REİS RS ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "REİS RS ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ"

Transkript

1 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON, FAKS NUMARASI Armada İş Merkezi A Blok Kat: Söğütözü/ ANKARA TEL : +90 (312) FAKS : +90 (312) REİS RS ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ MOTORLU ARAÇLAR TÜTÜN ÜRÜNLERİ DAĞITIM PAZARLAMA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (ADI, MEVKİSİ,) MEŞETEPE HES (84,52 MWm/78,60 MWe ) (BETON SANTRALİ ve KIRMA-ELEME TESİSİ ) ,52 TL Şırnak İli, Beytüşşebap İlçesi, Ilıca-Dağaltı Köyleri, Hamam Çayı ve Yeşilöz Deresi Üzeri Datum : Ed-50 Türü : Utm Ölçek : 6 Derece Koordinat Sırası : Sağa Yukarı Sağa Değeri : 6 Basamak.Kesir Yukarı Değeri : 7 Basamak.Kesir Dom : 45 Zone : 38 Ölçek Faktörü : 6 Derecelik Pafta NO : M50-D3 ÇIĞLICA REGÜLATÖRÜ SAĞA (Y) YUKARI (X) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN. ZONE ÇIĞLICA GÖL ALANI SAĞA (Y) YUKARI (X) I

2 ÇIĞLICA İLETİM KANALI SAĞA (Y) YUKARI (X) MEŞETEPE 1 YÜKLEME HAVUZU SAĞA (Y) YUKARI (X) MEŞETEPE 1 CEBRİ BORU SAĞA (Y) YUKARI (X) MEŞETEPE 1 HES SAĞA (Y) YUKARI (X) II

3 YEŞİLÖZ REGÜLATÖRÜ SAĞA (Y) YUKARI (X) YEŞİLÖZ GÖL ALANI SAĞA (Y) YUKARI (X) YEŞİLÖZ İLETİM KANALI SAĞA (Y) YUKARI (X) MEŞETEPE 1 DOLU SAVAK SAĞA (Y) YUKARI (X) III

4 MEŞETEPE 2 REGÜLATÖRÜ SAĞA (Y) YUKARI (X) MEŞETEPE 2 GÖL ALANI SAĞA (Y) YUKARI (X) MEŞETEPE 2 İLETİM TÜNELİ SAĞA (Y) YUKARI (X) MEŞETEPE 2 DENGE BACASI SAĞA (Y) YUKARI (X) MEŞETEPE 2 HES SAĞA (Y) YUKARI (X) IV

5 MEŞETEPE 2 KUYRUKSUYU KANALI SAĞA (Y) YUKARI (X) MEŞETEPE 2 DOLU SAVAK SAĞA (Y) YUKARI (X) NOKTA NO (KAZI FAZLASI MALZEME SAHASI) SAĞA (Y) YUKARI (X) NOKTA NO (HAZIR BETON SANTRALİ ) SAĞA (Y) YUKARI (X) V

6 NOKTA NO (KIRMA- ELEME TESİSİ) SAĞA (Y) YUKARI (X) Datum : Wgs-84 Türü : Derece.Kesir Elemanların Sırası : Enlem. Boylam Ayraç : : Sağa Değeri : Derece.Kesir (8 Bas. Kadar Kesir Yazılabilir) Yukarı Değeri : Derece.Kesir (8 Bas. Kadar Kesir Yazılabilir) ÇIĞLICA REGÜLATÖRÜ ENLEM BOYLAM : : : : : : ÇIĞLICA ENLEM BOYLAM GÖL ALANI : : : : : : ÇIĞLICA İLETİM ENLEM BOYLAM KANALI : : : : : : : : : : : : : VI

7 : : : : : : : : MEŞETEPE 1 YÜKLEME ENLEM BOYLAM HAVUZU : : : : : : : : MEŞETEPE 1 ENLEM BOYLAM CEBRİ BORU : : : : MEŞETEPE 1 ENLEM BOYLAM HES : : : : : YEŞİLÖZ ENLEM BOYLAM REGÜLATÖRÜ : : : : : : : YEŞİLÖZ GÖL ENLEM BOYLAM ALANI : : : : : YEŞİLÖZ İLETİM ENLEM BOYLAM KANALI : : : : : VII

8 : : : : : : : : : : : MEŞETEPE 1 ENLEM BOYLAM DOLU SAVAK : : : MEŞETEPE 2 ENLEM BOYLAM REGÜLATÖRÜ : : : : : : : : : : : : : MEŞETEPE 2 ENLEM BOYLAM GÖL ALANI : : : : : : : : : : : : : MEŞETEPE 2 İLETİM ENLEM BOYLAM TÜNELİ : : : : MEŞETEPE 2 DENGE BACASI ENLEM BOYLAM : VIII

9 MEŞETEPE 2 HES ENLEM BOYLAM : : : : MEŞETEPE 2 KUYRUKSUYU KANALI ENLEM BOYLAM : : : : : MEŞETEPE 2 DOLU SAVAK ENLEM BOYLAM : : : : : KAZI FAZLASI MALZEME SAHASI ENLEM BOYLAM : : : : : : : : : : : : : HAZIR BETON SANTRALİ ENLEM BOYLAM : : : : KIRMA-ELEME TESİSİ ENLEM BOYLAM : : : : PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖR, ALT SEKTÖRÜ) Meşetepe HES (84,52 MWm/78,60 MWe ) Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek-1 Listesi Madde 17 Kurulu gücü 25 MWm ve üzeri olan hidroelektrik IX

10 santralleri kapsamında yer almaktadır. Hazır Beton Santrali (55 m 3 /sa) Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği Ek-2 Listesi Madde 19 Hazır beton tesisleri, çimento veya diğer bağlayıcı maddeler kullanılarak şekillendirilmiş malzeme üreten tesisler, ön gerilimli beton elemanı, gaz beton, betopan ve benzeri üretim yapan tesisler (Üretim kapasitesi 100 m 3 /saat ve üzeri) Kapsamında yer almamaktadır. Kırma-Eleme Tesisi ( ton/yıl) HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI,) ADRESİ, TELEFONU, FAKS NO SU: HAZIRLAYAN KURULUŞUN YETERLİK BELGESİ NO SU, TARİHİ) SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) KARAR NO VE TARİHİ Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek-2 Listesi Madde 55 bent d) Kırma-eleme-yıkama tesisleri (Ek-1 de yer almayanlar) kapsamında yer almaktadır. MAHATMA GANDİ CAD. NO:92/ G.O.P. /ÇANKAYA-ANKARA TEL : (312) FAKS : (312) /./201.. EN-ÇEV ENERJİ ÇEVRE YATIRIMLARI ve DANIŞMANLIĞI HARİTACILIK İMAR İNŞ. A.Ş. X

11 İÇİNDEKİLER Tablolar Listesi... XVIII Şekiller listesi... XXIII Kısaltmalar... XXV Projenin Teknik Olmayan Bir Özeti (Projenin İnşaat Ve İşletme Aşamalarında Yapılması Planlanan Tüm Çalışmaların Ve Çevresel Etkiler İçin Alınması Gerekli Tüm Önlemlerin, Mümkün Olduğunca Basit, Teknik Terim İçermeyecek Şekilde Ve Halkın Anlayabileceği Sadelikte Anlatılması) Bölüm I : Projenin Tanımı ve Amacı... 1 (Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Projede Kurulacak Tesislere Ait Karakteristik Verileri Gösteren Tablo (Su Alma Kotu, Türbin Eksen Kotu, Brüt Düşü, Santral Tipi, Net Düşü, Türbin Tipi, Ünite Sayısı, Ünite Gücü, Kurulu Gücü (Mwm/Mwe) (Meşetepe I Ve Meşetepe Iı 'Nin Ayn Ayrı Belirtilerek Toplam Gücün Yazılması), Firm Enerji, Sekonder Enerji, Toplam Enerji, Proje Debisi, Türbin Verimi, Jeneratör Verimi, Trafo Verimi Vb.), Pazar Veya Hizmet Alanları Ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik Ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge Ve/Veya İl Ölçeğinde Önem Ve Gereklilikleri, (Proje Alanı Ve Çevresindeki Su Kaynaklarının Görünebileceği, Ölçekte Renkli Harita Üzerinde Su Kaynakları Yerleri Ve Proje Alanına Mesafeleri, Rapor Hazırlanırken Proje Kapsamındaki Tüm İşlemlerin Dsi Tarafından Onaylanmış Olan Fizibilite Raporuna Uygun Olarak Hareket Edilmesi Ve Buna İlişkin Bilgi Ve Su Kullanma Anlaşması Hakkında Bilgi)... 1 Bolum II : Proje için Seçilen Yerin Konumu II.1. Projenin Yeri (İlgili Valilik Veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan Proje Yerinin, Lejant Ve Plan Notlarının Da Yer Aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı Ve İmar Planları Üzerinde, Bu Planlar Yoksa Mevcut Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterimi), II.2. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari Ve Sosyal Ünitelerin Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Ve Varsa Memba Ve Mansabındaki Diğer Projelerle Birlikte Vaziyet Planı Üzerinde 1/ lik Haritada Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı Ve Açık Alan Büyüklükleri, Proje Kapsamında Yer Alan Geçici Ve Nihai Depolama Alanlarının 1/2000, 1/5000 Ve/Veya 1/1000 lik Haritalar Üzerinde Gösterimi), Şantiye Yerleşim Planı, Hafriyat Döküm Sahaları, Regülatör, İletim Tüneli/Kanalı, Yükleme Havuzu, Cebri, Boru, Santral Binası, (Birbirleri İle Olan Mesafeleri De Belirtilmesi), Kopnkasör Ve Beton Santrali V.B. Yapılara Ait Plan Ve Kesitler İle Ünite Yerlerini (Koordinatlarını) İçeren Sayısal Cd (Ed 50 Formatında) Bölüm III: Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutları Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı, Finans Kaynaklan, Bu Kaynakların Nereden Temin Edileceği, III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması Veya Zamanlama Tablosu, III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi, Yıllık Giderler III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi Veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal Ve Altyapı Projeleri, III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zaruri Olan Ve Proje Sahibi Veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal Ve Altyapı Projeleri, 28 III.6. Faaliyetin Etki Alanı İçinde Kalan Yerleşim Birimlerine Ait Bilgilerin Verilmesi. Kamulaştırma Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı, Kamulaştırma Kapsamında Halkı Bilgilendirme Yöntemlerine İlişkin Bilgi, III.7. Diğer Hususlar XI

12 Bölüm IV: Proje Kapsamında Etkilenecek Alanın Belirlenmesi ve Bu Alan İçindeki Mevcut Çevresel Özelliklerin Açıklanması ve Bu Alan İçindeki Mevcut Çevresel Özelliklerin Açıklanması (*) IV.1.Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl Ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak Ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) IV.2.Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel Ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri Ve Doğal Kaynakların Kullanımı,. 35 IV.2.1. Meteorolojik Ve İklimsel Özellikler, IV.2.2.Jeolojik Özellikler IV Bölgesel Jeoloji, Sahanın 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası, Stratigrafik Kolon Kesitleri, IV Proje Alanı Jeolojisi, İnceleme Alanına Ait Büyük Ölçekli (1/5000 Ya Da Varsa 1/1000 Ölçekli) Jeoloji Haritası İle Proje Kapsamındaki Ünitelerin Kesitleri, Harita Ölçekleri Ve Lejantları Metindekine Uygun Olmalı, Yapılan Büyütme Ya Da Küçültmeler Çizgisel Ölçekte Gösterilmeli, Jeolojik Harita Ve Kesitlerin Harita Alma Tekniğine Uygun Olarak Hazırlanması Jeolojik Bilgilerin Formata Uygun Olarak Detaylandırılması, IV Kitle Hareketleri (Heyelan, Moloz Akması), Duyarlılık Analizi, Heyelan Risk Haritası, Heyelan- Yağış İlişkisi Kayma Analizi (Hafriyat Atığı Olması Durumunda Da Uygulanmalıdır) IV Proje Sınırları İçindeki Alan İçin Yamaç Stabilitesi, Yamaçlardaki Kayma Hareketlerini Gösteren Harita, Kayma Analizi (Hafriyat Atığı Olması Durmunda Da Uygulanmalıdır), IV Depremsellik Ve Doğal Afet Potansiyeli, IV Jeoteknik Etüt Raporu (Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Detaylı Jeoteknik Etütleri, IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikleri (Yeraltı Su Seviyeleri, Halen Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen Vb. Kuyular, Proje Alanına Mesafeleri, Emniyetli Çekim Değeri, Suyun Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik Özellikleri, Kaynakların Debileri, Yeraltı Suyunun Mevcut Ve Planlanan Kullanımı), debileri, proje alanına mesafeleri), IV.2.4. Hidrolojik Özellikler (Yüzeysel Su Kaynaklarından Deniz, Göl, Dalyan Akarsu Ve Diğer Sulak Alanların Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik Ve Ekolojik Özellikleri, Bu Kapsamda Akarsuların Debisi Ve Mevsimlik Değişimleri, Taşkınlar, Su Toplama Havzası, Oligotrofik, Mezotrofik, Ötrofik, Distrofik Olarak Sınıflandırılması, Sedimantasyon, Drenaj, Tüm Su Kaynaklarının Kıyı Ekosistemleri), IV.2.5. Su Toplama Havzası İle İlgili, Projenin Gerçekleştirileceği Derelere İlişkin En Az 10 Yıllık Aylık Maksimum, Aylık Minimum Ve Aylık Ortalama Debilerinin m 3 /s Olarak Verilmesi, IV.2.6. Projenin Yer Aldığı Havzanın Su Kullanım Durumu, (İçme Kullanma Suyu Amaçlı Herhangi Bir Su Kaynağı Havzasında Kalıp Kalmadığı, Yağış-Akış İlişkisi, Ekolojik Potansiyeli Projenin Kurulacağı Su Kaynağının/Kaynaklarının Uzun Yıllara Ait Aylık Ortalama Değerleri(M3/S), IV.2.7. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut Ve Planlanan Kullanımı, Varsa Havza Özelliği (İçme, Kullanma Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri, Üretiminde Ürün Çeşidi Ve Üretim Miktarları), Proje Alanının İçme Ve Kullanma Suyu Temin Edilen Kıta İçi Yüzeysel Su Havzasında Kalıp Kalmadığı, Söz Konusu Derelerin Herhangi Bir İçme Suyu Kaynağını Besleyip, Beslemediği, Söz Konusu Derelerden İçme- Kullana Suyu Alınıp, Alınmadığı), IV.2.8. Toprak Özellikleri Ve Kullanım Durumu (Toprak Yapısı, Arazi Kullanım Kabiliyeti, Sınıflaması, Taşıma Kapasitesi, Yamaç Stabilitesi, Kayganlık, Erozyon, Toprak İşleri İçin Kullanımı, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır V.B.), IV.2.9. Tarım Alanları (Tarımsal alan varlığının olup, olmadığı, var ise tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, Ürün Desenleri Ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları, Ürünlerin Ülke Tarımındaki Yeri Ve Ekonomik Değeri, IV Orman Alanları (Ağaç Türleri Ve Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri Ve Kapalılığı Bunların Mevcut Ve Planlanan Koruma Ve/Veya Kullanım Amaçları, 1/ Ölçekli Meşcere Haritası, 1/ Ölçekli Orman Kadastro Haritası), IV Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit Ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan Ve XII

13 Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar, Projenin Korunan Alanlara Uzaklıklarının 1/ Ölçekli Haritada Anlaşılır ve Renkli Gösterilmesi), IV Flora Ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal Ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir Ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler Ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Bölgedeki Dağılımları, Endemizm Durumları, Bolluk Miktarları, Av Hayvanlarının Adları, Popülasyonları Ve Bunlar İçin Alınan Merkez Av Komisyonu Kararları), Her Bir Türün Kim Tarafından Ne Zaman, Hangi Yöntemle (Literatür, Gözlem V.S.) Tespit Edildiği, Collins Bird Guide, Türkiye nin Önemli Kuş Alanları Kitabı, Türkiye nin Önemli Doğa Alanları Kitabı, IUCN, Bern Sözleşmesi, MAK kararları, CITES Gibi Uluslar Arası Anlaşmalara Göre Durumu, Türlerin Projeden Ne Şekilde Etkileneceği, Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerind Egösterilmesi, Projeden Ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gerekli Koruma Önlemleri (İnşaat Ve İşletme Aşamasında). Flora İçin Türkiye Bitkileri Veri Serisi (TUBİVES) Kullanılarak Kontrol Yapılması IV Sucul Flora Fauna, İç Sulardaki (Göl, Akarsu) Canlı Türleri (Bu Türlerin Tabii Karakterleri, Ulusal Ve Uluslar Arası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Bunların Üreme, Beslenme, Sığınma Ve Yaşama Ortamları; Bu Ortamlar İçin Belirlenen Koruma Kararları), IV Endemik, Hassas, Nesli Tehlike Altındaki Balık Türleri İçin Gerekli Optimum Su Yükseklikleri, Miktarları, Çözünmüş Oksijen Miktarı, Su Hızı Gibi Parametrelerin İncelenerek, Projenin Bu Türler Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi, Alınacak Tedbirlerin Belirtilmesi, IV Madenler Ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv Miktarları, Mevcut Ve Planlanan İşletilme Durumları, Yıllık Üretimleri Ve Bunun Ülke Veya Yerel Kullanımlar İçin Önemi Ve Ekonomik Değerleri), IV Hayvancılık (Türleri, Beslenme Alanları, Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri Ve Değeri), IV Peyzaj Değeri Yüksek Yerler Ve Rekreasyon Alanları, IV Devletin Yetkili Organlarının Hüküm Ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum Ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, Vb.), IV Proje Yeri Ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak Ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi, IV Projenin Gerçekleştirileceği Dereler Üzerinde Ve Proje Alanında Planlanan Diğer Projelerle Etkileşimleri, Gerekli Hesaplamaların Yapılması IV Diğer Özellikler, IV.3. Sosyo - Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöresel İşgücünün Bu Sektörlere Dağılımı, Sektörlerdeki Mal Ve Hizmet Üretiminin Yöre Ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri Ve Önemi, Diğer Bilgiler ), IV.3.2. Nüfus (Yöredeki Kentsel Ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Ortalama Hane Halkı Nüfusu, Diğer Bilgiler), IV.3.3. Gelir (Yöredeki Gelirin İşkollarına Dağılımı, İşkolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum Ve Ortalama Gelir), IV.3.4. İşsizlik (Yöredeki İşsiz Nüfus Ve Faal Nüfusa Oranı), IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu), IV.3.6. Kentsel Ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut Ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Konutlar, Turizm Alanları Vb.), IV.3.7. Diğer özellikler BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER XIII

14 V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat Ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel Ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri Ve Alınacak Önlemler (Regülatör, HES, İletim Yapısı V.1.1. Arazinin Hazırlanması İçin Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde Ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Miktarı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler, Patlayıcı Maddeler, Patlatma İle İlgili Bilgiler Etkiler Ve Alınacak Önlemler, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum Vb Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Hafriyat Döküm Alanlarının Koordinatları, Özellikleri Ve 1/1000 Ölçekli Plan Ve Kesit Görünüşleri İle Birlikte Hafriyat Malzemesi Düzenleme Ve Restorasyon Planı, Alınacak Görüşler Ve Geçici Depolama Alanının Özellikleri, V.1.2. Proje Kapsamında Kullanılacak Olan Malzemenin Nereden Ve Nasıl Temin Edileceği (Konkasör İçin V.B.), Çalışma Alanı, Ruhsat Alanı Ve İçerisindeki Tesislere Ait Koordinatların Ayrı Ayrı Belirtilmesi Ve Konum Bilgileri İle Nakliye Güzergahına Ait Bilgiler, İş Akım Şeması, Varsa Malzeme Alımı İle İlgili Bilgiler, İmalat Haritaları, 1/ Ölçekli Topografik Haritada Ocak Ve Tesisin İşaretlenmesi, Yerleşim Yerlerine Mesafeleri Ve Nakliye Güzergahının Belirtilmesi, Varsa Malzeme Ocakları İle İlgili Mülkiyet Durumu, V.1.3. Arazinin Hazırlanması Sırasında Ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli, Toksin Ve Kimyasal Olanların Taşınımları, Depolanmaları Ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Aletler Ve Makineler, V.1.4. Proje Kapsamındaki Ulaşım Altyapısı Planı, Proje Alanının Karayollarına Uzaklıkları, Karayoluna Bağlantı Yolları, Ulaşım İçin Kullanılacak Mevcut Yolların Zarar Görmemesi İçin Alınacak Tedbirler İle Trafik Güvenliği Açısından Alınacak Önlemler, Ulaştırma Altyapının İnşası İle İlgili İşlemler, Yeni Yapılacak Yolların Özellikleri, Kullanılacak Malzemeler, Kimyasal Maddeler, Araçlar, Makineler; Altyapının İnşası Sırasında Kırma Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Araç Yükü, Cinsi Ve Sayısı, Artışın Hesaplanması, Haritası (Bu Kapsamda Alınacak Görüşler, İzinler), V.1.5. Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler, V.1.6. Proje Alanının Taşkın Etüdü, Taşkın Önleme Ve Drenaj İle İlgili İşlemlerin Nerelerde Ve Nasıl Yapılacağı, V.1.7. Proje Alanının Mevcut Su Kanallarına, İçmesuyu Tesislerine Ve Yaban Hayatına Etkileri Ve Alınacak Önlemler, V.1.8. Proje Alanı İçindeki Su Ortamlarında Herhangi Bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması, Vb. İşlemler Nedeni İle Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl Ve Benzeri Maddelerin Miktarları, Nerelere Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Dere Yatağında Yapılacak Olan Çalışmaların Etkileri (Bulanıklık, Suyun Debisi Vb) V.1.9. Derivasyon (Regülatör İnşaat Alanının Kuru Tutulabilmesi Akarsu Güzergahının Geçici Olarak Değiştirilmesi) Amacı İle Veya Diğer Nedenlerle Akarsu Havzasında Yapılacak Her Türlü Doldurma, Kazıklar Üzerine İnşaat Ve Benzeri İşlemler İle Bunların Nerelerde Ne Kadar Alanı Kaplayacağı Ve Kullanılacak Malzemeler, Araç Ve Makineler, V Olabilecek Heyelanlara Karşı Alınacak Önlemler, V İnşaat İşlemleri Süresince Su Ortamında, Dere Yatağında Ve Proje Alanında Mevcut Canlı Türlerine (Karasal Ve Sucul Flora-Fauna) Olabilecek Etkiler Ve Hassas Türlerin Ne Şekilde Korunacağı, Alınacak Önlemler, V Yer Altı Suyuna Etkiler V İnşaat Esnasında Kırma, Öğütme, Yıkama-Eleme, Taşıma Ve Depolama Gibi Toz Yayıcı İşlemler, Kümülatif Değerler, V Arazinin Hazırlanması Ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla, Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri Ve Tarım Ürün Türleri, Tarım Arazilerinin Tarım Dışı Amaçla Kullanımı İle İlgili Bilgiler, Mera Alanları, Projenin 5403 Sayılı Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanunu, 4342 Sayılı Mera Kanunu, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Değerlendirilmesi, Faaliyet Alanının 1/5000 Ölçekli Onaylı Kadastro Pafta Örneği Üzerinde Gösterilmesi (3 Derecelik Koordinat Değerleri İle), Alan Hesabı Ve Komşu Parsellerinin Mülkiyet Durumlarının Onaylı Kadastro Pafta Örneği Üzerinde İşaretlenmesi), XIV

15 V Arazinin Hazırlanması Ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların (Arsa) Tür Ve Sayıları, Meşcere Tipi, Kapalılığı, Kesilecek Ağaçların Bölgedeki Orman Ekosistemi Üzerine Etkileri, Gerekli İzinler, Görüşler, Projenin Ya Da Bir Kısmının Orman Alanı Dışında Olması Halinde Orman Alanlarına Mesafesi, Etkilerin Değerlendirilmesi, Alınacak Tedbirler, V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Kadar Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Özellikleri, Oluşacak Emisyonlar, V Su Temini Sistemi Planı, Nereden Temin Edileceği, Suyun Arazinin Hazırlanmasından Bşlayarak Projenin Devreye Girmesine Kadar Yerine Getirilecek İşlemler Sonucu Meydana Getirilecek Atıksuların Cins Ve Miktarları, Bertaraf Yöntemleri, Deşarj Edileceği Ortamlar, Bir Kroki Üzerinde Atıksu Hatları İle Varsa Arıtma Tesisi Yerinin Gösterilmesi, Atıksuların Biriktirilmesi Halinde Fossptik Planının Rapora Eklenmesi, (Alınacak Gerekli Görüşler, İzinler) V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Projenin Devreye Girmesine Kadar Meydana Gelecek Katı Atıkların Cins Ve Miktarları, Bu Atıkların Nerelere Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Projenin Devreye Girmesine Kadar Yapılacak İşler Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları Ve Seviyesi, Kümülatif Değerler, V Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Projenin Devreye Girmesine Kadar Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personelin Ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut Ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde Ve Nasıl Temin Edileceği, V Çevre Ve Sağlık, Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı Ve Çevre İçin Riskli Ve Tehlikeli Olanlar, Sağlık Koruma Bandı Mesafesi, Bu Konularda Uyulması Gereken Tüzük Ve Yönetmelikler, V Proje Alanında, Peyzaj Öğeleri Yaratmak Veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar Ve/Veya Yeşil Alan Düzenlemeleri Vb.) Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bunun İçin Seçilecek Bitki Ve Ağaç Türleri, V Yeraltı Ve Yerüstünde Bulunan Kültür Ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Olabilecek Etkilerin Belirlenmesi, V Diğer Özellikler V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, V.2.2. Su Kaynağına Ait Varsa Diğer Kullanım Şekilleri Ve Etkileri, Projenin Memba Ve Mansap Kısmında Yeralan Diğer Projelerin Ekosistem Üzerindeki Etkilerinin Birlikte Değerlendirilmesi, V.2.3. Su Kullanım Hakları Raporuna İlişkin Açıklamalar Ve Öneriler, V.2.4. Mansaba Bırakılacak Su Hesabı (Çığlıca Regülatörü, Yeşilöz Regülatörü Ve Meşetepe Regülatörü İçin Ayrı Ayrı Verilecek) (Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün Tarih Ve Sayılı Yazısı Uyarınca Biyolojik Çeşitliliğin Devamının Sağlanması İçin Gerekli Çevresel Akış Miktarını Belirlemek Üzere Hidrojeoloji Mühendisi, Hidrobiyoloji Ve Ekoloji Bilim Dallarından En Az Doktora Yapmış Öğretim Görevlilerince Ekosistem Değerlendirme Raporunun Hazırlanarak Rapora Eklenmesi, Belirlenen Bu Miktara Mansaptaki Diğer Teessüs Etmiş Su Hakları Ayrıca İlave Edilecek Ve Kesin Proje Çalışmaları Belirlenen Toplam Bu Miktar Dikkate Alınarak Yapılacaktır) Havzada Teessüs Etmiş Su Hakları (İçme Suyu, Sulama Suyu Tahsisleri, Değirmen, Balık Çiftlikleri, HES V.S.) Rapor İçerisinde Yer Almalıdır. (Havzanın Hidrolojik Karakteri, Ekolojik Potansiyeli İle Havzada Önerilen Diğer Tesislerde Alınan Çevre Koruma Tedbirleri İçin Bırakılan Su Miktarının Enerji Üretimine Etkisinin Dikkate Alınması) V.2.5. DKMP Genel Müdürlüğü nden alınacak formata göre Peyzaj Onarım Planının ÇED Raporu ekinde sunulması gerekmektedir V.2.6. Suyun Temin Edileceği Kaynağın Kullanılması Sonucu Su Kalitesine Ve Su Ortamındaki Canlılara ( Can Suyunun Bırakılacağı Güzergahtaki Canlı Türleri Ve Ekolojik Envanteri) Olabilecek Etkiler, Akarsuda Mevcut Balık Türlerine Ait Geçiş Sistemleri İle Asansörleri İle İlgili Ve Buna Ait Çizim, Mansap Can Suyu Çıkış Yerinin Gösterildiği Çizim, XV

16 V.2.7. Kati Proje Aşamasında; Doğal Hayatın Devamlılığının Sağlanabilmesi İçin Dere Yatağına Bırakılacak Su Miktarı Ölçümleri, Akım Gözlem İstasyonu Yerlerinin (AGİ) İstasyon Kurulmasına Uygun Olarak Dizayn Edilmesi V.2.8. Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Korunması Gereken Alanlar Üzerine Etkiler V.2.9. Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Olabilecek Etkiler (Su Kullanımı, ( tarım alanlarının sulanması v.b.), Su Kaynağı Yatağının Genişliği, V Olabilecek Heyelanlara Karşı Alınacak Önlemler, V Orman Alanlarına Olabilecek Etki Ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması, V Tarım alanlarının sulanması amacı ile kullanılacak su miktarı, V Proje Ünitelerinin İşletilmesi Sırasında Oluşacak Gürültünün Kaynakları Ve Kontrolü İçin Alınacak Önlemler, V Projenin İşletilmesi Sırasında Çalışacak Personelin Ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut Ve Diğer Sosyal/Teknik Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde, Nasıl Temin Edileceği, V İdari Ve Sosyal Ünitelerde İçme Ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrasında Oluşacak Atık Suların Arıtılması İçin Uygulanacak Arıtma Tesisi Karakteristiği, Prosesinin Detaylandırılması Ve Arıtılan Atık Suların Hangi Alıcı Ortamlara, Ne Miktarlarda, Nasıl Verileceği, V İdari ve Sosyal Tesislerden Oluşacak Oluşacak Katı Atık Miktar Ve Özellikleri, Bu Atıkların Nerelere Ve Nasıl Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Ve Ne Şekilde Değerlendirileceği, V.2.17.Projenin İşletilmesi Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı Ve Çevre Açısından Riskli Ve Tehlikeli Olanlar, V.2.18.Proje Alanında, Peyzaj Öğeleri Yaratmak Veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri V.2.19.Diğer Özellikler, V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1. Proje İle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal Ve Teknik Altyapı Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler Vb. (Projenin Yapımı Dolayısıyla Etkilenecek Yöre Halkı İle Görüşmeler Yapılarak Sosyolojik Etkinin Ortaya Konulması) V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi V.3.3. Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak Sosyal Etkilerin Değerlendirilmesi.( Proje Alanı Ve Etki Alanındaki Tarım, Hayvancılık, Balıkçılık, Arıcılık Vb. Faaliyetlere Etkileri, Projenin İnşası Ve İşletmesi Aşamasında Çalışacak İnsanlar İle Yerel Halk İlişkileri, Bunların İnsan Yaşamı Üzerine Etkileri Ve Sosyo- Ekonomik Açıdan Analizi, Uygulamaya Geçirilecek Sosyal Sorumluluk Projeleri) Bölüm VI: İşletme Proje Kapandıktan Sonra Olabilecek Ve Süren Etkiler Ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler V1.1. Arazi Islahı Ve Reklamasyon Çalışmaları, V1.2. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler, V1.3. Olabilecek Hava Emisyonları BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ Bölüm VIII: İzleme Programı VIII.1. Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi Ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı Ve Acil Müdahale Planı, Çevre Yönetim Ekibi VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülüklerinde Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program Bölüm IX: Halkın Katılımı XVI

17 (Projeden Etkilenmesi Muhtemel Yöre Halkının Nasıl Ve Hangi Yöntemlerle Bilgilendirildiği, Proje İle İlgili Halkın Görüşlerinin Ve Konu İle İlgili Açıklamaların Çed Raporuna Yansıtılması) Bölüm X : Sonuçlar (Yapılan Tüm Açıklamaların Özeti, Projenin Önemli Çevresel Etkilerinin Sıralandığı Ve Projenin Gerçekleşmesi Halinde Olumsuz Çevresel Etkilerin Önlenmesinde Ne Ölçüde Başarı Sağlanabileceğinin Belirtildiği Genel Bir Değerlendirme, Proje Kapsamında Alternatifler Arası Seçimler Ve Bu Seçimlerin Nedenleri ) EKLER NOTLAR VE KAYNAKLAR XVII

18 TABLOLAR LİSTESİ Tablo- 1. Projede Kurulacak Tesislere Ait Karakteristik Verileri Gösteren Tablo... 8 Tablo- 2 Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi-Tüketimi ( )... 9 Tablo- 3 Türkiye de Mevcut, Planlanan ve İnşası Gerçekleşen HES lerin Durumu Tablo- 4 Proje Kapsamındaki Ünitelerin Alanları Tablo- 5 Meşetepe HES Toplam Yatırım Bedeli Tablo- 6 Meşetepe HES Proje Özellikleri Tablo Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri Tablo Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri Tablo Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı Günler Tablo Yılları Arası Butlu, Kapalı ve Açık Günler Tablo Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Değerleri Tablo Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri Tablo Yılları Arası Esme Sayıları Toplamı Tablo Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı Tablo Yılları Arası Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızları Tablo Yılları Arası Rüzgarın Mevsimlik Esme Hızları Tablo Yılları Arası Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Tablo Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Tablo Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri Tablo- 20 Proje alanı yakın çevresinde meydana gelmiş heyelanlar Tablo- 21 Şırnak il merkezine 100 km yarıçapındaki daire içerisinde 5 ve 5 den büyük depremlerin listesi. 69 Tablo- 22 EİE 2637, 2625, 2630, 2520, 2527, 2531 (AGİ) İstasyonunda Gözlemlenen Aylık Ortalama Akımlar Tablo- 23 EİE 2637, 2625, 2630, 2520, 2527, 2531 (AGİ) İstasyonunda Gözlemlenen Aylık Ortalama Akımlar Tablo- 24 Proje Sahası Arazi Kullanım Kabiliyeti Tablo- 25 İldeki Arazilerin Mevcut Kullanım Durumu Tablo- 26 Şırnak İli Tarım Alanlarının Kullanımı Tablo- 27 Şırnak İli ve Beytüşşebap İlçesi Bitkisel Üretimi-I Tablo- 28 Şırnak İli ve Beytüşşebap İlçesi Bitkisel Üretim-II Tablo- 29 Şırnak İli Orman Durumu Tablo- 30 Proje Bölgesinde Tespit Edilen Bitki Türleri Tablo- 31 Proje Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel İki Yaşamlı Türleri (Amphibia) Tablo- 32 Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Sürüngen Türleri (Reptilia) Tablo- 33 Proje Bölgesinde Bulunan Yaban Hayvanları Tablo- 34 Proje Bölgesinde Bulunan Kuşlar Tablo- 35 Hamam çayı-yeşilöz Deresinde Tespit Edilen Balık Faunası, Statüleri ve Korunma Durumları. 108 Tablo- 36 Şırnak İli Asfaltit Rezervi XVIII

19 Tablo- 37 Şırnak İli Büyükbaş Hayvan Varlığı Tablo- 38 Şırnak İli Küçükbaş Hayvan Varlığıu Tablo- 39 Beytüşşebap İlçesi Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı Tablo- 40 Şırnak İli ve Beytüşşebap İlçesi Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvansal Üretim Tablo- 41 Şırnak İli ve Beytüşşebap İlçesi Kanatlı Hayvan Varlığı Tablo- 42 Şırnak İli Ve Beytüşşebap İlçesi Arıcılık ile İlgili Veriler Tablo- 43 Şırnak İli 2012 Nüfus Durumu Tablo- 44 Şırnak İli 2013 Göç Durumu Tablo- 45 Gelirin İş Kollarına Dağılımı ve İş Kolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Gelir Tablo- 46: Cinsiyete göre okuma yazma durumu, Tablo- 47.Yeşilöz Regülatörü, Su Alma Yapısı İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 48. Çığlıca Regülatörü ve Su Alma Yapısı İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 49 Çığlıca İletim Hattı İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 50 Yeşilöz İletim Hattı İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 51 Meşetepe İletim Tüneli İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 52 Meşetepe Denge Bacası İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 53 Meşetepe Cebri Boru İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 54 Meşetepe HES Kuyruksuyu Kanalı İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 55 Yol İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 56 Meşetepe Regülatörü ve Su Alma Yapısı Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 57 Meşetepe 2 HES ve Kuyruksuyu Kanalı Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 58 Meşetepe Yükleme Havuzu Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Tablo- 59. İnşaat Aşamasında Ünitelerde Oluşacak Kazı Fazlası Malzemenin Miktarları Tablo- 60.Kazı Fazlası Malzemenin Alımı Sırasında Kullanılacak Başlıca Ekipmanlar Tablo- 61.Kırma- Eleme Tesisine Ait Üretim Bilgileri Tablo- 62 (60 ton/sa kapasiteli) Kırma-Eleme Tesisi Ekipman Listesi Tablo- 63 Proje Alanı Civarındaki AGİ lerin Maksimum Akımları Tablo- 64 Meşetepe HES Projesi BTFA Sonuçları Tablo- 65 Çığlıca regülatör yeri ve Yeşilöz Regülatör yeri için hesaplanmış taşkın debileri Tablo- 66 Çığlıca ve Yeşilöz Regülatörleri taşkın debileri Tablo- 67.Toz Emisyonları Oluşumlarının Hesaplanmasında Kullanılacak Toz Emisyon Faktörleri Tablo- 68 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Yeşilöz Regülatörü ve Su Alma Yapısı) Tablo- 69 Her Bİr Lokasyon İçin Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Yeşilöz İletim Hattı) Tablo- 70 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Çığlıca Regülatörü ve Sualma Yapısı) Tablo- 71 Her Bİr Lokasyon İçin Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Yeşilöz İletim Kanalı) Tablo- 72 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Yükleme Havuzu) Tablo- 73 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Cebri Boru) Tablo- 74 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Meşetepe 1 ve Kuyruksuyu Kanalı) Tablo- 75 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Meşetepe Regülatörü ve Su Alma Yapısı) XIX

