This information (18) on Neurofibromatosis Type 1 is in Turkish Nörofibromatoz Tip 1 (İngilizce'si Neurofibromatosis Type 1 veya NF1)

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "This information (18) on Neurofibromatosis Type 1 is in Turkish Nörofibromatoz Tip 1 (İngilizce'si Neurofibromatosis Type 1 veya NF1)"

Transkript

1 This information (18) on Neurofibromatosis Type 1 is in Turkish Nörofibromatoz Tip 1 (İngilizce'si Neurofibromatosis Type 1 veya NF1) Nörofibromatoz Tip 1 nedir? Nörofibromatoz (Neurofibromatosis), kalıtsal bir genetik (genetic) hastalıktır. Genetik hastalıklara değişim geçirmiş bir veya daha fazla gen (gene) neden olur. En az iki tür nörofibromatoz vardır. Nörofibromatoz Tip 1 (tip 1 İngilizce de NF1 olarak kısaltılır), hastalığın İngiltere de yaklaşık her 4000 kişiden birini etkisi altına alan en yaygın biçimidir. Burada verilen bilgiler Nörofibromatoz Tip 1 le (Von Recklinghausen hastalığı (Von Recklinghausen s disease) olarak da bilinir) ilgilidir. Gen nedir? Vücudumuz milyonlarca hücreden (cells) meydana gelir. Her bir hücre, tam bir gen takımı içerir. Binlerce genimiz vardır. Kalıtım yoluyla çoğu genin iki kopyasını alırız: birisi annemizden, diğeri babamızdan gelir. Genler birtakım talimatlarla hareket ederek büyümemizi ve vücudumuzun çalışma biçimini belirler. Bu talimatlarda gerçekleşen değişikliklere mutasyon (mutation) (veya değişim) adı verilir. Mutasyonlar (veya değişimler), bir genin doğru şekilde çalışmasını engelleyebilir. Bir gende meydana gelen mutasyon (değişim), genetik hastalığa neden olabilir. Göz rengi, kan grubu veya boy gibi çoğu özelliğimizden genler sorumludur. Nörofibromatoz Tip 1 e hangi gen neden olur? Nörofibromatoz Tip 1 hastalığı olan herkesin aynı geni değişim (mutasyon) geçirmiştir. Tıbbi araştırmalara göre, Nörofibromatoz tip 1 e neden olan gendeki değişimler (mutasyonlar) sonucunda, vücuttaki hücrelerden bazıları kontrolden çıkarak büyümeye başlar. Nörofibromatoz tip 1 le ilgili sorunlar, bu büyümeden kaynaklanır. Nörofibromatoz tip 1 in ana özellikleri nelerdir? Nörofibromatoz tip 1 in karakteristik özellikleri vardır. Bu özelliklerin biri veya birkaçı mevcut olduğunda, doktorlar Nörofibromatoz Tip 1 tanısı koyabilirler. Bu özellikler şunlardır:

