Farkl ı Mevsimlerde Uygulanan De ğ işik Ayd ı nlatma Programlar ı n ı n Broiler Performans ı na Etkileri

Transkript

1 TARIM BILIMLERI DERGISI 2002, 8 (4) Farkl ı Mevsimlerde Uygulanan De ğ işik Ayd ı nlatma Programlar ı n ı n Broiler Performans ı na Etkileri Okan ELIBOL' Sedat AKTAN 2 Mesut TÜRKOĞLU' Geliş Tarihi: Özet: Bu ara şt ı rmada, perdeli kümeslerde, do ğal ve sürekli ayd ı nlatma programlar ı n ı n üretim döneminde dönü şümlü olarak uygulanmas ı n ın, broiler performans ı üzerine etkilerinin iki farkl ı mevsimde belirlenmesi amaçlanm ışt ır. Ara ştı rmada 1. mevsim olarak temmuz-a ğustos (yaz), ikinci mevsim olarak da ekim-kas ı m (sonbahar) aylar ı seçilmi ştir. Her iki mevsimde de ilk 7 gün sürekli ayd ı nlatma uygulanm ıştı r. Her mevsim için 4 farkl ı grup oluşturulmu ş ve bunlardan ilkine günler aras ı nda sürekli ayd ı nlatma yap ı lm ış, ikincisi yaln ızca doğal gün uzunlu ğ una tabii tutulmu ştur. Üçüncü gruba günler, 4. gruba da günler aras ı 23 saat ayd ı nlatma uygulanm ış, di ğer dönemlerde gün ışığı ile yetinilmi ştir. Birinci mevsimde, sürekli ve/veya 22. günden sonra sürekli ayd ı nlatma daha iyi sonuç verirken, sonbahar mevsiminde ayd ı nlatma gruplar ı aras ında önemli bir fark tespit edilmemiştir. Bu durum, birinci mevsimde (yaz) üretim döneminin tamam ı nda ya da günler aras ı sürekli ayd ı nlatman ı n, hayvanlara s ı cakl ığı n dü ştü ğ ü zamanlarda (gece) yem tüketme ş ans ı vermesinin etkisi olarak anla şı lmaktad ı r. Sonuç olarak broilerlerde uygulanacak ayd ı nlatma program ı na mevsimin de dikkate al ı narak karar verilmesinin daha do ğ ru olacağı söylenebilir. Anahtar Kelimeler: broiler, ayd ı nlatma, performans Effects of Different Lighting Regimes in Different Seasons on Broiler Performance Abstract: This study was conducted to determine the restricted light in curtain-sided poultry houses on broiler performances in two different seasons. The first trial was conducted in july-august (summer) and the second trial was undertaken in october- november (fail). In the first 7 days, lighting schedules was 23 h light in all groups. Groups were constituted as follows: continuous lighting between 7 to 42 days (1), natural day length between 7 to 42 days (2), continuous lighting between 7 to 21 days, following natural day length up to 42 days (3) and natural day length between 7 to 21 days, following continuous lighting up to 42 days (4). It was observed that best results were obtained from group 1 and 4 in Trial 1, but there were no statistically significant differences between groups in Trial 2. As a results of these experimental findings, it is concluded that it is detrimental effect to use a restricted lighting schedule in Summer time as high temperature may prevent to feed consumption however it is possible to use a restricted lighting schedule in Fall. Key Words: broiler, lighting, performance Giriş Son y ı llarda ı slah firmalar ı, pazar istekleri do ğ rultusunda, broiler üretiminde seleksiyon kriteri olarak yemden yararlanma, büyüme h ız ı ve karkas rand ı man ı gibi özelliklere daha fazla a