20 Tablo- 76 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (İletim Tüneli) Tablo- 77 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Denge Bacası) Tablo- 78 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Denge Bacası) Tablo- 79 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Yol İnşası) Tablo- 80 Proje Alanında Kontrolsüz Durumda Oluşacak Toz Emisyon Değerleri Tablo- 81.Yayılım Sınıfları Tablo Tarih ve Sayılı HKDY Yönetmeliğinde Değişiklik yapılmasına Dair Yönetmelik Ek- I A Tablo- 83 SKHKKY Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu Tablo- 84.Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m 3 ) Tablo- 85.Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m 2.gün) Tablo- 86.Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m 3 ) Tablo- 87.Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m 2.gün) Tablo- 88 Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m 3 ) Tablo- 89.Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m 2.gün) Tablo- 90 Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m 3 ) Tablo- 91.Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m 2.gün) Tablo- 92 Tüpraş-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri Tablo- 93 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (kg/t) Tablo- 94 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (kg/t) Tablo- 95.Proje Kapsamında Su Kullanımı Tablo- 96 SKKY Tablo Tablo- 97. Tipik Evsel Nitelikli Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları Tablo- 98.Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri Tablo- 99.Proje Kapsamında Su Kullanımı Tablo Kullanılacak Makine ve Ekipmanlar ve Motor Güçleri Tablo Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyesine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri Tablo- 102 Muhtemel Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri Tablo- 103.Gürültü Kaynaklarının Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı Tablo Gürültü Kaynaklarının Ses Basınç Düzeyleri Tablo Mesafeye Bağlı Olarak Hesaplanan Atmosferik Yutuş Değerleri Tablo Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Ses Basınç Düzeyleri Tablo Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri Tablo Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Toplam Ses Düzeyleri Tablo Faaliyet Alanında Kullanılacak Tüm Gürültü Kaynaklarının Mesafeye Bağlı Ses Düzeyleri Tablo Gürültü Kaynaklarının Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı Tablo Gürültü Kaynaklarının Ses Basınç Düzeyleri XX

21 Tablo Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Ses Basınç Düzeyleri Tablo Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Toplam Ses Düzeyleri Tablo Faaliyet Alanında Kullanılacak Tüm Gürültü Kaynaklarının Mesafeye Bağlı Ses Düzeyleri Tablo Gürültü Kaynaklarının Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı Tablo Gürültü Kaynaklarının Ses Basınç Düzeyleri Tablo Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Ses Basınç Düzeyleri Tablo Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Toplam Ses Düzeyleri Tablo Faaliyet Alanında Kullanılacak Tüm Gürültü Kaynaklarının Mesafeye Bağlı Ses Düzeyleri Tablo Faaliyet Alanında Kullanılacak Tüm Gürültü Kaynaklarının Mesafeye Bağlı Ses Düzeyleri Tablo Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Tablo- 122 Yeşilöz Regülatörü Hidroloji Tablo- 123 Yeşilöz Regülatörü Gövdesi Tablo- 124 Memba Batardosu Tablo- 125 Yeşilöz Regülatörü Derivasyon Kondivisi Tablo- 126 Yeşilöz Regülatörü Dolu Savak Tablo- 127 Yeşilöz Regülatörü Çökeltim Havuzu Tablo- 128 Çığlıca Regülatörü Hidroloji Tablo- 129 Memba Batardosu Tablo- 130 Çığlıca Regülatörü Derivasyon Kondüvisi Tablo- 131 Çığlıca Regülatörü Dolu Savak Tablo- 132 Çığlıca Regülatörü Çökeltim Havuzu Tablo- 133 Çığlıca İletim Hattı Tablo- 134 Yeşilöz İletim Hattı Tablo- 135 Meşetepe Yükleme Havuzu Tablo- 136 Cebri Boru Tablo- 137 Meşetepe 1 HES Tablo- 138 Meşetepe 1 HES Jeneratörü Tablo- 139 Meşetepe 1 HES Ana Transformatörü Tablo- 140 Meşetepe 1 HES İç İhtiyaç Transformatörü Tablo- 141 Meşetepe 1 HES Acil İhtiyaç Dizel Jeneratör Grubu Tablo- 142 Meşetepe 1 HES Acil İhtiyaç Dizel Jeneratör Grubu Tablo- 143 Meşetepe 1 HES Enerji İletim Hattı Tablo- 144 Meşetepe Regülatörü Gövdesi Tablo- 145 Meşetepe Regülatörü Savak Tablo- 146 Meşetepe Regülatörü Çökeltim Havuzu Tablo- 147 Meşetepe İletim Tüneli Tablo- 148 Denge Bacası XXI

22 Tablo- 149 Meşetepe Cebi Boru Tablo- 150 Meşetepe 2 HES Tablo- 151 Meşetepe 2 HES Jeneratörleri Tablo- 152 Meşetepe 2 HES Ana Transformatörleri Tablo- 153 Meşetepe 2 HES Şalt Sahası Tablo- 154 Meşetepe-2 HES Enerji Nakil Hattı Tablo- 155 Meşetepe-2 HES Enerji Nakil Hattı Tablo- 156 Aylara Göre Teessüs Etmiş ve Doğal Hayat İçin Gerekli Su Hakları (lt/s) Tablo- 157 Yeşilöz Regülatörü (ünite 1) Mansap Sulama Ünitesinde Aylara Göre İhtiyaç Duyulan Su Tüketim Miktarları ve Regülatörden Bırakılması Gereken Su Miktarı Alan=53 ha Tablo- 158 Çığlıca Regülatörü (ünite 2) Mansap Sulama Ünitesinde Aylara Göre İhtiyaç Duyulan Su Tüketim Miktarları ve Regülatörden Bırakılması Gereken Su Miktarı Alan=102 ha Tablo- 159 Çığlıca Regülatör Yeri İçin Çevresel Akış Miktarı Hesaplama Sonuçları (Proje Debisi 32 m 3 /s, 2+1 adet türbinli) Tablo- 160 Yeşilöz Regülatör Yeri İçin Çevresel Akış Miktarı Hesaplama Sonuçları (Proje Debisi 32 m 3 /s, 2+1 adet türbinli) Tablo Su Kullanımı Tablo Tipik Evsel Nitelikli Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları Tablo- 163.Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri Tablo- 164 Acil Durumlarda Aranması Gerekli Telefon Numaraları XXII

23 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil- 1 Çığlıca Regülatörü Genel Yerleşim Planı Şekil- 2 Yeşilöz Regülatörü Genel Yerleşimi Şekil- 3 Meşetepe Regülatörü Genel Yerleşim Planı Şekil- 4 Proje Sahasının Uydu Görünümü Şekil- 5 Proje Sahasını Gösterir 1/ Ölçekli Topografik Harita Şekil Yılları Arası Basınç Dağılımları Grafiği Şekil Yılları Arası Sıcaklık Dağılımları Grafiği Şekil Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı Günler Dağılımı Şekil Yılları Arası Butlu, Kapalı ve Açık Günler Dağılım Grafiği Şekil Yılları Arası Bağıl Nem (%) Dağılım Grafiği Şekil Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri Şekil Yılları Arası Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı Şekil Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı Şekil Yılları Arası Aylık Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı Şekil- 15 Uzun Yıllar Esme Hızlarına Gore Rüzgar Hızı Diagramı Şekil- 16 Yönlere Göre Mevsimlik Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı Şekil- 17 Yönlere Göre Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı Şekil- 18 Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Grafiği Şekil- 19 Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Grafiği Şekil Yılları Arası Yağış Dağılımları Grafiği Şekil- 21 Güneydoğu Anadolu Bölgesine Ait Genelleştirilmiş Dikme Kesit Şekil- 22 Proje Alanı ve Çevresinin 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası Şekil- 23 Ünite Yerlerini Gösterir Sadeleştirilmiş Plan Şekil- 24 Çığlıca Regülatör Yeri Şekil- 25 Yeşilöz Regülatör Yeri Şekil- 26 Yeşilöz İletim Hattı, Enerji Tüneli Güzergahı Ve Meşetepe 2 Santral Yerinden Bir Görünüş Şekil- 27 Proje Alanı ve Çevresinin Heyelan Haritası Şekil- 28 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası Şekil- 29 Şırnak İli Deprem Haritası Şekil- 30 Güneydoğu Anadolu Bölgesini Etkileyen Önemli Tektonik Yapılar Şekil- 31 Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve yakın yöresinde meydana gelen tarihsel depremler (Deprem kayıtları Akbaş 1999 dan alınmıştır.) Şekil- 32 Dicle Havzası ve Civarında Bulunan Akım Gözlem İstasyonlarını Gösteren Hidrometeoroloji Haritası Şekil- 33 Proje Yeri İşaretli 1/ Ölçekli Arazi Kullanım Haritası Şekil- 34 Korunan alanlar XXIII

24 Şekil- 35 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri ( Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (ends.), Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburgh) Şekil- 36 Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Vejetasyon Formasyonları Şekil- 37 Şırnak İli Maden Haritası Şekil- 38. Kırma-Eleme Tesisi İş Akım Şeması Şekil- 39 Tip Hazır Beton Santrali İş Akım Şeması Şekil- 40 Proje Sahasına Ulaşım Şekil- 41 Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü Trafik Hacim Haritası (2013) Şekil- 42.Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) Şekil- 43 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat) Şekil- 44.Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) Şekil- 45 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat) Şekil- 46 Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) Şekil- 47 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat) Şekil- 48 Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) Şekil- 49 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat) Şekil- 50 Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği Şekil- 51 Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği Şekil- 52 Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği Şekil- 53 Projenin Havzadaki Diğer Tesislerle İlişkisi XXIV

25 KISALTMALAR binde SAN. Sanayi TİC. Ticaret A.Ş. Anonim Şirketi ŞTİ. Şirketi AMP Acil Müdahale Planları AGİ Akım Gözlem İstasyonu ARİ Akım Rasat İstasyonu Bkz. bakınız ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇGDYY Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği dba A-ağırlıklı desibel DİE Devlet İstatistik Enstitüsü SKHKKY Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği HE Hidroelektrik Enerji HES Hidroelektrik Enerji Santrali ha hektar Hz Hertz kg kilogram km kilometre Leq eşdeğer gürültü seviyesi Lp ses şiddeti seviyesi m metre m 2 metrekare m³ metreküp mm milimetre no. numara ort. Ortalama PM Partikül Madde s saniye T.C. Türkiye Cumhuriyeti USEPA Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Kurumu ( United States Environmental Protection Agency ) vb. ve benzeri MWm mekanik güç MWe elektriksel güç XXV

26 PROJENİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ (Projenin İnşaat Ve İşletme Aşamalarında Yapılması Planlanan Tüm Çalışmaların Ve Çevresel Etkiler İçin Alınması Gerekli Tüm Önlemlerin, Mümkün Olduğunca Basit, Teknik Terim İçermeyecek Şekilde Ve Halkın Anlayabileceği Sadelikte Anlatılması) Proje sahibi firma; REİS RS ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ MOTORLU ARAÇLAR TÜTÜN ÜRÜNLERİ DAĞITIM PAZARLAMA SAN. VE TİC. A.Ş. dir. Proje konusu faaliyet; Şırnak İli, Beytüşşebap İlçesi sınırları dahilinde Hamam Çayı ve Yeşilöz Deresi üzerinde tesis edilmesi ve işletilmesi planlanan Meşetepe HES (84,52 MWm/78,60 MWe ) (Beton Santrali ve Kırma-Eleme Tesisi) projesi işini kapsamaktadır. Proje sahası; Şırnak İli Beytüşşebap ilçesi sınırları içerisinde bulunan Habur Çayının kolları olan Hamam Çayı ve Yeşilöz dereler üzerinde m kotu ile m kotları arasında yer almaktadır. Projenin amacı sadece elektrik enerjisi üretmek olup, sulama ve taşkın kontrolü gibi amaçları bulunmamaktadır. Proje kurulu gücü MWm / MWe dir. Meşetepe HES Proje debisi; yapılan optimizasyon hesaplamaları sonucu 32,00 m 3 /s olarak belirlenmiştir. Proje konusu faaliyet ile iki ayrı aşamada enerji üretilmesi söz konusu olacaktır. Buna göre; 1. Aşamada; Meşetepe 1 HES ile m maksimum işletme su seviyesi ile 1490 m kuyruksuyu kotları arasındaki m lik brüt düşüden faydalanılarak enerji üretilmesi, 2. Aşamada ise, Meşetepe 2 HES ile; m maksimum işletme su seviyesi ile 1250 m kuyruksuyu kotları arasındaki 237 m lik brüt düşüden faydalanılarak enerji üretilmesi planlanmaktadır. Proje alanında Çığlıca Regülatörü, Yeşilöz Regülatörü ve Meşetepe Regülatörü sahasında kabarmadan dolayı küçük göl alanları oluşacaktır. Ancak; su altında kalan yerleşim birimleri bulunmamaktadır. Yeşilöz Regülatörü Göl Alanı yaklaşık m 2, Çığlıca Regülatörü Göl Alanı yaklaşık m 2 ve Meşetepe Regülatörü Göl Alanı yaklaşık m 2 lik alan kaplayacaktır. Meşetepe HES Projesi ÇED Raporu çalışmalarında; T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü Hidroelektrik Enerji Dairesi Başkanlığı tarafından tarih ve 2830 sayı ile uygun görülen Nisan 2011 Tarihli Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu kullanılmıştır. Meşetepe HES Projesi için; proje sahasında kalan yerleşim yerlerine ait tarım arazileri ve bu arazilerin projeden etkilenme durumları ile ilgili olarak Su Hakları Raporu hazırlanmıştır. Hazırlanılan rapor; DSİ 10. Bölge Müdürlüğü tarafından uygun bulunmuş ve onaylanmıştır

27 Proje konusu faaliyet ile ilgili olarak; akademisyenlerce HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri için Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır. Proje kapsamında kullanılan alanların ekolojik koşullarının iyileştirilmesi ve kullanılır hale getirilmesi amacıyla Peyzaj Onarım Planı hazırlanmıştır. Nisan 2011 Tarihli Revize Yapılabilirlik Raporunda verilen bilgilere göre; hesaplanan yılları arası Çığlıca ve Yeşilöz Regülatör Yeri aylık ortalama akım değerleri (m 3 /s) DSİ Genel Müdürlüğü Etüd Plan Dairesi Hidroloji Şube Müdürlüğünce onaylanmıştır. Proje konusu faaliyet kapsamında hazırlanılan HES Projeleri Ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporunda verilen çevresel ekosistem suyu miktarları ile DSİ Bölge Müdürlüğü tarafından onaylanan su hakları raporunda belirtilen aylara göre bırakılması gerekli su miktarının toplanması sureti ile elde edilen toplam çevresel ekosistem suyu; Çığlıca Regülatör Yeri için; Ocak-Mart, Kasım-Aralık Ayları süresince 0,630 m 3 /s, Nisan-Mayıs Ayları süresince 1,070 m 3 /s, Haziran ayı süresince 1,239 m 3 /s, Temmuz ayı süresince 0,997 m 3 /s, Ağustos ayı süresince 0,973 m 3 /s, Eylül ayı süresince 0,848 m 3 /s, Ekim ayı süresince 0,658 m 3 /s, Kasım ayı süresince 0,630 m 3 /s, Aralık ayı süresince 0,630 m 3 /s, çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Yeşilöz Regülatör Yeri için; Ocak-Mart, Kasım-Aralık Ayları süresince 1,240 m 3 /s, Nisan-Mayıs Ayları süresince 1,800 m 3 /s, Haziran ayı süresince 1,859 m 3 /s, Temmuz ayı süresince 1,368 m 3 /s, Ağustos ayı süresince 1,359 m 3 /s, Eylül ayı süresince 1,316 m 3 /s, Ekim ayı süresince 1,25 m 3 /s, Kasım ayı süresince 1,240 m 3 /s, Aralık ayı süresince 1,240 m 3 /s, çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Enerji üretimine başlandığında mansaba bırakılan su miktarı ölçümleri için ölçüm istasyonları yerlerinin belirlenmesi hususunda DSİ 10. Bölge Müdürlüğü ile irtibata geçilerek, ölçüm istasyonu yerlerinin arazide tespiti yapılacaktır. AGİ istasyonları GPRS modemli cihazla donatılacak ve online olarak DSİ 10. Bölge Müdürlüğü ile bağlantısı sağlanacaktır. Proje kapsamında, inşaat aşamasında, regülatör ve su alma yapısı, iletim kanalı, iletim tüneli, denge bacası, yükleme havuzu, cebri boru, santral ve kuyruk suyu kanalı kaya kazılarında ortaya çıkacak malzemenin uygun nitelikte olması durumunda kurulacak 60 ton/sa kapasiteli kırma-eleme tesisinde istenilen ebatlara getirildikten sonra, 55 m 3 /sa kapasiteli Hazır Beton Santralinde agrega (kum-çakıl) olarak elde edilmesi ve akabinde seddeleme dolgusunda kullanılması planlanmaktadır. Kurulacak kırma-eleme tesisi ve beton santrali inşaat süresince (yaklaşık 2 yıl) sahada bulunacak olup, inşaatın bitiminde kaldırılacak, ticari amaçla kullanımı söz konusu olmayacaktır

28 Kaya Kazısından çıkan malzeme miktarının uygun nitelikli olmaması durumunda; diğer kazı fazlası malzemelerle (kaya ve batak zemin hariç her cins ve klasta zemin kazısı) birlikte belirlenen geçici kazı fazlası malzeme sahasında depolanması planlanmaktadır. Geçici olarak depolanan kazı fazlası malzemenin; inşaatın bitiminde ise ilgili kurum ile yapılacak protokol kapsamında yol yapım çalışmalarında ya da ilgili kurumun uygun gördüğü alanda çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılması için alandan SKHKKY hükümlerine uygun olarak taşınması, alanın eski haline getirilmesi planlanmaktadır. Dolayısı ile belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında nihai depolanma durumu söz konusu değildir. Proje kapsamında kaya kazısından çıkan kazı fazlası malzemenin uygun nitelikte olmaması ya da yeterli olmaması durumunda, gerekli malzemenin yakın çevredeki izinli ve ruhsatlı malzeme ocaklarından temin edilmesi söz konusu olacaktır. Dolayısı ile proje kapsamında malzeme ocakları açılması söz konusu değildir. Projenin inşaat aşamasında yaklaşık 60 kişi, işletme aşamasında ise yaklaşık 15 kişi çalışacaktır. Projede çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçilerin Şırnak İli, Beytüşşebap İlçesi yerleşim yerlerindeki yöre halkından karşılanmasına özen gösterilecektir. Çalışacak personellerin tüm sosyal ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile Sinekmeydan Düzü Mevkiinde kazı fazlası malzeme saha sınırları içerisinde bir adet merkezi şantiye kurulması düşünülmektedir. Şantiye içerisinde yemekhane, yatakhane, tuvalet, banyo, ilkyardım odası gibi yapılar yer alacaktır. Meşetepe HES in inşaat süresi yaklaşık 2 yıl, işletme süresi ise yaklaşık 50 yıl olarak öngörülmektedir. Proje sahası; büyük toprak gruplarından Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması açısından ise toprak işlemeli tarıma elverişsiz VII. sınıf araziler üzerinde yer almaktadır. Proje alanının bulunduğu bölgeye ilişkin Mardin, Batman, Siirt, Şırnak, Hakkari Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve Plan Lejantı ile ilgili plan hükmüne göre; proje sahası; ormanlık alanlar, sazlık bataklık alanlar olarak tanımlanmış bölge içerisinde kalmaktadır. Söz konusu proje sahası ile ilgili olarak Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ile ilgili 1/ ölçekli Meşçere Haritası na göre; proje sahasının işletme sahası olarak belirlenen m 2 lik kısmının tamamı orman sayılan alan olarak nitelendirilmektedir. Proje sahasında kalan orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu 17. Madde gereğince Orman İzni Şırnak Orman Bölge Müdürlüğü nden alınacaktır Tarih ve Sayılı Orman Kanununun 17/3 ve 18. Maddeleri Uygulama Yönetmeliği hükümlerine uygun hareket edilecektir. Proje sahasında şahıs arazisi, tarım veya mera arazisi olup olmadığı ve söz konusu arazilerin kesin miktarları kamulaştırma planı çalışmaları tamamlandığında belli olacaktır

29 Proje kapsamında planlanan ünitelerin şahıs arazisinde kaldığı durumlarda kamulaştırma işlemleri, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 15/c (Değişik:10/5/ /5.md.) maddesi gereğince EPDK tarafından, 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu ile bu Kanunda çeşitli değişiklikler yapan 4650 Sayılı Kanuna göre gerçekleştirilecektir sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 19. maddesi gereğince; ÇED olumlu Belgesinin alınması müteakip, lisans alındıktan sonra kamulaştırma talepleri EPDK tarafından değerlendirilecek ve uygun görülmesi hâlinde EPDK tarafından kamu yararı kararı verilecektir. Kamulaştırılan taşınmazın mülkiyeti ve/veya üzerindeki sınırlı ayni haklar, üretim veya dağıtım tesislerinin mülkiyetine sahip olan ilgili kamu kurum veya kuruluşuna, bunların bulunmaması hâlinde ise Hazineye ait olacaktır. Proje konusu faaliyete ilişkin ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra inşaata başlanmadan önce kamulaştırma çalışmaları tamamlanacaktır. Kamulaştırma Çalışmaları sonucunda; proje için kullanılacak alan; tarım alanları içerisinde (sulu mutlak tarım, kuru mutlak tarım, sulu marjinal tarım, özel ürün, dikili tarım arazileri) ise tarım dışı amaçla kullanılabilmesi amacıyla 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ve Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırılmasına İlişkin Tüzük Hükümlerine, eğer kullanılacak alan; mera, yayla, kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlak alanları içinde ise 4342 sayılı Mera Kanunu ile Mera Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Gerekli izinler inşaat çalışması başlamadan önce T.C. Şırnak Valiliği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nden alınacaktır. Ayrıca, Tarihli 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecek olup, ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra inşaat başlamadan önce gerekli tüm izinler alınacaktır. Ayrıca; hazine adına kayıtlı olup, tescilli ve tescil harici araziler için öncelikle arazinin bulunduğu ildeki Milli Emlak Müdürlüğü nden 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümleri doğrultusunda ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra inşaata başlamadan önce gerekli izinler alınacaktır. Proje kapsamında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun hükümlerine riayet edilecektir. Proje kapsamında; ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra daimi yapı yerleri için; inşaata başlanmadan önce; 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1.000 Ölçekli Uygulama İmar Planı teklifleri hazırlanılarak ilgili kuruma sunulacaktır. Proje kapsamında yapılacak yapılar için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nın (Afet İşleri Genel Müdürlüğü) tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlanacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporları; tarih ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname doğrultusunda Şırnak İl Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne onaylatılacaktır. Proje kapsamında Çığlıca Regülatör yeri ve Yeşilöz Regülatör yerinde balık geçidi yapılacak ve devamlı işler durumda bulundurulacaktır

30 Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve ünitelerin inşası sırasında ünitelerde (cebri boru, yükleme havuzu, santral binası v.b.) kırıcılarla ilerlemek suretiyle ve gevşetme patlatmaları yapılmak sureti ile inşa işlemleri gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında kontrollü patlatma yapılacaktır. Patlatma işleminde patlayıcı madde olarak Anfo ve dinamit, ateşleyici olarak gecikmeli kapsül kullanılacaktır. Patlatma işlemi için vagondrill kullanılacak olup, vagondrill ile açılacak deliklere yerleştirilen patlayıcıların patlatılması ile malzeme alınması planlanmaktadır. Patlayıcı yerleştirilen deliklerde çok iyi sıkılama yapılarak parça savrulma riski önlenecektir. Patlatma işleminde geciktirmeli kapsüller kullanılarak patlatma esnasında tehlikeli çok büyük taş parçalarının uzak mesafelere fırlaması engellenmiş olacak, sarsıntı ve vibrasyon etkisi hafifletilecektir. Oluşacak titreşim için gerekli önlemler alınacaktır. Patlayıcı madde miktarı belirlenmeden, patlatma paterni oluşturulmadan inşaat çalışmalarına başlanılmayacaktır. Patlayıcı maddeler proje sahasında depolanmayacaktır. Patlatma çalışmalarının yapılabilmesi için gerekli olan patlayıcı madde ruhsatı üretim çalışmalarına başlanmadan önce alınacak ve patlatmalar ehliyetli kişilerce ve gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra yapılacaktır. Tüm patlatma işlemlerinde jandarma birimleri ile koordineli hareket edilecektir. Patlatma esnasında inşaat araç ve makinelerini işleten kişiler de dâhil olmak üzere kolayca duyulabilecek, yeterli sesi olan bir siren olacaktır. Çalıştırılacak olan bütün patlatma elemanları ilgili Devlet Otoriteleri nce teste tabi tutulan ve belgelendirilen kişilerden seçilecektir. Gerçekleştirilen bütün patlatmaların kaydı tutulacak ve bu kayıtlar her bir patlatmanın zamanını, yerini, tipini, kullanılan patlayıcı malzeme miktarını ve diğer her türlü gerekli bilgiyi içerecektir. Patlatma işlemlerini izlemek için sismografik bir ekipman temin edilecek olup, yapılacak tüm patlatmalar izlenecektir. Gerçekleştirilen gevşetme patlatmaları esnasında, patlatma işlemlerinin yapıldığı yerlerde patlayıcı maddeler kesinlikle imha edilmeyecektir. Patlatma yapılacağı zaman anons ve duyuru yöntemleriyle, yöre sakinlerinin bilgilendirilmesi sağlanacaktır. İnşaat aşamasında oluşacak toz emisyonunu en aza indirmek için kamyonların kasaları branda ile örtülecek, arasöz ile su spreyleme yöntemiyle arazi nemlendirilecektir. İnşa çalışmalarının başlaması ile birlikte spreyleme işlemi eş zamanlı olarak devreye girecek inşa çalışmaları süresince uygulanacaktır. Açılacak sondajlar ile arazi ve laboratuvar deneylerinden elde edilecek sonuçlara göre heyelanlara karşı, taş tahkimat, istinat duvarı, gabion gibi önlemlerden uygun olanı tercih edilerek ıslah çalışmaları yapılacaktır

31 Proje konusu faaliyet kapsamında içme ve kullanma suyu kullanımı söz konusudur. Personel için gerekli olan içme-kullanma suyu ihtiyacının Beytüşşebap Belediyesi şehir şebekesinden ücreti mukabil tankerlerle temin edilmesi planlanmaktadır. Personel için gerekli olan içme suyu ihtiyacının ihtiyaç duyulması halinde izinli ve ruhsatlı damacanalarla tedariki söz konusudur. Suyun kullanılması sonucu oluşacak evsel nitelikli atıksular için sızdırmasız fosseptik kurulacaktır. Sızdırmasız fosseptikte biriktirilen atıksular ücreti mukabil belli peryotlarla vidanjörle çektirilecektir. Söz konusu projenin inşaatı aşamasında oluşacak olan atıklar; inşaat demiri, kalıplar için kullanılan kereste/tahta artıkları ve benzeri katı atıklardan oluşacaktır. Oluşacak bu atıklar hurda olarak toplanıp, geri dönüşümü mümkün olan katı atıklar yeniden kullanılmak üzere lisanslı kuruluşlara verilecektir. Ayrıca, toplanan kereste/tahta artıklarına talep olması durumunda civardaki köylülere verilecektir. Geri dönüşümü mümkün olmayan inşaat malzemesi atıkları ise bertaraf edilecektir. Proje kapsamında; inşaat ve işletme aşamasında oluşacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklarla çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla yatırımcı firma tarafından, Beytüşşebap Belediyesi nin uygun gördüğü bir alana nakledilecektir. İnşaat işlemleri sırasında çalışacak iş makineleri ve ekipmanların yakıt ikmalleri, yağ değişimleri, lastik, akü değişimleri gibi bakım işlemleri en yakın ruhsatlı akaryakıt istasyonunda/serviste gerçekleştirilecek olup, proje sahası içerisinde herhangi bir bakım işlemi yapılmayacaktır. Atık yağ oluşması durumunda kategorisine göre ayrı ayrı toplanacak ve kırmızı renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan tank/konteynerlerde geçici depolanarak lisanslı araçlarla lisanslı bertaraf/geri kazanım tesislerine nakledilecektir. Ambalaj atıkları, evsel nitelikli katı atıklardan ayrı olarak ve ağzı kapalı kaplarda biriktirilerek lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Yaralanmalar olması durumunda; proje sahası içerisinde bulunan ilk yardım odasında ilk müdahale gerçekleştirilecek ve yaralının en yakın sağlık birimine sevki sağlanacaktır. İlk yardım müdahalesi gereken durumlardan kaynaklanacak tıbbi atıklar, diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak ve lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine verilerek bertarafı sağlanacaktır. Proje alanında zorunlu durumlarda iş makinelerinden çıkabilecek kullanılamaz durumdaki lastikler ise lisanslı geri kazanım tesislerine verilip bertarafı sağlanacaktır. Sahada ömrünü tamamlamış pil ve aküler, ayrı toplanarak biriktirilerek pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulacak toplama noktalarına teslim edilecektir. Proje tamamlandıktan sonra saha rehabilite edilecektir

32 BÖLÜM I : PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Projede Kurulacak Tesislere Ait Karakteristik Verileri Gösteren Tablo (Su Alma Kotu, Türbin Eksen Kotu, Brüt Düşü, Santral Tipi, Net Düşü, Türbin Tipi, Ünite Sayısı, Ünite Gücü, Kurulu Gücü (Mwm/Mwe) (Meşetepe I Ve Meşetepe II 'nin Ayn Ayrı Belirtilerek Toplam Gücün Yazılması), Firm Enerji, Sekonder Enerji, Toplam Enerji, Proje Debisi, Türbin Verimi, Jeneratör Verimi, Trafo Verimi Vb.), Pazar Veya Hizmet Alanları Ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik Ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge Ve/Veya İl Ölçeğinde Önem Ve Gereklilikleri, (Proje Alanı Ve Çevresindeki Su Kaynaklarının Görünebileceği, Ölçekte Renkli Harita Üzerinde Su Kaynakları Yerleri Ve Proje Alanına Mesafeleri, Rapor Hazırlanırken Proje Kapsamındaki Tüm İşlemlerin Dsi Tarafından Onaylanmış Olan Fizibilite Raporuna Uygun Olarak Hareket Edilmesi Ve Buna İlişkin Bilgi Ve Su Kullanma Anlaşması Hakkında Bilgi) Proje Konusu Faaliyetin Tanımı REİS RS ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ MOTORLU ARAÇLAR TÜTÜN ÜRÜNLERİ DAĞITIM PAZARLAMA SANAYİ VE TİCARET A.Ş. tarafından; Şırnak İli, Beytüşşebap İlçesi sınırları dahilinde; Habur Çayı kolları olan Hamam Çayı ve Yeşilöz Deresi üzerinde enerji üretimi amaçlı Meşetepe HES (84,52 MWm/78,60 MWe ) (Beton Santrali ve Kırma-Eleme Tesisi) tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Projeye ilişkin yerbulduru haritası ekte verilmektedir (Bkz.Ek-1). Proje toplam kurulu gücü 84,52 MWm (78,60 MWe) dir. Meşetepe HES Projesi; toplam kurulu gücü açısından; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek-1 Listesi Madde 17 Kurulu gücü 25 MWm ve üzeri olan hidroelektrik santralleri kapsamında yer almaktadır. Bu itibarla; söz konusu proje için, Tarihinde yer görme yapılmıştır Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek-3 Listesi esas alınarak hazırlanılan ÇED Başvuru Dosyası; Tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na sunulmuştur Tarihinde Halkın Katılımı Toplantısı ve Tarihinde Kapsam Belirleme ve Özel Format Toplantısı gerçekleştirilmiştir. ÇED Yönetmeliğinin 10. Maddesine istinaden Tarihinde verilen ÇED Raporu Özel Formatı doğrultusunda iş bu ÇED Raporu hazırlanmıştır. ÇED Raporu Özel Formatı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-2). Meşetepe HES Projesi ÇED Raporu çalışmalarında; T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü Hidroelektrik Enerji Dairesi Başkanlığı tarafından tarih ve 2830 sayı ile uygun görülen Nisan 2011 Tarihli Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu kullanılmıştır. DSİ Genel Müdürlüğü Fizibilite Onay Yazısı ektedir (Bkz.Ek-3). 1

33 Habur çayı kolları olan; Hamam Çayı ve Yeşilöz Dere üzerinde yapımı planlanan Meşetepe HES proje sahasında kalan yerleşim yerlerine ait tarım arazileri ve bu arazilerin projeden etkilenme durumları ile ilgili olarak su hakları raporu hazırlanmıştır. DSİ 10. Bölge Müdürlüğü tarafından onaylanan Su Hakları Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek- 4). Proje konusu faaliyet ile ilgili olarak; Prof. Dr. Lokman Altun, Prof. Dr. Bilal Kutrup, Doç. Dr. Fatma Gültekin tarafından hazırlanmış olan HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri için Değerlendirme Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-5). Proje kapsamında kullanılan alanların ekolojik koşullarının iyileştirilmesi ve kullanılır hale getirilmesi amacıyla Peyzaj Onarım Planı hazırlanmış olup, ekte verilmektedir (Bkz.Ek-6). Proje sahası; 1/ Ölçekli Topografik Haritada; M50-D3 paftasında yer almaktadır. Proje sahasının içinde yer aldığı Beytüşşebap ilçesinin ana ulaşım yolu; Şırnak- Hakkari karayoludur. Şırnak il merkezinden 84 km sonraki kavşaktan sola, Beytüşşebap yoluna sapılır. Bu kavşaktan sonra yol 38 km sonra Beytüşşebap ilçesine ulaşır. Baeytüşşebap a ayrıca Şırnak-Hakkari yolunda 33. km den ayrılan Uludere ilçesi yolu ile de ulaşılmaktadır. Uludere ilçesi bu yolun 8. km sindedir. Uludere den 42 km sonra Beytüşşebap a ayrılan kavşak bulunmaktadır. Bu kavşaktan 19 km sonra ilçeye ulaşılır. Proje yapı yerlerinin Beytüşşebap ilçe merkezine mesafelerinin kısa olması nedeniyle ulaşımları kolaydır. İlçe merkezindeki yol, kuzeydoğu istikametinde Yeşilöz Dere yi takip etmekte ve 3.0 km sonra Meşetepe Regülatör yerine ulaşmaktadır. Yine, ilçe merkezindeki yol; kuzeydoğu istikametinde Yeşilöz Dere yi takip etmekte iken Sinekmeydanı Düzü mevkiinde bir köprü ile karşı sahile geçer ve kuzeybatı istikametine döner, Hamam Çayını takip eder ve 6.5 km sonra Çığlıca Regülatör yerine ulaşır. Proje sahası; Şırnak İli ne kuşuçuşu yaklaşık 60 km mesafede, Beytüşşebap İlçesine ise kuşuçuşu yaklaşık 10 km mesafede yer almaktadır. Proje sahasında kalan şahıs arazisi, tarım veya mera arazisi olup olmadığı ve söz konusu arazilerin kesin miktarları kamulaştırma planı çalışmaları tamamlandığında belli olacaktır. Faaliyet ile ilgili olarak Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ile meşcere haritası alınmıştır. ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu nda da belirtildiği üzere; proje sahasının tamamı orman sayılan alan niteliğindedir. Orman İnceleme Değerlendirme Formu ile 1/ Ölçekli Meşcere Haritası ekte verilmektedir (Bkz.Ek-7). Proje sahasında kalan orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu 17. Madde gereğince Orman İzni Şırnak Orman Bölge Müdürlüğü nden alınacaktır Tarih ve Sayılı Orman Kanununun 17/3 ve 18. Maddeleri Uygulama Yönetmeliği hükümlerine uygun hareket edilecektir. 2