2 This information (18) on Neurofibromatosis Type 1 is in Turkish 2 Café-au-lait lekeleri (café-au-lait spots) Bunlar, cilt üzerinde bulunan düz, soluk kahverengi beneklerdir. Nörofibromatoz tip 1 hastalığı olmayan insanların yaklaşık %10 unun cildinde bu lekelerden bir veya iki tane vardır. Nörofibromatoz tip 1 hastalığı bulunan kişilerde, genellikle çok sayıda (en az altı tane) lekeye rastlanır. Nörofibromatoz tip 1 de, café-au-lait lekeleri çoğunlukla bebeğin yaşamının ilk yılında oluşmaya başlar ve büyüklükleriyle sayıları giderek artar. Nörofibromatoz tip 1 de, sık sık koltukaltı veya kasık gibi alışılmadık yerlerde çillere rastlanır. Nörofibromalar (Neurofibromas) Nörofibromalar, genelde ilk önce ciltte fark edilen küçük, zararsız (iyi huylu, benign) yumrulardır. Bunlar sinir hücrelerinden ve sert liflerden meydana gelir. Bunlar genellikle yaş arasında hızlı büyüme ve gelişimin gerçekleştiği dönemde ortaya çıkmaya başlar ve sayıları yaşamın ilerleyen dönemlerinde artma eğilimindedir. Nörofibromatoz tip 1 hastalığı bulunan kişilerdeki nörofibromaların sayısı farklılık gösterir (birkaç taneden yüzlercesine kadar). Bazı insanlarda, dağınık görünümlü daha büyük yumrular olabilir. Bunlara pleksiform nörofibromalar (plexiform neurofibromas) adı verilir. Bu yumrular çevrelerindeki dokuyla birleşirler ve tamamen alınmaları güçleşir. Pleksiform nörofibromalar doğuştan olabilir veya erken çocukluk döneminde gelişebilir. Lisch Nodülleri (Lisch Nodules) Bunlar, gözün renkli kısmı olan iris (iris) üzerindeki küçük yumrulardır ve Nörofibromatoz tip 1 hastalığı bulunan kişilerde bunlara oldukça sık rastlanır. Bu yumrular, genelde büyüteçsiz gözle görülemez ve hiçbir zaman sorun yaratmaz. Bununla birlikte, bir kişide hastalığın bulunduğunu teyit etmeye yararlar. Nörofibromatoz tip 1 hastalığı bulunan insanlar, hastalıktan etkilenmeyen diğer aile üyelerinden daha kısa boylu olma eğilimindedirler ve başlarının boyutu daha büyüktür. Nörofibromatoz tip 1, çok değişken bir hastalıktır ve hastalıktan etkilenen bazı insanlarda café-au-lait lekelerinden başka herhangi bir belirti görülmeyebilir. Bu kişiler, ancak ailelerinden birine hastalık tanısı konulduktan sonra Nörofibromatoz tip 1 hastalığının kendilerinde de bulunduğunu keşfederler. Nörofibromatoz tip 1 tanısı nasıl konulur? Nörofibromatoz tip 1 tanısı, uzman bir doktor tarafından ayrıntılı fiziksel muayene yapıldıktan sonra konulur. Bir kişide Nörofibromatoz tip 1 olduğundan şüphe ediliyorsa, genellikle Lisch nodüllerini kontrol etmek üzere bir göz doktoru (ophthalmologist) tarafından ayrıntılı muayene yapılması gerekir. Beş yaşın altındaki çocuklara Nörofibromatoz tip 1 tanısı koymak güç olabilir, ancak hastalığın belirtileri yaşla birlikte daha belirgin hale gelmeye başlar.