ğı rl ı k vermektedirler. Ancak büyüme h ızı ve yem de ğerlendirme özelliklerinde elde edilen olumlu geli şmeler yan ında, kar ı n içi ya ğ oran ı n ı n artmas ı, ayak problemlerinin ço ğalmas ı, ascites (kar ı nda su toplama) gibi sorunlar da artmaya ba şlam ışt ı r. Broiler üretiminde görülen bu olumsuzluklar ı n giderilmesi için de ğ işik uygulamalara ba şvurulmaktad ı r. Bunlardan birisi de, genel olarak 23 saat ayd ı nl ık ve 1 saat karanl ı k şeklinde yap ılan klasik ayd ınlatma program ı yerine, alternatif ayd ı nlatma programlar ı uygulamakt ı r. Alternatif ayd ı nlatma programlar ında temel amaç, yukar ı da belirtilen olumsuzluklar ı ortadan kald ırmak için erken ya şlarda büyüme h ız ı n ı yava şlatarak ölüm oran ı n ı dü şürmek, yemden yararlanma ve toplam canl ı a ğı rl ı k art ışı n ı art ırmakt ı r. Carter (1967), Beane ve ark. (1979) optimum büyüme ve yem de ğerlendirme için sürekli ayd ı nlatman ı n gerekli oldu ğunu belirtirken, Thyagarajan ve ark. (1987) uzun süreli ayd ı nlatman ı n canl ı a ğı rl ık üzerinde olumlu etkisi olmas ına karşı l ık, yem de ğerlendirme ve ya şama gücüne önemli bir etkisinin olmad ığı n ı bildirmişlerdir. Bunun yan ında sürekli ve daha k ısa ayd ınlatma süreleri uygulanarak büyütülen broilerlerde performans bak ı m ı n- dan önemli bir fark ın olmad ığı da birçok ara şt ı r ıcı taraf ından bildirilmektedir (Thomsen 1994, Renden ve ark. 1996, Azman ve ark. 1997, Zulkifli ve Norma 1997). Carrasco ve ark. (1986) s ıcak havalarda do ğal ayd ınlatmaya göre gece saatlerinde 8 saat süreyle uygulanan ilave ayd ı nlatman ın canl ı a ğı rl ık ve yemden yararlanma üzerinde önemli seviyede etkili oldu ğ unu bildirmi şlerdir. Donkoh ve ark. (1989) sürekli ayd ı nlat-ma uygulanan broilerlerin gündüz veya gece 12' şer saat ' Ankara Üniv. Ziraat Fak. Zootekni Bölümü-Ankara 2 Süleyman Demirel Üniv. Ziraat Fak. Zootekni Bölümü-Isparta

2 EL İBOL, O., S. AKTAN ve M. TÜRKOĞLU, "Farkl ı mevsimlerde uygulanan de ğ işik ayd ı nlatma programlar ı n ı n broiler performans ı na etkileri" 281 süreyle ayd ınlatma uygulanan broilerlere göre daha kötü yem de ğerlendirmeye sahip olduklar ı n ı, buna karşı l ı k ayd ınlatma süresinin ya şama gücü üzerinde herhangi bir etkisinin olmad ığı n ı saptam ışlard ır. Classen ve Riddell (1989) 0-21 günlük büyüme döneminde ayd ı nlatma süresini 6 saate indirip, daha sonra kademeli olarak veya aniden 23 saate ç ı karman ın, 23 saat sürekli uygulanan ayd ınlatmaya göre ölüm oran ı ve ayak bacak problemlerinde önemli azalmalar sa ğ lad ığı n ı bildirmi ştir. Ayn ı ara şt ı r ıc ı, ayd ınlatma süresi kademeli olarak art ı r ı lan gruplar ile sürekli ayd ınlatmaya maruz b ı rak ılan gruplar aras ında kesim a ğı rl ı klar ı bak ımından önemli bir fark olmad ığını ve birincisinde yemden yararlanman ı n daha iyi oldu ğunu belirtmi ştir. İlk üç hafta s ı n ı rl ı ayd ınlatma uygulanan gruplarda geli şme gerili ği görülmedi ğini, kesim ya şına kadar 12 saat ayd ı nl ık, 12 saat karanl ık veya 14 saat ayd ı nl ık, 10 saat karanl ık uygulanan gruplarda 42. güne kadar görülen geli şme gerili