34 Yapımı planlanan ünitelerin şahıs arazisinde kaldığı durumlarda kamulaştırma işlemleri, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 15/c (Değişik:10/5/ /5.md.) maddesi gereğince EPDK tarafından, 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu ile bu Kanunda çeşitli değişiklikler yapan 4650 Sayılı Kanuna göre gerçekleştirilecektir sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 19. maddesi gereğince; kamulaştırma talepleri EPDK tarafından değerlendirilir ve uygun görülmesi hâlinde EPDK tarafından kamu yararı kararı verilir. Kamulaştırılan taşınmazın mülkiyeti ve/veya üzerindeki sınırlı ayni haklar, üretim veya dağıtım tesislerinin mülkiyetine sahip olan ilgili kamu kurum veya kuruluşuna, bunların bulunmaması hâlinde ise Hazineye ait olur. Proje için kullanılacak alan tarım alanları içerisinde ise tarım dışı amaçla kullanılabilmesi amacıyla 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümlerine, eğer kullanılacak alan mera, yayla, kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlak alanları içinde ise 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Gerekli izinler inşaat çalışması başlamadan önce T.C. Şırnak Valiliği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nden alınacaktır. Ayrıca, Tarihli 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Proje sahası; Şırnak İli Beytüşşebap ilçesi sınırları içerisinde bulunan Habur Çayının kolları olan Hamam Çayı ve Yeşilöz dereler üzerinde m kotu ile kotları arasında yer almaktadır. Projenin amacı sadece elektrik enerjisi üretmek olup, sulama ve taşkın kontrolü gibi amaçları bulunmamaktadır. Proje kurulu gücü MWm/78.60 MWe dir. Meşetepe HES Proje debisi; yapılan optimizasyon hesaplamaları sonucu 32,00 m 3 /s olarak belirlenmiştir. Proje konusu faaliyet ile iki ayrı aşamada enerji üretilmesi söz konusu olacaktır. Buna göre; 1. Aşamada; Meşetepe 1 HES ile m maksimum işletme su seviyesi ile 1490 m kuyruksuyu kotları arasındaki m lik brüt düşüden faydalanılarak enerji üretilmesi, 2. Aşamada ise, Meşetepe 2 HES ile; m maksimum işletme su seviyesi ile 1250 m kuyruksuyu kotları arasındaki 237 m lik brüt düşüden faydalanılarak enerji üretilmesi planlanmaktadır. Yeşilöz Regülatör Sahasının dere akış yönüne göre dere sağ sahilinden karayolu geçmektedir. Sahanın güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Beytüşşebap İlçesi, güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Dağaltı Köyü bulunmaktadır. Sahaya en yakın konut; sahanın batı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Dağaltı Köyü dahilinde bulunan konuttur. Çığlıca Regülatör Sahasının kuzey doğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 1300 m mesafede Emekli mahallesi, güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Ilıcak Köyü yer almaktadır. Regülatör sahasına en yakın konut; sahanın kuzeybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 550 m mesafede yer almaktadır. 3

35 Meşetepe Regülatör sahasının kuzeydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 1875 m mesafede Dağaltı Köyü, kuzeybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Ilıcak Köyü, güneydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Beytüşşebap İlçe Merkezi yer almaktadır. Proje sahasına en yakın konut; regülatör sahasının güneydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 800 m mesafede Beytüşşebap İlçe Merkezi dahilinde bulunan konuttur. Proje kapsamındaki tüm üniteleri, yakın yerleşim yerlerini ve etki alanını gösterir 1/ Ölçekli Topografik Harita ile Su Kaynakları Haritası ekte verilmektedir (Bkz.Ek-9). Bahse konu proje ile; Yeşilöz Çayı üzerinde m kret kotunda dolu gövdeli beton tipi Yeşilöz Regülatörü, L= m uzunluğunda duvarlı kanal tipinde iletim kanalı, Hamam Çayı üzerinde m kret kotunda dolu gövdeli beton tipi Çığlıca Regülatörü, L= m uzunluğunda duvarlı kanal tipinde iletim kanalı, yükleme havuzu, L= 100 m uzunluğunda ve D = 2,80 m çapında Meşetepe 1 Cebri boru, m kuyruksuyu kotunda Meşetepe 1 HES, m kret kotunda Meşetepe Regülatörü, L = m uzunluğunda ve D= 4.00 m çapında iletim tüneli, denge bacası, L=350 m uzunluğunda ve D= 2.80 m çapında Meşetepe 2 Cebri Boru, 1250 m kuyruksuyu kotunda Meşetepe 2 HES tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Yeşilöz Çayı üzerinde Yeşilöz Regülatörü ile alınan sular sağ sahilde m uzunluğunda, 7.00x2.50 m ebatlarında iletim kanalı ile, Hamam Çayı üzerinde Çığlıca Regülatörü ile alınan sular sol sahilde m uzunluğunda, ve 6.00x2.50 m ebatlarında iletim kanalı ile Sinekdüzü alanına getirilecek ve yükleme havuzunda birleştirilecektir. Meşetepe 1 cebri boru ile MW kurulu güce sahip Meşetepe 1 santraline düşürülen sular; enerjiye çevrilecek ve 1490 m kotunda Meşetepe 1 santrali kuyruksuyu kanalı ile kret kotu 1490 olan Meşetepe Regülatörüne yönlendirilecektir. Meşetepe Regülatörü ile alınan sular 4.00 m çapında, 2340 m uzunluğundaki dairesel kesitli betonarme kaplamalı Meşetepe İletim tüneli ile 2.80 m çapında ve m uzunluğunda Meşetepe 2 cebri boruya iletilecektir. Buradan da m kuyruk suyu kotunda Meşetepe 2 HES e düşürülerek MW kurulu güçteki santralde enerjiye dönüştürülecektir. Meşetepe HES Projesi ile; yılda 84,52 MWm kurulu gücündeki hidroelektrik santralden 25,9 GWh ı ( ) firm enerji, GWh ı ( ) sekonder enerji olmak üzere yılda toplam GWh enerji üretimi yapılacaktır. Meşetepe 1 HES de üretilecek enerjinin; 33 kv anma gerilimi, 2x477 MCM (çift devre) tip yaklaşık 30 km lik iletim hattı ile Meşetepe Şalt Sahası üzerinden Uludere TM aktarılması planlanmaktadır. 33 kv ve 30 km lik iletim hattı; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği Ek-1 Listesi Madde kv (kilovolt) ve üzeri gerilimde 15 km den uzun enerji iletim hatları ile Ek-2 Listesi Madde kv ve üzeri gerilimde 5 km ve üzeri enerji iletim hatları. Kapsamında yer almadığından ötürü ÇED Yönetmeliği kapsamı dışında yer almaktadır. 4

36 Meşetepe 2 HES de üretilecek enerjinin; 154 kv nominal gerilim seviyesinde, 795 MCM (tek devre) tip yaklaşık 30 km lik iletim hattı ile Uludere TM ne aktarılması planlanmaktadır. 154 kv ve 30 km lik iletim hattı; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği Ek-1 Listesi Madde kv (kilovolt) ve üzeri gerilimde 15 km den uzun enerji iletim hatları Kapsamında yer almakta olup, ÇED Yönetmeliği kapsamında ayrıca değerlendirilecektir.. Proje kapsamında, inşaat aşamasında, regülatör ve su alma yapısı, iletim kanalı, iletim tüneli, denge bacası, cebri boru, santral ve kuyruk suyu kanalı kaya kazılarında ortaya çıkacak kazı fazlası malzeme; analizleri yapıldıktan sonra uygun nitelikte olması durumunda kurulacak kırma-eleme tesisinde istenilen ebatlara getirildikten sonra, Hazır Beton Santralinde agrega (kum-çakıl) olarak elde edilmesi ve akabinde seddeleme dolgusunda kullanılması planlanmaktadır. Kurulacak kırma-eleme tesisi ve beton santrali inşaat süresince sahada bulunacak olup, inşaatın bitiminde kaldırılacak ticari amaçla kullanımı söz konusu olmayacaktır. Kaya Kazısından çıkan malzeme miktarının uygun nitelikli olmaması durumunda; diğer kazı fazlası malzemelerle (kaya ve batak zemin hariç her cins ve klasta zemin kazısı) birlikte belirlenen geçici kazı fazlası malzeme sahasında depolanması planlanmaktadır. Geçici olarak depolanan kazı fazlası malzemenin; inşaatın bitiminde ise ilgili kurum ile yapılacak protokol kapsamında yol yapım çalışmalarında ya da ilgili kurumun uygun gördüğü alanda çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılması için alandan SKHKKY hükümlerine uygun olarak taşınması, alanın eski haline getirilmesi planlanmaktadır. Dolayısı ile belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında nihai depolanma durumu söz konusu değildir. Proje kapsamında belirlenen kazı fazlası malzeme sahası için DSİ 10. Bölge Müdürlüğü nden uygun görüş alınmış olup, ekte verilmektedir (Bkz. Ek-8). Proje kapsamında kaya kazısından çıkan kazı fazlası malzemenin uygun nitelikte olmaması ya da yeterli olmaması durumunda, yakın çevredeki izinli ve ruhsatlı malzeme ocaklarından temin edilmesi söz konusu olacaktır. Dolayısı ile proje kapsamında malzeme ocakları açılması söz konusu değildir. Proje kapsamında; inşaat aşamasında yaklaşık 60 kişi, işletme aşamasında ise yaklaşık 15 personel çalışacaktır. Personelin sosyal ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile çalışacak personel için sahada her türlü sosyal ihtiyaçlarını (WC, duş, barınma) karşılamaları için Sinekmeydan Düzü Mevkiinde 1 adet prefabrik şantiye kurulacak ve inşaatın bitimde ise kaldırılacaktır. Proje konusu faaliyet kapsamında içme ve kullanma suyu kullanımı söz konusudur. Personel için gerekli olan içme-kullanma suyu ihtiyacının Beytüşşebap Belediyesi şehir şebekesinden ücreti mukabil tankerlerle temin edilmesi planlanmaktadır. Personel için gerekli olan içme suyu ihtiyacının ihtiyaç duyulması halinde izinli ve ruhsatlı damacanalarla tedariki söz konusudur. 5

37 Proje sahasının su kaynağı Habur Çayı yan kollarından (Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı) oluşmaktadır. Proje sahası; içme ve kullanma suyu havzasında kalmamaktadır. Projenin üzerinde yapıldığı Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı; DSİ 10. Bölge Müdürlüğü sınırları içerisinde her hangi bir içme suyu kaynağını beslememekte içme ve kullanma suyu temini amacı ile kullanılmamaktadır. DSİ 10. Bölge Müdürlüğü Görüşü ekte verilmektedir (Bkz.Ek-8). Projenin su kaynağını Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı oluşturmaktadır m kotu civarındaki alanlardan toplanarak büyüyen Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı Beytüşşebap İlçesi nin güneyinde 1250 m kotu civarında birleşirler. Daha aşağı kotlarda diğer kolların da katılımıyla Habur Çayı nı oluştururlar. Habur Çayı, Türkiye sınırları dışında Kuzey Irak ta Hezil Çayı yla birleşerek Dicle Nehrine katılır. Meşetepe HES Projesi; Yeşilöz Regülatörü ile Çığlıca Regülatör yerlerinden gelen doğal akımların Meşetepe Regülatör Yerinde toplanması sureti ile Meşetepe 1 HES de enerji üretilmesi, ve burada toplanan doğal akımların Meşetepe Regülatör yerinde düzenlenmesi ile Meşetepe 2 HES de enerji üretilmesi prensibine dayanmaktadır. Yeşilöz-Çığlıca Regülatörleri Regülatör yeri Akımları; Habur Çayı üzerinde işletilmekte olan 2637 Nolu AGİ nin uzatılmış akımlarının korelasyon yapılarak her bir regülatör yerine taşınması ile bulunmuştur. Buna gore; yılları arası Yeşilöz Regülatör Yeri Aylık ve Yıllık Ortalama Akım Değerleri; EİE 2637 Habur Çayı Habur AGİ uzatılmış akım değerlerinin Yeşilöz Regülatör Yeri yağış alanının (332 km²) istasyonun yağış alanına ( km²) oranıyla çarpılarak regülatör yerine taşınması ile, yılları arası Çığlıca Regülatör Yeri Aylık ve Yıllık Ortalama Akım Değerleri; EİE 2637 Habur Çayı Habur AGİ uzatılmış akım değerlerinin, Regülatörün yağış alanının ( km²) istasyonun yağış alanına ( km²) oranıyla çarpılarak regülatör yerine taşınması ile elde edilmiştir. Yeşilöz ve Çığlıca Regülatörlerinin doğal akımları her bir tesis için ayrı ayrı cansuyu düşüldükten sonra Meşetepe Regülatör yerinde birleştiğinden ötürü toplanmış ve proje su teminine esas yıllık ortalama doğal akım değerleri elde edilmiştir. Meşetepe 1 HES Çığlıca ve Yeşilöz Regülatör Yeri Aylık Ortalama Akım Değerleri (m 3 /s) DSİ Genel Müdürlüğü Etüd, Planlama ve Tahsisler Dairesi tarafından onaylanmıştır (Bkz.Ek-10). Proje kapsamında; dere yatağında canlı yaşamının olumsuz etkilenmemesi için Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun hareket edilecektir. Bu kapsamda; projeye esas uzun yıllar ortalama akım verileri baz alınarak hazırlanılan HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri için Değerlendirme Raporu nda belirtilen ve DKMP Genel Müdürlüğü nce uygun bulunan oranların Onaylı Su Hakları Raporunda verilen miktarlar ile toplanması sureti ile elde edilen miktar kadar dere yatağına çevresel ekosistem suyu bırakılacaktır. 6

38 Bu durumda; Çığlıca Regülatör Yeri için; Ocak-Mart, Kasım-Aralık Ayları süresince 0,630 m 3 /s, Nisan-Mayıs Ayları süresince 1,070 m 3 /s, Haziran ayı süresince 1,239 m 3 /s, Temmuz ayı süresince 0,997 m 3 /s, Ağustos ayı süresince 0,973 m 3 /s, Eylül ayı süresince 0,848 m 3 /s, Ekim ayı süresince 0,658 m 3 /s, Kasım ayı süresince 0,630 m 3 /s, Aralık ayı süresince 0,630 m 3 /s, çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Yeşilöz Regülatör Yeri için; Ocak-Mart, Kasım-Aralık Ayları süresince 1,240 m 3 /s, Nisan-Mayıs Ayları süresince 1,800 m 3 /s, Haziran ayı süresince 1,859 m 3 /s, Temmuz ayı süresince 1,368 m 3 /s, Ağustos ayı süresince 1,359 m 3 /s, Eylül ayı süresince 1,316 m 3 /s, Ekim ayı süresince 1,25 m 3 /s, Kasım ayı süresince 1,240 m 3 /s, Aralık ayı süresince 1,240 m 3 /s, çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Proje kapsamında 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 22. Maddesi gereğince Çığılıca ve Yeşilöz Regülatör yerinde yapılacak olan balık geçidinin işler durumda bulundurulması sağlanacaktır. Ayrıca; yine ilgili yönetmeliğin 8.maddesi ile de her türlü kanal ve arkların başlangıç kısımlarına uygun bir kafes ya da ızgara konulacaktır. Proje kapsamında dere yatağına sürekli verilecek ekolojik suyun kontrol edilebilmesi için mansaba bırakılacak suya bir debi metre yerleştirilecektir. Tesisin işletme süresince dere yatağına bırakılacak can suyu miktarı debimetre ile sürekli ölçülecektir. Debimetre istasyon yerleri DSİ 10. Bölge Müdürlüğü ile birlikte arazide tespit edilecektir. Kurulacak AGİ İstasyonu GPRS modemli cihazla donatılacak ve ölçüm değerleri DSİ 10. Bölge Müdürlüğü tarafından izlenecektir. Ayrıca; debimetre ölçüm kayıtları 5 yıl süre ile Şırnak Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından yapılacak kontrolllerde ibraz edilecek şekilde muhafaza edilecektir. Ölçüm raporları altı ayda bir kez İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ne verilecektir. Proje kapsamında Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yanı sıra BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir. Projenin Ömrü Tesislerin tamamlanma süresi (toplam inşaat süresi) yaklaşık 2 yıldır. Projenin ömrü, inşaat tamamlandıktan sonra 50 yıl olarak öngörülmektedir. 7

39 Projede Kurulacak Tesislere Ait Karakteristik Verileri Gösteren Tablo (Su Alma Kotu, Türbin Eksen Kotu, Brüt Düşü, Santral Tipi, Net Düşü Türbin Tipi, Ünite Sayısı, Ünite Gücü, Kurulu Güç (Mwm/Mwe), (Meşetepe I Ve Meşetepe Iı 'Nin Ayn Ayrı Belirtilerek Toplam Gücün Yazılması), Firm Enerji, Sekonder Enerji, Toplam Enerji, Proje Debisi, Türbin Verimi, Jeneratör Verimi, Trafo Verimi Vb.), Tablo- 1. Projede Kurulacak Tesislere Ait Karakteristik Verileri Gösteren Tablo Akarsu Adı / Ana Kol Adı Kullanılan AGİ No Drenaj Alanı (km 2 ) Ortalama Doğal Debi (m 3 /sn) Ort. Yıllık Toplam Doğal Akım (hm 3 ) Q 100 Taşkın Debisi (m 3 /s) Baraj / Regülatör Tipi Regülatör Kret (Çevre Düzenleme) Kotu (m) Regülatör Normal Su Kotu (m) Regülatör Min Su Kotu (m) Regülatör Talveg Kotu (m) Santral Kuyruk Suyu Kotu (m) İletim Yapısı Tipi İletim Yapısı Uzunluğu Cebri Boru Çapı Yeşilöz-Hamam Çayı EİE 2637,2625,2630,2520,2527,2531 AGİ Yeşilöz Regülatörü: 332 Çığlıca Regülatörü : Yeşilöz Regülatörü: Çığlıca Regülatörü : Yeşilöz Regülatörü: Çığlıca Regülatörü : Yeşilöz Regülatörü: 294 Çığlıca Regülatörü : 205 Karşıdan Alışlı Beton Dolu Gövdeli Yeşilöz Regülatörü: Çığlıca Regülatörü : Meşetepe Regülatörü : Yeşilöz Regülatörü: Çığlıca Regülatörü : Meşetepe Regülatörü : Yeşilöz Regülatörü: Çığlıca Regülatörü : Meşetepe Regülatörü : 1.483,40 Yeşilöz Regülatörü: Çığlıca Regülatörü : Meşetepe Regülatörü : 1.482,40 Meşetepe 1 : Meşetepe 2 : Duvarlı Kanal -Tünel Yeşilöz İletim Hattı m Duvarlı Kanal, Çığlıca İletim Hattı 5050 m Duvarlı Kanal Meşetepe Enerji Tüneli 2340 m Tünel 2.80 m Cebri boru uzunluğu m ( ) Cebri boru et kalınlığı 28 mm (ort) Türbin Tipi Francis, Pelton Ünite Adedi 1+2 Bara Gerilimi (kv) Enerji Nakil Hattı Kesiti Enerji Nakil Hattı Uzunluğu (km) Brüt Düşü (m) Net Düşü (m) Proje Debisi (m 3 /s) Kurulu Güç Firm Enerji (GWh) Sekonder Enerji (GWh) 33kV,154kV 2x477 MCM (çift devre), 795 MCM 30 km m, m m, m Toplam Enerji (GWh) GWh/yıl Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan m³/sn MW e,65.26 MW e Toplam:78.60 MW e , Toplam: 25.9 GWh/yıl , Toplam: GWh/yıl 8

40 Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri Ülkemizin petrol kaynakları yönünden yetersiz olması, buna karşılık yüzeysel su kaynakları yönünden zengin olması, enerji politikasının hidroelektrik santrallere (HES) doğru kaymasını zorunlu hale getirmiştir. HES ler işletim maliyetlerinin düşük olması ve çevreye çok önemli zarar verici etkileri bulunmaması nedeniyle tüm dünyada tercih edilen başlıca enerji kaynaklarındandır. Hidroelektrik santrallerin üretimi, yağış koşullarına bağlı olduğundan her yıl toplam üretim içindeki payı değişim göstermekle birlikte, Türkiye de elektrik enerjisinin yaklaşık % u sudan üretilmektedir. Ülkelerin enerji ihtiyacı: nüfus, sosyal ve ekonomik gelişme düzeyi, sanayileşme, kentleşme, teknolojik gelişme gibi birçok sosyo-ekonomik faktöre bağlı olarak, şekillenmektedir. Sosyo-ekonomik kalkınmanın en önemli girdilerinden biri olan elektrik enerjisinin zamanında, kalıcı ve yeterli miktarda, ekonomik şartlar ve çevreye olan etkileri de dikkate alınarak temini büyük önem taşımaktadır yılı sonunda Türkiye Elektrik Enerjisi Kurulu Gücü bir önceki yıla göre % 7,8' e karşılık gelen 4148,3 MW artışla ,4 MW olarak gerçekleşmiştir. Termik santrallerde 1096,1 MW, hidrolik santrallerde 2472,3 MW, jeotermal ve rüzgâr santrallerde ise 579,9 MW artış sağlanmıştır yılı Türkiye elektrik enerjisi üretimi bir önceki yıla göre % 4,4 e karşılık gelen ,7 milyon kwh artış ile ,8 milyon kwh, tüketim ise yine % 5,2' ye karşılık gelen ,6 milyon kwh artış ile ,9 milyon kwh olmuştur (Bkz.Tablo- 2). Tablo- 2 Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi-Tüketimi ( ) artış GWh % GWh % % Termik ,3 74, ,7 73,0 1,9 Hidrolik ,6 22, ,0 24,2 10,6 Jeo+rüzgar 5.418,2 2, ,1 2,8 24,8 Brüt üretim ,1 100, ,8 100,0 4,4 Dış alım 4ç555,8 5826,7 Dış satım 3.644, ,6 Brüt tüketim , ,9 5,2 Kaynak: TEİAŞ Faaliyet Raporu, 2012 Türkiye de teorik hidroelektrik potansiyel 433 milyar kwh, teknik olarak değerlendirilebilir potansiyel ise 216 milyar kwh olarak hesaplanmıştır. Avrupa Birliği nin yeşil enerji için uyguladığı vergi indirimleri ve destekleme politikaları ekonomik olarak potansiyelin artmasını sağlayacaktır

41 Türkiye de işletmede olan 370 adet hidroelektrik santralin toplam kurulu gücü MW ve ortalama yıllık üretimi ise GWh olup, bu değer toplam teknik potansiyelin % 32,7 sine karşılık gelmektedir. Türkiye de mevcut, planlanan ve inşası devam eden HES Projelerinin durumu aşağıdaki tabloda görülmektedir. Tablo- 3 Türkiye de Mevcut, Planlanan ve İnşası Gerçekleşen HES lerin Durumu Potansiyel HES Adedi Toplam Kurulu Kapasite (MW) Ortalama Yıllık Üretim (GWh/yıl) Oran (%) İşletmede İnşaat Halinde İnşaatına Henüz Başlanmayan* Toplam Not: (*) Tüzel kişiler tarafından geliştirilen projeler dahildir. Kaynak: DSİ Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu, 2012 ABD teknik hidroelektrik potansiyelinin % 86'sını, Japonya % 78'ini, Norveç % 72'sini, Kanada % 56'sını, Türkiye ise % 32,7 sini geliştirmiştir. Uluslararası Enerji Ajansı'nca (IEA) 2020'de dünya enerji tüketimi içerisinde hidroelektrik ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının payının bugüne göre %53 oranında artacağı öngörülmüş olup, bu her güçteki hidroelektrik potansiyelin değerlendirilmesi olarak yorumlanmaktadır. Avrupa Komisyonu Birlik stratejileri kapsamında Avrupa Birliği (AB) içerisinde 2020 yılına kadar iç brüt enerji tüketimindeki yenilenebilir enerji payını % 20'ye çıkartmak üzere gerekli yasal düzenlemeleri yürürlüğe koymuştur. Ekonomik durgunluklar dikkate alınmazsa, Türkiye'de elektrik tüketimi her yıl %4 10 oranında artmaktadır. Bu talebi karşılamak için ülkemiz yeni enerji projeleri için her yıl 4 milyar ABD Doları ayırmak zorundadır. Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de enerji hayati bir konu olduğundan, kendine yeterli, sürekli, güvenilir ve ekonomik bir elektrik enerjisine sahip olunması yönünde başta dışa bağımlı olmayan ve yerli bir enerji kaynağı olan hidroelektrik enerjisi olmak üzere bütün alternatifler göz önüne alınmalıdır. 2 Hidroelektrik santrallarin üretiminin garanti edilen güvenilir (firm) enerji dışındaki kısmı olan ikincil (sekonder) kısmı, yağış koşullarına bağlı olduğundan her yıl toplam üretim içindeki payı değişim göstermekle birlikte, uzun yıllar ortalaması dikkate alındığında, Türkiye de elektrik enerjisinin yaklaşık % 25 inin sudan üretilmekte olduğu görülmektedir. 2 TEİAŞ Faaliyet Raporu,

42 Hidroelektrik Enerji: hızla akan suyun enerjisiyle döndürülen elektrik jeneratörlerinden elde edilen elektriktir. Hidroelektrik Enerji Santralleri: Bir çeşit modern ya da teknolojik değirmen yapılarıdır. Hidroelektrik santralin ana bölümleri: baraj/regülatör, iletim hattı, cebri borular, hidrolik türbinler, jeneratörler, transformatörler ile su akışını ve elektrik enerjisi dağıtımını denetleyen yardımcı donanımlardır. Cebri borular: suyu aşağıya doğru türbinlere ileten büyük borular ya da tünellerdir. Türbinler: akan suyun hidrolik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren makinalardır. Transformatörler: üreteçlerden elde edilen alternatif gerilimi uzak mesafelere iletmek üzere çok yüksek gerilim değerlerine yükseltmekte kullanılır. 3 Günümüzde artan nüfus ve gelişen teknoloji ile birlikte, günlük hayatın devamlılığını sağlamak için gerek duyulan enerji ihtiyacı hızla artmaktadır. Hidrolik enerji dünya üzerinde yenilenebilir enerji türlerinin en yaygını olmakla beraber, çevre üzerinde oluşturduğu olumlu etkilerde göz ardı edilmemelidir. Hidroelektrik santrallerinin kuruluş maliyetlerinin diğer elektrik üretim santral çeşitlerine göre daha düşük olması ve ortalama kullanım ömürlerinin daha uzun olması gibi nedenlerle bu santrallerin daha ekonomik olduğu, diğer santrallere göre daha az sera gazı salımına sebebiyet vermesi nedeniyle de daha çevreci olduğu, öz kaynaklarımızdan olan ve ülkemizde bol miktarda bulunan su gücüne dayandığından elektrik üretiminde dışa bağımlılığı azaltması ve böylece ulusal kalkınmanın sağlıklı şekilde sürdürülebilmesine olanak sağlaması nedeniyle stratejik yönden daha elverişli olduğu tartışmasızdır. Küresel ısınma ve buzulların erimesi sorununun Kyoto Protokolü gereğince ülkelere CO 2 emisyonlarını azaltma, dolayısıyla fosil yakıt kullanımını azaltma zorunluluğunu getirdiği, fosil yakıtların başında gelen fuel-oil ve doğal gaz gibi yakıtlar dikkate alındığında ülkemizin önemli ölçüde dışa bağımlı olduğunun görüldüğü, bu bağımlılığın azaltılmasının ülkemiz enerji kaynaklarının değerlendirilebilmesi ile mümkün olabileceği, bu yönüyle bakıldığında hidroelektrik santrallerinin önemli bir yenilenebilir enerji seçeneği olarak öne çıktığı, Türkiye nin enerji bakımından yurtdışı bağımlılığının azaltılması, etkin bir koruma-kullanma dengesinin kurulmasının yanı sıra çevre faktörlerinin de korunması suretiyle sağlanmasının mümkün olduğu, bu açıdan bakıldığında yenilenebilir enerji üretim potansiyeline sahip kaynakların kamu-özel sektör işbirliği ile değerlendirilmesinin teşvikinin önem taşıdığı, bu alandaki faaliyetlerin Kyoto Protokolü uyarınca fosil yakıtlara bağımlılığın azaltılması doğrultusundaki küresel eğilim ve politikalarla da uyumlu olduğu, nitekim hidroelektrik santrallerin çevre dostu olma özellikleri dikkate alınarak özellikle küçük ve orta ölçekli santrallerle gerçekleştirilen hidroelektrik üretiminin Avrupa Birliğince de teşvik edildiği hususları birlikte dikkate alınıp değerlendirildiğinde, hidroelektrik santrallerin kurulması sağlıklı ve sürdürülebilir bir ulusal kalkınma bakımından zorunluluk arz etmektedir. Bu bağlamda; Söz konusu Proje; Türkiye ekonomisine ve enerji pazarına katkıda bulunacaktır. Bunun yanı sıra Türkiye nin ürettiği yeşil enerji miktarına katkıda bulunacak, Kyoto Konferansı kararlarına göre, halihazırda enerjilerinin en az % 22 sini yeşil enerji olarak tüketmeleri gereken Avrupa ülkeleri ile karbon emisyon anlaşmaları yapma ve satma imkanı doğacaktır. 3 Karadeniz Bölgesinin Hidroenerji Potansiyelinin Değerlendirilmesi-Yıldız Teknik Üniversitesi-İstanbul 11

43 Gerçekleştirilmesi planlanan proje ile elde edilecek enerji: ulusal şebekeye verilecek olup, bölgenin enerji talebinin karşılanmasına katkı sağlayacak kamu yararı taşıyan bir projedir. Ayrıca; bu ve buna benzer santrallerin büyük oranda yerli sermaye ile inşa edilerek devreye girmesi, devlet kaynaklarının daha verimli kullanılmasını da sağlayacak, karşılığında döviz ile ödenen enerji kaynaklarına duyulan ihtiyacı biraz olsun azaltacak ve değerlendirilemeyen yenilenebilir enerji kaynaklarımızın değerlendirilmesine katkıda bulunacaktır. Projenin inşaat aşamasında çalışacak personelin; Şırnak İli Beytüşşebap İlçesi, yerleşim yerlerindeki yöre halkından karşılanması düşünülmektedir. Sonuç olarak: proje kapsamında inşaat aşamasında çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçilerin bölgeden temin edilmesine özen gösterileceğinden: bölge için önemli bir istihdam imkanı sağlanmış olacaktır. Meşetepe HES Projesi nin işletmeye alınması, gerek Türkiye gerekse bölge ekonomisine katkıda bulunmakla kalmayıp, gerek inşaat, gerekse işletme döneminde istihdam imkânı sağlayacak olmasının yanısıra ülkemiz için son derece önemli olan yerli ve yenilenebilir enerji potansiyelini arttıracaktır. Meşetepe HES Projesi büyük oranda yerli sermaye ile inşa edilecek bir hidroelektrik santrali olması sebebiyle devlet kaynaklarının daha verimli kullanılmasını da sağlayacak, ülkemizin karşılığında döviz ödeyerek satın alınan enerji kaynaklarına duyduğu ihtiyacı biraz olsun azaltacaktır. (Proje Alanı ve Çevresindeki Su Kaynaklarının Görünebileceği, Ölçekte Renkli Harita Üzerinde Su Kaynakları Yerleri ve Proje Alanına Mesafeleri, Rapor Hazırlanırken Proje Kapsamındaki Tüm İşlemlerin DSİ Tarafından Onaylanmış Olan Fizibilite Raporuna Uygun Olarak Hareket Edilmesi ve Buna İlişkin Bilgi ve Su Kullanma Anlaşması Hakkında Bilgi). Proje kapsamındaki tüm üniteleri ve yakın yerleşim birimlerini gösterir 1/ Ölçekli topografik harita ile proje alanı ve yakın çevresindeki su kaynaklarını ve yakın yerleşim yerlerini gösterir harita da ekte verilmektedir (Bkz.Ek-9). Söz konusu Rapor; DSİ Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmış olan Nisan 2011 Tarihli Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu na Uygun Olarak hazırlanılmıştır. Fizibilite Onay Yazısı ekte verilmektedir (Bkz. Ek-3) Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Anlaşması imzalanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uyarınca Proje sahibi firma ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü arasında Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalanacaktır. 12

44 BOLUM II : PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Projenin Yeri (İlgili Valilik Veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan Proje Yerinin, Lejant Ve Plan Notlarının Da Yer Aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı Ve İmar Planları Üzerinde, Bu Planlar Yoksa Mevcut Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterimi), Proje konusu faaliyet; Şırnak İli, Beytüşşebap İlçesi sınırlarında Habur Çayı kollarından olan Hamam Çayı ve Yeşilöz Deresi üzerinde tesis edilmesi ve işletilmesi planlanan Meşetepe HES Projesi işini kapsamaktadır. Proje sahası; büyük toprak gruplarından Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması açısından ise toprak işlemeli tarıma elverişsiz VII. sınıf araziler üzerinde yer almaktadır. Sahaya ilişkin 1/ Ölçekli Arazi Kullanım Haritası ekte verilmektedir (Bkz.Ek-11). Söz konusu proje sahası ile ilgili olarak Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ile ilgili 1/ ölçekli Meşçere Haritası Ek-7 de verilmiştir. Buna göre; Proje sahasının işletme şekli Şırnak Orman İşletme Müdürlüğü Beytüşşebap Orman İşletme Şefliği tarafından düzenlenen ÇED İnceleme Değerlendirme Formunda verilen bilgilere göre; Baltalık, mevcut ağaç cinsleri Meşedir. Meşcere tipleri; Bti, Bto, Btz, T- BBt, BBt-T, tz-t, AO, AOT-1 şeklindedir. Proje sahasının tamamı orman sayılan alanlar içerisinde kalmaktadır. ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu nda da belirtildiği üzere; projenin yapılması durumunda ormanlar ve ormancılık çalışmaları üzerinde olumsuz bir etki yaratmayacağı kanaatine varılmıştır. Proje sahasında kalan orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu 17. Madde gereğince Orman İzni Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü nden alınacaktır Tarih ve Sayılı Orman Kanununun 17/3 ve 18. Maddeleri Uygulama Yönetmeliği hükümlerine uygun hareket edilecektir. Proje alanının bulunduğu bölgeye ilişkin Mardin, Batman, Siirt, Şırnak, Hakkari Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve Plan Lejantı ile ilgili plan hükmü ekte verilmektedir (Bkz.Ek-12). Buna göre proje sahası; ormanlık alanlar, sazlık bataklık alanlar olarak tanımlanmış bölge içerisinde kalmaktadır. Proje kapsamında; planlanan tesisler için ÇED Olumlu Belgesinin alınmasını müteakip, 3194 sayılı İmar Kanunu ile ilgili yönetmeliklerine ve 644 sayılı KHK hükümlerine uygun olarak hazırlanılan İmar Planı teklifleri; ilgili kuruma sunulacak ve onaylatılacaktır. 13