3 This information (18) on Neurofibromatosis Type 1 is in Turkish 3 Hangi tıbbi sorunlar Nörofibromatoz tip 1 le ilişkilidir? Nörofibromatoz tip 1 hastalığı bulunan pek çok kişi hastalıkla ilişkili sorun yaşamaz. Bununla birlikte, hastalıktan etkilenen insanların yaklaşık üçte biri yaşamları boyunca bir veya daha fazla komplikasyon geliştirirler (aşağıda yer alan bölüme bakın). Maalesef bu sorunları kimlerin yaşayacağını tahmin etmek güçtür ve bu belirsizlik durumu sıkıntı verici olabilir. Nörofibromatoz tip 1 in komplikasyonları tedaviye olumlu yanıt verdiği için, bütün hastaların her yıl doktor kontrolünden geçmeleri gerekir. Hastalıktan etkilenen ve yeni veya açıklanamayan bir semptomla ilgili endişeleri bulunan kişiler, bu semptomların Nörofibromatoz tip 1 le ilişkili olup olmadığını doktorlarına sormalıdırlar. Yüksek tansiyon (hipertansiyon, hypertension) Nörofibromatoz tip 1 de yüksek tansiyona sık rastlanır ve bu herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir. Kolaylıkla tedavi edilebildiği ve tedavi edilmemesi halinde ilerleyen yaşlarda sorunlara neden olabileceği için, yüksek tansiyonun tespit edilmesi önemlidir. Çoğu vakada, bunun belirgin bir nedeni yoktur. Zaman zaman, yüksek tansiyona böbrekteki kan damarlarının daralması (böbrekte atardamar daralması, renal artery stenosis, renal arter stenozu) veya böbreküstü bezinde anormal büyüme (veya tümör, tumour) anlamına gelen feokromositoma (phaeochromocytoma) neden olur. Hem renal arter stenozu hem de feokromositoma ameliyatla tedavi edilebilir. Öğrenme güçlükleri Nörofibromatoz tip 1 hastalığı bulunan çocukların yaklaşık üçte birinde, okuma ve yazmayı öğrenme sorunları veya matematik işlemleriyle ilgili sorunlar gibi bazı özel öğrenme güçlüklerine rastlanır. Bu güçlükler genellikle ciddi düzeyde değildir. Öğretmenler ve anne-baba bu potansiyel sorunların bilincindeyse, bunların üstesinden gelmek için gereken yardım mümkün olan en kısa sürede sağlanabilir. Ayrıca hiperaktivite (hyperactivity) ve sakarlık da Nörofibromatoz tip 1 hastalığı bulunan çocuklar arasında daha yaygındır. Nörofibromatoz tip 1 hastalarının yalnızca küçük bir bölümünde (%1-2) ciddi öğrenme güçlükleri görülür. Tümörler Nörofibromatoz tip 1 hastalarının çok azında beyin ve omurilik içinde ve çevresinde anormal büyümeler (tümörler) olabilir. Bu tümörler, genelde ilk başta iyi huyludur ve vücudun diğer bölümlerine yayılmaz. Bunlar omurgada (belkemiğinde) ortaya çıkarsa, zaman zaman bacaklarda veya kollarda ağrıya, güçsüzlüğe veya uyuşmaya neden olabilir. Göz sinirinde (optic nerve; gözden beyne sinyal taşıyan sinir) büyüyen tümörler nedeniyle şaşılık, çift görme veya bulanık görme meydana gelebilir. Az sayıda Nörofibromatoz tip 1 hastası, bu hastalık nedeniyle kötü huylu (malignant) (veya kanserli, cancerous) tümörler geliştirebilir ve bu olasılığı bilmek hastalarda endişeye yol açar. Bu hastaların kesinlikle Nörofibromatoz tip 1 le bağlantılı kansere yakalanma riskinin düşük olduğu (%5 veya 20 de 1) bilinmelidir. Hızla büyüyen veya aşırı ağrılı bir yumru fark ederseniz, bir doktora görünmeniz gerekir.

4 This information (18) on Neurofibromatosis Type 1 is in Turkish 4 Kemik sorunları Nörofibromatoz tip 1 hastalarında omurga (spine) veya belkemiği eğriliği görülebilir. Buna skolyoz (scoliosis) denir. Bu durum, genellikle ergenlik çağının başlangıcında ortaya çıkar ve hafif düzeydedir. Eğrilik ciddi şekilde ilerlerse, askıyla (brace) veya ameliyatla tedavi gerekebilir. Bazen çocuklarda bacakların alt kemiklerinde eğilme görülür. Bu kemikler kolay kırılma eğilimindedir ve yavaş veya yetersiz iyileşme olabilir. Yetersiz iyileşme, eklemin yanlış kaynamasına (pseudoarthrosis, psödoartroz) neden olabilir. Nörofibromatoz tip 1 tedavi edilebilir mi? Nörofibromatoz tip 1 iyileştirilemez. Bununla birlikte, bazı sorunların erken tedavi edilmesi komplikasyonları en alt düzeye indirebilir ve hatta bazen önleyebilir. Nörofibromatoz tip 1 hastası olan çocukların yılda bir kez boylarının ölçülmesi ve gözlerinin, omurgalarının (belkemiklerinin) ve kan basınçlarının kontrol edilmesi gerekir. Nörofibromatoz tip 1 hastası yetişkinler de her yıl kan basınçlarını kontrol ettirmelidirler. Nörofibromatoz tip 1 kalıtım yoluyla nasıl aktarılır? Herkeste Nörofibromatoz tip 1 geninin iki kopyası vardır, ancak bu hastalığa yakalanan kişilerde bu genin bir kopyası değişim geçirmiştir. Normal kopya, genin değişim (mutasyon) geçirmiş olan kopyasının etkilerini dengeleyemez. Nörofibromatoz tip 1 geninde mutasyon (değişim) olan insanlar, çocuklarına genlerinin normal kopyasını veya mutasyon (değişim) geçirmiş olan kopyasını aktarabilirler. Bu, çocuğun değişim (mutasyon) geçirmiş geni kalıtım yoluyla alma olasılığının 2 de 1 veya %50 olduğu anlamına gelir. Ayrıca çocuğun kalıtım yoluyla genin normal kopyasını alma olasılığı da yine 2 de 1 veya %50 dir. Bazı vakalarda, Nörofibromatoz tip 1 hastası olan kişi ailesinde hastalıktan etkilenen yegane kişidir. Bu durumda, anne veya baba hasta olduğunu fark edemeyecek kadar hafif şekilde hastalıktan etkilenmiş olabilir. Anne ve baba muayene edildiğinde Nörofibromatoz tip 1 bulunamazsa, büyük olasılıkla gendeki değişim (mutasyon) ilk kez çocukta gerçekleşmiştir. Buna, Nörofibromatoz tip 1 vakalarının %25-50 sinde rastlanır. Bu durumda, anne ve babanın Nörofibromatoz tip 1 hastası olan başka bir çocuklarının olma olasılığı düşüktür. Nörofibromatoz tip 1 e özel bir test var mı? Nörofibromatoz tip 1 e neden olan gen bilinmektedir ve bir kişinin geninin mutasyon (değişim) geçirmiş olup olmadığını öğrenmek için test yapılabilmektedir. Genellikle, uzman bir doktor fiziksel muayeneyle Nörofibromatoz tip 1 tanısı koyabilir. Bazı ailelerde, annenin gebeliği sırasında da bebeğe test yapmak mümkündür (doğum öncesi tanı, prenatal diagnosis). Bu seçeneği değerlendirmek isteyen aileler, klinik genetik uzmanına danışmalıdırlar.