ğinin kesim ya şı 49 güne uzat ı ld ığında telafı edildi ğini saptam ışlard ır. Ayr ı ca ayd ınlatma gruplar ı aras ı nda yemden yararlanma, karkas özellikleri ve kar ın içi ya ğı bak ımından önemli bir fark olmad ığı n ı bildirmi şlerdir. Ayd ınlatma süresinin broilerlerde canl ı a ğı rl ı k, yemden yararlanma ve ölüm oran ı gibi önemli verim özellikleri üzerine etkilerinin dönemden döneme farkl ı olup olmad ığı n ı ortaya koymak için yürütülen ve kesim ya şı 7 hafta olan bir ba şka araşt ırma sonucunda, be şinci haftaya kadar do ğal, son iki haftada ise toplam 23 saatlik ayd ı nlatman ı n, canl ı ağı rl ı k art ışı üzerine sürekli ayd ı nlatmadan daha olumlu etkide bulundu ğu tespit edilmi ştir (Stanley ve ark. 1997). Altan ve ark. (1998) perdeli kümeslerde 3. günden sonra s ı n ı rl ı ayd ı nlatma uygulayarak etlik piliç performans ında önemli bir gerileme olmaks ız ın büyütme yap ı labilece ğini bildirmişlerdir. I şcan (1999) yapm ış oldu ğu çal ışmada çevre kontrollü kümes bölmelerinde sürekli ayd ınlatma yan ı nda Türkiye'de farkl ı mevsimlerde gözlenebilen 3 de ğ işik gün uzunlu ğu ile bu sürelerin her birinde 3 farkl ı gece ayd ı nlatma programlar ı n ı karşı laşt ı rm ışt ır. K ış mevsiminde karanl ı k dönemde 1 saat ayd ı nl ık, 3 saat karanl ık, bahar ve yaz aylar ında ise 1 saat ayd ı nl ık, 1 saat karanl ık kesilçli gece ayd ı nlatma programlar ı n ın broiler performans ı üzerine sürekli ayd ınlatmaya göre daha olumlu etkide bulundu ğunu belirtmi ştir. Alternatif ayd ınlatma programlar ı genel olarak 2 farkl ı uygulama grubunda toplanabilir. Bunlardan birincisi, kesikli ayd ınlatma olup çevre kontrollü kümeslerde daha etkin olarak kullan ılmakla birlikte perdeli kümeslerde ancak karanl ık dönemde yap ılabilmektedir. Ikinci uygulama ise s ı n ı rl ı ayd ınlatma programlar ı d ı r. Özellikle 21 günden sonra ayd ınlatma süresinin art ı r ı ld ığı bu program, perdeli kümeslerin yo ğun oldu ğu Türkiye'de daha kolay uygulanabilir. Bu ara şt ırmada da iki farkl ı mevsimde, perdeli kümeslerde, do ğal ve sürekli ayd ınlatma ile bu iki uygulaman ın üretim dönemi içerisinde dönü şümlü olarak kullan ı lmas ı n ın, yani s ı n ı rl ı ayd ınlatma programlar ı n ı n broiler performans ı üzerine olan etkilerinin belirlenmesi amaçlanm ışt ı r. Materyal ve Yöntem Ara şt ırma Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ara şt ırma ve Uygulama Çiftli ği broiler kümesinde yürütülmü ştür. Ara şt ırma ayn ı kümeste yaz (temmuzağustos) ve sonbahar (ekim-kas ım) olmak üzere iki farkl ı dönemde tekrarlanm ışt ır. Havaland ı rmas ı do ğal yolla sağlanan, (perdeli) broiler kümesi, her birinde yakla şı k 10 m2 'lik 8 bölme bulunan 4 ayr ı odadan olu şmaktad ı r. Söz konusu 32 bölmenin iki odadaki 16 tanesi ara şt ı rmaya ayr ı lm ışt ır. Bölme baz ında yem tüketiminin hesaplanabilmesi için koval ı yemlikler kullan ı lm ış, ıs ıtma ise likid gaz ile çal ışan radyanlarla sa ğ lanm ışt ı r. Yeti ştirme süresinde 4 farkl ı dönemde nitelikleri Çizelge 1'de verilen ( 0-15, 16-25, ve günler için) 4 de ğ işik rasyon kullan ılm ışt ı r. Söz konusu