45 Proje sahası güzergahında; ER: sayılı IV.Grup arama ruhsat sahası, 3 adet IV. Grup ihalelik arama ruhsat sahası, ER: sayılı Yüksekkaya HES özel izin alanı ve ER: sayılı Uludere-Hakkari EH bilgilendirme amaçlı proje bulunduğu tespit edilmiştir. Buna göre; Şırnak İli nde yapımı planlanan Meşetepe HES projesinin çakışmalı durumda bulunduğu ruhsatları etkilemeyeceği ve kaynak kaybına sebep olmayacağı, projenin gerçekleştirilmesinde sakınca bulunmadığı tespit edilmiştir. MİGEM Görüşü ekte verilmektedir (Bkz.Ek-8). Proje kapsamında yapılacak yapılar için; Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nın (Afet İşleri Genel Müdürlüğü) tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporları; tarih ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname doğrultusunda Şırnak Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne onaylatılacaktır. II.2. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari Ve Sosyal Ünitelerin Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Ve Varsa Memba Ve Mansabındaki Diğer Projelerle Birlikte Vaziyet Planı Üzerinde 1/ lik Haritada Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı Ve Açık Alan Büyüklükleri, Proje Kapsamında Yer Alan Geçici Ve Nihai Depolama Alanlarının 1/2000, 1/5000 Ve/Veya 1/1000 lik Haritalar Üzerinde Gösterimi), Şantiye Yerleşim Planı, Hafriyat Döküm Sahaları, Regülatör, İletim Tüneli/Kanalı, Yükleme Havuzu, Cebri, Boru, Santral Binası, (Birbirleri İle Olan Mesafeleri De Belirtilmesi), Konkasör Ve Beton Santrali V.B. Yapılara Ait Plan Ve Kesitler İle Ünite Yerlerini (Koordinatlarını) İçeren Sayısal Cd (Ed 50 Formatında) Proje konusu faaliyet ile; Yeşilöz Çayı üzerinde Yeşilöz Regülatörü, Yeşilöz Regülatöründe düzenlenen suların iletildiği yaklaşık m uzunluğunda iletim kanalı, Çığlıca Regülatöründe düzenlenen suların iletildiği yaklaşık m uzunluğunda iletim kanalı, yükleme havuzu, 1.cebri boru, Meşetepe 1 Santrali, Meşetepe Regülatörü, yaklaşık m uzunluğunda Meşetepe İletim Tüneli, 2.cebri boru, m kuyruksuyu kotunda Meşetepe 2 HES Santral binasının tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Meşetepe 1 HES Meşetepe 1 HES; Yeşilöz Regülatörü, Çığlıca Regülatörü, iletim kanalları, yükleme havuzu, cebi boru ve santral binası ile kuyruksuyu kanalından oluşmaktadır. Yeşilöz Regülatörü; ilçe merkezi sınırlarında, sol sahilde Kontik Dağı ile sağ sahilde Kale Tepe arasında, m talveg kotundadır. Yeşilöz Regülatör Sahasının dere akış yönüne göre dere sağ sahilinden karayolu geçmektedir. Sahanın güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Beytüşşebap İlçesi, güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Dağaltı Köyü bulunmaktadır. Sahaya en yakın konut; sahanın batı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Dağaltı Köyü dahilinde bulunan konuttur. 14

46 Yeşilöz Regülatörü gövdesinin inşa edilebilmesi için Yeşilöz deresi akımlarının derive edilmesi gerekecektir. Derivasyon için sağ sahilde 3.00 m iç çapında bir derivasyon konduvisi yapılacaktır. Yeşilöz Regülatörü üzerinde herhangi bir taşkın anında devreye girecek olan dolu savak yer alacaktır. Regülatör sağ sahilinde ise çökeltim havuzu inşa edilecektir. Yeşilöz Regülatörü üzerinde sağ sahilde inşa edilecek su alma yapısı vasıtası ile alınan sular regülatörde düzenlendikten sonra 7.00 m taban genişlikli, 2.50 m yükseklikli yaklaşık m uzunluğunda duvarlı kanal ile yükleme havuzuna iletilecektir. İletim hattı Yeşilöz Dere sağ sahilde Km de sağ sahilde inşa edilecek yükleme havuzuna bağlanacaktır. Yeşilöz Regülatörü Genel Yerleşim Planı Şekil-1 de ve ekte verilmektedir (Bkz.Ek-13). İletim Kanalının dere akış yönüne göre sağ sahilinde ve kuşuçuşu yaklaşık 625 m mesafede Dağaltı Köyü, sol sahilinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Beytüşşebap İlçesi yer almaktadır. Kanal güzergahına en yakın konut; dere akış yönüne göre; sağ sahilde ve kuşuçuşu yaklaşık 350 m mesafede Dağaltı Köyü dahilinde bulunan konuttur. Çığlıca Regülatörü, Beytüşşebap ilçe merkezine karayolu ile 4.5 km mesafedeki Ilıcak Köyünün hemen kuzeyinde m talveg kotundadır. Çığlıca Regülatör Sahasının kuzey doğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 1300 m mesafede Emekli mahallesi, güneybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Ilıcak Köyü yer almaktadır. Regülatör sahasına en yakın konut; sahanın kuzeybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 550 m mesafede yer almaktadır. Regülatör alanında inşa çalışmalarının tamamlanması için sağ sahilde 3.00 m iç çapında bir derivasyon konduvisi yapılacaktır. Çığlıca Regülatörü üzerinde herhangi bir taşkın anında devreye girecek olan dolu savak yer alacaktır. Regülatör sol sahilinde ise çökeltim havuzu inşa edilecektir. Çığlıca Regülatörü üzerinde sol sahilde inşa edilecek su alma yapısı vasıtası ile alınan sular 6.00 taban genişlikli, 2.50 m yükseklikli ve m uzunluğunda duvarlı kanallı yükleme havuzuna iletilecektir. İletim hattı; Hamam çayı sol sahilde Km de inşa edilecek yükleme havuzuna bağlanacaktır. Çığlıca Regülatörü Genel Yerleşim Planı Şekil-2 de ve ekte verilmektedir (Bkz.Ek-13). İletim Kanalının dere akış yönüne göre sağ sahilde güzergahın en yakın sınır noktasına kuşuçuşu yaklaşık 750 m mesafede Ilıcak Köyü bulunmaktadır. Kanal Güzergahına en yakın konut; dere akış yönüne göre sağ sahilde topografik sütre gerisinde yaklaşık 50 m mesafede bulunan konutlardır. Kanal Güzergahı paralelinden karayolu geçmektedir. Santral Meşetepe 1 HES santral sahasının kuzey batı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Ilıcak Köyü, güney doğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Beytüşşebap İlçesi, kuzey doğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Dağaltı Köyü bulunmaktadır. Santral sahasının güney batı istikametinde ve kuş uçuşu yaklaşık 1000 m mesafede yer almaktadır. 15

47 BALIK GEÇİDİ DOLU SAVAK ÇAKIL GEÇİDİ ÇÖKELTİM HAVUZU Şekil- 1 Çığlıca Regülatörü Genel Yerleşim Planı 16

48 ÇÖKELTİM HAVUZU ÇAKIL GEÇİDİ DOLU SAVAK BALIK GEÇİDİ Şekil- 2 Yeşilöz Regülatörü Genel Yerleşimi 17

49 Meşetepe II HES Meşetepe Regülatör sahasının kuzeydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 1875 m mesafede Dağaltı Köyü, kuzeybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Ilıcak Köyü, güneydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Beytüşşebap İlçe Merkezi yer almaktadır. Proje sahasına en yakın konut; regülatör sahanın güneydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 800 m mesafede Beytüşşebap İlçe Merkezi dahilinde bulunan konuttur. Meşetepe Regülatörü üzerinde herhangi bir taşkın anında devreye girecek olan dolu savak yer alacaktır. Regülatör sağ sahilinde ise çökeltim havuzu inşa edilecektir. Meşetepe Regülatörü Genel Yerleşim Planı Şekil-3 de ve ekte verilmektedir (Bkz.Ek-13). Çığlıca Regülatörü ile Hamam çayından çevrilen, Yeşilöz Regülatörü ile de Yeşilöz dereden çevrilen sular iletim kanallarından sonra Meşetepe 1 HES te enerji üretimi amaçlı kullanılacak, ardından Meşetepe Regülatöründe düzenlendikten sonra Yeşilöz Çayı sağ sahilinde inşa edilecek iletim tüneline aktarılacaktır. Santral binasındaki vananın açılıp kapatılması esnasında meydana gelecek aşırı basınçları sönümlendirmek ve bunların tünelde hasar meydana getirmesini önlemek maksadıyla toplam m lik kuvvet tünellerinin sonu ile cebri boru başlangıcı arasında bir denge bacası düşünülmüştür. Meşetepe Hidroelektrik Santralını besleyen, denge bacası ile santral arasında yer alan cebri boru, iki kola ayrılmadan m uzunluğunda ve santrale girişte 2 kola ayrılarak toplam m ye ulaşmaktadır. Meşetepe 2 Santral sahasının kuzey doğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 3750 m mesafede Beytüşşebap İlçesi bulunmaktadır. Santral sahasına en yakın konut; sahanın kuzeydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Beytüşşebap İlçe Merkezi dahilinde bulunan konuttur. Proje alanında Çığlıca Regülatörü, Yeşilöz Regülatörü ve Meşetepe Regülatörü sahasında kabarmadan dolayı küçük göl alanları oluşacaktır. Ancak; su altında kalan yerleşim birimleri bulunmamaktadır. Yeşilöz Regülatörü Göl Alanı yaklaşık m 2, Çığlıca Regülatörü Göl Alanı yaklaşık m 2 ve Meşetepe Regülatörü Göl Alanı yaklaşık m 2 lik alan kaplayacaktır. 18

50 ÇÖKELTİM HAVUZU ÇAKIL GEÇİDİ DOLU SAVAK Şekil- 3 Meşetepe Regülatörü Genel Yerleşim Planı 19

51 Kazı Fazlası Malzeme Sahası Proje kapsamında; açığa çıkan bitkisel toprak malzemesinin; kazı fazlası malzeme saha sınırları dahilinde, ayrı bir alanda geçici olarak biriktirilmesi ve sonrasında çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılması planlanmaktadır. 1 adet geçici kazı fazlası malzeme sahası belirlenmiştir. Kazı fazlası malzeme sahası; Sinekmeydan Düzü Mevkiinde Meşetepe Regülatörü Göl alanı sınırları içerisinde belirlenmiştir. Şantiye Prefabrik Şantiye; Sinekmeydan Düzü Mevkiinde Meşetepe Regülatörü Göl alanı sınırları içerisinde belirlenmiştir. Malzeme Ocakları, Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi, Hazır Beton Santrali Proje kapsamında malzeme ocakları açılmayacaktır. Kırma_Eleme Tesisi ile Hazır Beton Santrali; Sinekmeydan Düzü Mevkiinde Meşetepe Regülatörü Göl alanı sınırları içerisinde belirlenmiştir. Kırma-Eleme Tesisi ile Hazır Beton Santral sahasına en yakın konut; sahanın güney doğu istikametinde ve kuş uçuşu yaklaşık 750 m mesafede Beytüşşebap İlçesi dahilinde bulunan konuttur. Proje kapsamındaki ünitelere ilişkin koordinatlar; raporun iç kapak bölümünde yer almaktadır. Proje kapsamındaki ünitelerin kapladığı alanlar aşağıdaki tabloda görülmektedir. Projeye ait plan ve kesitler ise ekte verilmektedir (Bkz.Ek-13). 20

52 Tablo- 4 Proje Kapsamındaki Ünitelerin Alanları Ünite En/Yük.(m) Kapladığı Alan (m 2 ) Uzunluk (m) Çığlıca Regülatörü Çığlıca İletim Kanalı En:7 m Yük : Çığlıca Göl Alanı Yeşilöz Regülatörü Yeşilöz İletim Kanalı En:7 m Yük : Yeşilöz Göl Alanı Yükleme Havuzu En : 18 H: Cebri Boru 1 Çap: Meşetepe 1 HES Meşetepe Regülatörü Dere Akış Yönüne Göre Konumu kuzeybatı Sağ sahil batı Sağ sahil kuzeydoğu güneydoğu Meşetepe Reg. Göl Alanı Meşetepe İletim Tüneli Çap : 4 m Denge Bacası Çap : 20 m 1252 Kuzey doğu Cebri boru 2 İç Çap m Meşetepe 2 HES Kuyruksuyu Kanalı Kaynak: 1/ Ölçekli Topografik Harita/Plan ve Kesitler En Yakın Yerleşim Alanı Ilıcak Köyü Dahilinde Bulunan Konut Ilıcak Köyü Dahilinde Bulunan Konut Dağaltı Köyü Dahilinde Bulunan Konut Beytüşşebap İlçe Merkezi Dahilinde Bulunan Konut Dağaltı Köyü Dahilinde Bulunan Konut Beytüşşebap İlçe Merkezi Dahilinde Bulunan Konut Beytüşşebap İlçe Merkezi Dahilinde Bulunan Konut Mesafe (m) Proje kapsamındaki üniteleri gösterir uydu görüntüleri ile topografik haritadan görünüm aşağıdaki şekillerde verilmektedir. 21

53 ÇIĞLICA REGÜLATÖRÜ YEŞİLÖZ REGÜLATÖRÜ ÇIĞLICA İLETİM KANALI DOLU SAVAK 1 BETON SANTRALİ-KIRMA-ELEME TESİSİ MEŞETEPE 1 HES ŞANTİYE YEŞİLÖZ İLETİM KANALI KAZI FAZLASI MALZEME SAHASI MEŞETEPE İLETİM TÜNELİ DOLU SAVAK 2 MEŞETEPE CEBRİ BORU MEŞETEPE2 HES Şekil- 4 Proje Sahasının Uydu Görünümü 22

54 Şekil- 5 Proje Sahasını Gösterir 1/ Ölçekli Topografik Harita 23

55 BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı, Finans Kaynaklan, Bu Kaynakların Nereden Temin Edileceği, Projenin gerçekleşmesi ile ilgili gerekli olan finans kaynakları; faaliyet sahibinin özkaynakları ile yurt içi ve yurt dışından kredi sağlanmak koşulu ile karşılanacaktır. Proje kapsamında inşa edilecek olan yapıların inşaat maliyetleri aşağıda verilmektedir. Meşetepe HES in yatırım bedeli toplamı 2009 birim fiyatlarına göre ,00 TL / ,59 A.B.D. $; dır. (1 ABD DOLARI = TL DSİ-2010) Tablo- 5 Meşetepe HES Toplam Yatırım Bedeli YAPI Meşetepe HES ( ) Meşetepe HES ($) 1 Yeşilöz Reg. Ve Su Alma Yapısı , ,12 2 Çığlıca Reg. Ve Su Alma Yapısı , ,45 3 Çığlıca ve Yeşilöz Enjeksiyon İşleri , ,44 4 Çığlıca İletim Hattı , ,30 5 Yeşilöz İletim Hattı , ,19 6 Meşetepe Enerji Tüneli , ,56 7 Meşetepe Denge Bacası , ,16 8 Meşetepe HES Cebri Boru ve Mesnetler , ,79 9 Meşetepe HES Binası ve Kuyruksuyu Kanalı , ,66 10 Meşetepe HES Yollar , ,78 11 Meşetepe Reg. Ve Su Alma Yapısı , ,59 12 Meşetepe-2 HES Binası ve Kuyruksuyu Kanalı , ,83 13 Meşetepe yükleme Havuzu , ,75 İNŞAAT İŞLERİ KEŞİF BEDELİ , ,62 ELEKTROMEKANİK KEŞİF BEDELİ , ,00 Gayri Melhuz ve Bilinmeyenler , ,46 Enerji Nakil Hattı ve Trafolar , ,00 TESİS BEDELİ , ,08 Etüd Proje Kontrollük , ,11 Kamulaştırma , ,00 PROJE BEDELİ , ,19 Yatırım Dönemi Faizleri , ,40 YATIRIM BEDELİ , ,59 Kaynak: MEŞETEPE HES Revize Yapılabilirlik Raporu Nisan 2011 Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere Meşetepe HES 2009 birim fiyatlarına göre toplam keşif bedeli ,33 TL; Toplam tesis bedeli ,56 TL; Toplam proje bedeli ,52 TL, Toplam yatırım bedeli ,00 TL dir. Bu Bedele elektromekanik teçhizat, enerji nakil hattı ve kamulaştırma bedelleri dahildir. 24

56 Ulaşım ve servis yolları, HES tesisleri ve kamulaştırma gibi dövize bağlı olarak hesaplanan maliyetlerde ise 2009 yılı için 2002 sonrası DSİ birim fiyatları kullanılmıştır. Buna göre: 1 ABD Doları = 1,5367 TL alınmıştır. (1$ Merkez Bankası satış kuru) Hazırlık işleri, inşaat işleri, hidromekanik teçhizat, elektromekanik teçhizat ve enerji nakil hattı maliyetleri toplanarak her tesis için keşif bedeli bulunmuştur. Bulunan bu keşif bedeline bilinmeyen giderler (inşaat işlerinde % 10.00, EMT de % 5.00 eklenerek her tesis için toplam tesis bedeli bulunmuştur. Tesis bedelinin % u alınarak proje kontrollük ve idari giderler bulunmuş ve bu giderler kamulaştırma bedeli ile birlikte tesis bedeline ilave edilerek proje bedeli bulunmuştur. Sosyal iskonto oranı % 9,5 alınarak (Devlet yatırım hesabına göre) bileşik faiz formülüne göre her yıl yatırılan paranın inşaat yılları boyunca her tesis için faizleri bulunmuş, bulunan bu faizler tesislerin proje bedelleri ile toplanarak yatırım bedeli hesaplanmıştır. 4 III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması Veya Zamanlama Tablosu, Meşetepe HES projesi için 30 aylık bir uygulama planı düşünülmüştür. 30 aylık toplam sürenin ilk altı ayı eksik etüt ve sondajların yapılması, haritaların alınması ve kati projenin hazırlanması işleri için ayrılmıştır. Sonraki 2 yıl ise inşaat işlerinin tamamlanması ve elektromekanik teçhizatın temini ve montajı için düşünülmüştür. Proje sahasında inşaat mevsimi çok uzun olmamakla birlikte; Yeşilöz-Çığlıca regülatörleri ve su alma yapısı, İletim hatları, Denge bacası, yükleme havuzu, cebri boru ve santral binasının iki yılda tamamlanması planlanmaktadır. Projede elektromekanik teçhizatın temini ve montajının yapılma işi için 12 aylık bir süre planlanmıştır. İhale dokümanlarının hazırlanması, ihalenin yapılıp siparişin verilmesinden sonra inşaatın son yılı içerisinde elektromekanik teçhizat getirilerek montaj işlerine başlanacaktır. Proje kapsamında; ilk 6 ay uygulama projeleri hazırlanacak olup, aynı dönem içerisinde şantiye ile ulaşım yolları yapılacaktır. Regülatör inşa işlemleri 8 ay içerisinde tamamlanacak olup, regülatör inşası sürer iken iletim yapısı ve tünel inşa çalışmaları da başlayacak ve yaklaşık 10 ay inşası devam edecektir. Yükleme Havuzu, Denge bacası ve Cebi Boru inşa işlemleri; regülatör inşa işleri tamamlandıktan sonra başlayacak olup, Denge bacası ve yükleme havuzu inşa süresi yaklaşık 6 ay sürecektir. Denge bacası, Yükleme havuzu, cebri boru inşa işlemleri santral sahası inşa işlemleri ile birlikte yürütülecek olup, santral ve kuyruksuyu kanalı inşa işlemleri yaklaşık 8 ay sürecektir. İnşaat çalışmalarının tamamlanmasına yakın hidrolik ve elektromekanik teçhizat işlerine (sipariş, montaj şartnamesi, türbin, jeneratör v.b. teçhizatın tesisi, test, denemeye alma) başlanacak olup, tamamlanma süresi yaklaşık 24 aydır. Meşetepe HES projesi Zamanlama Tablosu ekte verilmiştir (Bkz. EK-14). 4 MEŞETEPE HES Revize Yapılabilirlik Raporu Nisan

57 III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi, Fayda/maliyet oranı (F/M) oranı; bir projenin ekonomik olarak uygulanabilir olup olmadığının bir göstergesidir. F/M oranının hesaplanması projenin bugünkü, gelecekteki veya yıllık değeri esas alınarak yapılmaktadır. Meşetepe HES Fizibilite Raporu ile önerilen tesislerin tümü enerji amaçlıdır. Maliyeti oluşturan temel unsurlar; Çığlıca Regülatörü, Yeşilöz Regülatörü, Çığlıca İletim Hattı, Yeşilöz İletim Hattı, Meşetepe Yükleme Havuzu, 1. Cebri Boru ve Meşetepe 1 Santralı, Meşetepe Regülatörü, İletim Tüneli ve Meşetepe 2 Santralıdır. Maliyetlerin hesabında piyasa fiyatları ve DSİ Regülatörlar ve HES Dairesi Başkanlığı 2009 yılı birim fiyat cetveli, DSİ Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığının ilgili 2009 yılı birim fiyat cetvelleri kullanılmıştır. Türk Lirasının A.B.D. Dolar kuruna çevrilmesinde 2 Ocak 2009 T.C Merkez Bankası A.B.D Dolar satış kuru olarak 1 A.B.D $ = TL kullanılmıştır. Yapılan hesaplamalara göre önerilen Meşetepe HES projesi için güvenilir enerji üretimi 25,84 GWh/yıl, 200,50 GWh/yıl ikincil enerji üretimi olmak üzere yılda toplam 226,30 GWh/yıl enerji üretimi yapılacaktır. Yıllık faydaların hesaplanmasında 2 ayrı prensip üzerine hesaplamalar yapılmıştır. Bunlar sırasıyla; a. DSİ Genel Müdürlüğünce kullanılan 2009 yılı birim enerji faydaları aşağıda verilmiştir. Güvenilir (Firm) Enerji Faydası = 6.00 $ cent/kwh İkincil (İkincil) Enerji faydası = 3.30 $ cent/kwh b tarih ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda verilen birim enerji faydası 5.5 EURO cent/kwh 8 $ cent $/kwh Meşetepe HES işletme çalışmalarında Hamam çayı ve Yeşilöz Deresinin mevcut doğal akımları ile aylık olarak işletilmesi durumu düşünülmüştür. Meşetepe HES in kurulu gücü MW olup, üretilebilecek enerjiler ve faydaları aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır; Güvenilir Enerji Üretimi İkincil Enerji Üretimi Toplam Enerji Üretimi : GWh/yıl : GWh/yıl : GWh/yıl 26

58 Yıllık Giderler Yapılması düşünülen hidroelektrik santralin ekonomik analizinin hesabında, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nca yayınlanan Ekonomik Karşılaştırmalarda Kullanılacak Kriterler adlı genelge dikkate alınmıştır. Anılan genelgede belirtilen kriterler gereğince; projenin ömrü 50 yıl ve sosyal ıskonto oranı % 9.5 alınmış, elektromekanik teçhizat için tesisin işletmeye alınmasına müteakip 35. yılda yenileme yapılacağı kabul edilmiştir. Yıllık giderler Faiz, Amortisman, Yenileme ile İşletme ve Bakım Giderleri nin toplamından oluşmaktadır. Amortisman gideri ile, projede yapılan harcamaların faizi ile birlikte geri ödenmesi için ekonomik karşılaştırma dönemi boyunca her yıl ödenmesi gereken miktar ifade edilmiştir. Projenin yıllık faiz amortisman gideri $ dır. İşletme bakım gideri tesis bedeli ile işletme bakım faktörünün çarpılması suretiyle bulunmuştur. Burada işletme bakım gideri olarak, proje işletmeye açıldıktan sonra işlerliğini devam ettirebilmesi için her yıl yapılan harcamalar alınmıştır. Yenileme Gideri, yenileme faktörü ile ilgili tesislerin tesis bedelleri çarpımı sonucu hesaplanmıştır. Projenin yıllık işletme bakım ve yenileme gideri $ dır. Faiz-amortisman, işletme bakım ve yenileme giderleri toplamı olan yıllık gideri $ dır. Yukarıda esasları açıklanan gelir ve gider hesapları ile projenin gelir / gider analizleri milli ekonomi açısından yapılmıştır. Buna göre projenin rantabl ve içsel karlılığı yüksek olduğu kanıtlanmıştır. 5 Tablo- 6 Meşetepe HES Proje Özellikleri Özellikler Meşetepe HES Kurulu Güç (MW) 13,34 MW + 65,26 MW = 78,60 MW Toplam Firm Enerji (GWh) 4, ,40 = 25,9 GWh/yıl Toplam Sekonder Enerji (GWh) 35, ,00 = 200,50 GWh/yıl Toplam Enerji (GWh) 226,30 GWh/yıl Toplam Kurulu Güç (MW) 78,60 MW Yıllık Giderler Toplamı (TL) ,00 Yıllık Gelirler Toplamı (TL) ,00 Net Fayda (TL) ,83 Rantabilite (B/C) $ Kuru (TL) TL (2 Ocak 2009, TCMB Efektif Satış Kuru) Kaynak: MEŞETEPE HES Revize Yapılabilirlik Raporu Nisan MEŞETEPE HES Revize Yapılabilirlik Raporu Nisan

59 III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi Veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal Ve Altyapı Projeleri, Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak yatırımcı firma veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve alt yapı projeleri bulunmamaktadır. III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zaruri Olan Ve Proje Sahibi Veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal Ve Altyapı Projeleri, Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak yatırımcı firma veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve alt yapı projeleri bulunmamaktadır. III.6. Faaliyetin Etki Alanı İçinde Kalan Yerleşim Birimlerine Ait Bilgilerin Verilmesi. Kamulaştırma Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı, Kamulaştırma Kapsamında Halkı Bilgilendirme Yöntemlerine İlişkin Bilgi, Proje kapsamında; Çığlıca Regülatörü, Yeşilöz Regülatörü ve Meşetepe Regülatörü olmak üzere 3 adet regülatörlü yapı bulunmaktadır. Çığlıca Regülatörü ve Yeşilöz Regülatörü Kret Kotu; 1.537,60 m, Meşetepe Regülatörü Kret Kotu m dir. Buna göre; Çığlıca Regülatörü için 1.537,60 m kret kotu altında kalan yaklaşık m 2, Yeşilöz Regülatörü için 1.537,60 m kret kotu altında kalan yaklaşık m 2 lik alan ile Meşetepe Regülatörü için yaklaşık m 2 lik alan su altında kalacaktır. Göl saha sınırları içerisinde ve göl saha sınırları yakınında konutlar bulunmamaktadır. Proje sahası; büyük toprak gruplarından Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması açısından ise toprak işlemeli tarıma elverişsiz VII. sınıf araziler üzerinde yer almaktadır. Sahaya ilişkin 1/ Ölçekli Arazi Kullanım Haritası ekte verilmektedir (Bkz.Ek-11). Proje alanının bulunduğu bölgeye ilişkin Mardin, Batman, Siirt, Şırnak, Hakkari Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve Plan Lejantı ile ilgili plan hükmü ekte verilmektedir (Bkz.Ek-12). Buna göre proje sahası; ormanlık alanlar, sazlık bataklık alanlar olarak tanımlanmış bölge içerisinde kalmaktadır. Söz konusu proje sahası ile ilgili olarak Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ile ilgili 1/ ölçekli Meşçere Haritası Ek-7 de verilmiştir. Buna göre; proje sahasının işletme sahası olarak belirlenen m 2 lik kısmının tamamı orman sayılan alan olarak nitelendirilmektedir. 28

60 Proje sahasında kalan orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu 17. Madde gereğince Orman İzni Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü nden alınacaktır Tarih ve Sayılı Orman Kanununun 17/3 ve 18. Maddeleri Uygulama Yönetmeliği hükümlerine uygun hareket edilecektir. Proje sahasında şahıs arazisi, tarım veya mera arazisi olup olmadığı ve söz konusu arazilerin kesin miktarları kamulaştırma planı çalışmaları tamamlandığında belli olacaktır. Yapımı planlanan ünitelerin şahıs arazisinde kaldığı durumlarda kamulaştırma işlemleri, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 15/c (Değişik:10/5/ /5.md.) maddesi gereğince EPDK tarafından, 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu ile bu Kanunda çeşitli değişiklikler yapan 4650 Sayılı Kanuna göre gerçekleştirilecektir Tarihli ve Sayılı R.G de yayımlanarak yürürlüğe giren 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun kamulaştırma başlıklı 19 uncu maddesinde; elektrik piyasasında üretim faaliyetlerinde bulunan ön lisans veya lisans sahibi özel hukuk tüzel kişilerin, önlisans ve lisansa konu faaliyetleri için gerekli olan kişilerin özel mülkiyetinde bulunan taşınmazlara ilişkin kamulaştırma taleplerinin EPDK tarafından değerlendirileceği ve uygun görülmesi halinde EPDK tarafından kamu yararı kararı verileceği, kurulun bu kamu yararı çerçevesinde gerekli kamulaştırma işlemlerinin ise tarihli ve 2942 sayılı kamulaştırma kanununda belirtilen esaslar dahilinde üretim faaliyetlerinde bulunan ön lisans veya lisans sahibi özel hukuk tüzel kişileri için Bakanlık tarafından yapılacağı belirtilmektedir sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 19. maddesi gereğince; ÇED olumlu Belgesinin alınması müteakip, lisans alındıktan sonra kamulaştırma talepleri EPDK tarafından değerlendirilecek ve uygun görülmesi hâlinde EPDK tarafından kamu yararı kararı verilecektir. Kamulaştırılan taşınmazın mülkiyeti ve/veya üzerindeki sınırlı ayni haklar, üretim veya dağıtım tesislerinin mülkiyetine sahip olan ilgili kamu kurum veya kuruluşuna, bunların bulunmaması hâlinde ise Hazineye ait olacaktır. Proje konusu faaliyete ilişkin ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra inşaata başlanmadan önce kamulaştırma çalışmaları tamamlanacaktır. Kamulaştırma Çalışmaları sonucunda; proje için kullanılacak alan; tarım alanları içerisinde ise tarım dışı amaçla kullanılabilmesi amacıyla 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümlerine, eğer kullanılacak alan; mera, yayla, kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlak alanları içinde ise 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Gerekli izinler inşaat çalışması başlamadan önce T.C. Şanlıurfa Valiliği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nden alınacaktır. Ayrıca, Tarihli 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecek olup, ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra inşaat başlamadan önce gerekli tüm izinler alınacaktır. Proje kapsamında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun hükümlerine riayet edilecektir. 29

61 Bahse konu proje ile ilgili olarak; Çevresel Etki Değerlendirilmesi (ÇED) Yönetmeliği nin 9. Maddesi gereğince halkı yatırım hakkında bilgilendirmek, projeye ilişkin görüş ve önerilerini almak üzere, Tarihinde saat :00 da Şırnak İli, Beytüşşebap İlçesi, Beytüşşebap Öğretmen Evi nde ÇED Sürecine Halkın Katılımı Toplantısı düzenlenmiştir. Toplantı tarihinden önce ülke çapında yayın yapan Dünya Gazetesi nde ve yerel yayın yapan Şırnak Haber Gazetesinde olmak üzere 2 ayrı gazetede toplantı ilan edilmiştir. Bununla birlikte; Şırnak Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ile irtibat kurularak toplantı ile ilgili yazışmalar yapılmış ve ilan metinleri gönderilmiştir. Toplantının yapıldığı Beytüşşebap Öğretmen Evi nde halkın katılımı toplantısı ile ilgili broşürler dağıtılmış, halk yatırım hakkında bilgilendirilmiş, görüş ve önerileri alınmıştır. III.7. Diğer Hususlar. Bu bölüm başlığı altında değerlendirilecek başkaca bir husus bulunmamaktadır. 30

62 BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*) IV.1.Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl Ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak Ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) Proje konusu faaliyetten etkilenecek alanın belirlenmesinde; projenin inşaat ve işletme olarak 2 ayrı aşamada muhtemel olan çevresel etkileri ile ekonomik ve sosyal etkileri incelenmiştir. Söz konusu inceleme yapılırken yerleşim birimlerinin proje alanına mesafesi, faaliyetten etkilenecek alanın mevcut arazi kullanımı (tarım, mera, orman, su yüzeyi vb.) ve kalitesi, flora fauna yapısı gibi özellikleri göz önüne alınmıştır. İnşaat Aşaması Proje kapsamında regülatörler ve su alma yapıları, çökeltim havuzları, iletim kanalları, iletim tüneli, yükleme havuzu, cebri borular ve 2 adet santral yapılacaktır. Ayrıca; yapıların inşası için birer adet Kırma-Eleme Tesisi ile Hazır Beton Santrali kurulacaktır. Tesis edilecek kırma-eleme tesisi ile hazır beton santrali inşaat aşaması süresince sahada bulunacak olup, ticari amaçlı olmayacak ve projeye yönelik mühendislik yapılarının inşasında gerekli kumçakıl agrega malzemenin temini amaçlı kullanılacaktır. İnşaatın bitiminde ise kaldırılacaktır. Kırma-Eleme Tesisi ve Beton Santrali için temel kazısı işlemleri gerektiren inşaat durumu söz konusu olmadığından buna bağlı hafriyat oluşumu ve toz emisyonu oluşumu da söz konusu değildir. Bu sistemler doğrudan alanda montaj yapılmak sureti ile sahada konumlandırılmakta olup, inşaat süresinin bitmesini müteakip ise alandan kaldırılmaktadır. Meşetepe HES in inşaat süresi yaklaşık 2 yıl, işletme süresi ise yaklaşık 50 yıl olarak öngörülmektedir. İnceleme alanında Güneydoğu Anadolu otoktonu olarak yaşlıdan gence doğru; Cudi Grubu (kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomit, kireçtaşı), Mardin Grubu (dolomitik kireçtaşı ve killi kireçtaşı), Derdere formasyonu (dolomitik kireçtaşı), Sayındere formasyonu (killi kireçtaşı), Germav formasyonu (şeyl, kumtaşı, marn), Kavalköy formasyonu (kireçtaşı) ve Midyat Grubu (kireçtaşı, killi kireçtaşı) yayılım göstermektedir. Proje kapsamında, inşaat aşamasında, mühendislik yapılarının inşası kapsamında kaya kazılarında ortaya çıkacak kazı fazlası malzeme; analizleri yapıldıktan sonra uygun nitelikte olması durumunda kurulacak kırma-eleme tesisinde istenilen ebatlara getirildikten sonra, Hazır Beton Santralinde agrega (kum-çakıl) olarak elde edilmesi ve akabinde seddeleme dolgusunda kullanılması planlanmaktadır. Kurulacak kırma-eleme tesisi ve beton santrali inşaat süresince sahada bulunacak olup, inşaatın bitiminde kaldırılacak ticari amaçla kullanımı söz konusu olmayacaktır. 31