5 This information (18) on Neurofibromatosis Type 1 is in Turkish 5 Nörofibromatoz tip 1 hakkında ayrıntılı bilgiye nasıl ulaşabilirim? Burada, Nörofibromatoz tip 1 le ilgili özet bilgiler verilmiştir. Bölgenizde bulunan yerel genetik merkezinden veya aşağıdaki adreslerden ayrıntılı bilgi alabilirsiniz: Nörofibromatoz Derneği Quayside House 38 High St Kingston upon Thames KT1 1HL Tel: E-posta: info@nfauk.org Genetik Araştırma Grubu Unit 4D, Leroy House, 436 Essex Rd., London, N1 3QP Telefon: E-posta: mail@gig.org.uk Web: The Neurofibromatosis Association Web: The Genetic Interest Group Aile Danışma Derneği Contact a Family City Rd., London, EC1V 1JN Telefon: Faks: Yardım Hattı veya Metinli Telefon (Pazartesi-Cuma günleri saat 10:00-16:00 arasında anne ve babalar ve aileler için ücretsiz hat) E-posta: info@cafamily.org.uk Web: Bu basım Temmuz 2005 te hazırlanmıştır This edition prepared in July 2005 Ref 18

6 This information (18) on Neurofibromatosis Type 1 is in Turkish 6 Sözlük (Zor Sözcükler ve Anlamları): Nörofibromatoz Tip 1 Bu sözlüğün yalnızca şu broşürde kullanılan terimleri açıklaması hedeflenmiştir: Nörofibromatoz Tip 1. Koyu yazılan sözcükler, sözlük içinde başka bir yerde tanımlanmıştır. böbreküstü bezi (adrenal gland). Vücudumuzun strese karşı verdiğimiz tepkileri kontrol etmesine yardımcı olan bölümü. iyi huylu (benign). Kanserli veya kötü huylu değil. Genellikle sağlık tehlikesi veya hayati tehlike oluşturmaz. eğilme (bowing). Bacakların şeklinde dışarı doğru oluşan kavis veya eğilme. askı (brace). Omuriliğin kemiklerini düzeltmek için takılan bir cihaz. café-au-lait lekeleri (café-au-lait spots). Bunlar, cilt üzerinde bulunan düz, soluk kahverengi beneklerdir. kanserli (cancerous). Hücrelerin anormal büyümesiyle ilişkili. hücre (cell). İnsan vücudu, yapıtaşları gibi hareket eden milyonlarca hücreden oluşur. Pek çok özel hücre türü vardır. Bunlar arasında deri hücreleri, beyin hücreleri ve kan hücreleri sayılabilir. Vücudun farklı bölümlerindeki hücreler birbirlerinden farklı görünürler ve farklı görevleri yerine getirirler. Bütün hücreler (kadınların yumurtaları ve erkeklerin spermleri haricindeki), vücudun bütün genlerini içerirler. gen (gene). Vücudun çalışması için gerekli bilgiler; üzerinde kimyasal biçimde saklanırlar. Genlerdeki değişimler veya mutasyonlar, bu bilgilerin değişmesine neden olur ve bu durum vücudun çalışma biçimini değiştirebilir. Çoğu gen çiftler halindedir: bir gen anneden, bir gen babadan gelir. (Benzetme yapmak gerekirse: gen kitabın içindeki hikaye gibidir; gende değişim veya mutasyon olması ise hikaye içinde bir harfin eksik veya fazla olmasına benzer). genetik (genetic). Genlerin neden olduğu, genlerle ilgili. hiperaktivite (hyperactivity). Aşırı hareketli olma hali. hipertansiyon (hypertension). Yüksek tansiyon. iris (iris). Gözün renkli bölümü. Lisch Nodülleri (Lisch Nodules). İris üzerindeki çok küçük yumrular. Bunlar, genellikle Nörofibromatoz Tip 1 hastalığı bulunan insanlarda görülür. kötü huylu (malignant). Gittikçe daha fazla büyüme ve yayılma eğiliminde olan; kanserli, tedavi edilmezse zararlı olan.