rasyonlar ara şt ırma uygulama çiftli ğinde yem ünitesinde haz ı rlanm ışt ı r. 7. güne kadar 23 saat sürekli ayd ınlatma uygulanan ve bir arada tutulan civcivler 8. günde iki odada bulunan toplam 16 bölmeye, her bölmede 150 hayvan olacak şekilde yerle ştirilmişlerdir. Her iki denemede de ayd ı nlatma gruplar ı a şa ğı daki gibi olu şturulmu ştur (Çizelge 2). Odalardan birisinde do ğal gün uzunlu ğu, diğerinde ise 23 saat sürekli ayd ınlatma uygulanm ışt ır. 21. günün sonunda do ğal gün uzunlu ğuna maruz b ı rak ılan 3. gruptaki hayvanlar ile 23 saat sürekli ayd ı nlatman ı n uyguland ığı 4. gruptaki hayvanlar ın yerleri de ğ i ştirilmi ştir. Buna göre birinci gruptaki hayvanlara (1) kesime kadar (42. gün) sürekli ayd ı nlatma, ikinci gruptaki hayvanlara (2) kesime kadar yaln ızca do ğal ayd ınlatma, üçüncü gruptaki hayvanlara (3) 21. güne kadar sürekli ve sonras ı nda kesime kadar do ğal ayd ınlatma, dördüncü gruptaki hayvanlara (4) ise 21. güne kadar do ğal ve sonras ı nda kesime kadar sürekli ayd ı nlatma uygulanm ışt ı r. Deneme süresince 7., 21. ve 42. günlerde yakla şı k 10' ar hayvanl ık gruplar halinde bütün bireyler tart ı lm ışt ı r. Ölen ve ay ıklanan hayvanlara ait bilgiler günlük olarak kaydedilmi ştir. Verilen yem miktarlar ı günlük olarak kartlara i şlenmi ş, tart ım dönemlerinde artan yem miktarlar ı belirlenerek yem de ğerlendirmeye ili şkin veriler elde edilmiştir. Üzerinde durulan özellikler bak ı m ı ndan gruplar aras ı farkl ı l ı klar ın belirlenmesinde varyans analizi tekni ğ i, farkl ı l ığı yaratan gruplar ın belirlenmesinde Duncan testi, ölüm oranlar ı n ın değerlendirilmesinde ise Khi kare analizi kullan ı lm ışt ı r (Düzgüne ş ve ark. 1987). Ad ı geçen istatistik analizler Minitab ve MSTAT-C isimli bilgisayar paket programlar ı ile yap ı lm ışt ı r. Bulgular ve Tart ışma Her iki denemede de beklendi ği üzere denemenin başlang ıc ı olan 7. gün canl ı a ğı rl ı klar ı bak ı m ından gruplar aras ında fark tespit edilmemi ştir (Çizelge 3). Birinci denemede, 2. ve 4. gruplarda 21. gün canl ı a ğı rl ığı

3 282 TARIM BILIMLERI DERGISI 2002, Cilt 8, Say ı 4 Çizelge 1. Değ işik dönemlerde kullan ı lan rasyonlar ı n ham protein ve enerji düzeyleri* Dönem (gün) Ham protein Enerji (g/100 g) (kcal/me) *Rasyon içeri ği sindirilebilir aminoasit esas ına göre hesaplanm ışt ır. Çizelge 2. Denemelerde uygulanan ayd ı nlatma programlar ı 7-21 gün gün Grup 1 SA SA Grup 2 DA DA Grup 3 SA DA Grup 4 DA SA SA: sürekli ayd ı nlatma DA: doğal ayd ı nlatma diğerlerinden önemli seviyede dü şük bulunmu ştur (P<0.01). Buna kar şın deneme sonu olan 42. gün a ğı rl ığı bak ı m ından 1. ve 4. gruplara ait ortalama de ğerler, di ğer 2 gruptan önemli seviyede yüksek bulunmu ştur. Yaz dönemindeki 4 grubun ortalama canl ı a ğı rl ığı s ı ras ıyla , , ve g olarak hesaplanm ışt ır. Gruplar ın, 21. gün canl ı a ğı rl ı klar ı na bak ı ld ığında gün aras ında doğal ayd ı nlatmaya maruz b ı rak ılan 2 ve 4 grubun canl ı a ğı rl ı klar ı n ın dü şük olduğu görülmektedir. Ancak günler aras ında 23 saat sürekli ayd ınlatma uygulanan 4. grubun, geli