63 Kaya Kazısından çıkan malzeme miktarının uygun nitelikli olmaması durumunda; diğer kazı fazlası malzemelerle (kaya ve batak zemin hariç her cins ve klasta zemin kazısı) birlikte belirlenen geçici kazı fazlası malzeme sahasında depolanması planlanmaktadır. Geçici olarak depolanan kazı fazlası malzemenin; inşaatın bitiminde ise ilgili kurum ile yapılacak protokol kapsamında yol yapım çalışmalarında ya da ilgili kurumun uygun gördüğü alanda çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılması için alandan SKHKKY hükümlerine uygun olarak taşınması, alanın eski haline getirilmesi planlanmaktadır. Dolayısı ile belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında nihai depolanması durumu söz konusu değildir. Sahada arazinin hazırlanması ve mühendislik yapılarının (regülatör, hes, iletim kanalı, iletim tüneli, hes) inşası sırasında emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. İnşaat aşamasında oluşacak toz emisyonu için öncelikle kazı fazlası malzeme miktarı Fizibilite Raporu Keşif Cetvelleri baz alınarak yapılmış ardından Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek- 12 de verilen toz emisyon faktörleri kullanılarak hesaplamalar yapılarak mesafe ve yönlere göre toz emisyonu hesaplanarak geçici olarak etkilenecek alan belirlenmiştir. Değerlendirme yapılırken topografik sütre gerisinde kalan en yakın duyarlı yapı (50 m) (yerleşim yeri, bina) göz önüne alınmıştır. Proje kapsamında inşaat aşamasında oluşacak gürültü ile etki alanı belirlenirken öncelikle muhtemel gürültü kaynaklarının gürültü seviyeleri Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik kapsamında belirlenmiş ardından Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında gürültü seviyesi mesafelere göre hesaplanarak geçici olarak etkilenebilecek alan (50 m) bulunmuştur (Bkz. V.1.19.). Proje sahasında inşaat aşamasında yaklaşık 2 yıl boyunca yapılacak arazi hazırlaması ve temel kazısı çalışmalarında; arazinin jeomorfolojik yapısında değişiklikler meydana gelecektir. Bu noktalarda doğal bitki örtüsü tahrip olurken, ekosistemdeki denge, müdahaleler sonucunda geçici olarak aksaklıklara uğrayacaktır. Çalışmalar tamamlanıp işletmeye geçildiğinde ise arazinin topoğrafik (genel ve özel mevki), edafik (Anakaya, toprak), klimatik (yağış sıcaklık) ve biyotik (bitki örtüsü, biyolojik kısıtlamalar) özellikleri dikkate alınarak konunun uzmanları (Toprak ilmi ve ekoloji ve ağaçlandırma) tarafından hazırlanılan peyzaj onarım planı (Bkz.Ek-6) doğrultusunda; ağaçlandırma, erozyon kontrolü projeleri ve peyzaj çalışmaları sayesinde alan yeniden rehabilite edilecektir. İşletme Aşaması Meşetepe HES Projesi, nehir tipi hidroelektrik santral olarak tasarlanmıştır. Nehir tipi santrallerde su tutulması sebebiyle dere yatağında kabarma alanı oluşması söz konusu değildir. Göl saha sınırları içerisinde konutlar bulunmamaktadır. Projenin niteliği sebebi ile emisyon oluşumu söz konusu değildir. Proje kapsamında; göl altında kalacak orman arazileri, tarım alanları vb. ortadan kalkacaktır. Ancak; ülkemizin enerji ihtiyacının karşılanması kapsamında düşünülen proje bu açıdan kamu yararı taşımakta olup, orman dışı alanlar kamulaştırılacaktır. 32

64 Ancak; projenin niteliği nedeniyle yapılan koruma seddeleri sayesinde kabartılan sular ile oluşacak göle bağlı, Yeşilöz ve Hamam Çayı nda su yüzeyi genişlemesi olacaktır. Dolayısıyla projenin işletme aşamasındaki en önemli etki oluşacak gölet ve su yüzeyidir. Ancak; bu sayede coğrafyanın biyolojik çeşitliliği ve su ekosistemi özelliklerine de katkıda bulunulacağı öngörülmektedir. Böylece oluşacak göl ekosistemi, alandaki bitki örtüsüne katkı sağlayarak az da olsa olumlu etki yaratacaktır. Proje kapsamında iki ayrı aşamada elektrik üretimi söz konusu olacaktır. 1. Aşamada; Yeşilöz Çayı üzerinde kurulacak Yeşilöz Regülatörü ile düzenlenen sular yaklaşık m uzunluğunda iletim kanalı ile taşınacak, bir taraftan da Hamam Çayı üzerinde Çığlıca Regülatörü ile düzenlenen sular yaklaşık m uzunluğundaki iletim kanalı taşınarak ortak yükleme havuzunda toplanarak cebri boru vasıtası ile Sinekmeydani mevkiindeki yapımı planlanan Meşetepe 1 HES de enerji üretimi amaçlı kullanılacaktır. Dolayısı ile hem Çığlıca Regülatör yerinde hem de Yeşilöz Regülatör yerinde su kullanımı söz konusu olduğundan; regülatör yerlerinde; suda yaşayan canlıların suyun tutulmasından etkilenmesini önlemek amaçlı her bir regülatör bitişiğinde balık geçidi yapılacak ve dere yatağına yıllık ortalama akımın en az % 10 u çevresel/ekosistem suyu olarak bırakılacaktır. Dere yatağına bırakılacak çevresel ekosistem su miktarının ne olacağı konusu, sürdürülebilir ekosistem yaklaşımının en önemli parametrelerinden birini oluşturmaktadır. Çevresel/akış su ihtiyacı verilere dayalı olarak bilimsel metotlarla hesaplanabilmektedir. Bu hesaplamalar yapılırken, dere yatakları kesiti belli olan beton bir kanal gibi görülmemekte, genişliğinin değişimi, buharlaşma, derinlere sızma, kirlilik yoğunluğu, sıcaklık artışı, su derinliği, su sıcaklığı, su kalitesi, sudaki parçacık madde, ph değişimi gibi sucul canlılar için son derece önemli olan hususlar dikkate alınmaktadır. Böylece, nehir yatağına bırakılacak su miktarı yerelde yapılan ölçüm ve incelemelere dayanan mevsim ve ay bazında lt/sn cinsinden sayısal olarak belirtilmektedir. Bilimsel metotlara dayalı olarak hesaplanan çevresel/akış suyu miktarları ekosistemin olası tahribatının önlenmesini ve daha iyi korunmasını sağlamaktadır. Dere yatağına bırakılacak su ile yan derelerden gelen sular, regülâtör ile HES arasında kalan bölümde suya ihtiyaç duyan canlıların devamlılığını sağlayabilecektir. Oksijen ihtiyacı ise projenin hayata geçirilmesinden sonra mansaba bırakılan suda yerinde ölçmeler yapılarak belirlenebilmektedir. Projenin yapılacağı dereye yeterli su bırakılmadığı takdirde su erken ısınır ve suyun oksijen değeri düşer. Özellikle alabalıklar için suyun soğuk (7-12 o C ) ve oksijenin ( mg/lt) yüksek olması istenmektedir. Çalışma alanında yaşayan balık ve kurbağa larvalarının gelişmesi çoğunlukla Haziran-Eylül ayları arasında olmaktadır. Bu aylarda çevresel/ekosistem suyunun yatakta yeterli düzeyde olması gerekmektedir. Bu bakımdan dere yatağında yer alan sucul ekosistemin ihtiyaçları dikkate alınarak Prof. Dr. Lokman Altun, Prof. Dr. Bilal Kutrup, Doç. Dr. Fatma Gültekin tarafından HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri için Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır (Bkz.Ek-5). 33

65 Bahse konu raporda da belirtildiği üzere; hesaplanılan ortalama su derinliği ve su hızı sırası ile Çığlıca Regülatöründe; 750 litre için 0,44 m (44 cm), 0,51 m/s ve 630 litre için ise 0,41 m (41 cm), 0,48 m/s, Yeşilöz Regülatöründe 1327 litre için 0,59 m (59 cm), 0,57 m/s ve 1240 litre için ise 0,55 m (55 cm), 0,56 m/s olarak belirlenmiştir. Projenin yapılacağı alanın yükseltisi fazla olduğundan bu bölgede çok yüksek sıcaklıkların meydana gelmesi mümkün değildir. Çünkü yükselti arttıkça sıcaklık azalmaktadır. Buna göre; dere yatağına bırakılacak su ile yan derelerden gelen sular, regülatörden sonra ki bölümde sucul yaşamın devamlılığını sağlayabilecek derinlik ve hıza sahip olacaktır. Oksijen ihtiyacı ise projenin hayata geçirilmesinden sonra mansaba bırakılan suda yerinde ölçmeler yapılarak belirlenmelidir. Hamam Çayı ve Yeşilöz Deresi üzerinde yapımı planlanan Meşetepe HES proje sahasında kalan yerleşim yerlerine ait tarım arazileri ve bu arazilerin projeden etkilenme durumları ile ilgili olarak su hakları raporu hazırlanmıştır. DSİ 10. Bölge Müdürlüğü tarafından onaylanan Su Hakları Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-4). Buna göre; DSİ Bölge Müdürlüğü tarafından onaylanan su hakları raporunda belirtilen aylara göre bırakılması gerekli su miktarı ile birlikte toplam bırakılması gerekli çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Bu durumda; Çığlıca Regülatör Yeri için; Ocak-Mart, Kasım-Aralık Ayları süresince 0,630 m 3 /s, Nisan-Mayıs Ayları süresince 1,070 m 3 /s, Haziran ayı süresince 1,239 m 3 /s, Temmuz ayı süresince 0,997 m 3 /s, Ağustos ayı süresince 0,973 m 3 /s, Eylül ayı süresince 0,848 m 3 /s, Ekim ayı süresince 0,658 m 3 /s, Kasım ayı süresince 0,630 m 3 /s, Aralık ayı süresince 0,630 m 3 /s, çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Yeşilöz Regülatör Yeri için; Ocak-Mart, Kasım-Aralık Ayları süresince 1,240 m 3 /s, Nisan-Mayıs Ayları süresince 1,800 m 3 /s, Haziran ayı süresince 1,859 m 3 /s, Temmuz ayı süresince 1,368 m 3 /s, Ağustos ayı süresince 1,359 m 3 /s, Eylül ayı süresince 1,316 m 3 /s, Ekim ayı süresince 1,25 m 3 /s, Kasım ayı süresince 1,240 m 3 /s, Aralık ayı süresince 1,240 m 3 /s, çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Sonuç olarak, mansaba bırakılacak Çevresel/ekosistem suyu sucul ekosistemin devamlılığı için yeterli olacaktır. Ayrıca; yan derelerden gelecek olan sular çevresel/ekosistem suyuna destek olacaktır. Bu sayede ekosisteme zarar vermeden enerji üretme imkânı sağlanmış olacaktır. Proje kapsamında dere yatağına sürekli verilecek ekolojik suyun kontrol edilebilmesi için mansaba bırakılacak suya bir debi metre yerleştirilecektir. Tesisin işletme süresince dere yatağına bırakılacak can suyu miktarı debimetre ile sürekli ölçülecektir. Debimetre istasyon yerleri DSİ 10. Bölge Müdürlüğü ile birlikte arazide tespit edilecektir. Kurulacak AGİ İstasyonu GPRS modemli cihazla donatılacak ve ölçüm değerleri DSİ 10. Bölge Müdürlüğü tarafından izlenecektir. Ayrıca; debimetre ölçüm kayıtları 5 yıl süre ile Şırnak Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından yapılacak kontrolllerde ibraz edilecek şekilde muhafaza edilecektir. Ölçüm raporları altı ayda bir kez İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ne verilecektir. 34

66 Proje kapsamında Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yanı sıra BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir. Proje alanını ve yakın çevresini gösterir etki alanı işaretlenmiş 1/ Ölçekli Topografik Harita ekte verilmektedir (Bkz. Ek-9). IV.2.Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel Ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri Ve Doğal Kaynakların Kullanımı, IV.2.1. Meteorolojik Ve İklimsel Özellikler, Şırnak ilinin; Doğu Anadolu Bölgesinde kalan kısmında kışlar serttir. Kuzeyden gelen soğuk havalar kışın bu yörenin sert ve karlı geçmesini sağlar. Karla örtülü gün sayısı, dolu ve sisli gün sayısı güney bölgesine göre fazladır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi içinde kalan kısmında ise; kışlar daha ılık fakat yazları aşırı sıcaktır. İklimin karasal olması doğal bitki örtüsü üzerinde etkili olmuştur. Mevsim içindeki yağışların az olması, doğal bitki örtüsünün bozkır olmasına neden olmuştur. Yükseklerde, özellikle Beytüşşebap ve Uludere civarında bulunan dağların yüksek yerlerinde alpin çayırları bulunur. İlde Doğu Anadolu ikliminin birbirine karşıt iki hava kütlesi etkisini gösterdiği görülür. Bunlardan birisi, bölgeyi özellikle kış aylarında etkisi altında bulunduran, buna karşılık yaz aylarında kuzeye çekilen soğuk kuru hava kütlesidir. 6 Meteorolojik ve iklimsel özellikler bölümü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden alınan, Şırnak Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarından yararlanılarak oluşturulmuş olup, Onaylı Meteorolojik Veriler ekte verilmiştir (Bkz.Ek-10). b) Basınç Dağılımı Şırnak İli, Cizre meteoroloji istasyonu uzun yıllar ( ) gözlem kayıtlarına göre bölgede ortalama basınç yıllık 968,7 hpa, maksimum basınç yıllık 989,1 hpa, minimum basınç yıllık 951,5 hpa dır. Tablo Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII yıllık ort. Ortalama Basınç (hpa) 974,2 972,5 970,6 969,1 967,3 962,9 959,7 961,5 966,6 971, ,8 968,7 Maksimum Basınç (hpa) 988,5 986,1 984,3 980,2 975,4 970,8 970,4 970,1 975,4 982,8 984,2 989,1 989,1 Minimum Basınç (hpa) 953,4 955,9 956,3 951,6 955,3 953,2 951, ,6 961,1 959,6 955,8 951,5 Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni 6 Şırnak İl Çevre durum Raporu,

67 Şekil Yılları Arası Basınç Dağılımları Grafiği c) Sıcaklık Dağılımı yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama sıcaklık 19,9 C dir. En yüksek sıcaklık 48,6 C ile temmuz ayında, en düşük sıcaklık -9,3 C ile Şubat ayında ölçülmüştür. Aşağıda tabloda 35 yıl verilerinden elde edilmiş sıcaklık değerleri verilmiştir. (Bkz.EK-10) Tablo Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri Ortalama Sıcaklık ( C) Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ort. 6,8 8,4 12,5 17,5 23,8 30,7 34,4 33,3 28,3 21,2 13,4 8,5 19,9 Maksimum Sıcaklık ( C) 21, ,1 38,7 40,5 45,7 48,6 47,4 44,6 39,9 30,4 25,3 36,8 Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) 11,6 13, ,6 30,5 37, , , ,4 26,5 Minimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) 3,1 4,3 7,8 11,9 16,6 21, ,9 19,8 14,8 8,8 4,9 13,5 Minimum Sıcaklık ( C) -6,3-9,3-4,8 2 6, ,7 9,9 4,8-1,5-8,3 3,3 Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni 36

68 Şekil Yılları Arası Sıcaklık Dağılımları Grafiği Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yağışın 0,1 mm. ve büyük olduğu günler sayısı yıllık ortalaması 78,5, kar yağışlı günler sayısı yıllık 2,2, kar örtülü günler sayısı yıllık 0,8, sisli günler sayısı yıllık 1, dolulu günler sayısı yıllık 2,2 ve kırağılı günler sayısı yıllık 10,4 olarak ölçülmüştür. Tablo Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı Günler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Yağışın 0,1 mm ve Büyük Olduğu Günler Sayısı Ortalaması 10,9 10,6 11,5 11,3 7,3 1,7 0,3 0,2 0,7 5,4 8,3 10,3 78,5 Kar Yağışlı Günler Sayısı 0,8 1,1 0,1 0,2 2,2 Kar Örtülü Günler Sayısı 0,3 0,3 0,2 0,8 Sisli Günler Sayısı Ortalaması 0,3 0,1 0,1 0,1 0,4 1 Dolulu Günler Sayısı Ortalaması 0,1 0,4 0,3 0,4 0,3 0, ,2 0,3 0,1 2,2 Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması 4,3 2,1 0,8 0,3 2,9 10,4 Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni 37

69 Bulutluluk Şekil Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı Günler Dağılımı yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama bulutluluk 3,3, ortalama açık günler sayısı 13,9, ortalama bulutlu günler sayısı 11,7, ortalama kapalı günler sayısı yıllık 4,6 dır. Tablo Yılları Arası Butlu, Kapalı ve Açık Günler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Bulutluluk 5,4 5,4 5 4,9 3,3 1,3 0,6 0,5 1,1 3 4,2 5,3 3,3 Ortalama Açık Günler Sayısı 7,5 7 7,5 6,3 11,6 21,2 25,8 26,8 22,4 14,1 10,1 7,2 13,9 Ortalama Bulutlu Günler Sayısı 13,4 11,9 15,5 17,5 17,3 8,5 4,3 3,3 6,5 14,3 13,8 13,9 11,7 Ortalama Kapalı Günler Sayısı 10,1 9,3 8,1 6,2 2,1 0,3 0 0,1 0,2 2,7 6,1 9,6 4,6 Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni Yıllık Ort. 38

70 Şekil Yılları Arası Butlu, Kapalı ve Açık Günler Dağılım Grafiği Bölgenin Bağıl Nem Dağılımı yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama bağıl nem % 50,9 dir. Tablo Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Değerleri Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ort. Ortalama Nem (%) 70 66,8 62,3 59,4 47,3 31,8 27,7 28,7 32,9 48,2 64, ,9 Minimum Nem (%) Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni Şekil Yılları Arası Bağıl Nem (%) Dağılım Grafiği 39

71 Bölgenin Buharlaşma Durumu yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama toplam buharlaşma miktarı 1942,2 mm dir. En yüksek aylık açık yüzey buharlaşması 24,8 mm. ile Temmuz ayında, en düşük aylık açık yüzey buharlaşması 2,6 mm. ile aralık ayında olmuştur. Tablo Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık toplam Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm) 5,3 94,8 198,5 336, ,6 282,2 159,1 52,5 8,9 1942,2 Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) 7,3 11,2 14, ,8 23, ,6 7,5 2,6 24,8 Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni Şekil Yılları Arası Buharlaşma (mm.) Dağılım Grafiği Şekil Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri Bölgenin Rüzgar Dağılımı Esme Sayılarına Göre Rüzgar Verileri yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1. Derece hakim rüzgar yönü (ESE) doğu-güneydoğu, 2. Derece hakim rüzgar yönü (NW) kuzeybatı, 3. Derece hakim rüzgar yönü (WNW) batı-kuzeybatı, 4. Derece hakim rüzgar yönü ise (NNW) kuzey-kuzeybatıdır. Aşağıda esme sayılarına göre yıllık rüzgar diyagramı verilmiştir yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre rüzgarın esme sayıları toplamı aşağıda tabloda verilmektedir. 40

72 Tablo Yılları Arası Esme Sayıları Toplamı I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII yıllık toplam N Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ENE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı E Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ESE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı S Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı W Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1. Derece hakim rüzgar yönü (ESE) doğu-güneydoğu, 2. Derece hakim rüzgar yönü (NW) kuzeybatı, 3. Derece hakim rüzgar yönü (WNW) batı-kuzeybatı, 4. Derece hakim rüzgar yönü ise (NNW) kuzey-kuzeybatıdır. Aşağıda esme sayılarına göre yıllık rüzgar diyagramı verilmiştir. Şekil Yılları Arası Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı 41

73 yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre esme sayıları mevsimlik olarak hesaplanmış ve aşağıda tabloda verilmiştir. Tablo Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı KIŞ İLKBAHAR YAZ SONBAHAR N Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ENE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı E Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ESE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı S Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı W Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni 42

74 Şekil Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı 43

75 Şekil Yılları Arası Aylık Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı 44

76 Yönlere Göre Rüzgar Dağılımı yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre rüzgarın esme hızları aşağıda tabloda verilmektedir. Tablo Yılları Arası Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızları I II III IV V VI VII VII I IX X XI XII ortalama rüzgar hızı N Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,5 1,5 1,6 1,7 2 1,9 1,6 1,3 1,4 1,5 1,4 1,4 1,6 NNE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1 1,1 1,2 1,3 1,5 1,4 1,2 1 1,1 1, ,2 NE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 0,8 0,9 1,2 1,2 1,5 1,3 1,1 0,9 0,8 1 0,8 0,8 1,0 ENE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 0,9 1 1,1 1,1 1, ,9 0,9 0,9 0,8 0,9 1 E Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,3 1,5 1,4 1,4 1,3 1,2 1,2 1,1 1, ,2 1,2 ESE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,6 1,7 1,7 1,6 1,5 1,3 1,3 1,2 1,2 1,2 1,2 1,4 1,4 SE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 2,1 2,3 2,4 2,3 2,1 1,8 1,8 1,6 1,7 1,6 1,6 1,7 1,9 SSE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,4 1,6 1,7 1,8 1,6 1,6 1,5 1,5 1,4 1,3 1,2 1,3 1,5 S Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,4 1,7 1,8 2 1,9 2,2 1,9 1,9 1,9 1,4 1,3 1,4 1,7 SSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 0,9 1,1 1,2 1,4 1,5 1,8 1,6 1,6 1,5 1,1 0,9 0,9 1,3 SW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1 1,3 1,6 2 2,3 2,3 2,2 2,2 2,1 1,6 1 0,9 1,7 WSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 0,9 1,1 1,3 1,5 1,9 2,1 2,2 2,1 1,9 1,3 1 0,9 1,5 W Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,3 1,6 2 2,1 2,3 2,4 2,3 2,2 1,9 1,8 1,3 1,2 1,9 WNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,6 1,7 1,8 1,9 2,1 2,1 1,9 1,8 1,9 1,7 1,4 1,4 1,8 NW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1, ,1 2,4 2,3 2, ,9 2,1 NNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,5 1,5 1,5 1,5 1,8 1,8 1,6 1,5 1,6 1,4 1,4 1,4 1,5 Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni Aşağıda esme hızlarına göre uzun yıllar ortalaması rüzgar diyagramı verilmiştir. Bu doğrultuda esme hızları en yüksek olan yönler (NW) kuzeybatı ve (SE) güneydoğu yönleridir. 45

77 Şekil- 15 Uzun Yıllar Esme Hızlarına Gore Rüzgar Hızı Diagramı yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre rüzgarın mevsimlik esme hızları aşağıda tabloda verilmektedir. Tablo Yılları Arası Rüzgarın Mevsimlik Esme Hızları KIŞ İLKBAHAR YAZ SONBAHAR N Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,47 1,77 1,60 1,43 NNE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,03 1,33 1,20 1,07 NE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 0,83 1,30 1,10 0,87 ENE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 0,93 1,10 0,97 0,87 E Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,33 1,37 1,17 1,03 ESE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,57 1,60 1,27 1,20 SE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 2,03 2,27 1,73 1,63 SSE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,43 1,70 1,53 1,30 S Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,50 1,90 2,00 1,53 SSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 0,97 1,37 1,67 1,17 SW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,07 1,97 2,23 1,57 WSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 0,97 1,57 2,13 1,40 W Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,37 2,13 2,30 1,67 WNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,57 1,93 1,93 1,67 NW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,93 2,17 2,17 2,00 NNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m_sec) 1,47 1,60 1,63 1,47 Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni 46

78 Şekil- 16 Yönlere Göre Mevsimlik Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı 47

79 Şekil- 17 Yönlere Göre Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı 48

80 Aylık Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama yıllık ortalama rüzgar hızı 1,8 m/sn. dir. Tablo Yılları Arası Aylık Ortalama Rüzgar Hızları AYLAR Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık ort. Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) 1,7 1,9 1,9 1,8 2,1 1,9 1,7 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 1,8 Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni Şekil- 18 Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Grafiği Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama yıllık toplam fırtınalı günler sayısı 11,5, kuvvetli rüzgarlı günler sayısı 62,2 dir. Tablo Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları AYLAR Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Toplam Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması 0,9 1,2 1,5 1,8 2,2 1,1 0,5 0,2 0,4 0,9 0,2 0,6 11,5 Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması 3,9 5,8 7,1 8,3 8,7 6,3 4,9 3,6 2,9 4,3 3,1 3,3 62,2 Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni 49

81 Bölgenin Yağış Dağılımı Şekil- 19 Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Grafiği yılları arası Cizre Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama toplam yağış miktarı 660,3 mm dir. Günlük en çok yağış miktarı 124 mm. ile mart ayında, en az yağış miktarı 1,3 mm ile ağustos ayında ölçülmüştür. Tablo Yılları Arası Cizre Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Toplam Yağış Ortalaması (mm) 109,8 125, ,3 31 4,4 0,4 0,1 1,4 25,9 69,9 118,7 660,3 Günlük Maksimum Yağış (mm) 83,2 68, ,7 43,9 16,7 3,7 1,3 10,7 28,6 79,4 66,1 124 Kaynak: Şırnak Meteoroloji Bülteni Şekil Yılları Arası Yağış Dağılımları Grafiği 50

82 IV.2.2.Jeolojik Özellikler IV Bölgesel Jeoloji, Sahanın 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası, Stratigrafik Kolon Kesitleri, Bölgesel Jeoloji Şırnak İli Jeolojisi 7 İlin bulunduğu Güneydoğu Anadolu Bölgesinin stratigrafik dizilimi Paleozoikten Kuvaternere doğru şu şekildedir. (Ketin. 1983); Ülke jeolojisinin belirlenmesi için MTA (Maden Tetkik Arama Enstitüsü) tarafından yapılmış Üolan 1/ ölçekli jeolojik haritada Kocapınar, Eruh, Güzeldere, Çiğli dörtgeni içerisinde kalan alanda yüzeylenen birimler yaşlarına göre Silüriyen, Devoniyen, Permokarbonifer, Tirias, Jura-Kretase, Üst Kretase-Paleosen, Paleosen-Alt Eosen, Orta Eosen- Lütesien, Üst Miosen, Pliosen (karasal), Neojen (kısmen karasal, kısmen denizel), Pleistosen (eski alüvyon), Holosen (yeni alüvyon) ile bazalt-dolerit püskürmesi ve serpantin sokulumu mevcuttur. Kocapınar, Eruh, Güzeldere, Çiğli dörtgeni içerisinde yer alan Paleozoik yaşlı istif; kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı, kumtaşı ve şeyl litolojik birimlerinden (Tanin Formasyonu) oluşmakta iken Trias yaşlı istif kireçtaşı, marn, şeyl-kireçtaşı, kumtaşı, killi ve oolitik kireçtaşı litolojik birimlerinden (Goyan-Çiğli Formasyonu) oluşmaktadır. Trias yaşlı birimler üzerine uyumsuz olarak gelen Jura-Kretase yaşlı istif ise kumlu-dolomitik kireçtaşları ve dolomit ile kumlu kireçtaşı litolojik birimlerinden (Mardin Formasyonu) oluşmaktadır. Bu birimlerin üzerine ise yine uyumsuz olarak Üst Kretase-Paleosen yaşlı istif ince-orta tabakalı killi kireçtaşı, kumtaşı-süttaşı ve şeyl, resifal kireçtaşı, kumtaşı-marn ara tabakalı şeyl ile iri tabakalı sert kireçtaşı litolojik birimlerinden (Germav Formasyonu) oluşan istif gelir. Bu formasyonların üzerine Paleosen-Alt Eosen yaşlı şeyl-marn ara tabakalı kırmızı kumtaşı ve konglomera litolojik birimlerinden (Gercüş Formasyonu) oluşan çökel istifi yüzeylenir. Bu istifi ise Orta Eosen-Lütesien yaşlı tebeşirli-çörtlü ve masif-dolomitik kireçtaşı litolojik birimi (Midyat Formasyonu) örter. Birimler Üst Miosen-Pliosen yaşlı kırmızı kaba konglomera kumtaşı ve marn, resifal kireçtaşı, şeyl-silttaşı, kumtaşı, şeylli-marn evaporit birimlerinden (Germik-Şelmo Formasyonu) oluşan istifçe izlenir. Konglomera, kaba kumtaşlarından (Lahti Formasyonu) kısmen karasal, kısmen denizel çökel karakterdeki istif Üst Mosen-Pliosen yaşlı istifi yüzeyler. Stratigrafik dizilim en üstte Pleistosen ve Holosen yaşlı alüvyonlar ile sonlanır. Kocapınar, Eruh, Güzeldere, Çiğli dörtgeni içerisinde Kocapınar ve Cizre çevresinde bazalt-dolerit lav püskürmeleri ile Beytüşşebap-Kavalda arasında serpantin sokulumları bulunmaktadır. 7 Şırnak İl Çevre Durum Raporu,

83 İl alanının güney ve batı kesimleri III. zaman yaşlı oluşumlarla kaplıdır. Aynı oluşumlar İran ve Irak ta da devam etmekte ve bol miktarda petrol içermektedir. Bu oluşumların Türkiye deki uzantıları incedir ve III. zaman sonlarında tektonik hareketler sonucu kıvrılmıştır. Bu kıvrımlanma ilin güney kesiminde Cudi dağlarında daha fazla olmuş, yaşlı tortullar güneye doğru genç depolar üzerine itilmiştir. III. zaman yaşlı neolojen oluşumları bazalt ve bolaritten oluşan volkanik örtü ise ilin batısında bu alanlara yayılmıştır. 52

84 Şekil- 21 Güneydoğu Anadolu Bölgesine Ait Genelleştirilmiş Dikme Kesit 8 8 Şırnak İl Çevre Durum Raporu,

85 Proje Alanı ve Çevresinin Bölgesel Jeolojisi Proje alanını da içerisine alan bölgede otokton ve allokton birimler ile metamorfik birimler ve para-allokton birimler yayılım göstermektedir. Bu birimler ile ilgili açıklamalar aşağıda, proje alanı ve çevresine ait 1/ ölçekli jeoloji haritası Ek-15 de, 1/ ölçekli jeoloji haritası ise Şekil-22 de verilmiştir. Stratigrafi 9 Otokton Birimler Orta Triyas-Alt Kretase Üst Kretase Üst Kretase Üst Kretase Üst Kretase-Paleosen Orta Eosen Orta Eosen : Cudi Grubu : Mardin Grubu : Derdere Formasyonu : Sayındere Formasyonu : Germav Formasyonu : Kavalköy Formasyonu : Midyat Grubu Allokton Birimler Üst Kretase Alt-Orta Eosen Eosen-Alt Miyosen : Yüksekova Karmaşığı : Durankaya Karmaşığı : Çüngüş Formasyonu Para-Allokton Birimler Oligo-Miyosen : Kırkgeçit Formasyonu Serizeri Üyesi Metamorfik birimler Permiyen : Bitlis Metamorfitleri dir. Otokton Birimler Cudi Grubu (Tkc) Alanın güney ve güney batı kesimlerinde yayılım göstermektedir. Şırnak İlinin güneyinde bulunan Cudi Dağında tipik olarak yüzeylenmektedir. Cudi Grubu, Çanaklı ve Latdağı formasyonu olarak iki formasyona ayrılmıştır. Masif, orta-kalın tabakalı, gri, siyah, krem renkli kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı, şeyl ve dolomitten oluşmuştur. Oldukça sert, düşük-orta poroziteli olan Cudi Grubu, yer yer 3500 m kalınlığa ulaşmaktadır. Sığ denizel bir ortamda çökelmiştir. 9 Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu,

86 Şekil- 22 Proje Alanı ve Çevresinin 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası Türkiye Jeoloji Haritası, Cizre, MTA,

87 Mardin Grubu (Km) Alanın güney kesimlerinde mostra vermektedir. Mardin İli çevresinde tipik olarak yüzeylenmektedir. Değişik formasyonlar şeklinde ayırtlanmıştır. Mardin Grubu, krem, pembe, beyaz renkli, kireçtaşı, killi, kireçtaşı, kiltaşı, marn ve dolomitik kireçtaşı birimleriyle temsil edilmektedir. Yer yer kumtaşı ve çört içermektedir. İnceorta ve kalın tabakalanmalıdır. Proje alanı ve çevresindeki kalınlığı 200 m civarındadır. Cudi Grubu üzerinde uyumsuz olarak bulunur. Sığ deniz-şelf içi sınırlı çukurlarda çökelmiştir. Derdere Formasyonu (Kmd) Alanın orta kesimlerinde bir şerit halinde yayılım göstermektedir. Diyarbakır ili Çüngüş ilçesi Derdere köyü çevresinde tipik olarak yüzeylenmektedir. Mardin Grubunun bir formasyonu olarak değerlendirilmektedir. Derdere formasyonu kahve, gri, siyah renkli dolomit ve dolomitik kireçtaşı birimleriyle temsil edilmektedir. Yer yer kumlu ve çört yumrulu, yer yer marn ara seviyeli dolomitler içermektedir. Orta-kalın tabakalanmalıdır. Proje alanı ve çevresindeki kalınlığı 100 m civarındadır. Mardin Grubu formasyonları üzerinde uyumlu olarak bulunmaktadır. Sığ denizel bir ortamda çökelmiştir. Sayındere Formasyonu (Kas) Alanın orta kesimlerinde bir şerit halinde yayılım göstermektedir. Adıyaman ili Gölbaşı ilçesinin yakınlarındaki Sayındere nin batı yakasında tipik olarak yüzeylenmektedir. Adıyaman Grubunun bir formasyonu olarak değerlendirilmektedir. Sayındere formasyonu kahve, gri, mavimsi gri renkli killi kireçtaşı birimiyle temsil edilmektedir. İnce-orta tabakalanmalıdır. Yer yer makro fosil içermektedir. Proje alanı ve çevresindeki kalınlığı 100 m civarındadır. Mardin Grubu formasyonları üzerinde uyumsuz olarak bulunmaktadır. Derin deniz ortamında çökelmiştir. Germav Formasyonu (Ktg) Alanın orta kesimlerinde bir şerit halinde mostra vermektedir. Mardin ili Dargeçit ilçesi Ilısu (Germav) köyü çevresinde tipik olarak yüzeylenmektedir. Germav formasyonu kahve, gri, mavimsi gri, krem renkli şeyl, kumtaşı ve marn birimleriyle temsil edilmektedir. Şeyller, ince-orta ve yer yer belirsiz tabakalı, yumuşak, dağılgan, dayanıksız, kireçli, siltli, kumlu bir yapıdadır. 56

88 Kumtaşları, gri, kahve renkli, polijenik elemanlı, yer yer çapraz tabakalı, iyi-orta-kötü boylanmalı, kil matriksli, korbonat çimentolu, zayıf gözenekli, orta-sert dayanımlıdır. Marnlar ise gri, mavimsi gri, boz ve kahne renkli, orta sertlikte, tabakalanma yer yer belirgin ve dayanımlı bir yapıya sahiptir. Proje alanı ve çevresindeki kalınlığı 250 m civarındadır. Altındaki birimler üzerinde uyumlu olarak bulunmaktadır. Derin deniz ve fllüviyol ortamda çökelmiştir. Kavalköy Formasyonu (Tek) Alanın orta kesimlerinde dar bir sahada mostra vermektedir. Hakkari İli nin 22 km güneybatısındaki Kavalköy çevresinde tipik olarak yüzeylenmektedir. Bazı çalışmalarda Midyat Grubu içerisinde değerlendirilmektedir. Kavalköy formasyonu; siyah renkli kireçtaşları ile temsil edilmektedir. Kalın tabakalı, sert, kalsit dolgulu, az killi, erime boşluklu bir yapıdadır. Yer yer gri, bej renkli kavkılı ve dolomitik kireçtaşı içermektedir. İnceleme alanındaki kalınlığı m civarındadır. Altındaki birimler üzerinde uyumsuz olarak bulunmaktadır. Yarı sınırlı ve sığ deniz ortamında çökelmiştir. Midyat Grubu (Teom) Alanın orta kesimlerinde geniş bir alanda mostra vermektedir. Birimin tip kesiti Mardin İli Midyat ilçesi çevresinde görülmektedir. Midyat Grubu değişik formasyonlara ayrılmaktadır. İnceleme alanında bu grup, Hoya formasyonu karşılık gelen kireçtaşı, killi kireçtaşı ile temsil edilmektedir. Yer yer tebeşirli ve çörtlü bileşimdedir. Krem, beyaz renkli, yer yer erime boşluklu, ortakalın tabakalanmalı, orta sert bir yapıdadır. Yer yer foraminifer fosilleri ihtiva etmektedir. Proje alanı ve çevresindeki kalınlığı 250 m civarındadır. Alt-Orta Eosen yaşlı allokton birim olan Durankaya Karmaşığı, Midyat Grubu üzerine şariye olmuştur. Altındaki birimler üzerinde uyumlu olarak bulunmaktadır. Derin ve sığ deniz ortamında çökelmiştir. Allokton Birimler Yüksekova Karmaşığı (Ky) Alanın kuzey kesimlerinde, geniş bir alanda mostra vermektedir. Birimin tip kesiti Hakkari İli Yüksekova ilçesi çevresinde görülmektedir. Karmaşık seri, bazı bölgelerde kendi içerisinde birimlerin durumlarına göre değişik formasyonlar şeklinde ayırtlanmıştır. Genelde volkano-sedimanter kayalardan oluşmuştur. Karmaşık, spilit, bazalt, granit, kireçtaşı, konglomera, radyolarit gibi birimler içermektedir. Karmaşık içindeki kireçtaşları, krem, açık pembe renkli, sileks yumrulu, sert, masif, az çatlaklı bir yapıdadır. Yer yer radyolarit ve konglomeralarla yanal ve düşey yönde geçişlidir. Konglomeralar daha çok karmaşığın parça ve çakıllarından oluşmuştur. Çört, radyolarit, kireçtaşı, ve volkanik kökenli taneleri kapsamaktadır. 57