7 This information (18) on Neurofibromatosis Type 1 is in Turkish 7 mutasyon (mutation). Gende değişim olması. Bazı mutasyonlar zararlı değildir. Bazen bir gen değişim geçirdiğinde, içerdiği bilgi de değişerek genin doğru şekilde çalışmasına engel olur. (Benzetme yapmak gerekirse: gende değişim veya mutasyon olması, hikaye içinde bir harfin eksik veya fazla olmasına benzer). sinir (nerve). Vücut ile beyin arasındaki bağlantı (elektrik kablosu gibi). Sinirler, beyinden vücuda ve vücuttan beyne önemli bilgiler taşırlar. nörofibromalar (neurofibromas). Vücutta veya derideki yumrular. Bunlar iyi huyludur; sinir hücrelerinden ve sert liflerden oluşur. nörofibromatoz (neurofibromatosis). Çok sayıda nörofibroması olan insanları etkileyen hastalık. göz doktoru (ophthalmologist). Göz konusunda uzmanlaşan doktor. göz siniri (optic nerve). Gözün arka kısmından beyne ulaşan sinir. Bu sinir, beyne gözün gördükleriyle ilgili sinyaller gönderir. feokromositoma (phaeochromocytoma). Böbreküstü bezi tümörü. pleksiform (plexiform) nörofibromalar. Büyük nörofibromalar. doğum öncesi tanı (prenatal diagnosis). Bebekte genetik hastalık olup olmadığını belirlemek için gebelik sırasında yapılan test. yanlış kaynama (pseudoarthrosis, psödoartroz). Eklemin yanlış kaynaması. Kemik gereken şekilde iyileşmediğinde ortaya çıkabilir. böbrekte atardamar daralması (renal artery stenosis, renal arter stenozu). Böbreğe kan taşıyan kan damarının daralması. skolyoz (scoliosis) (ayrıca omurga eğriliği olarak da bilinir). Omurgada yana doğru eğrilik. omurga (spine). Belkemiği. Sırtın ortasında bulunan kemik dizisi. tümör (tumour). Hücrelerin anormal büyümesi; iyi huylu veya kötü huylu olabilir. Von Recklinghausen hastalığı (Von Recklinghausen s disease). Nörofibromatoz Tip 1 hastalığının diğer adı. Bu sözlüğün, referans aldığı genetik bilgileriyle birlikte yalnızca hastalar ve aileleri tarafından kullanılması amaçlanmaktadır. Bu basım Temmuz 2005 te hazırlanmıştır This edition prepared in July 2005 Ref Glossary 18

Huntington hastalığı, aynı aile içinde bile oldukça değişkendir. Huntington hastalığının ilk semptomları genellikle şunları içerir:

Huntington hastalığı, aynı aile içinde bile oldukça değişkendir. Huntington hastalığının ilk semptomları genellikle şunları içerir: This information (12)on Huntington s disease and presymptomatic testing is in Turkish Huntington Hastalığı ve Presemptomatik Test (İngilizce'si Huntington s Disease and Presymptomatic Testing) Huntington