şme geriliğini telafi edebildi ği anla şı lmaktad ır. Sonbahar döneminde ise yaz döneminin aksine bütün gruplarda ve her dönemde canl ı a ğı rl ıklar aras ındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmam ışt ı r (P>0.05). Yaz ve sonbaharda yürütülen denemelerde; gruplara ait yem de ğerlendirme say ı lar ı Çizelge 4'de verilmi ştir. Çizelge 4'den de görülece ği gibi yaln ızca yaz ın yürütülen deneme de günler aras ında yem değerlendirme say ı s ı bak ı m ından 3. grup ile 1. ve 4. gruplar aras ı nda fark önemli bulunmu ştur (P<0.05). Sonbaharda yürütülen denemede ise yem de ğerlendirme say ıs ı bak ımı ndan ilgili dönemlerin hepsinde gruplar aras ı fark ın önemsiz oldu ğ u saptanm ışt ı r (P>0,05). Bu durum da Thyagarajan ve ark. (1987), Thomsen (1994), Renden ve ark. (1996), Zulkifli ve Norma (1997) ile Altan ve ark. (1998)'in bildiri şleriyle uyum halindedir Her iki dönemde (yaz, sonbahar) de, farkl ı ayd ınlatma programlar ı n ı n ölüm oran ı bak ı m ından bir farkl ı l ık yaratmad ığı tespit edilmi ştir. Bu durum Thyagarajan ve ark. (1987), Donkoh ve ark. (1989), Renden ve ark. (1996) ve Altan ve ark. (1998)'in bildiri şleriyle uyum göstermektedir. Yaz ve sonbaharda yürütülen denemelerde canl ı a ğı rl ıklar bak ı m ı ndan ayd ınlatma programlar ı aras ı ndaki fark ın ayn ı olmamas ı mevsim x ayd ınlatma program ı interaksiyonunu akla getirmektedir. Yaz mevsiminde yeti ştirme periyodunun tamam ında ya da son yar ı s ı nda doğal ayd ınlatma uygulanan gruplar ı n 42. gün, sadece günler aras ında doğal ayd ınlatma uygulanan grubunda 21. gün a ğı rl ığının dü şük olmas ı, buna karşı l ı k sonbahar mevsiminde bir farkl ı l ık görülmemesi ayd ı nlatma süresinden ba şka faktörlerin üzerinde durulmas ı gerekti ğine işaret etmektedir. Bu unsurlar içerisinde ilk akla gelen kümes s ı cakl ığıd ır. Her ne kadar söz konusu kümeste kümes içi s ı cakl ığı ölçülmemi ş ise de, d ış s ıcakl ığın iç s ıcakl ığı etkiledi ği bilinmektedir. Bu konuda bir fikir yürütebilmek için Çizelge 5' deki verilere bir göz atmak yararl ı olacakt ı r. S ı cakl ıklar ın yüksek oldu ğu dönemde suni ayd ınlatma ile hayvanlar ın gece saatlerinde de beslenebilmelerine olanak sa ğlayan ayd ı nlatma programlar ıyla elde edilen avantaj Carrasco ve ark. (1986), Thyagarajan ve ark. (1987), Donkoh ve ark. (1989) ile Zulkifli ve Norma (1997)'nin bildiri şleriyle uyum göstermi ştir. Buna karşı l ık sonbaharda yürütülen deneme sonucunda gruplar aras ında farkl ı l ık olmamas ı şeklinde ortaya ç ıkan durum ise Thomsen (1994), Renden ve ark. (1996), Zulkifli ve Norma (1997), Altan ve ark. (1998)'in bildirişleriyle uyumludur. Türkiye'de mevsimlere göre uygun ayd ı nlatma programlar ı n ı belirlemeye çal ışan i şcan (1999) mevsimin etkisini sadece gün uzunlu ğu olarak değerlendirmi ş, mevsime ba ğ l ı diğer unsurlar ı özellikle de s ıcakl ığı n etkisini göz ard ı etmi ştir. Bilindiği üzere broiler üretiminde amaç, k ısa süre içinde hayvanlar ı n canl ı a ğı rl ı klar ı n ı n art ı r ı lmas ı d ı r. Ağı rl ı k art ışıyla yem tüketimi ili şkisi göz önünde tutularak