89 Volkanitler, siyah, kahve renkli spilit ve bazaltlardan oluşmuştur. Karmaşık içinde yer yer granit, diyabaz, gabro, mermer gibi birimlerde yer almaktadır. Bu karmaşık seri düşey ve yatay yönde oldukça sık birim değişikliği göstermektedir. Kalınlığı 2500 m civarındadır. oluşmuştur. Bazik volkanizmanın etkin olduğu havza ortamında Durankaya Karmaşığı (Thd) Alanın orta ve doğu kesimlerinde geniş bir alanda mostra vermektedir. Birimin tip kesiti Hakkari İlinin 22 km güneybatısındaki Durankaya köyü çevresinde görülmektedir. Şeyl, kumtaşı ve kireçtaşı birimleriyle temsil edilmektedir. Ayrıca yer yer serpantinit, gabro, amfibolit ve metamorfik kireçtaşları ihtiva etmektedir. Şeyller, aşırı derecede deforme olmuş ve gri renklidir. Kireçtaşları ise, bordo, kırmızı renkli olup yer yer killi kireçtaşı şeklindedir. Durankaya karmaşığı, bölgede Midyat grubu ile Çüngüş formasyonu üzerinde tektonik olarak bulunmaktadır. Durankaya Karmaşığı ise üstte Yüksekova karmaşığı ile tektonik olarak örtülüdür. Kalınlığı 700 m civarındadır. Yamaç-derin deniz ortamında çökelmiştir. Çüngüş Formasyonu (Tç) Alanın orta ve kuzeybatı kesimlerinde yayılım göstermektedir. Birimin tip kesiti Diyarbakır İli Çüngüş ilçesinin Midye köyü çevresinde görülmektedir. Gri, yeşilimsi gri ve kahve renkli karbonat çimentolu kumtaşı, silttaşı ve kiltaşı oluşmuştur. Kumtaşları, İnce-orta-kalın tabakalı, sert, köşeli kırıklı, sıkı tutturulmuş, orta-iri taneli bir yapıdadır. Kiltaşı ise, yer yer tabakalı, siltli, mikalı ve kireçlidir. Formasyon içinde yer yer polijenik konglomera seviyeleri görülmektedir. Kötü boylanmalı, yarı yuvarlak, kalın tabakalı, zayıf çimentoludur. Proje alanı ve çevresinde kalınlığı 400 m civarındadır. Alt ve üst ilişkileri tektoniktir. Derin deniz ortamında çökelmiştir. Para-Allokton Birimler Kırkgeçit Formasyonu Serizeri Üyesi (Tks) Alanın orta kesimlerinde, Beytüşşebap ilçesi kuzeyinde yayılım göstermektedir. Kalın kırıntılardan oluşan Kırkgeçit formasyonunun konglomera seviyeleri Serizeri üyesi olarak ayırtlanmış ve adlandırılmıştır. 58

90 Serzeri üyesi, konglomera birimiyle temsil edilmektedir. Gri, kırmızı, alacalı renklerde, polijenik karekterde olup kristalize kireçtaşı, mermer ve mağmatik kayaç çakılları ihtiva etmektedir. Proje alanı ve çevresindeki kalınlığı m civarındadır. Daha yaşlı birimler üzerinde açısal uyumsuz olarak bulunmaktadır. Metamorfik Birimler Bitlis Metamorfitleri (PzMzbş) Alanın kuzey doğu kesiminde Mehet Dağı çevresinde, dar bir alanda yayılım göstermektedir. Gnays, kuvarsit, şist, mermer, amfibolit gibi birimlerle temsil edilmektedir. Çeşitli renklerde, genel olarak masif karakterdedir. IV Proje Alanı Jeolojisi, İnceleme Alanına Ait Büyük Ölçekli (1/5000 Ya Da Varsa 1/1000 Ölçekli) Jeoloji Haritası İle Proje Kapsamındaki Ünitelerin Kesitleri, Harita Ölçekleri Ve Lejantları Metindekine Uygun Olmalı, Yapılan Büyütme Ya Da Küçültmeler Çizgisel Ölçekte Gösterilmeli, Jeolojik Harita Ve Kesitlerin Harita Alma Tekniğine Uygun Olarak Hazırlanması Jeolojik Bilgilerin Formata Uygun Olarak Detaylandırılması, Proje kapsamında yer alan ünitelerin kapsadığı jeolojik formasyonlar ile ilgili detaylı bilgi aşağıda başlıklar altında açıklanmıştır. Ayrıca; bu birimlerin işlendiği 1/ ölçekli jeolojik harita Ek-15 de, ünitelerin yerleşiminin gösterildiği sadeleştirilmiş plan ise Şekil-23 de verilmiştir. 59

91 Şekil- 23 Ünite Yerlerini Gösterir Sadeleştirilmiş Plan Çığlıca Regülatör Yeri Jeolojisi Çığlıca regülatör yeri Yüksekova karmaşığına ait kireçtaşı yayılım göstermektedir. Krem, gri, beyaz renkli, az ayrışmış, orta-yüksek derecede dayanımlı, orta-sık eklemlidir. Eklemler genelde verev gelişmiştir. Eklem yüzeyleri az pürüzlü-düzlemsel, eklem aralıkları dar veya kapalıdır. Birim genelde duraylı ve masif yapıdadır. Hamam çayı yatağında karmaşık seriye ait parça ve bloklardan oluşan kalınlığı ve yayılımı fazla olmayan (1 m) alüvyon yer almaktadır. Gözlemsel olarak yapılan incelemelere göre, regülatör yerinde geçirimlilik ve stabilite yönünden bir problem beklenmemektedir. Çığlıca reğülatör yeri jeolojik haritası Ek-15 de verilmiştir. 60

92 Şekil- 24 Çığlıca Regülatör Yeri Yeşilöz Regülatör Yeri Jeolojisi Regülatör yerinde Yüksekova karmaşığına ait birimler yayılım göstermektedir. Dere yatağında alüvyon bulunmamaktadır. Regülatörün yerleşeceği yerin mansabınsa sağ sahilde yer yer kalınlığı değişken olan yamaç molozu yer almaktadır. Regülatörün oturacağı kesimde kireçtaşı birimi mostra vermektedir. Gri, beyaz renklerde, oldukça sert ve yer yer çatlaklı bir yapıdadır. Yeşilöz regülatörü jeoloji planı ve Yeşilöz regülatörü jeoloji boy kesiti ekte verilmiştir (Bkz.Ek-15). 61

93 Şekil- 25 Yeşilöz Regülatör Yeri Çığırca İletim Hattı Çığlıca iletim hattında km leri arasında Yüksekova karmaşığına ait birimler, km leri arasında ise Çüngüş formasyonuna ait birimler geçilmektedir. Yer yer dar yayılımlı yamaç molozu seviyeleri mostra vermektedir. Çığlıca iletim hattı jeoloji planı ve profili ekte verilmiştir (Bkz.Ek-15). Yeşilöz İletim Hattı Yeşilöz iletim hattında km leri arasında Yüksekova karmaşığına ait birimler, km leri arasında ise Çüngüş formasyonuna ait birimler geçilmektedir. Yer yer yamaç molozu seviyeleri mostra vermektedir. Yeşilöz iletim hattı güzergah jeoloji planı ekte verilmiştir (Bkz.Ek-15). 62

94 Şekil- 26 Yeşilöz İletim Hattı, Enerji Tüneli Güzergahı Ve Meşetepe 2 Santral Yerinden Bir Görünüş Cebri Boru Hattı Jeolojisi Cebri boru güzergahında Çüngüş Formasyonu (Tç) birimleri ile yamaç molozu yayılım göstermektedir. Birim; Gri, yeşilimsi gri ve kahve renkli karbonat çimentolu kumtaşı, silttaşı ve kiltaşı oluşmuştur. Kumtaşları, İnce-orta-kalın tabakalı, sert, köşeli kırıklı, sıkı tutturulmuş, orta-iri taneli bir yapıdadır. Kiltaşı ise, yer yer tabakalı, siltli, mikalı ve kireçlidir. Formasyon içinde yer yer polijenik konglomera seviyeleri görülmektedir. Kötü boylanmalı, yarı yuvarlak, kalın tabakalı, zayıf çimentoludur. Meşetepe 1 Santral Yeri Jeolojisi Çüngüş Formasyonu (Tç) birimleri ile yamaç molozu yayılım göstermektedir. Birim; Gri, yeşilimsi gri ve kahve renkli karbonat çimentolu kumtaşı, silttaşı ve kiltaşı oluşmuştur. Kumtaşları, İnce-orta-kalın tabakalı, sert, köşeli kırıklı, sıkı tutturulmuş, orta-iri taneli bir yapıdadır. Kiltaşı ise, yer yer tabakalı, siltli, mikalı ve kireçlidir. Formasyon içinde yer yer polijenik konglomera seviyeleri görülmektedir. Kötü boylanmalı, yarı yuvarlak, kalın tabakalı, zayıf çimentoludur. 63

95 Meşetepe Regülatör Yeri Jeolojisi Meşetepe regülatör yeri Çüngüş Formasyonu (Tç) yayılımı göstermektedir. Birim; Gri, yeşilimsi gri ve kahve renkli karbonat çimentolu kumtaşı, silttaşı ve kiltaşı oluşmuştur. Kumtaşları, İnce-orta-kalın tabakalı, sert, köşeli kırıklı, sıkı tutturulmuş, orta-iri taneli bir yapıdadır. Kiltaşı ise, yer yer tabakalı, siltli, mikalı ve kireçlidir. Formasyon içinde yer yer polijenik konglomera seviyeleri görülmektedir. Kötü boylanmalı, yarı yuvarlak, kalın tabakalı, zayıf çimentoludur. Sinekmeydan Düzü yatağında karmaşık seriye ait parça ve bloklardan oluşan kalınlığı ve yayılımı fazla olmayan (3 m ) alüvyon yer almaktadır. Gözlemsel olarak yapılan incelemelere göre, regülatör yerinde geçirimlilik ve stabilite yönünden bir problem beklenmemektedir. Meşetepe Enerji Tüneli Jeolojisi Enerji iletim tünelinde, km leri arasında Çüngüş formasyonuna, m leri arasında Germav formasyonuna, km leri arasında Sayındere formasyonuna, km leri arasında Derdere formasyonuna ve km leri arasında ise Cudi Grubuna ait birimler yayılım göstermektedir. Enerji tüneli güzergahında geçilen birimlerin jeolojik-jeoteknik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla kati proje çalışmaları sırasında, tünel girişinde 75 m, tünel çıkışında 50 m ve tünelin orta kesiminde 35 m derinliğinde 1 adet olmak üzere toplam 3 adet temel sondaj kuyusu açılacak olup alınan numunelere göre kazı sırasında çıkacak malzemenin cinsi tayin edilecektir. Meşetepe iletim tüneli jeolojik plan ve profili ekte verilmiştir (Bkz.Ek-15). Cebri Boru Hattı Jeolojisi Cebri boru güzergahında Cudi Grubuna ait kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı birimleri ile yamaç molozu yayılım göstermektedir. Cudi Grubuna ait kireçtaşı ve dolomitik kireçtaşı gri, siyah, krem renkli, yer yer erime boşluklu, çatlaklı, orta-kalın tabakalı ve oldukça sert bir yapıdadır. Yer yer Cudi grubunun şeyl seviyelerine karşılık gelen kesimde ise kil, kireçtaşı parça ve bloklarından oluşan yamaç molozu yer almaktadır. Meşetepe 2 Santral Yeri Jeolojisi Santral yerinde Cudi Grubuna ait birimler yayılım göstermektedir. Cudi Grubu kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve şeyl birimleriyle temsil edilmektedir. Kireçtaşı ve dolomitik kireçtaşı gri, siyah renkli, oldukça sert ve yer yer çatlaklı bir yapıdadır. Şeyller ise, gevşek yapıda olup inceorta katmanlıdır. Bu kesimlerde yer yer kil ve kaya parça ve bloklarından oluşan yamaç molozu yüzlek vermektedir. 64

96 Meşetepe 2 santrali jeoloji planı ve jeoloji kesiti ekte verilmiştir (Bkz.Ek-15). IV Kitle Hareketleri (Heyelan, Moloz Akması), Duyarlılık Analizi, Heyelan Risk Haritası, Heyelan-Yağış İlişkisi Kayma Analizi (Hafriyat Atığı Olması Durumunda Da Uygulanmalıdır) Şırnak ilinde oldukça geniş heyelan sahaları bulunmaktadır. Bu heyelan alanlarında ezilmiş kumtaşlarına, marnlara ve becirman kalkerlerinden kopmuş büyük bloklara rastlanır. 11 Proje alanı yakın çevresinde meydana gelmiş heyelanlar aşağıda, proje alanının işaretlendiği heyelan haritası aşağıdaki şekilde verilmiştir. Tablo- 20 Proje alanı yakın çevresinde meydana gelmiş heyelanlar Maruz Zaralanma Yeri Etüd Tarihi Alanlar Büyüklüğü Beytüşşebap Ilıcak Heyelan Beytüşşebap Ilıcak Heyelan Beytüşşebap Ilıcak Heyelan Beytüşşebap Mağara Köyü Heyelan Beytüşşebap Ilıcak Heyelan Silopi Aksu Köyü Heyelan Ilıcak Köyü Ilıcak Köyü Ilıcak Köyü Mağara Köyü Ilıcak Köyü Aksu Köyü 3 konutta orta derece hasar tesbit dilmiştir. Muhtemel heyelana maruz 16 hane mevcuttur. Muhtemel heyelana maruz Kazım Acar'ın hanesi ile 16 hane var. 1 konut tamamen yıkıldı.3 konutta önemli hasar görülmüştür. Muhtemel heyelana 19 hane maruz kalabilir. Heyelanın etki sahası içinde 16 konut mevcuttur. Önlemler Sulama için köy içinden kontrolsüz olarak akıtılan sular, kaynak ve çeşme ayaklarının kanalize dilerek kontrol altına alınması gerekmektedir. Sinekli Meydan mevkine nakil gereklidir. Sinekli Meydan mevkine nakil Konutların başka yere nakilleri gereklidir.belirtilen saha için afet maruz alan kararı alınmalıdır. Sinekli Meydan mevkine nakil gereklidir. 16 konutun nakledilmesi gereklidir İklim ve Yağış Şartlarıyla İlişkisi Yağış mevsiminde etkileniyor. Yağış mevsiminde etkileniyor. Yağış mevsiminde etkileniyor. Yağış mevsiminde etkileniyor. Yağış mevsiminde etkileniyor. Yağış mevsiminde etkileniyor. Uludere Doğu ve Güneydoğu mah. Heyelan Doğu ve G.doğu mah. 2 Konut yıkılmış,6 kişi vefat etmiştir. Heyelandan değilde gelişi güzel yapılışından yıkılan konutların nakli gerekmektedir. Yağış mevsiminde etkileniyor. Uludere Hilal Şihan Konutları etkiler Gelişi güzel akan Yağış mevsiminde 11 Şırnak İli Çevre Durum Raporu,

97 Köyü Heyelan mah. nitelikte olmadığı gözlenmiştir. sular doğru kanalize edilmelidir. etkileniyor. Kaynak: Şırnak İl Çevre Durum Raporu Proje kapsamında hazırlanan revize yapılabilirlik raporunda, Çığlıca iletim hattı ve Yeşilöz iletim hattında kazı çalışmaları esnasında küçük çaplı kaya düşmeleri ve akmalar meydana gelebileceği ancak önemli bir problemin beklenmemekte olduğu belirtilmiştir. Ayrıca Meşetepe iletim tünelinde farklı özellikte birimlerin geçilmesi ve alanın tektonik yapısı nedeniyle tünel açımı esnasında yer yer kaya düşmesi ve su boşalımı gibi bazı problemlerle karşılaşılabileceği tahmin edilmektedir. İletim tüneli güzergahında geçilen birimlerin jeolojikjeoteknik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla kati proje çalışmaları sırasında, tünel girişinde, tünel çıkışında ve tünelin orta kesiminde temel sondaj kuyuları açılarak gerek kuyu başında, gerekse laboratuvar ortamında yapılacak olan analizler sonucunda elde edilen değerlere göre uygun önlemler alınacaktır. Şekil- 27 Proje Alanı ve Çevresinin Heyelan Haritası Kati proje aşamasında Mülga Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nın (Afet İşleri Genel Müdürlüğü) tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı Makam Oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas Jeoloji-Jeolteknik etüt raporu ilgili kuruma onaylatılacak olup, proje konusu alanlarda mühendislik yapı yerlerinde heyelanların, akmaların ve kaymaların önlenebilmesi için bu afetlerin meydana gelebileceği bölgeler tespit edilerek yerinde yapılacak deneyler ile bölgedeki formasyonların ve ana kayanın jeolojik özellikleri de dikkate alınarak menfez, set, istinat duvarı, teraslama, ağaçlandırma v.b. gibi ıslah çalışmalarından uygun olanları yapılacaktır. 66

98 IV Proje Sınırları İçindeki Alan İçin Yamaç Stabilitesi, Yamaçlardaki Kayma Hareketlerini Gösteren Harita, Kayma Analizi (Hafriyat Atığı Olması Durumunda Da Uygulanmalıdır), Proje kapsamında hazırlanan Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporuna göre; Çığlıca Regülatör yerinde Gözlemsel olarak yapılan incelemelere göre, regülatör yerinde geçirimlilik ve stabilite yönünden bir problem beklenmemektedir. Cebri Boru Hattının kiltaşı seviyeleri üzerinde bulunduğu kesimlerde taşıma gücü yönünden bir sorun beklenmemektedir. Ancak yamaç molozu üzerine gelen kesimlerinde stabilite ve taşıma gücü yönünden problem beklenmektedir. Yamaç molozunun kalınlığının tespit edilmesi ve bu kesimlerin kaldırılması uygun olacaktır. Meşetepe 1 Santral yeri kazısında, yamaç molozu ile ana kayanın zayıf ve çatlaklı kesimleri kaldırılmalıdır. Stabilite ve taşıma gücü yönünden bir problem beklenmemektedir Meşetepe Regülatör yeri gözlemsel olarak yapılan incelemelere göre, regülatör yerinde geçirimlilik ve stabilite yönünden bir problem beklenmemektedir. denilmektedir. Proje kapsamında ünitelerin oturacağı yerin jeolojik ve jeoteknik özellikleri ile geçirimliliği ve taşıma gücünün belirlenmesi amacıyla kati proje aşamasında temel sondaj kuyuları açılarak gerek kuyu başında, gerekse laboratuvar ortamında yapılacak olan analizler sonucunda elde edilen değerlere göre uygun önlemler alınacaktır. IV Depremsellik Ve Doğal Afet Potansiyeli, Şırnak ili, Bakanlar Kurulu nun tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasında gösterildiği gibi büyük oranda 2. Derece Deprem Bölgesi içinde kalmakla birlikte, il içerisindeki Uludere ilçesi ve proje alanının da yer aldığı Beytüşşebap ilçesi 1. Derece Deprem Kuşağında bulunmaktadır. Bölgeyi kesen bindirme kuşağı Doğu-Batı yönünde yaklaşık 500 km devam etmektedir. Kuşağın genişliği km arasında değişmektedir. Doğu Anadolu fayının ve Bitlis sutüre zonunun (Güneydoğu Anadolu Bindirmesi) oluşumu, Arap ve Anadolu plakalarının geç Miyosende çarpışması ile gerçekleşmiştir. 67

99 Proje Alanı Şekil- 28 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası Proje Alanı Şekil- 29 Şırnak İli Deprem Haritası Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Ulusal Deprem İzleme Merkezi kayıtlarına göre Şırnak il merkezine 100 km yarıçapındaki daire içerisinde 5 ve 5 den büyük depremlerin listesi aşağıda verilmiştir. 68

100 Tablo- 21 Şırnak il merkezine 100 km yarıçapındaki daire içerisinde 5 ve 5 den büyük depremlerin listesi Kaynak: Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Ulusal Deprem İzleme Merkezi Bölgede 14 Haziran 2012 tarihinde yerel saat ile 08:52 de ML=5.5 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiştir. Depremin dış merkezi Şırnak iline bağlı Silopi İlçesi Pınarönü köyü olup, deprem özellikle Silopi, Şırnak, Cizre, Mardin ve yakın çevresinde kuvvetlice hissedilmiş ve kısa süreli panik yaşanmasına neden olmuştur. 12 Depremden hemen sonra üretilen otomatik şiddet (sarsıntı) haritası depremin dış merkezine yakın yerleşim yerlerinde şiddet değerinin Io=VI olduğunu göstermektedir. VI şiddet bölgesinde ortalama hasar oranı %3 civarında beklenebilir. Yığma yapıların %10 kadarında hafif, %3 kadarında da orta hasar görülebilir. V siddet bölgesinde otalama hasar oranı % 0.5 civarında beklenebilir. Yığma yapıların %2 kadarında hafif hasar görülebilir. 13 Bölgede en son 5 Ağustos 2012 tarihinde Uludere de yerel saat ile 23:37 de büyüklüğü Ml=5.3 olan orta şiddette bir deprem meydana gelmiştir. Deprem başta Uludere olmak üzere Şırnak merkez, Beytüşşebap, Silopi ilçeleri ile Siirt, Hakkari ve bazı ilçelerinde hissedilmiştir. Depremin dış merkezi Ortabağ köyüne 2 km., Uludere ye 8.8 km., Şırnak a 41 km., Siirt te 44 km., Cizre ye 65 km., Van a 130 km. uzaklıktadır. 14 Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Ulusal Deprem İzleme Merkezi tarafından işletilmekte olan deprem istasyonlarından gelen veriler ve AFAD Başkanlığının deprem istasyonlarından alınan verilerin karşılaştırılması ve karşılıklı istişare sonucunda depremin büyüklüğü Ml=5.3 olarak hesaplanmıştır. Depremi takip eden ilk onbeş saat içerisinde büyüklükleri M= arasında değişen 11 adet artçı deprem meydana gelmiştir. MTA tarafından hazırlanan ve proje alanının işaretlendiği diri fay haritası ekte verilmiştir (Bkz.Ek-15). Haritaya göre proje alanına en yakın diri fay Doğu Anadolu Bindirme Zonu olup proje alanından geçmektedir. Bu fay zonundan sonra alana en yakın diri fay proje alanının yaklaşık 30 km kuzeyinde yer alan Narlı Fayı dır. 12 Kandilli Rasathanesi ve D.A.E., 14 Haziran 2012 Pınarönü- Silopi Depremi Basın Duyurusu 13 Kandilli Rasathanesi ve D.A.E., 14 Haziran 2012 Pınarönü- Silopi Depremi Basın Duyurusu 14 Kandilli Rasathanesi ve D.A.E., 5 Ağustos 2012 Uludere-Şırnak Depremi Basın Duyurusu 69

101 Güneydoğu Anadolu Bölgesini Etkileyen Önemli Tektonik Yapılar 15 Afrika Plakası kendisini çevreleyen okyanus ortası sırtlarındaki ıraksayan levha sınırlarındaki hareketlilik nedeniyle sürekli kuzeye doğru hareket halinde olmuştur. Kızıldeniz deki açılma nedeniyle Arap Plakası daha da hızlı hareket etmiş ve kuzeye doğru kaymıştır. Afrika-Arabistan ve Avrasya levhalarının kuzey-güney doğrultuda yakınsamaları sonucu Alt-Orta Mestrihtiyen de Akdeniz in eski atası sayılan Tetis Denizi kapanmış ve bunu takiben Tortoniyen de (yaklaşık 10 milyon yıl önce) Arabistan ve Avrasya levhaları, Bitlis- Zagros Kenet Kuşağı (BZKK) veya Güneydoğu Anadolu Bindirmesi boyunca çarpışmışlardır (Şengör, 1980). Bu dönemden Pliyosen e kadar (2-5 milyon yıl önce) kuzey-güney yönlü sıkışmalar, kuzeyden bindirenbindirme fayları ve eksen doğrultuları yaklaşık doğu-batı istikametinde olup, BZKK na paralel olan kıvrımlanmalar ile karşılanmıştır. Geç Pliyosen de bu sıkışmalar, bindirme fayları ve kıvrımlanmalar ile karşılanamaz duruma gelmiş ve yanal atımlı faylar egemen duruma geçmiştir (Perinçek ve Eren, 1990 ; Herece ve Akay, 1992; İmamoğlu, 1993, 1996). Bu arada Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) ve Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ) gelişmiş ve bu fay zonları boyunca Anadolu Bloku batıya doğru hareket etmeye başlamıştır. Bu hareket sırasında, doğrultu atımlı fay modellemelerine uygun olarak KAFZ boyunca sağ yönlü, DAFZ boyunca ise sol yönlü doğrultu atım gelişmiştir (Bkz.Şekil- 30). Şekil- 30 Güneydoğu Anadolu Bölgesini Etkileyen Önemli Tektonik Yapılar 15 Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Yakın Yöresinin Depremselliği, Ş.İMAMOĞLU, E.ÇETİN D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 9, (2007) 70

102 Güneydoğu Anadolu Bindirmesi / Bitlis-Zagros Kenet Kuşağı (BZKK) Tetis Denizi tabanının Avrasya Plakası altına dalarak yitiminden sonra, kıta-kıta çarpışması sınırında gelişen bir yapı olan Bitlis-Zagros Kenet Kuşağı (BZKK), Güneydoğu Anadolu Bölgesinin kuzey kenarı boyunca gelişmiştir (Bkz.Şekil-15). Bu bindirme fayı, İran daki Zagros Bindirme Kuşağı nın devamı şeklinde olup, doğudan batıya doğru Hakkari, Beytüşşebap, Narlı, Pervari güneyi, Kozluk, Kulp, Lice kuzeyi, Ergani kuzeyi, Çüngüş ve Çelikhan dan geçer. Bu kesimde, DAFZ tarafından atıma uğrayan BZKK, Gölbaşı kuzeyinde tekrar ortaya çıkmaktadır. Batıya doğru iki bindirme halinde devam eden BZKK nın bir kolu Kahramanmaraş tan, diğer kolu da daha kuzeyden geçip, Andırın doğusunda güneye dönerek belirsizleşir. Hakkâri Narlı yöresinde Yüksekova karmaşığı, Narlı Kulp Lice yöresinde Bitlis metamorfikleri, Ergani Çüngüş yöresinde Maden karmaşığı, Çüngüş Çelikhan yöresinde Pötürge metamorfikleri, daha batıda ise Engizek Grubu, Arap Plakası üzerindeki çökellere bindirmektedirler. Anadolu Plakası ile Arabistan Plakası arasındaki ilk kıta-kıta çarpışması Bitlis metamorfikleri boyunca meydana gelmiştir. Hazro yöresinde Paleosen öncesinde, Mardin-Derik yöresinde ise Eosen öncesinde, bu çarpışmaya paralel yapılar oluşmuştur (Perinçek vd.,1987). Halen etkinliği devam eden bu fay üzerinde en son 1975 Lice depremi meydana gelmiştir. Bu faydan kaynaklanan pek çok tarihi depremin, deprem kataloglarında ve bu kataloglardan yararlanılarak hazırlanan haritalarda yer aldığı görülmektedir (Bkz.Şekil- 31). Şekil- 31 Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve yakın yöresinde meydana gelen tarihsel depremler (Deprem kayıtları Akbaş 1999 dan alınmıştır.) Kat i proje aşamasında Deprem Risk Analiz Raporu hazırlanarak proje hesaplamalarında kullanılacak yatay deprem ivmesi değeri hesaplanacak olup, proje kapsamında yapılacak olan her türlü yapıda Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine ve tarih ve Sayılı Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine titizlikle uyulacaktır. 71

103 IV Jeoteknik Etüt Raporu (Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Detaylı Jeoteknik Etütleri, Kati proje aşamasında yapılacak yapılar için Mülga Afet İşleri Genel Müdürlüğü nün tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporu Afet Acil Durum Yönetim Başkanlığı nın gün ve 373 sayılı genelgesinde belirtilen ilgili kuruma onaylatılacaktır. Ayrıca proje alanında 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun hükümlerine uyulacak olup imara esas jeolojik/jeoteknik etüt raporu hazırlanma aşamasında yapılacak olan çalışmalarda proje alanında herhangi bir Afete Maruz Bölge kararı bulunması durumunda Şırnak İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü nden uygun görüş alınmadan bölgede inşaat faaliyetlerine başlanmayacaktır. IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikleri (Yeraltı Su Seviyeleri, Halen Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen Vb. Kuyular, Proje Alanına Mesafeleri, Emniyetli Çekim Değeri, Suyun Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik Özellikleri, Kaynakların Debileri, Yeraltı Suyunun Mevcut Ve Planlanan Kullanımı), debileri, proje alanına mesafeleri), Şırnak ilinde yeraltı suyu daha çok Silopi, İdil ve Cizre ilçelerinde kullanılmaktadır. Silopi Ovası Hidrojeolojik Etüt Raporunda emniyetli YAS değeri 100 hm 3 /yıl olarak verilmiştir. Şırnak ili genelinde 2012 yılı sonu itibariyle toplam 292 adet kullanma belgesi verilmiş olup, 5018 l/s su tahsisi yapılmıştır. 16 Şırnak ilindeki en önemli yer altı suyu akiferi Silopi ovasında bulunmaktadır. Pliosen formasyonları önemli akifer durumdadır. Konglomera ve kum taşları yer altı suyu taşırlar. Yer yer kil bantları bulunmaktadır. Söz konusu akiferin rezervi m³/yıl dır. Bu rezervin yaklaşık m³/yıl yıllık emniyetli verimidir. Yer altı suyu kalitesi yönünden bir sorun bulunmamaktadır. 17 Proje alanının yayılım gösteren kireçtaşları yayılım ve beslenime bağlı olarak önemli miktarda yeraltı suyu içermektedir. 18 Kat i proje aşamasında açılacak olan sondaj kuyularında yer altı suları ile ilgili gerek kuyu başında, gerekse laboratuvar ortamında yapılacak olan analizler sonucunda elde edilen değerlere göre gerekli durumlarda uygun önlemler alınacaktır. 16 Şırnak İl Çevre Durum Raporu, Şırnak İl Çevre Durum Raporu, Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu,

104 IV.2.4. Hidrolojik Özellikler (Yüzeysel Su Kaynaklarından Deniz, Göl, Dalyan Akarsu Ve Diğer Sulak Alanların Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik Ve Ekolojik Özellikleri, Bu Kapsamda Akarsuların Debisi Ve Mevsimlik Değişimleri, Taşkınlar, Su Toplama Havzası, Oligotrofik, Mezotrofik, Ötrofik, Distrofik Olarak Sınıflandırılması, Sedimantasyon, Drenaj, Tüm Su Kaynaklarının Kıyı Ekosistemleri), Şırnak ilindeki su kaynakları; yüzey suları, yer altı suları ve kaynak suları şeklindedir. Kaynak ve yeraltı suları içme, kullanma ve sulama amaçlı, yüzey suları ise sulama amaçlı kullanılmaktadır. Söz konusu proje Şırnak İli, Beytüşşebap İlçesi sınırları içerisinde olup Habur Çayının kolları olan Hamam Çayı ile Yeşilöz Dereleri ana su kaynağını oluşturmaktadır. Yer altı Suları Şırnak ilindeki en önemli yer altı suyu akiferi Silopi ovasında bulunmaktadır. Pliosen formasyonları önemli akifer durumdadır. Konglomera ve kum taşları yer altı suyu taşırlar. Yer yer kil bantları bulunmaktadır. Söz konusu akiferin rezervi m³/yıl dır. Bu rezervin yaklaşık m³/yıl yıllık emniyetli verimidir. Yer altı suyu kalitesi yönünden bir sorun bulunmamaktadır. Akarsular Şırnak ili, Dicle havzası içerisinde kalmaktadır. Bununla birlikte Dicle havzasını besleyen Habur, Hezil, Kızılsu ve Nerdüş gibi akarsular da bu il sınırı içerisinde yer almaktadır. Suların debiler mevsimlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Buna ilişkin örnekleme Tablo da verilmiştir. Su kalitesinde ise önemli bir sorun yaşanmamakla birlikte buradaki su kaynakları henüz kirlenmemiş durumdadır. Akarsuların geçtiği kısımlara yakın tarım arazilerinde bu akarsulardan istifade ederek sulama yapılmaktadır. Nerdüş çayı üzerinde bir regülatör mevcut olup 2740 hektar alan sulanmaktadır. Kızılsu ve Dicle nehri üzerinde, sulama amaçlı Kızılsu ve Cizre barajları planlanmıştır. Hezil Çayı: Hezil çayı Şırnak-Uludere karayolunun Şenoba beldesinin hemen doğusunda Kuzeydoğu-Güney batı istikametinde Irak sınırına doğru akmaktadır. 1127,2 km2 lik yağış alanına sahiptir yıllarını kapsayan akım ölçümleri sonucu max akım 380 m 3 /s, min akım 1,43 m 3 /s olarak ölçülmüştür. Köserli Kaynağı: Silopi nin 15 km kuzey batısında Kale tepenin hemen yanında ve 1000 m kotunda bulunan kaynağın ölçülen debisi 60 l/sn dir. Derebaşı Kaynağı: Silopi ye 12 km kuzeyinde Kinisir tepenin eteğinde 1050 m kotunda bulunmaktadır. Debisi 100 l/s olan Derebaşı kaynağı, çıktığı belde ile Derik Mustafa, Karacaköy, Dedeler, Esenli, Yolağzı ve Yeniköy ün içmesuyu ihtiyacını temin etmekte, geri kalan su ise Bazari deresini beslemektedir. Harbul Çayı: Hamam Boğazı mevkiinde ve yaklaşık 525 m kotunda Hezil çayına karışmaktadır. Harbul çayının debisi yaklaşık olarak 6 m3/s dir. Silopi ye 35 km mesafede bulunmaktadır. 73

105 Göller, Göletler ve Rezervuarlar Şırnak ilinde önemli bir doğal göl yoktur. DSİ tarafından tesis edilip, işletmeye açılan İdil-Dirsekli göleti toplam 84 ha lık yüzeye sahip olup sulama amaçlı kullanılmaktadır. Su kalitesi iyi olup, 2.5 hm³ yıllık ortalama su potansiyeli mevcuttur. Toplam 140 ha. alan sulanmaktadır. Bunun dışında Dicle nehri üzerinde yapılması düşünülen Ilısu ve Cizre barajı ile Kızılsu üzerinde Kızılsu ve Habur çayı üzerinde Zorova barajları su toplayacak yapılar olarak görülmektedir. - Dirsekli Göleti İlçesi : İdil Amacı : İçme Ve Sulama Suyu Temini Akarsu Adı : Saklan Deresi Yıllık Ortalama Akış : M³ Aktif Hacim : M³ Net Sulama Alanı : 140 Ha - Nerdüş Regülâtör Sulaması İli : Şırnak İlçesi : Silopi Amacı : Sulama Akarsu Adı : Nerdüş Çayı Net Sulama Alanı : Ha Barajlar Barajlara ait bilgiler aşağıda verilmiştir: 1 Silopi Barajı : Silopi ilçesi Hezil çayı üzerinde; depolama, enerji ve içme suyu amaçlı yapılmıştır. 2 Uludere Barajı : Uludere ilçesi,ortasu çayı üzerindedir. Depolama + enerji amaçlıdır. 3 Ballı Barajı : Uludere ilçesi,ortasu çayı üzerindedir. Depolama + enerji amaçlıdır. 4 Kavşaktepe Barajı : Uludere ilçesi,ortasu çayı üzerindedir. Depolama + enerji amaçlıdır. 5 Musatepe Barajı : Uludere ilçesi,ortasu çayı üzerindedir. Depolama + enerji amaçlıdır. 6 Çetintepe Barajı : Uludere ilçesi,ortasu çayı üzerindedir. Depolama + enerji amaçlıdır. 7 Şırnak Barajı : Uludere ilçesi,ortasu çayı üzerindedir. Depolama + enerji amaçlıdır. 8 Cizre Barajı ve HES : Cizre ilçesi 7 km kuzeybatısında, Dicle nehri üzerinde yer alır. Enerji ve sulama amaçlıdır. (Bu projenin gerçekleşmesi ile Cizre, Nusaybin ve İdil ovalarında toplam sulanabilir alan ha. dır. ) Şırnak İl Çevre Durum Raporu