Detaylı

İmplantasyon Öncesi Genetik Tanı

İmplantasyon Öncesi Genetik Tanı This information (19) on pre-implantation genetic diagnosis is in Turkish İmplantasyon öncesi Genetik Tanı (İngilizce'si Pre-implantation Genetic Diagnosis) Kalıtsal genetik hastalığı (genetic disorder)

Detaylı

Bizde Böbrek Kanseri var

Bizde Böbrek Kanseri var 2011 Baskısı Böbrek Kanseri Derneği Sunar... Bizde Böbrek Kanseri var Hastalar ve aileleri için pratik bir rehber. Böbrek Kanseri Derneği KidneyCancer.org ÖNSÖZ Hastalar, aileleri ve bakıcıları için hazırlanmış

Detaylı

Akut intermitan porfiri, variegate porfiri, ya da kalitsal koproporfiri bulunan hastalar ve ailelerine yönelik bilgiler.

Akut intermitan porfiri, variegate porfiri, ya da kalitsal koproporfiri bulunan hastalar ve ailelerine yönelik bilgiler. For patients and families For healthcare professionals Drugs and porphyria About EPI For patients and families AKUT PORFIRI Akut intermitan porfiri, variegate porfiri, ya da kalitsal koproporfiri bulunan

Detaylı

Genetik Laboratuvarında Yapılan İşlemler

Genetik Laboratuvarında Yapılan İşlemler 12 Genetik Laboratuvarında Yapılan İşlemler Bu broşür Dr. Ian M Frayling (Galler Üniversitesi Hastanesi, Tıbbi Genetik Enstitüsü, Cardiff, UK), Dr. Domenico Coviello (Tıbbi Genetik Laboratuvarı, Fondazione

Detaylı

Giriş. Bu broşürde ET tanısı, tedavisi, ilave bilgi kaynakları ve destek konusu tartışılmaktadır.

Giriş. Bu broşürde ET tanısı, tedavisi, ilave bilgi kaynakları ve destek konusu tartışılmaktadır. 1 Hematoloji Uzmanlık Derneği, the Leukemia & Lymphoma Society(LLS)'e 15.01.2011 tarihinde çevirisi yapılan bu kitapçığa yeniden basım izni verdiği için minnetle teşekkür eder. Konular Esansiyel trombositoz

Detaylı

PARKİNSON HASTALIĞI HASTA VE YAKINLARI İÇİN EL KİTABI. Prof. Dr. Hülya APAYDIN Prof. Dr. Sibel ÖZEKMEKÇİ

PARKİNSON HASTALIĞI HASTA VE YAKINLARI İÇİN EL KİTABI. Prof. Dr. Hülya APAYDIN Prof. Dr. Sibel ÖZEKMEKÇİ PARKİNSON HASTALIĞI HASTA VE YAKINLARI İÇİN EL KİTABI Prof. Dr. Hülya APAYDIN Prof. Dr. Sibel ÖZEKMEKÇİ Uzm. Fizyoterapist Semra OĞUZ Uzm. Fizyoterapist İsmail ZİLELİ Gözden Geçirilmiş 5. Baskı İstanbul

Detaylı

İnsülinler ve insülin uygulama tekniği

İnsülinler ve insülin uygulama tekniği TÜRKİYE ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA DERNEĞİ DİABETES MELLİTUS ÇALIŞMA VE EĞİTİM GRUBU TEMD DİABETES 06 MELLİTUS ÇALIŞMA VE EĞİTİM GRUBU HASTA EĞİTİM KİTAPÇIKLARI SERİSİ İnsülinler ve insülin uygulama

Detaylı

TEDAVİ YÖNTEMLERİ KBEN SAĞLIK MERKEZİ

TEDAVİ YÖNTEMLERİ KBEN SAĞLIK MERKEZİ DR. Ali AKBEN Nörolojik Hastalıklarda TEDAVİ YÖNTEMLERİ KBEN SAĞLIK MERKEZİ DR. ALİ AKBEN 1 957 yılında Kahramanmaraş ta doğan Ali Akben; ilk, orta ve lise tahsilini burada tamamladı. İstanbul Üniversitesi