bireylere sürekli yem tüketme imkan ı yaratmaya çal ışı l ı r. Bunun için de sürekli ayd ı nl ı k bir ortam olu şturul-maktad ı r. Ancak Gore ve ark. (1969) broilerler için günlük yem yeme süresinin 3.6 saat olarak tespit ederken, Weaver ve Siegel (1968) yem yeme süresinin uzamas ı durumunda yem de ğerlendirmenin iyileşmediğini bildir-miştir. Bu durum da broiler üretiminde ayd ı nl ık sürenin artmas ı n ı n performans üzerine önemli bir etkisinin olmayaca ğı söylenebilir. Bu ara şt ırmada da, özellikle sonbaharda yürütülen denemede, do ğal gün uzunlu ğunun 12 saatin alt ına dü şmesinin, ayd ınlatmaya tabii tutulan grupla sürekli ayd ınlatma yap ı lan gruplar ın performans de ğerleri aras ı ndaki fark ı etkilemedi ğ i tespit edilmi ştir. Sonuç Doğal gün uzunluğu veya sürekli ayd ınlatma ya da bunlar ın dönü şümlü olarak uygulanmas ı, broilerlerde performans üzerinde mevsime ba ğ l ı olarak farkl ı etki göstermi ştir. Ara şt ırma sonucunda s ıcakl ığın daha yüksek olduğu Yaz döneminde geceleri de beslenmeye olanak veren sürekli ve/veya 22. günden sonra sürekli ayd ı nlatman ın daha iyi sonuç vermi ş, gündüz s ıcakl ı klar ı n ı n yem tüketimini olumsuz yönde etkilemedi ği düşünülen sonbahar döneminde ise performans de ğerleri bak ı m ı ndan gruplar aras ında önemli bir fark tespit edilmemi ştir. Buna göre broilerler de uygulanacak ayd ınlatma program ı na cinsiyet, hedeflenen kesim a ğı rl ığı, kümes tipi gibi faktörlerin yan ında, mevsimin de dikkate al ınarak karar verilmesinin daha do ğru olaca ğı söylenebilir.

4 ELIBOL, O., S. AKTAN ve M. TÜRKO ĞLU, "Farkl ı mevsimlerde uygulanan de ğ i şik ayd ı nlatma programlar ı n ı n broiler performans ı na etkileri" 283 Çizelge 3. Her iki denemede ilgili dönemlerde belirlenen canl ı a ğı rl ıklar (X g) Dönem (gün) Deneme 1* (yaz) Deneme 2 (sonbahar) Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup 4 Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup ± ± ± ± ± ± ± ± ± ' ±7.59 b ±7.99a ±5.62b ± ± ± ± ,2 6± 6.4' ±27.7b ±15.8 b ±20.6a ± ± ± ±23.2 * Deneme 1'de ilgili dönemlerde ayn ı sat ı rda farkl ı harf ta şıyan grup ortalamalan aras ı ndaki farklar P<0.01 düzeyinde önemlidir. Çizelge 4. Her iki denemede ilgili dönemlerde belirlenen yem de ğerlendirme say ıs ı (X ± S5-(' ) Dönem (gün) Deneme 1* Deneme 2 Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup 4 Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup ± ± ± ± ± ± ± ± ±0.09 b 2.38±0.09ab 2.55±0.01a 2.18±0.04b 2.43± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±0.03 * Deneme 1'de günler aras ı nda yem değ erlendirme bak ı m ı ndan farkl ı harflerle gösterilen grup ortalamalar ı aras ı ndaki farkl ı l ı klar P<0.05 düzeyinde önemlidir. Çizelge 5. Temmuz-a ğustos (Deneme 1), ekim-kas ı m (Deneme 2) aylar ı aras ı ndaki ortalama çevre s ı cakl ığı ve gün uzunlu ğ una ait bilgiler Hafta S ı cakl ı k değeri ( C) Deneme 1 Deneme 2 Gün Gündüz Gece uzunlu ğ u Gündüz S ı cakl ı k değeri ( C) Gece Or. Max. Min. Ort. Max. Min. Ort. Max. Min. Ort. Max. Min. Gün uzunlu ğ u (saat) 1 28,8 37,0 19,6 21,1 32,2 15,0 14,40 13,5 