106 IV.2.5. Su Toplama Havzası İle İlgili, Projenin Gerçekleştirileceği Derelere İlişkin En Az 10 Yıllık Aylık Maksimum, Aylık Minimum Ve Aylık Ortalama Debilerinin m 3 /s Olarak Verilmesi, Nisan 2011 Tarihli Revize Yapılabilirlik Raporunda verilen bilgilere göre; hesaplanan yılları arası Çığlıca ve Yeşilöz Regülatör Yeri aylık ortalama akım değerleri (m 3 /s) DSİ Genel Müdürlüğü Etüd Plan Dairesi Hidroloji Şube Müdürlüğünce onaylanmıştır (Bkz.Ek-10). Tablo- 22 EİE 2637, 2625, 2630, 2520, 2527, 2531 (AGİ) İstasyonunda Gözlemlenen Aylık Ortalama Akımlar Ortalama debi Maksimum Debi Minimum Debi Aylar m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn Ocak 2,04 5,60 0,76 Şubat 3,40 10,00 0,89 Mart 7,25 19,36 1,34 Nisan 15,29 38,45 4,47 Mayıs 13,60 45,59 3,04 Haziran 6,61 31,99 1,32 Temmuz 2,42 11,32 Ağustos 1,23 3,95 0,63 Eylül 0,98 2,04 0,50 Ekim 1,04 2,01 0,55 Kasım 1,55 3,46 0,55 Aralık 1,92 10,80 0,75 Kaynak: HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri için Değerlendirme Raporu 0,78 Tablo- 23 EİE 2637, 2625, 2630, 2520, 2527, 2531 (AGİ) İstasyonunda Gözlemlenen Aylık Ortalama Akımlar Ortalama debi Maksimum Debi Minimum Debi Aylar m 3 /sn m 3 /sn m 3 /sn Ocak 4,21 11,59 1,56 Şubat 7,03 20,68 1,84 Mart 14,99 40,04 2,78 Nisan 31,61 79,52 9,24 Mayıs 28,13 94,29 6,30 Haziran 13,76 66,16 4,05 Temmuz 5,01 23,41 Ağustos 2,55 8,17 1,30 Eylül 1,95 4,22 1,04 Ekim 2,14 4,55 1,14 Kasım 3,21 7,07 1,14 Aralık 3,97 22,34 1,55 Kaynak: HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri için Değerlendirme Raporu 1,61 75

107 IV.2.6. Projenin Yer Aldığı Havzanın Su Kullanım Durumu, (İçme Kullanma Suyu Amaçlı Herhangi Bir Su Kaynağı Havzasında Kalıp Kalmadığı, Yağış-Akış İlişkisi, Ekolojik Potansiyeli Projenin Kurulacağı Su Kaynağının/Kaynaklarının Uzun Yıllara Ait Aylık Ortalama Değerleri(M 3 /S), Projenin gerçekleştirileceği havzanın su verimi EİE 2637, 2625, 2630, 2520, 2527, 2531 nolu Akım Gözlem İstasyonunun (AGİ) yılları arasındaki akımlarına dayandırılmıştır. Hamam çayı-yeşilöz Dere üzerinde yapımı planlanan Meşetepe HES projesinin drenaj alanı 492,64 km 2 dır. Yıllık ortalama debi Yeşilöz Regülatörü için 9,88 m 3 /s, Çığlıca Regülatörü için ise 4,78 m 3 /s olarak belirlenmiştir. Hamam çayı-yeşilöz Dere üzerindeki projeye ait EİE tarafından onaylanmış veriler dikkate alındığında, projenin yapılacağı alanda kış mevsiminde yağışların daha çok kar şeklinde düştüğü anlaşılmaktadır. Karların ilkbahar mevsiminde erimesine bağlı olarak Mart, Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında dere akımlarının arttığı gözlenmektedir. Debi değerleri incelendiğinde ortalama değer olarak en yüksek debi değerlerinin; Çağlıca Regülatörü için ilkbaharda 12,04 m 3 /s (ortalama), yaz mevsiminde 3,42 m 3 /s, kış mevsiminde 2,45 m 3 /s ve sonbahar mevsiminde ise 1,19 m 3 /s olarak tespit edilmiştir. Yeşilöz Regülatörü için ise; ilkbaharda 24,91 m 3 /s (ortalama), yaz mevsiminde 7,10 m 3 /s, kış mevsiminde 5,07 m 3 /s ve sonbahar mevsiminde 2,43 m 3 /s olarak tespit edilmiştir. Havzanın su verimi; EİE 2637, 2625, 2630, 2520, 2527, 2531 nolu Akım Gözlem İstasyonlarının (AGİ) verilerine dayandırılmaktadır. Bu AGİ lerden alınan genişlik, şakül, debi, eşel seviye, ortalama derinlik ve ortalama hız değerleri elde edilmiştir. Bu verilerden yararlanılarak Islak çevre hesaplanmıştır. Su akışının en fazla olduğu aylar Mart, Nisan Mayıs ve Haziran aylarıdır. Su akışının en az olduğu aylar ise Ağustos, Eylül ve Ekim aylarıdır. Su veriminin (Akış hacmi/havza alanı) İlkbahar aylarında karların erimesiyle birlikte III, IV, V ve VI aylarda yüksek olduğu görülmektedir. Bu AGİ ler, projenin üzerinde yer aldığı Hamam çayı-yeşilöz Dere havzasında işletilmektedir (Bkz. Şekil -32). 76

108 Şekil- 32 Dicle Havzası ve Civarında Bulunan Akım Gözlem İstasyonlarını Gösteren Hidrometeoroloji Haritası Nisan 2011 Tarihli Revize Yapılabilirlik raporunda verilen bilgilere göre; hesaplanan yılları arası Çığlıca ve Yeşilöz Regülatör Yeri aylık ortalama akım değerleri (m 3 /s) DSİ Genel Müdürlüğü Etüd Plan Dairesi Hidroloji Şube Müdürlüğünce onaylanmıştır yılları arası Onaylı Ortalama Akım değerleri (m 3 /s) ekte verilmektedir (Bkz.Ek-10). DSİ 10. Bölge Müdürlüğünün görüşüne göre (Bkz.Ek-8), proje alanı içme veya kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalmamakta ve Hamam Çayı ile Yeşilöz Deresi; herhangi bir içme suyu kaynağını beslememektedir. 77

109 IV.2.7. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut Ve Planlanan Kullanımı, Varsa Havza Özelliği (İçme, Kullanma Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri, Üretiminde Ürün Çeşidi Ve Üretim Miktarları), Proje Alanının İçme Ve Kullanma Suyu Temin Edilen Kıta İçi Yüzeysel Su Havzasında Kalıp Kalmadığı, Söz Konusu Derelerin Herhangi Bir İçme Suyu Kaynağını Besleyip, Beslemediği, Söz Konusu Derelerden İçme-Kullanma Suyu Alınıp, Alınmadığı), Projenin su kaynağını Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı oluşturmaktadır. Projenin amacı sadece elektrik enerjisi üretmek olup, sulama ve taşkın kontrolü gibi amaçları bulunmamaktadır. Dicle havzasında çok sayıda enerji ve sulama projesi geliştirilmesine karşın, Habur Çayı üzerinde herhangi bir amaçla planlanmış veya hayata geçmiş bir proje yoktur. Proje sahasında daha evvel Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) ve Elektrik İşleri Etüd İdaresi (EİEİ) gibi ilgili kuruluşlarca ele alınmış ve geliştirilmiş herhangi bir proje bulunmamaktadır. Projenin membasında kotları arasında 4628 sayılı kanun kapsamında geliştirilmiş Yüksekkaya HES projesi ve mansabında da yine özel sektör tarafından m kotları arasında geliştirilmiş olan Can Regülatörü ve HES projesi mevcuttur. DSİ 10. Bölge Müdürlüğünün görüşüne göre (Bkz.Ek-8), proje alanı içme veya kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalmamakta ve Hamam Çayı ile Yeşilöz Deresi; herhangi bir içme suyu kaynağını beslememektedir. IV.2.8. Toprak Özellikleri Ve Kullanım Durumu (Toprak Yapısı, Arazi Kullanım Kabiliyeti, Sınıflaması, Taşıma Kapasitesi, Yamaç Stabilitesi, Kayganlık, Erozyon, Toprak İşleri İçin Kullanımı, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır V.B.), Proje sahasının işaretlenmiş olduğu 1/ Ölçekli Arazi Kullanım Haritası Ek- 11 de verilmiştir. Ayrıca haritaya ait bir kesit de aşağıdaki şekilde gösterilmiştir: 78

110 Şekil- 33 Proje Yeri İşaretli 1/ Ölçekli Arazi Kullanım Haritası Tablo- 24 Proje Sahası Arazi Kullanım Kabiliyeti Simge (M 1)Büyük toprak grubu Kahverengi orman toprakları 2)Toprak özellikleri kombinasyonu Derinlik: Çok Sığ (20-0 cm) Eğim: %0-2 3)Arazi kullanım şekli Fundalık 4)Arazi kullanım kabiliyeti VII.Sınıf (tarıma elverişsiz) 5)Arazi kullanım kabiliyeti alt sınıfı Eğim-erozyon zararı ile toprak yetersizliği Proje yapıları Tüm üniteler ve geçici yapı yerleri (bton santrali, kırma-eleme, şantiye, kazı fazlası malzeme sahası) M4FVIIes Kaynak: 1/ Ölçekli Arazi Kullanım Haritası 79

111 Ek-11 de verilen 1/ ölçekli Arazi Kullanım Haritası ve yukarıdaki şekilden de anlaşılacağı üzere proje sahasının üzerinde yer aldığı saha büyük toprak gruplarından kahverengi orman toprakları üzerinde yer almaktadır. Sahanın tamamının arazi kullanım şekli fundalıktır. Eğim ve erozyon zararı ile toprak yetersizliği ise sahanın diğer özellikleri arasında yer almaktadır. Proje sahasında tarım veya mera arazisi olup olmadığı ve söz konusu arazilerin kesin miktarları kamulaştırma planı çalışmaları tamamlandığında belli olacaktır. Proje için kullanılacak alan tarım alanları içerisinde ise tarım dışı amaçla kullanılabilmesi amacıyla 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümlerine, eğer kullanılacak alan mera, yayla, kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlak alanları içinde ise 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Gerekli izinler inşaat çalışması başlamadan önce T.C. Şırnak Valiliği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nden alınacaktır. Ayrıca, Tarihli 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. IV.2.9. Tarım Alanları (Tarımsal alan varlığının olup, olmadığı, var ise tarımsal gelişim proje alanları, sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, Ürün Desenleri Ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları, Ürünlerin Ülke Tarımındaki Yeri Ve Ekonomik Değeri, Şırnak İli birbirinden farklı özelliklere sahip iki agro-ekolojik alt bölge bulunmaktadır: Birinci agro-ekolojik alt bölge, ortalama metre yüksekliğe sahip ve çoğunlukla engebeli, mera ve yaylakların çok olduğu Merkez, Beytüşşebap, Güçlükonak ve Uludere ilçelerini içine alan alt bölgedir. İkinci agro-ekolojik alt bölge ortalama metre yükseklikte ve genellikle taban arazilerin yer aldığı; Cizre, İdil ve Silopi ilçelerini içine alan alt bölgedir. Her üç ilçenin ismiyle anılan bu ovalar extansif tarımın yapıldığı, üretimin I.alt bölgeye göre daha bol ve çeşitli olduğu verimli ovalardır. Yalnız İdil İlçesi arazilerinin büyük bir kısmı taşlarla kaplı olup tarım bu taşlıkların arasındaki topraklarda, taşlar temizlenmek suretiyle yapılmaktadır. Tarımda emeğe dayalı yoğun bir üretim söz konusudur. Optimal ölçeklere sahip tarım işletmeleri yok denecek kadar azdır. Buğday, mercimek ve pamuk ürünlerinin dışında tarımsal üretim dahili ihtiyaçlar için yapılmaktadır. Yani Şırnak ta tarım kesiminde bir bakıma kapalı ev ekonomisi şartları geçerlidir. Şırnak ilinin toplam alanı hektardır. Bu arazinin hektarı tarım arazisi, hektarı çayır-mera, hektarı orman, hektarı tarıma elverişsiz alan oluşturmaktadır. 80

112 Tablo- 25 İldeki Arazilerin Mevcut Kullanım Durumu Arazi Kullanım Türü Alan (ha) % Tarım Araziler ,5 Orman Çayır ve Mera ,3 Tarıma Elverişsiz Alan İlin Yüzölçümü Kaynak: Şırnak İlinde toplam ,20 dekar ekilebilir tarım arazisi olup; ,10 dekar arazi destekleme kapsamında kullanılmaktadır. Destekleme kapsamında kullanılan arazilerin dekarında kuru tarım yapılırken, dekarında ise sulu tarım yapılmaktadır. Destekleme kapsamında kullanılan alan ilin toplam arazisinin % 14,28 üne tekabül etmektedir. Söz konusu arazi I. ve V. Sınıf arası olan arazilerdir. Geriye kalan arazi VI.-VIII. Sınıf arazilerden oluşmaktadır. 20 Tablo- 26 Şırnak İli Tarım Alanlarının Kullanımı Bölge Toplam işlenen tarım alanı ve uzun ömürlü bitkiler (hektar) Toplam işlenen tarım alanı (hektar) İşlenen tarım alanı / Ekilen (hektar) İşlenen tarım alanı / Nadas (hektar) İşlenen tarım alanı / Sebze (hektar) Toplam uzun ömürlü bitkilerin alanı (hektar) Uzun ömürlü bitkiler / Meyveler, içecek ve baharat bitkileri alanı (hektar) Uzun ömürlü bitkiler / Bağ alanı (hektar) Uzun ömürlü bitkiler / Zeytin ağaçlarının kapladığı alanı (hektar) Yem bitkileri (hektar) Şırnak Beytüşşebap 6.090, , Kaynak: (TUİK 2012) Şırnak ta tarla üretimi genel olarak tahıl üretimine dayanmaktadır. Buradaki tahıl üretiminde buğday, arpa ve dane mısır önemli yer tutar. Yem bitkilerinin ekili alanları pek değişmese de son üç yılda üretiminin gözle görülür şekilde arttığı görülür. Şırnak ta yetiştirilen yem bitkileri burçak, fiğ ve yoncadır. Burada silajlık mısır ve korunganın pek rağbet etmediği görülür. Birim alandan alınan buğday verimi açısından Şırnak ın ülke ortalamasına göre daha iyi bir durumda olduğu da söylenebilir. Şırnak ın ilçelerindeki baskın ürünlere bakıldığında (2009 verilerine göre) Beytüşşebap, Güçlükonak ve Uludere dışındaki bütün ilçelerde buğdayın egemen ürün olduğu görülür. Şırnak ta da merkez ilçeyle birlikte Beytüşşebap ve Cizre sebze üretimi açısından öne çıkmaktadır. Şırnak merkez ilçede elma, Güçlükonak ta nar, Beytüşşebap ta ceviz ve Uludere de elma bölge içi itibariyle önemli miktarlarda üretilmektedir. Birim hektardan alınan sebze miktarında Şırnak ın (14,6 ton/hektar) verim alınmaktadır Şırnak İl Çevre Durum Raporu

113 Tablo- 27 Şırnak İli ve Beytüşşebap İlçesi Bitkisel Üretimi-I Bölge Toplam tahıl, (ton) Buğday (ton) Arpa (ton) Mısır (dane), (ton) Kuru baklagiller (ton) Toplam yağlı tohumlar (ton) Pamuk tohumu (ton) Meyveler (zeytin ve turunçgiller hariç) (ton) Üzüm (ton) Zeytin (ton) Şırnak Beytüşşebap Kaynak: (TUİK 2012) Tablo- 28 Şırnak İli ve Beytüşşebap İlçesi Bitkisel Üretim-II Beytüşşebap Şırnak Ürün Adı Ekilen / Dikilen Alan (da) Üretim (ton) Ekilen / Dikilen Alan (da) Üretim (ton) Domates Hıyar Biber Balkabağı Fasulye Kavun Karpuz Elma Armut Ayva Nar Dut Kayısı Şeftali Erik Üzüm Zeytin Badem Ceviz Antep Fıstığı Kaynak: 82

114 IV Orman Alanları (Ağaç Türleri Ve Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri Ve Kapalılığı Bunların Mevcut Ve Planlanan Koruma Ve/Veya Kullanım Amaçları, 1/ Ölçekli Meşcere Haritası, 1/ Ölçekli Orman Kadastro Haritası), İl sınırları içerisindeki orman alanlarının tamamı meşe baltalıklardır. Ormanların tamamı devlet mülkiyetindedir. Şırnak Ormanları baltalık işletme sınıfındadır ancak gerek doğaya yakın ormancılık prensibi gereği, gerek verimlilik prensibi gereği bu işletme şekli tüm yurdumuzda terk edilmiş ve Şırnak ilinde de koruya tahvil çalışmaları başlamıştır. Üç adet Orman İşletme Şefliğinin kapsadığı alanın 1074,5 hektarı Bozuk Koru, 76626,0 hektarı Normal Baltalık, ,5 hektarı Bozuk Baltalık olmak üzere toplam ,5 hektarlık ormanlık alana sahiptir. Bu ormanlardan 76626,0 hektarlık kısmı %30,631 Normal nitelikte, geriye kalan ,5 hektarlık kısmı yani %69,84 ü Bozuk ve Çok Bozuk nitelikte ormanlardır. 22 İl ve İlçelere Göre Orman Serveti aşağıdaki tabloda görülmektedir. Tablo- 29 Şırnak İli Orman Durumu Merkez ve İlçeler Toplamı Alan (ha) Bozuk Koru Ormanı 1074,5 Normal Baltalık Ormanı ,0 Bozuk Baltalık Ormanı , ,5 Kaynak: Şırnak İl Çevre Durum raporu, 2011 Söz konusu proje sahası ile ilgili olarak Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ile ilgili 1/ ölçekli Meşçere Haritası Ek-7 de verilmiştir. Buna göre; Proje sahası, Beytüşşebap serisi 10, 11, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 32, 34, 35, 36, 38, 39, 40, 47, 57, 60 ve 67 nolu bölmeler üzerinde yer almaktadır. Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü nün görüş yazısında 113,244 m 2 lik ormanlık alanda faaliyetin gerçekleştirilmesinde herhangi bir sakınca olmadığı ve orman yangını riski bulunmadığı ifade edilmektedir. Proje sahasının işletme şekli Baltalık, mevcut ağaç cinsi Meşe dir. ÇED İnceleme Değerlendirme Formunda verilen meşcere haritasına göre; proje sahası Bti (iyi baltalık), Bto (orta baltalık), Btz (zayıf baltalık), T-BBt (taşlık-bozuk baltalık), BBt-T (bozuk baltalık-taşlık), Btz-T (zayıf baltalık-taşlık), AOT (ağaçsız orman toprağı), AOT-1 olarak nitelendirilen meşcere tipleri hakimdir. ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu nda da belirtildiği üzere; projenin yapılması durumunda ormanlar ve ormancılık çalışmaları üzerinde olumsuz bir etki yaratmayacağı kanaatine varılmıştır. 22 Şırnak İl Çevre Durum Raporu 83

115 Proje sahasında kalan orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu 17. Madde gereğince Orman İzni Şırnak Orman Bölge Müdürlüğü nden alınacaktır Tarih ve Sayılı Orman Kanununun 17/3 ve 18. Maddeleri Uygulama Yönetmeliği hükümlerine uygun hareket edilecektir. Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü nden alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu nda belirtilen hususlara riayet edilecektir. Proje kapsamında yapılacak olan tesislerin inşası esnasında çıkan kazı fazlası malzeme, depo alanları dışında başka bir yere depolanmayacak, bu alanlar dışından kesinlikle pasa, atık veya herhangi bir malzeme döktürülmeyecektir. Yapılacak yollar yamaçlardan aşağı toprak kaydırmayacak şekilde ekskavatörle ve orman alanı içinde ise B-Tipi orman yolu standardında olacaktır.orman yolları kullanılması durumunda orman yollarının bakım ve onarımı yapılacaktır. IV Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit Ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan Ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar, Projenin Korunan Alanlara Uzaklıklarının 1/ Ölçekli Haritada Anlaşılır ve Renkli Gösterilmesi), ÇED Yönetmeliği nin EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alındığında, proje alanı ve çevresinde, 1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları, Söz konusu proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde milli park, tabiat parkı, tabiatı koruma alanları ve tabiat anıtı bulunmamaktadır (Bkz.Şekil-34). b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman Bakanlığı nca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları Söz konusu proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları bulunmamaktadır (Bkz.Şekil-34). 84

116 c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3. maddesinin birinci fıkrasının Tanımlar başlıklı (a)bendinin 1.,2.,3. ve 5. alt bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar, Proje alanı içerisinde herhangi Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan alanlar bulunmamaktır (Bkz.Şekil-34). ç) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları, Projenin su kaynağını Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı oluşturmaktadır m kotu civarındaki alanlardan toplanarak büyüyen Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı Beytüşşebap İlçesi nin güneyinde 1250 m kotu civarında birleşirler. Daha aşağı kotlarda diğer kolların da katılımıyla Habur Çayı nı oluştururlar. Habur Çayı, Türkiye sınırları dışında Kuzey Irak ta Hezil Çayı yla birleşerek Dicle Nehrine katılır (Bkz.Şekil-34). Proje kapsamında; 1380 Sayılı Su Ürünleri kanuna uygun hareket edilecektir. d) 31/12/2004 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar bulunmamaktadır. e) 2/11/1986 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri, Söz konusu yönetmelik yürürlükten kaldırılmış olup, 6 Haziran 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete yayımlanan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği uyarınca proje sahası ve yakın çevresinde hassas kirlenme bölgesi bulunmamaktadır. f)9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar bulunmamaktadır. 85

117 g)18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. ğ)31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan yerler, Bahse konu proje il ilgili olarak; Şanlıurfa Orman Bölge Müdürlüğü nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ile ilgili 1/ ölçekli Meşçere Haritası Ek-7 de verilmiştir. Buna göre; Proje sahasının işletme şekli Şırnak Orman İşletme Müdürlüğü Beytüşşebap Orman İşletme Şefliği tarafından düzenlenen ÇED İnceleme Değerlendirme Formunda verilen bilgilere göre; Baltalık, mevcut ağaç cinsleri Meşedir. Meşcere tipleri; Bti, Bto, Btz, T-BBt, BBt-T, tz-t, AO, AOT-1 şeklindedir. Proje sahasının tamamı orman sayılan alanlar içerisinde kalmaktadır. h)4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar bulunmamaktadır. ı)26/1/1939 tarihli ve 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde, 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar bulunmamaktadır. i)25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, Proje alanının bulunduğu bölgeye ilişkin Mardin, Batman, Siirt, Şırnak, Hakkari Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve Plan Lejantı ile ilgili plan hükmüne göre; proje sahası; ormanlık alanlar, sazlık bataklık alanlar olarak tanımlanmış bölge içerisinde kalmaktadır. Bahse konu proje ile ilgili ÇED Olumlu Belgesi alındıktan sonra inşaata başlamadan önce kamulaştırma çalışmaları tamamlanması sonrası mera vasfında olan arazilerin olup olmadığı netlik kazanacaktır. Proje sahası; mera, yayla, kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlak alanları içinde ise 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Gerekli izinler inşaat çalışması başlamadan önce T.C. Şırnak Valiliği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nden alınacaktır. 86

118 j)17/5/2005 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar, Projenin su kaynağını Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı oluşturmaktadır m kotu civarındaki alanlardan toplanarak büyüyen Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı Beytüşşebap İlçesi nin güneyinde 1250 m kotu civarında birleşirler. Daha aşağı kotlarda diğer kolların da katılımıyla Habur Çayı nı oluştururlar. Habur Çayı, Türkiye sınırları dışında Kuzey Irak ta Hezil Çayı yla birleşerek Dicle Nehrine katılır. Faaliyet sahası Yüksekova Sazlıkları na kuş uçuşu yaklaşık 96 km mesafededir (Bkz. Şekil-34). Proje Sahası 96 km Yüksekova Sazlıkları Şekil- 34 Korunan alanlar Kaynak: 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar a) 20/2/1984 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları, Proje alanı ve yakın çevresinde sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları bulunmamaktadır. b) 12/6/1981 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar Proje alanı ve yakın çevresinde sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar bulunmamaktadır. 87

119 ı) 23/10/1988 tarihli ve sayılı Resmi Gazete!de yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde sayılı Resmi Gazete!de yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar bulunmamaktadır. ıı) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar bulunmamaktadır. ııı) Cenova Deklerasyonu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde Cenova Deklerasyonu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar bulunmamaktadır. c) 14/2/1983 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar bulunmamaktadır. ç) 17/05/1994 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır. 88

120 d) 27/7/2003 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi Proje kapsamında; hazırlanan HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri için Değerlendirme Raporu Ek-6 da verilmiştir. Avrupa Peyzaj Sözleşmesi kapsamında, faaliyetin inşaat aşamasının tamamlanmasını müteakip alanda gerekli çalışmalar yapılacaktır. 3. Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tesbit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.), Proje alanının bulunduğu bölgeye ilişkin Mardin, Batman, Siirt, Şırnak, Hakkari Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve Plan Lejantı ile ilgili plan hükmü ekte verilmektedir (Bkz.Ek-12). Buna göre proje sahası; ormanlık alanlar, sazlık bataklık alanlar olarak tanımlanmış bölge içerisinde kalmaktadır. b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, Proje sahası; büyük toprak gruplarından Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması açısından ise toprak işlemeli tarıma elverişsiz VII. sınıf araziler üzerinde yer almaktadır (Bkz.Ek-11). Proje sahasında tarım arazisi olup olmadığı ve söz konusu arazilerin kesin miktarları kamulaştırma planı çalışmaları tamamlandığında belli olacaktır. Tarım arazilerinin bulunması durumunda 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümleri uyarınca tarım alanlarının tarım dışı amaçlı kullanımına ilişkin izinler Şırnak Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü nden alınacaktır. c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, Projenin su kaynağını Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı oluşturmaktadır m kotu civarındaki alanlardan toplanarak büyüyen Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı Beytüşşebap İlçesi nin güneyinde 1250 m kotu civarında birleşirler. Daha aşağı kotlarda diğer kolların da katılımıyla Habur Çayı nı oluştururlar. Habur Çayı, Türkiye sınırları dışında Kuzey Irak ta Hezil Çayı yla birleşerek Dicle Nehrine katılır. Proje konusu faaliyetle ilgili olarak; Tarih ve Sayılı Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında gerekli tüm izinler (Ek-2 Sulak Alan Faaliyeti İzin Belgesi) proje inşa işlemleri başlamadan önce alınacaktır. Konu ile ilgili gerekli başvurular yapılacaktır. 89

121 ç) Göller, akarsular, yeraltısuyu işletme sahaları, Projenin su kaynağını Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı oluşturmaktadır. Şırnak ilinde önemli bir doğal göl yoktur. DSİ tarafından tesis edilip, işletmeye açılan İdil ilçesinde Dirsekli göleti toplam 84 ha. lık yüzeye sahip olup sulama amaçlı kullanılmaktadır. Su kalitesi iyi olup 2,5 hm 3 yıllık ortalama su potansiyeli mevcuttur. Toplam 140 ha. Alan sulanmaktadır. Şırnak ili, Dicle havzası içerisinde kalmaktadır. Bununla birlikte Dicle havzasını besleyen Habur, Hezil, Kızılsu ve Nerdüş gibi akarsular da bu il sınırı içerisinde yer almaktadır. Şırnak ilindeki en önemli yer altı suyu akiferi Silopi ovasında bulunmaktadır. Söz konusu akiferin rezervi m³/yıl dır. Bu rezervin yaklaşık m³/yıl yıllık emniyetli verimdir. d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar, Söz konusu proje sahası içerisinde bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. 90

122 IV Flora Ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal Ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir Ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler Ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Bölgedeki Dağılımları, Endemizm Durumları, Bolluk Miktarları, Av Hayvanlarının Adları, Popülasyonları Ve Bunlar İçin Alınan Merkez Av Komisyonu Kararları), Her Bir Türün Kim Tarafından Ne Zaman, Hangi Yöntemle (Literatür, Gözlem V.S.) Tespit Edildiği, Collins Bird Guide, Türkiye nin Önemli Kuş Alanları Kitabı, Türkiye nin Önemli Doğa Alanları Kitabı, IUCN, Bern Sözleşmesi, MAK kararları, CITES Gibi Uluslar Arası Anlaşmalara Göre Durumu, Türlerin Projeden Ne Şekilde Etkileneceği, Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde gösterilmesi, Projeden Ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gerekli Koruma Önlemleri (İnşaat Ve İşletme Aşamasında). Flora İçin Türkiye Bitkileri Veri Serisi (TUBİVES) Kullanılarak Kontrol Yapılması Proje kapsamında Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Ana Bilim Dalı (ABD) Başkanı Prof. Dr. Lokman ALTUN, KTÜ Fen Fakültesi Hidrobiyoloji ABD öğretim üyesi Prof. Dr. Bilal KUTRUP ve KTÜ Müh. Fakültesi Uygulamalı Jeoloji ABD Hidrojeoloji Bilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Fatma GÜLTEKİN tarafından HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu hazırlanmış olup, ekte verilmektedir (Bkz.Ek-5). Proje sahası ve etki alanında gerçekleştirilen arazi çalışmaları, yöre halkı ile yapılan anketler ve literatür taraması neticesinde tespit edilen karasal ve sucul flora ve fauna türleri, bu türlerin ulusal ve uluslararası mevzuatlar çerçevesinde korunma durumlarına içeren ayrıntılı değerlendirmeler yapılmıştır. Bu bölümde tespit edilen türler ve yapılan değerlendirmelere kısaca değinilmiştir. FLORA Proje sahası ve etki alanında gerçekleştirilen arazi çalışmaları, yöre halkı ile yapılan anketler ve literatür taraması neticesinde tespit edilen flora türlerinin, Türkçe adları, endemizm durumları, IUCN Red List e göre nesli tükenme tehlikesine karşı risk durumları, Bern Sözleşmesi ne göre korunma durumları ve fitocografik bölgelerine ilişkin değerlendirmeler Tablo-30 da verilmektedir. Proje alanı, Davıs in grid sistemi (flora of Turkey and the East Aegen Islands) açısından bakıldığı zaman C-9 karesinde, İran-Turan Bölgesi, E.A. [Doğu Anadolu girmektedir (Bkz. Şekil-35). 91

123 Proje alanı Şekil- 35 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri ( Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (ends.), Plant Life of South- West Asia. The Botanical Society of Edinburgh) Kısaltmalar EUR.-SIB (EUX) : Avrupa-Sibirya Bölgesi (Öksin alt bölgesi); Col: Öksin alt bölgesinin Kolşik sektörü. MED. : Akdeniz Bölgesi (Doğu Akdeniz alt bölgesi); W.A. : Batı Anadolu bölgesi; T. : Toros bölgesi; A. : Amanus bölgesi IR.-TUR. : İran-Turanien Bölgesi; C.A. : İç Anadolu; E.A. : Doğu Anadolu (Mes: Mezopotamya) X. : Muhtemelen Avrupa-Sibirya bölgesinin Orta Avrupa/Balkan alt bölgesi > Avrupa-Sibirya penetrasyonları > Akdeniz penetrasyonları 92

124 Şekil- 36 Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Vejetasyon Formasyonları 23 Açıklamalar: BO BD Güneydoğu Anadolu Ova Bozkırı Doğu Anadolu yüksek dağ bozkırı OM2 Doğu Anadolu Meşe Ormanı (yer yer ağaçlı bozkır şeklinde) 23 Kaynak: Türkiye nin Önemli Doğa Alanları, Doğa Derneği 2006, ANKARA 93

125 Tablo- 30 Proje Bölgesinde Tespit Edilen Bitki Türleri Tür Türkçe Adı Fitocoğrafik Bölge Rosa pimpinellifolia L. Gül Avrupa-Sibirya Equisetum ramosissimum Desf. At kuyruğu Juniperus communis L. subsp. nana Syme J. oxycedrus L. subsp. oxycedrus Ephedra major Host. Deniz üzümü Nigella arvensis L. Caltha polypetala Hochst. ex Lorent Delphinium albiflorum DC. Clematis orientalis L. Ranunculus repens L. Düğün çiçeği Berberis vulgaris L. Chelidonium majus L. Avrupa-Sibirya Papaver orientale L. var. parviflora Gelincik İran-Turan Busch. P. fugax Poiret var. fugax Gelincik İran-Turan Crambe orientalis L. var. orientalis C. persica Boiss. A. diastrophis Bunge Thlaspi perfoliatum L. Capsella bursa-pastoris (L.) Çoban çantası Alyssum linifolium Steph. ex Willd. var. linifolium A. alyssoides (L.) L. A. strigosum Banks & Sol. subsp. strigosum Draba nemorosa L. Arabis sagittata (Bertol.) DC. Cardamine lazica Boiss. & Bell Erysimum leucanthemum (Steph.) Fedtsch. E. gelidum Bunge İran-Turan Descurriana sophia (L.) Webb. ex Pranthl. Camelina rumelica Vell Capparis ovata Desf. var. herbacea Kapari (Willd.) Zoh. Reseda lutea L. var lutea Sevgi çiçeği Helianthemum nummularium (L.) Miller, subsp. nummularium (L.) Miller H. nummularium (L.) Miller, subsp. ovatum (Viv.) Schinz et Thellang H. canum (L.) Baumgl Viola gracilis Sibth. & Sm. Menekşe Polygala anatolica Boiss. & Hldr. Mimuartia urumensis (Bornm.) İran-Turan Bornm. Cerastium dahuricum Fisch.: Avrupa-Sibirya C. armeniacum Gren Dianthus crinitus Sm. var. crinitus Karanfil Saponaria prostrata Willd. subsp. Yapışkan otu calvertii (Boiss.) Hedge Gypsophila elegans Bieb. Çöven İran-Turan Silene marschalli C A. Mayer İran-Turan Paronychia kurdica Boiss. subsp. İran-Turan kurdica var. kurdica A. billardieri Jaub. & Spach. var. İran-Turan tournefortii (Jaub. & Spach) Gullen Endemizm IUCN/Bern 94

126 Tür Polygonum persicaria L. Rumex scutatus L. Amaranthus retroflexus L. Tamarix symrensis Bunge Myricaria germaniaca (L.) Desv. Ηypericum scabrum L. H. armenum Jaub. & Spach Alcea striata (DC.) Alef. subsp. striata Althea cannabina L. Linum mucronatum Bertol subsp. Ilgın Türkçe Adı Horoz ibiği Hatmi Keten armenum (Bordz.) Davis L. austriacum L. subsp. austriacum Keten G. macrostylum Boiss. Erodium moschatum (L.) L'Herit Fitocoğrafik Bölge Endemizm Akdeniz Pelargonium endlicherianum Fenzl Peganum harmala L. Üzerlik Acer divergens Pax var. divergens Endemik VU Paliurus spina-christi Miller Karaçalı Paliurus spina-cristi Miller Rhamnus pallasii Fisch. & Mey. Cehri Euanymus latifolius (L.) Mill. subsp. Avrupa-Sibirya latifolius Colutea armena Boiss. & Huet. Patlangaç Chesneya elegans Fomin İran-Turan Endemik LR (cd) Astragalus galegiformis L. Geven Avrupa-Sibirya Astragalus aureus Willd. Geven İran-Turan Oxytropis albana Stev. Cicer anatolicum Alef. Nohut Avrupa-Sibirya Vicia villosa Roth. subsp. villosa Lathyrus pratensis L. Trifolium pratense L. var. pratense Lotus corniculatus L. var. corniculatus Anthyllis vulneraria L. subsp. polyphylla (DC.) Nyman Coronilla orientalis Miller var. orientalis C. varia L subsp.varia Hedysarum varium Willd. Fiğ Burçak Üçgül Avrupa-Sibirya İran-Turan Onobrychis cornuta (L.) Desv. Korunga İran-Turan Prunus domestica L. C. mahaleb (L.) Miller var. mahaleb Mahlep Persica vulgaris Miller Flipendula vulgaris Moench. Avrupa-Sibirya Rubus saxatalis L. Böğürtlen Potentilla anatolica Peşmen İran-Turan Endemik LR (lc) Agrimonia eupatoria L. Sangiosorba minor subsp. minor. Alchemilla caucasica Buser R.elymaitica Boiss &Hauskn. Gül İran-Turan Cotoneaster nummularia Fisch & Mey. C. pseudoheterophylla Pojark İran-Turan Sorbus umbellata (Desf.) Fritsch var. umbellata Lythrum salicaria L. Avrupa-Sibirya Epilobium anfgustifolium L. Byryonia alba L. Avrupa-Sibirya Sedum telephium L. subsp. maximum (L.) Krocker Dam koruğu Avrupa-Sibirya IUCN/Bern 95