Detaylı

Türkiye de ve bölge ülkelerinde diyabet sorunu

Türkiye de ve bölge ülkelerinde diyabet sorunu Türkiye de ve bölge ülkelerinde diyabet sorunu SUDE IĞDIR Türkiye Tip 1 diyabetli Dİyabet sorunu Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF), dünya genelinde 382 milyon yetişkinin diyabet hastası olduğunu tahmin

Detaylı

EDİRNE ŞEHİR MERKEZİNDE Kİ SON TRİMESTER GEBELERİN SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ, YAŞAM KALİTELERİ, KAYGI DÜZEYLERİ

EDİRNE ŞEHİR MERKEZİNDE Kİ SON TRİMESTER GEBELERİN SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ, YAŞAM KALİTELERİ, KAYGI DÜZEYLERİ T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ ANABİLİM DALI Tez Yöneticisi Yrd. Doç.Dr. E. Melih ŞAHİN EDİRNE ŞEHİR MERKEZİNDE Kİ SON TRİMESTER GEBELERİN SOSYODEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ, YAŞAM KALİTELERİ,

Detaylı

Verem (TB) ile teması olan kişiler için bilgiler

Verem (TB) ile teması olan kişiler için bilgiler Verem (TB) ile teması olan kişiler için bilgiler Information for contacts of Tuberculosis (TB) - Turkish January 2013 Page 1 Verem (Tüberküloz) için sizinle niçin ilişkiye geçtik? Veremli bir kişiyle temasınız

Detaylı

Yaşlılığa bağlı maküla dejenerasyonu. Görme gücünü yaşlılığa kadar korumak

Yaşlılığa bağlı maküla dejenerasyonu. Görme gücünü yaşlılığa kadar korumak Yaşlılığa bağlı maküla dejenerasyonu Görme gücünü yaşlılığa kadar korumak Baskı bilgileri Tüm hakları saklıdır. Bu broşür ve buna ait tüm parçalar telif haklarıyla korunmaktadır. Novartis Pharma GmbH firmasının

Detaylı

YENİDOĞAN SARILIĞI. Doç. Dr. Ayşegül Zenciroğlu. Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Yenidoğan Kliniği

YENİDOĞAN SARILIĞI. Doç. Dr. Ayşegül Zenciroğlu. Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Yenidoğan Kliniği YENİDOĞAN SARILIĞI Doç. Dr. Ayşegül Zenciroğlu Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Yenidoğan Kliniği Yaşamın ilk 28 gününe "yenidoğan dönemi" denir. Bu dönemde

Detaylı

T.C. TEMEL İLKYARDIM UYGULAMALARI EĞİTİM KİTABI

T.C. TEMEL İLKYARDIM UYGULAMALARI EĞİTİM KİTABI T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İLKYARDIM VE ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ DAİRE BAŞKANLIĞI TEMEL İLKYARDIM UYGULAMALARI EĞİTİM KİTABI H. Fazıl İNAN* Zülfinaz KURT** İlknur KUBİLAY***

Detaylı

K İ STİ K Fİ BROZİ S HASTALARI VE EBEVEYNLERİ İ Ç İ N EL Kİ TABI. * ICF(M)A nin ismi 2002 yılında Cystic Fibrosis Worldwide olarak değişmiştir.

K İ STİ K Fİ BROZİ S HASTALARI VE EBEVEYNLERİ İ Ç İ N EL Kİ TABI. * ICF(M)A nin ismi 2002 yılında Cystic Fibrosis Worldwide olarak değişmiştir. K İ STİ K Fİ BROZİ S HASTALARI VE EBEVEYNLERİ İ Ç İ N EL Kİ TABI DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ İNSAN GENETİĞİ PROGRAMI ULUSLAR ARASI KİSTİK FİBROZİS (MUKOVİSİDOZİS) BİRLİĞİ -ICF(M)A 1996 * ICF(M)A nin ismi 2002

Detaylı

VEREM HAKKINDA BİLMEK İSTEDİKLERİNİZ Hazırlayan: Prof. Dr. Tevfik ÖZLÜ

VEREM HAKKINDA BİLMEK İSTEDİKLERİNİZ Hazırlayan: Prof. Dr. Tevfik ÖZLÜ VEREM HAKKINDA BİLMEK İSTEDİKLERİNİZ Hazırlayan: Prof. Dr. Tevfik ÖZLÜ Verem Hastalığının başka ismi var mıdır? Evet. Tıpta tüberküloz olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca halk arasında ince hastalık, ciğerlerinde