22,9 3,3 8,8 16,0 5,0 11, ,1 40,8 12,8 21,5 35,8 12,3 14,30 9,6 16,8 3,3 5,1 10,4 2,4 11, ,6 35,4 18,1 21,2 28,5 11,6 14,20 12,0 19,6 1,0 5,5 14,8 0,1 10, ,6 32,5 20,0 22,0 28,3 17,0 14,10 15,3 20,8 4,4 7,9 13,2 0,5 10, ,3 30,6 18,3 21,0 26,9 17,2 13,50 10,4 17,1-1,0 3,6 9,8-1,8 10, ,3 31,2 16,7 19,8 26,5 16,4 13,40 9,3 15,4-1,5 2,7 7,5-1,7 10,00 Kaynaklar Altan, Ö., A. Altan ve S. Özkan, De ğ işik ayd ı nlatma yöntemlerinin etlik piliç performans ı üzerine etkileri. Türk Veterinerlik ve Hayvanc ı l ı k Dergisi, 22 (1) Azman, M. A., E. Ba şer, H. Tekik ve S. Yurtalan, Farkl ı ayd ı nlatma programlar ı n ı n broiler performans ı üzerine etkileri. Hayvanc ı l ık Ara şt ı rma Dergisi, 7 (1) 1-4. Beane, V. L., J. A. Cherry and W. D. Weaver, Intermittent light and restricted feeding of broiler chickens. Poultry Sci., 58, Carrasco, E., E. Perez, L. Fraga and I. Sevilla, Night photoperiod and supplemental lighting in broilers during the dry period. Cuban J. of Agric. Sci., 20 (3) Carter, T. C Environmental Conrol in Poultry Production. Ed:Oliver and Boyd. Edinburg, London. Classen, H. L. and C. Riddell, Photoperiodic effects on performance and leg abnormalities in broiler chicken. Poultry Sci., 68, 897. Donkoh, A., C. Atuahene and A. G. Kese, Effect of feeding regimen and lighting pattern on the performance of broiler chickens in the hot, humid tropics. British Poultry Sci., 30 (2) Düzgüne ş, O., T. Kesici, O. Kavuncu ve F. Gürbüz, Istatistik Metotlar ı Il. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yay ı nlar ı : 1021, Ders Kitab ı : 295. Ankara. Gore, W. E., D. P Foshee and J. R. Howes, Effect of background ıllumination and light dark period on weight gain in broiler results. Poultry Digest.,1, 83. Işcan, M. K Farkl ı gün uzunluklar ı nda uygulanan de ğ i ş ik kesikli ayd ı nlatma programlar ı n ı n broyler performans ı üzerine etkileri. Türk Veterinerlik ve Hayvanc ı l ı k Dergisi, 23, Ek say ı 4,

5 284 TARIM B İ L İ MLER İ DERG İ S İ 2002, Cilt 8, Say ı 4 Renden, J. A., E. T. Moran and S. A.Kincaid, Lighting programs for broilers that reduce leg problems without loss of performance or yield. Poultry Sci., 75, Stanley, V. G., J.Gutierrez, A. L. Parks, S. A. Rhoden, H. Chukwu, C. Gray, and W. F. Krueger,1997. Relationship between age of commercial broiler chickens and response to photostimulation. Poultry Sci., 76, Thyagarajan, D., P. Kothandaraman, D. Narahari, A. Thangavel, V. Sundararasu and I. A. Jayaprasad, Effect of different Iighting programmes on broilers' performance. Cheiron, 16 (6) Thomsen, M. G Influence of stocking density and Iighting systems on broiler performance and carcass quality. Proceedings, 9 th European Poultry Conference, Glasgow, UK, 7-12 August 1994, Vol. 1, I: Effects of different Iighting treatment on broiler performance. Weaver, W. D. and P. B. Siegel, Photoperiodism as a factor in feeding rhythm of broiler chicken. Poultry Şci., 47, Zulkifli, I. and M. T. Norma, Biological and economic performances of broiler chickens as affected by daylength and food location. J. Veterinary Malaysia, 9 (1) 1-6.