki eşitsizliğe bağlı olarak yüzde 15,8 lik bir kayıpla 0,639 a iniyor İnsani Gelişme Raporu nda kullanılan bir diğer endeks de toplumsal cinsiyete dayalı eşitsizlikleri yansıtan Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE). Türkiye, 2013 endeksinde 0,360 lık TCEE değeriyle 149 ülke arasında 69. sırada yer aldı. Türkiye de parlamentodaki sandalyelerin yüzde 14,2 sinde kadın milletvekilleri oturuyor. Yetişkin kadınlar arasında en az orta öğrenim görmüş olanların oranı yüzde 39 iken, bu oran erkeklerde yüzde 60 olarak göze çarpıyor. Her 100 bin canlı doğumda 20 kadın hayatını kaybediyor ve ergenler arasındaki doğurganlık

15 oranıysa 1000 canlı doğum başına yüzde 30,9 olarak dikkati çekiyor. Kadınların iş gücü piyasasına katılımı yüzde 29,4 iken, erkeklerin katılım oranı yüzde 70,8 oranında seyrediyor. Türkiye nin kadın İGE değeri ilk defa hesaplandı 2014 İnsani Gelişme Raporu nda cinsiyet farkına dayalı, kadın İGE değerlerinin erkek İGE değerlerine oranının temel alındığı Cinsiyet Dayalı Gelişme Endeksi (CDGE) adı verilen yeni bir İnsani Gelişme Endeksi ölçümü de sunuluyor. Bu yeni ölçüm, insani gelişmenin üç temel boyutundaki cinsiyet eşitsizliklerini ölçüyor. Bu üç boyut; sağlık, eğitim ve ekonomik kaynaklar üzerindeki hâkimiyet olarak belirlendi. 148 ülke için CDGE hesaplandı. Türkiye de 2013 kadın İGE değeri 0,704 iken, erkek İGE değeri 0,796 olarak ölçüldü ve bu durum sonucunda CDGE değeri 0,884 çıktı. Bu endekslerle ilgili Türkiye'nin durumunu gösteren ve diğer ülkelerle karşılaştıran tablolar için bu bağlantıya tıklayın.

16 2014 İnsani Gelişme Raporu Sürekli kırılganlıklar, insani gelişmeyi tehdit ediyor. Söz konusu kırılganlıklar, politikalar ve toplumsal normlarla sistematik bir biçimde giderilemezse, ilerleme ne adil ne de sürdürülebilir olacak. İşte bu konu, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından yayımlanan 2014 İnsani Gelişme Raporu nun temelini teşkil ediyor. Ankara, 3 Eylül İnsani Gelişme Raporu 2014 İnsani Gelişme Raporu - Özet Sıkça Sorulan Sorular İnsani Gelişme Endeksi ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular Eşitsizliğe uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular

17 Editör: Faik Uyanık Asistan: Nazife Ece Stajyerler: Doğa Bakar, Ebru Akgün UNDP Türkiye yi takip edin: 2013 UNDP Türkiye Yeni Ufuklar ın tüm hakları UNDP Türkiye ye aittir. Yeni Ufuklar dergisinin kaynak gösterilmesi ve ilgili linkin verilmesi kaydıyla dergiden alıntı yapılabilir.