Detaylı

Hamburg da Koruyucu Aşılar. Anne-babalar için kılavuz Bebeklik, çocukluk ve ilkgençlik aşı takvimi. Hamburg

Hamburg da Koruyucu Aşılar. Anne-babalar için kılavuz Bebeklik, çocukluk ve ilkgençlik aşı takvimi. Hamburg Hamburg da Koruyucu Aşılar Anne-babalar için kılavuz Bebeklik, çocukluk ve ilkgençlik aşı takvimi Hamburg Fotoğraf ön kapak: Tatyana Gladskih/fotolia.com Lev Olkha/fotolia.com Ines Friedrich/pixelio.de

Detaylı

Bedeni ve Ruhu İlgilendiren bir Konu Çocuk Sahibi Olma İsteği

Bedeni ve Ruhu İlgilendiren bir Konu Çocuk Sahibi Olma İsteği Bedeni ve Ruhu İlgilendiren bir Konu Çocuk Sahibi Olma İsteği Giriş Çocuk sahibi olamama, birçok çifti ilgilendiren, sorulara, endişelere ve kuşkulara yol açan bir konudur. Ancak aynı zamanda kabullenilmemesi

Detaylı

ÜVEİT HASTASININ MERAK ETTİKLERİ

ÜVEİT HASTASININ MERAK ETTİKLERİ ÜVEİT HASTASININ MERAK ETTİKLERİ Sayın hastamız, Bu broşür ile hastalığınız hakkında merak ettiğinizi düşündüğüm bazı sorularınıza yanıt vermeye çalışacağım. Üveit hastalığı uzun süreli tekrarları olabilen

Detaylı

KARACİĞER NAKLİ AMELİYATI HASTA ONAM FORMU

KARACİĞER NAKLİ AMELİYATI HASTA ONAM FORMU SAYFA NO 1/9 Hasta ile ilgili bilgiler ya da basılmış etiket TC Kimlik No: Protokol/Dosya No: Doğum Tarihi: Cinsiyeti: Hekimin Ünvanı/Kaşesi: Hastanın durumu, hastalığı: Karaciğer vücudumuzdaki en büyük

Detaylı

DİŞ HEKİMLERİNİN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN ETMENLER VE İŞLE İLİŞKİLİ SAĞLIK SORUNLARI

DİŞ HEKİMLERİNİN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN ETMENLER VE İŞLE İLİŞKİLİ SAĞLIK SORUNLARI T.C. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı DİŞ HEKİMLERİNİN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN ETMENLER VE İŞLE İLİŞKİLİ SAĞLIK SORUNLARI BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Gökay ÜSTDAL Danışman Öğretim

Detaylı

Nörovasküler Cerrahi Öğretim Ve Eğitim Grubu Hasta Bilgilendirme Formu

Nörovasküler Cerrahi Öğretim Ve Eğitim Grubu Hasta Bilgilendirme Formu Nörovasküler Cerrahi Öğretim Ve Eğitim Grubu Beyin-Omurilik Arteriovenöz Malformasyonları ve Merkezi Sinir Sisteminin Diğer Damarsal Bozuklukları Hasta Bilgilendirme Formu 5 AVM ler Ne Tip Sağlık Sorunlarına

Detaylı

saçta bitlenme ne yapmal? kopfläuse...was tun? türkische Fassung

saçta bitlenme ne yapmal? kopfläuse...was tun? türkische Fassung saçta bitlenme ne yapmal? kopfläuse...was tun? türkische Fassung Künye Bu broşür, Federal Sağlık Bakanlığının talimatıyla, Federal Sağlık Bilgilendirme Merkezi (BZgA: Bundeszentrale für gesundheitliche

Detaylı

PERİKARDİT KILAVUZU. Perikardit nedir? Perikardit semptomları nelerdir?

PERİKARDİT KILAVUZU. Perikardit nedir? Perikardit semptomları nelerdir? Perikardit Kılavuzu PERİKARDİT KILAVUZU Perikard Perikard; kalbin dış yüzeyini kaplayan ince, iki tabakalı ve sıvıyla dolu bir kesedir. Kalbi enfeksiyon ve maligniteden korur ve kalbin göğüs duvarı içinde

Detaylı