127 Tür Türkçe Adı Fitocoğrafik Bölge Endemizm IUCN/Bern S. album L. Dam koruğu Sempervivum transcaucasicum Muirhead Saxifraga paniculata miller subsp. Taşkıran paniculata Eryngium billardieri Delar İran-Turan Anthriscus nemorosa (Bieb.) Sprengel Eleutherospermum cicutarium (Bieb.) Boiss. Prangos pabularia Lindl. İran-Turan Bupleurum schistosum Woronow İran-Turan Endemik VU Malabaila secacul Banks & Sol. Heracleum platytaenium Boiss. Endemik LR (lc) Caucalis platycarpuos L. Cornus sanguinea L. subsp. australis Avrupa-Sibirya Cornus mas L. Avrupa-Sibirya Centranthus longiflorus Stev. İran-Turan K. involucrata Somm & Lev. Scabiosa crinita Katschy & Boiss. İran-Turan S. argentea L. Inula helenium L. subsp. orygalis Endemik LR (nt) (Boiss.) Grierson I. oculus-cristi L. Avrupa-Sibirya Helichrysum plicatum DC. subsp. plicatum Solidago virgaurea L. subsp. alpestris Avrupa-Sibirya (Waldst. & Kit.) Gaudin Aster alpinus L. S. vernalis Walldst. & Kit. Tussilago farfara L. Avrupa-Sibirya Eupatorium cannabium L. Avrupa-Sibirya Anthemis cretica L. subsp. umbliciata Papatya (Boiss. & Huet.) Grierson Leucanthemum vulgare Lam. Avrupa-Sibirya Artemisia absinthium L. Onopordum acanthium L. Jurinea pontica Hausskn & Freyn ex İran-Turan Endemik LR (lc) Hausskn. Centaurea virgata Lam. İran-Turan S. pseudolanata Grossh. İran-Turan Picris strigosa Bieb. İran-Turan Reichardia glauca Matthews İran-Turan P. verruculata (Link) Sojak Lactuca saligna L. Lapsana communis L. subsp. alpina (Boiss. & Bal) Sell Taraxacum ceratinum (Waldst. & Kit.) Poiret Campanula rapunculoides L. subsp. Çan çiçeği rapunculoides Pyrola media Swartz Avrupa-Sibirya Lysimachia vulgaris L. Diospyros lotus L. Jasminum fructicans L. Akdeniz Trachomitum venetum (L.) Woodson Akdeniz Convolvulus lineatus L. Salvia sclarea L. Adaçayı Plumbago europea L. Avrupa-Sibirya Acantholimon acerosum (Willd.) Boiss. var. brachystachyum Boiss. İran-Turan Endemik LR (lc) 96

128 Tür Türkçe Adı Fitocoğrafik Bölge Endemizm IUCN/Bern A. armenum Boiss. & Huet var. İran-Turan balanse Boiss. & Huet Daphne glomerata Lam. Eleagnus angustifolia L. İğde E. cheiradenia Boiss. & Hohen Sütleğen İran-Turan E. iberica Boiss. Sütleğen İran-Turan Urtica dioica L. Avrupa-Sibirya Ouercus macranthera Fisch. & Mey. Meşe ex Hoben. subsp. syspirensis (C. Koch) Menitsky Salix triandra L. subsp. bornmuelleri Söğüt İran-Turan L. S. babylonica L. Söğüt Populus nigra L. Kavak Asperula pestalozzae Boiss. Endemik LR (lc) A. atroviolaceum Boiss. Soğan Scilla iberica Haw. subsp. armena İran-Turan (Grossh.) Mordak Origanum oligophyllum E.D. Clarke O. sigmoideum Freyn & Sint Avrupa-Sibirya Muscari caucasicum (Griseb.) Baker Dağ sümbülü İran-Turan Bellevalia gracilis Feinbrun İran-Turan Endemik LR (lc) Fritillaria pinardii Boiss. İran-Turan Iris taochia Woronow ex Grossh. İris İran-Turan Endemik VU Crocus biflorus Miller subsp. tauri Çiğdem İran-Turan (Maw.) Matthew Gladiolus kotschyanus Boiss. Glayöl İran-Turan Ρlatanthera bifolia (L.) L. C M. Avrupa-Sibirya Richard Orchis tridentata Scop. Orkide Dactylorrhiza iberica (Bieb. ex Willd.)Soo Typha latifoiia L. Saz Bromus sterilis L. Brom C. arvensis L. C. europea L. Heliotropium europaum L. Akdeniz Asperugo procumbens Ledeb. Avrupa-Sibirya Myosotis stricta link ex Schmites Unutma beni Avrupa-Sibirya E. italicum L. Akdeniz E. vulgare L. Avrupa-Sibirya Moltkia coerulea (Willd.) Lehm. İran-Turan Hyascyamus niger L. Verbascum asperuloides Hub-Mor. Sığır kuyruğu İran-Turan Endemik LR (lc) Linaria corifolia Dest. İran-Turan Endemik LR (lc) Digitalis ferruginea L. subsp. Yüksük otu schisckinii (Ivan.) Werner Veronica multifida L. İran-Turan Endemik LR (lc) Melampyrum arvense L. var. arvense Avrupa-Sibirya E. pectinata Ten. Avrupa-Sibirya Orobanche purpurea Jacq. Canavar otu Globularia trichosanctha Fisch & Mey. Ajuga orentalis L. Teucrium orientale L. var. orientale İran-Turan M. parviflorum Fisch. & Mey. subsp. İran-Turan parviflorum Sideritis montana L. subsp. montana Adaçayı Akdeniz Stachys setifera C. A. Meyer subsp. setifera Dağ çayı İran-Turan 97

129 Tür Türkçe Adı Fitocoğrafik Bölge Endemizm IUCN/Bern Nepeta transcaucasica Grossh. İran-Turan Thymus canoviridis Jalas Kekik Endemik EN T. migricus Kokov & Des. -Shost. Kekik İran-Turan T. bornmuelleri Velen. Kekik Akdeniz Mentha longifolia (L.) Hudson subsp. longifolia Nane Değerlendirme Proje sahası içerisinde ve çevresinde yayılış gösteren bitki türlerinden Acer divergens Pax var. Divergens Chesneya elegans Fomin, Astragalus campylosema Boiss. subsp. Campylosema, Potentilla anatolica Peşmen, Bupleurum schistosum woronow, Heracleum platytaenium Boiss, Inula helenium L. subsp. orygalis (Boiss.) Grierson, Jurinea pontica Hausskn & Freyn ex Hausskn, Verbascum asperuloides Hub-Mor., Linaria corifolia Dest, Veronica multifida L., Thymus canoviridis Jalas, Acantholimon acerosum (Willd.) Boiss. var. brachystachyum Boiss., Asperula pestalozzae Boiss, Allium armenum Boiss. & Katschy, Bellevalia gracilis Feinbrun, Iris taochia Woronow ex Grossh. hariç hiçbirisi ulusal ve uluslararası koruma kriterleri (ENDEMİK, ENDER, IUCN, BERN ve CITES) içerisinde yer almamaktadır. Bu bitkilerden proje alanı dışında da tespit edildiği için herhangi bir önlem alınmasına gerek yoktur (Bkz.Ek-5). Veronica multifida Convolvulus lineatus 98

130 FAUNA REİS RS ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ MOTORLU ARAÇLAR MEŞETEPE HES (84,52 MWm/78,60 MWe ) A)İki Yaşamlılar (Amphibia) Omurgalı hayvanların bir sınıfı olan iki yaşamlılar (amfibiler) içerisinde yer alan kurbağalar yaşamlarını hem suda hem karada sürdürürler. Günümüzde de besin olarak kullanılmaları yanında, laboratuvar hayvanı olarak biyoloji eğitiminde, fizyolojik araştırmalarda ve ayrıca tıpta da gebelik testlerinde kullanılmaları bu canlıların ne kadar önem taşıdıklarını gösterir. Bütün bunlara ilaveten kurbağaların büyük bir kısmının besin kaynağının böceklerin oluşturması insanlar için ayrı bir anlam taşımaktadır. Çünkü tahıl, sebze ve meyvelerde hatta insan ve hayvanlarda zararlı olan böcek ve diğer canlı popülasyonlarının belli bir dengede tutulması ancak bunlarla beslenen kurbağalarla olmaktadır. Tablo- 31 Proje Alanı ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel İki Yaşamlı Türleri (Amphibia) TÜR (SPECIES) URODELA SALAMANDRIDAE Salamandra salamandra Neurergus crocatus ANURA BUFONIDAE Bufo viridis HYLIDAE Hyla savingii RANIDAE Pelophylax ridibundus TÜRKÇE ADI Yağmur semenderi Benekli semander Yeşil kara kurbağası Ağaç kurbağası HABİTAT END. BOLLUK IUCN BERN KAYNAK Soğuk kar sularının aktığı akarsularda ve ağaçlıklar, taşlık ve küçük su akıntılarının kenarlarında yaşar. Üreme zamanı Mayıs-Temmuz. Yüksek yerlerdeki soğuk dere sularında ve kenarlarındaki bol bitkili, yerlerde yaşar. Küçük omurgasızlarla beslenir. Üreme zamanı Haziran- Ağustos dur. Sadece üreme zamanı Mart-Mayıs arası dere kenarlarındaki su birikintilerine yumurta bırakır. Daha sonra karada yaşar. Ağaçlar,ağaçsı bitkilerde yaşar. Böceklerle beslenir. Ürme periyodu, Nisan- Haziran Ova kurbağası Dere kenarında ya da içindeki su birikintilerinde yaşar. Kasım Şubat ayları arasında su tipindeki çamurda kışlar diğer zamanlarda su içinde aktiftir. Kaynak: Kutrup, 2006 a, b, 2009; Demirsoy, 1996; Baran, orta LC EK III - Orta VU EK II - Orta LC Ek-III L, A - Yüksek - EK II L, A - Orta LC EK III L L L, A 99

131 Değerlendirme Çalışma alanında bulunan ya da bulunması muhtemelen olan 6 amfibi türü saptanmış olup bunlardan IUCN listesindeki NT (Tehdit Altına Girebilir ) tür bulunmamaktadır. Bulunan türlerden 1 tanesi (Neurergus crocatus) VU (Zarar Görebilir) ve 4 tanesi LC (En Az Endişe Verici) yer almaktadır. Tespit edilen çift yaşamlı türlerinden 4 tanesi Bern Ek-3, 2 tanesi ise Bern Ek-2 listesinde bulunmaktadır. Çalışma alanında mevcut türlerin hiç birisinin populasyon yoğunluğu düşük düzeyde olmayıp, orta ya da yüksek düzeydedir. Bu türler içerisine özellikle Pelophylax ridibundus son dönemlerde Türkiye den yurt dışına ticareti yapılan önemli kurbağa türlerdendir. Çalışma alanında bulunan kurbağa türleri sadece bahar (Mart-Mayıs) aylarında yumurta bırakmak için dere suyuna ihtiyaç duyarlar. Bu türler içerisinde sadece Pelophylax ridibundus (Rana ridibunda) üreme zamanı dışında da dere suyunda yaşamaya devam eder. Bu türlerin yumurta bırakabilmesi için derinliği 5-15 cm olan su birikintileri yeterli olmaktadır. Ekolojik dengede böceklerin en fazla yiyicisi olan bu hayvanların sucul olan larvalarının suyun kirlenmesine yol açan faktörlerden olumsuz şekilde etkilenmektedirler (Bkz. Ek-5). B) Sürüngenler (Reptilia) Sürüngenler omurgalı hayvanlar aleminin yumurtlayarak çoğalan büyük bir sınıfı, yılanlar, kertenkeleler, kaplumbağalar, timsahlardan meydana gelir. Metamorfoz yoktur, yavru yumurtadan çiktiginda ergin hayvanin minyatürü şeklindedir. Gelişme dönemlerinde Amnion, Chorion ve Allantois gibi embriyonik tabakalar oluşur. Yani yavrunun karada gelişmesini sağlayan Amniota tipi bir yumurtaya sahiptirler. Bu hayvanlar ekosistemde böcek, küçük eklembacaklı (örümcek, akar, kırkayak, tespih böceği vs.) ve küçük kemiriciler ( fare köstebek vs.) ile beslendiği için önemlidirler. 100

132 Tablo- 32 Proje Alanı ve Çevresinde Tespit Edilen Sürüngen Türleri (Reptilia) TÜR (SPECIES) TÜRKÇE ADI HABİTAT Bolluk END. IUCN BERN Kaynak TESTUDINATA TESTUDINIDAE Testudo graeca Tosbağa Bağ, bahçe, dere kenarlarında yaşar SQUAMATA Scincidae Parlak kerkenkeleler Mabuya vittata Şeritli kertenkele Açık ve ormanlık arazilerde taş altlarında yaşar, böcek yer. LACERTIDAE Lacerta princeps Doğu Kertenkelesi Step yerlerde dere kenarlarındaki taşlıklarda yaşar, ergin böceklerle beslenir Lacerta media Büyük yeşil Dağlık, meşelik ve kertenkele çalılık alanlarda yaşar, böcek yer COLUBRIDAE Coluber ravergieri Kocabaş yılan Dağlık bölgelerde yol ve bahçe kenarlarındaki taşlık ve çalılık alanlarda yaşar. Eirenis modestus Uysal yılan Açık alanda, taşlra altında bulunur, eklembacaklılarla beslenir Coluber schmidti Kırmız yılan, Dağlık bölgelerde taşlık ve çalılık alanlarda yaşar. Düşük - VU EK II L, Orta - LC Ek-III L Orta - LC Ek II L, Orta - LC Ek-III L, A Yüksek - - EK III Yüksek - LC EkIII L, Orta - LC Ek III L Elaphe hohenackeri Kaskas yılanı Ormanlık kenarlarına orta - - Ek III yaşar, küçük kemiricilerle beslenir. Natrix natrix Küpeli su yılanı Suya yakın taşlık Yüksek - LC EK L, A çalılıklar III Natrix tesellata Su yılanı Su içi ve kenerları Orta - LC EK L, A III Agamıdae Kelerler Agama stellio Dikenli keler Taşlık ve çalılık yüksek - Ek III L alanlarda yaşar, böceklerle beslenir VIPERIDAE Engerekler Vipera lebetina Koca engerek Güney Doğu Düşük - NT Ek-II L Anadolu da step alanlarda yaşar, fare ile beslenir. Kaynak: Kutrup, 2002a; Baran, 2005, Dimirsoy, 1996 A: Araştırma, L: Literatür Değerlendirme Çalışma alanında, bulunan ya da bulunması muhtemel 12 sürüngen türü saptanmış olup IUCN Red List of Threatened Species. Version listesine göre bu türlerden 1 tür, Vipera lebetina, NT kategorisinde, 1 tanesi (Testudo greaca) VU (Zarar Görebilir), 7 tanesi düşük risk (LC) grubundandırlar. 3 tür ile ilgili herhangi bir kategori verilmemiştir. 3 tür Vipera lebetina, Testudo graeca ve Lacerta princeps ) Bern Ek II, diğerleri Bern Ek-III listesinde bulunmaktadır (Bkz. Ek-5). L, 101

133 Türlerden hiç birisi bölgeye endemik bir tür değildir. Yalnız Koca engerek (Vipera lebetina) çalışma alanında yaşayan ve populasyon yoğunluğu oldukça kritik olan bir engerek türüdür. Özellikle etkin zehri olduğundan yılan zehrine karşı üretilecek anti- serum için ideal bir türdür. Bu sürüngen türleri içerisinde sadece su yılanları (Natrix natrix ve Natrix taselleta) dere sularına su içmek ve besin avlamak için girerler. Daha çok derenin kenarlarındaki 1-30 cm derinliğindeki su birikintilerini tercih eder. Diğerleri su ihtiyacını ormanlık alandaki su birikintilerinde ve besinlerden sağlarlar. C) Memeliler (Mammalia) Proje sahasında yapılan gözlem, yerli halktan alınan bilgi ve literatürden elde edilen bilgiler doğrultusunda 27 memeli hayvan türü yaşadığı belirlenmiştir. Tespit edilen türler ve bu türlerin ulusal ve ulusal sözleşmeler kapsamındaki korunma durumları Tablo-33 de verilmektedir. 102

134 Tablo- 33 Proje Bölgesinde Bulunan Yaban Hayvanları Latince Tür Adı Türkçe Adı Biyotop Takım: Erinaceamorpha (Kirpiler) Erinaceus concolor Yaygın kirpi Takım : Soricomorpha (Böcekcil sivriburnlu fareler) Sorex satunini Neomys teres Crocidura leucodon Sivri burunlu cüce fare Nemli, otlu ve ağaçlık arazi AB Habitat ve Tür Direktifi IUCN Bern Sözleşmesi - LC Ek-3 Nemli otlu arazi - LC Ek-3 Crocidura suaveolens Takım: Chiroptera (Yarasalar) Pipistrellus pipistrellus Pipistrellus kuhli Rhinolophus ferrumequinum Rhinolophus hipposiderus Rhinolophus euryale Myotis blythi Myotis capaccinii Cüce yarasa Kuhli nin cüce yarasası Büyük nalburunlu yarasa Küçük nalburunlu yarasa Akdeniz nalburun yarasası Küçük fare kulaklı yarasa Uzun ayaklı yarasa Ev çatılarına ve metruk binalara yuvalanır Ev çatılarına ve metruk binalara yuvalanır EK-4 LC Ek-3 Ek-4 LC Ek-2 Myotis mystacinus Miniopterus schreibersi Bıyıklı yarasa Uzun kanatlı yarasa Takım: Lagomorpha (Tavşanlar) Lepus europeus Avrupa tavşanı Takım: Rodentia (Kemirgenler) Vadi içindeki orman içi açıklıklar ve orman altında bulunur - LC Ek-3 Sciurus anomalus Avrupa sincabı Orman ve koru Ek-4 LC Ek-2 Rattus rattus Çatı sıçanı Microtus socialis Sosyal tarla faresi Kurak kültür arazisi, bozkır ve otlaklar - LC - Cricetulus migratorius Cüce avurtlak Step arazi Apodemus mystacinus Kayalık orman faresi Orman içi ve açıklıktaki kayalar - LC - Mus macedonicus Tarla sarı ev faresi Açık Arazi - LC - Dryomys nitedula Hasancık Dere kenarında ve meyve bahçelerinde Ek-4 LC Ek-3 103

135 Latince Tür Adı Türkçe Adı Biyotop AB Habitat ve Tür Direktifi IUCN Bern Sözleşmesi Takım: Carnivora (Yırtıcılar) Canis aureus Çakal Orman içi ve civarında Ek-5 LC - Canis lupus Kurt Vulpes vulpes Kızıl Tilki Mustela nivalis Gelincik Takım: Artiodactyla (Çift Toynaklılar) Sus scrofa Yaban domuzu Orman içi ve civarında Orman içi ve civarında Orman içi ve civarında - LC - - LC Ek-3 - LC Ek-3 Değerlendirme Tespit edilen türler IUCN Red List Kategorilerine göre nesilleri tükenme tehlikesine karşı düşük risklidir (LC). İnşaat çalışmalarının başlamasıyla karasal fauna elemanları benzer habitatlarına göç edecekler, inşaatın tamamlanmasının ardından ait oldukları habitatlara geri dönebileceklerdir (Bkz.Ek-5). D) Kuşlar (Aves) Proje sahasında yapılan gözlem, yerli halktan alınan bilgi ve literatürden elde edilen bilgiler doğrultusunda 24 familyaya ait 72 adet kuş türünün bölgede bulunabileceği tespit edilmiştir. Tespit edilen türler ve bu türlerin korunma durumları Tablo-34 de verilmektedir. Tablo- 34 Proje Bölgesinde Bulunan Kuşlar Bilimsel Adı Türkçe Adı Ordo / Familya: Falconiformes/ Accipitridae Bern Sözleşmesi IUCN AB Direktifi Milvus milvus Çaylak Ek-II NT Ek-I Milvus migrans Kara çaylak Ek-II LC Ek-I Accipiter nisus Atmaca Ek-II LC Ek-I Buteo buteo Şahin Ek-II LC - Ordo / Familya: Falconiformes/ Falconidae Falco tinnunculus Kerkenez Ek-II LC Falco peregrinus Gökdoğan Ek-II LC Ek-I Ordo / Familya: Columbiformes/ Columbidae Columba livia Kaya güvercini Ek-III LC Ek-II-1 Streptopelia decaocto Kumru Ek-III LC Ek-II 2 Streptopelia turtur Üveyik Ek-III LC Ek-II 2 Ordo / Familya: Cuculiformes/ Cuculidae Cuculus canorus Guguk Ek-III LC - Ordo / Familya: Strigiformes/ Strigidae Asio otus Kulaklı orman baykuşu Ek-II LC - Athene noctua Kukumav Ek-II LC - Ordo / Familya: Coraciiformes/ Upopidae Upupa epops İbibik Ek-II LC - Ordo / Familya: Piciformes/ Picidae Dendrocopos syriacus Alaca ağaçkakan Ek-II LC Ek-I Jynx torquilla Boyunçeviren Ek-II LC - Kuş 104

136 Bilimsel Adı Türkçe Adı Bern AB IUCN Sözleşmesi Direktifi Ordo / Familya: Passeriformes/ Alaudidae Lullula arborea Orman toygarı Ek-III LC Ek-I Ordo / Familya: Passeriformes/ Hirundinidae Hirundo rustica Kır kırlangıcı Ek-II LC - Delichon urbica Ev kırlangıcı Ek-II LC - Ordo / Familya: Passeriformes/ Motacillidae Anthus trivialis Ağaç incirkuşu Ek-II LC - Anthus spinoletta Su incirkuşu Ek-II LC - Anthus pratensis Çay incirkuşu Ek-II LC - Motacilla flava Sarı kuyruksallayan Ek-II LC - Motacilla cinerea Dağ kuyruksallayanı Ek-II LC - Motacilla alba Ak kuyruksallayan Ek-II LC - Ordo / Familya: Passeriformes/ Cınclıdae Cinclus cinclus Dere Kuşu Ek-II LC - Ordo / Familya: Passeriformes/ Troglodytidae Troglodytes troglodytes Çıtkuşu Ek-II LC Ek-I Ordo / Familya: Passeriformes/ Prunellidae Prunella modularis Dağ bülbülü Ek-II LC - Ordo / Familya: Passeriformes/ Turdidae Erithacus rubecula Kızılgerdan Ek-II LC - Luscinia megarhynchos Bülbül Ek-II LC - Phoenicurus ochruros Kara kızılkuyruk Ek-II LC - Phoenicurus phoenicurus Kızılkuyruk Ek-II LC - Saxicola rubetra Çayır taşkuşu Ek-II LC - Saxicola torquata Taşkuşu Ek-II LC - Turdus merula Karatavuk Ek-III LC Ek-II 2 Turdus philomelos Öter ardıç Ek-III LC Ek-II 2 Turdus iliacus Kızıl ardıç Ek-III LC Ek-II 2 Ordo / Familya: Passeriformes/ Sylviidae Hippolais pallida Ak mukallit Ek-II LC - Sylvia melanocephala Maskeli ötleğen Ek-II LC - Sylvia hortensis Ak gözlü ötleğen Ek-II LC - Sylvia curruca Küçük ak gerdanlı ötleğen Ek-II LC - Sylvia communis Akgerdanlı ötleğen Ek-II LC - Sylvia borin Boz ötleğen Ek-II LC - Sylvia atricapilla Karabaşlı ötleğen Ek-II LC - Phylloscopus collybita Çıvgın Ek-II LC - Phylloscopus bonelli Boz söğütbülbülü Ek-II LC - Phylloscopus trochilus Söğütbülbülü Ek-II LC - Phylloscopus sibilatrix Orman söğütbülbülü Ek-II LC - Ordo / Familya: Passeriformes/ Muscicapidae Muscicapa striata Benekli sinekkapan Ek-II LC - Ficedula albicollis Halkalı sinekkapan Ek-II LC Ek-I Ordo / Familya: Passeriformes/ Paridae Parus ater Çam baştankarası Ek-II LC Ek-I Parus caeruleus Mavi baştankara Ek-II LC - Parus major Büyük baştankara Ek-II LC - Ordo / Familya: Passeriformes/ Sittidae Kuş Sitta europaea Sıvacıkuşu Ek-II LC - Ordo / Familya: Passeriformes/ Oriolidae Oriolus oriolus Sarıasma Ek-II LC - Ordo / Familya: Passeriformes/ Laniidae Lanius collurio Kızılsırtlı örümcekkuşu Ek-II LC Ek-I Lanius senator Kızılbaşlı örümcekkuşu Ek-II LC - Lanius minor Kara alınlı örümcekkuşu Ek-II LC Ek-I Ordo / Familya: Passeriformes/ Corvidae 105

137 Bilimsel Adı Türkçe Adı Bern Sözleşmesi IUCN AB Direktifi Pica pica Saksağan - LC Ek-II 2 Garrulus glandarius Alakarga - LC Ek-II 2 Corvus monedula Küçük karga - LC Ek-II 2 Corvus frugilegus Ekin kargası - LC Ek-II 2 Corvus corone cornix Leş kargası - LC Ek-II 2 Ordo / Familya: Passeriformes/ Sturnidae Sturnus vulgaris Sığırcık - LC - Ordo / Familya: Passeriformes/ Passeridae Passer domesticus Serçe - LC - Passer montanus Ağaç serçesi Ek-III LC - Ordo / Familya: Passeriformes/ Fringillidae Fringilla coelebs İspinoz Ek-III LC - Serinus serinus Küçük iskete Ek-II LC - Carduelis carduelis Saka Ek-II LC Carduelis chloris Florya Ek-II LC - Carduelis spinus Karabaşlı iskete Ek-II LC - Carduelis cannabina Ketenkuşu Ek-II LC - Loxia curvirostra Çaprazgaga Ek-II LC - Kuş Değerlendirme Proje çalışmalarının yaz sonu yapılması, yazın yapılacaksa ağaçlarda kuş yuvası olup olmadığına bakılması ve gerekirse yuvalar uygun yerlere taşınması gerekmektedir. Proje yapım aşamasında ormanlık alanlarda bu kuşların yumurta ve yuvalarına (özellikle yaz aylarında) dikkat edilmesi varsa taşınması muhtemelen verecek zararı ortadan kaldıracaktır. Kuşlar her türlü su birikintisinden su ihtiyacını karşıladıklarından yapılacak tesisi bu kuş türlerine bu bakımdan zarar vermeyecektir. Çalışma yapılacak dere Türkiye den geçen kuş türleri için önemli sayılan sulak alanlardan biri değildir. Yapılması planlanan Hidroelektrik Santral Projesi ünitelerinin inşaat süresinde, gerek sucul ekosistemde, gerekse karasal ekosistemlerde alandaki mevcut durumu kökten değiştirecek bir uygulama içermemektedir. Projenin inşaat döneminden sonra özellikle işletme aşamasında gürültü, ışık vb diğer kirleticilerden kaynaklanan bir çevresel soruna yol açmayaçağı için kuş populasyonuna zararlı bir etkisinin olacağı öngörülmemektedir. Buna karşın yine de çevreye ve ekosistemlere duyarlılığın bir göstergesi olarak çalışmaların uzman denetimde yapılması gerekmektedir (Bkz. Ek-5). Flora-Fauna üzerine olası etkiler hakkında hazırlanan HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu nda (Bkz.Ek-5) şu ifadeler kullanılmıştır: 106

138 Planlanan HES projesinin yapımı birçok aşamadan oluşmaktadır. Bunlar iletim kanalı, iletim tüneli, yükleme havuzu, cebri boru ve santral binasından meydana gelmektedir. Bu çalışmaların yapılması sırasında jeomorfolojik yapıda bir takım değişiklikler meydana gelecektir. Bunlardan ilki iletim kanalı boyunca oluşacaktır. İletim kanalının yapımı esnasında arazide kazılar gerçekleştirilecektir. Bu kazılar sırasında alanda var olan bitkilerin bir kısmı yok edilecektir. Bu bitkilerin proje alanı dışındaki doğal ortamlarda bol miktarda bulunduğu tespit edilmiştir. Bu yönüyle alan değerlendirildiğinde biyolojik çeşitlilik bakımından herhangi bir olumsuzluğun ortaya çıkması söz konusu değildir. Tünel kısmı ise yer altından devam edeceği için jeomorfolojik yapıda herhangi bir değişim gözlenmeyecektir. Ancak tünelin yapımı sırasında yapılacak patlatmalar belli ölçüde sarsıntılara sebep olacaktır. Tünel tamamlandıktan sonra bu olumsuz durum ortadan kalkmış olacaktır. Cebri boru ve santral binasının yer aldığı kısımda ise arazi belli ölçüde tıraşlanacaktır. Yani üzerindeki bitki örtüsü temizlenecektir. Ayrıca toprak kısmında da deformasyonlar oluşacaktır. Diğer bir anlatımla arazinin doğal tomografik yapısında bir takım değişimler meydana gelecektir. Bu yapıların estetik görünüm yönünden meydana getireceği çirkinliklerin bitkisel düzenlemeler ile yumuşatılması gerekmektedir. Projenin başladığı dönemde yakın çevrede bulunacak yaban hayvanları araçların alanda meydana getireceği ses ve gürültüye bağlı olarak yakın çevreden uzaklaşacaklardır. Gerekli ihtiyaçlarını proje alanının üst ve alt kısmındaki dere yatağındaki sulardan karşılamaları mümkün olabilecektir. Projenin hayata geçirilmesinden sonra yaban hayvanlarının dere yatağına ulaşmaları konusunda herhangi bir engel bulunmayacaktır. Sadece santralin yapılacağı noktada dereye ulaşma noktasında bir kısıtlama olacaktır. Bunun dışındaki alanlardan hayvanların ihtiyaçlarını karşılamaları mümkündür. Diğer taraftan inşaat aşamasında araçların meydana getirmiş olduğu gürültü kirliliği de ortadan kalkmış olacağından yaban hayvanlarının alandaki hareket serbestisi yeniden sağlanmış olacaktır. İnşaat ve işletme aşamasında akar ve kuru derelere hiçbir şekilde zarar verilmeyecektir. Ayrıca T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yanı sıra 2872 sayılı Çevre Kanunu, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu, BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir. 107

139 IV Sucul Flora Fauna, İç Sulardaki (Göl, Akarsu) Canlı Türleri (Bu Türlerin Tabii Karakterleri, Ulusal Ve Uluslar Arası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Bunların Üreme, Beslenme, Sığınma Ve Yaşama Ortamları; Bu Ortamlar İçin Belirlenen Koruma Kararları), Proje kapsamında akademisyenlerce hazırlanılan HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-5). Pisses (Balıklar) Hamam çayı-yeşilöz Deresinde Saptanan Balık Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Balıklar insanlar için protein kaynağı olmasının yanında sucul ekosistemin sağlıklı bir şekilde devamında ve besin zincirinin aktarılmasında önemli rollere sahip omurgalılardır. Tablo- 35 Hamam çayı-yeşilöz Deresinde Tespit Edilen Balık Faunası, Statüleri ve Korunma Durumları TÜR (SPECIES) SALMONIFORMES SALMONIDAE Salmo trutta macrostigma CYPRINIFORMES CYPRINIDAE Barbus rajanarum TÜRKÇE ADI Dere alası Sivri Sazan DAĞILIM VEHABİTAT Doğu ve Güney Doğu Anadolu derelerinde. Akarsuların hızlı akan, bol oksijenli, zemini çakıllı-taşlı kesimlerinde yaşar, omurgasızlarla beslenir Dicle, Asi,Murat nehir sistemleri ve Amik gölünde yaşadığı tespit edilmiştir. Bentopelajik bir balık türü olup, nehirler tepe ve alçak alanlarında ki akarsularda yaşar. Omurgasızlar ve balıkla beslenir. Aşırı avcılıktan etkilenmektedir. IUCN BERN END Barbus esocinus Şabut Fırat ve Dicle nehir sistemleridir KAY L L L Leuciscus cephalus (Squalius cephalus) Tatlısu kefali Doğu Karadeniz, Seyhan, Asi, Ceyhan, Fırat, Doğu Akdeniz,Çoruh, Aras, Van Gölü, Dicle. Derelerin yavaş akan çamurlu ve kumlu yerleri. Bentopelajik bir balık türüdür. Dereler ve hızlı akan nehirlerde görülür, bazen göllerde de bulunur. Nadiren acısulara girer. Algler, sucul vejetasyon ve suya düşen çeşitli tohumlar ile beslenir. Ayrıca kurtlar, yumuşakçalar, kabuklular ve çeşitli böcek larvaları ile beslenir LC - - L Capoeta trutta Lekeli Şiraz balığı Bu türün yayılış alanı Fırat-Dicle nehir sistemidir L Garra variabilis Yapışkan balık Fırat-Dicle nehir sisteminde yaşar L Kaynak: Fish base. org ( List of Freshwater Fishes for Turkey), Geldiay ve Balık, 1998 ; Solak vd, 1993; Yılmaz vd,

140 Değerlendirme Çalışma alanında bulunan 6 balık türünden 1 tanesi Leuciscus cephalus, IUCN kategorisinde LC (düşük risk) kategorisinde yer almaktadır. Üreme zamanları Nisan ile Haziran arasında olan bu türün dişileri yumurtayı çakıl taşlarının ve su bitkilerinin üzerine bırakır. NT, VU gibi tehlikeye yakın ya da tehlike içinde olan balık türü yoktur. Bu balıklar içerisinde ekonomik değeri olanlardan biri, Salmo trutta macrostigma (dağ alası) sıdır. Dağ alası derenin doğal yapısında yaşamaktadır ve göç etmemektedir. Çalışma alanında bulunan türlerin büyük çoğunluğu temiz bol oksijenli suları sevmektedir. Bu balıkların hemen hepsi cm derinliğindeki sularda yaşayabilirler. Sadece alabalıklar için minimum 15 cm derinliğindeki sular idealdir. Bu balık türleri Nisan- Haziran ayları arasına dere sularına yumurta bırakırlar. Bu dönemde dere suyunun yeterli düzeyde olması balıkların üreme fonksiyonlarını daha iyi yapmalarını sağlamaktadır. Ayrıca, üreme göçü için derelerin yukarı kesimlerine göç eden alabalıkların daha rahat göç etmeleri için balık geçitlerindeki bırakılacak su seviyesi balıkların maksimum vücut yüksekliğine (10-14 cm) göre ayarlanması bu balıkların göç sırasında zarar görmelerini engelleyecektir. Bunların içerisinde S. trutta macrostigma ve C. Capoeta, C tinca sürü halinde su da bulunduklarından daha fazla suya ihtiyaç duyarlar (30 cm). Proje kapsamında; dere yatağında canlı yaşamının olumsuz etkilenmemesi için Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre; projeye esas uzun yıllar ortalama akım verileri baz alınarak hazırlanılan Ekosistem Değerlendirme Raporu nda belirtilen miktarlar ve su hakları raporunda belirtilen miktarların toplanması sureti ile elde edilen çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Bu durumda; Çığlıca Regülatör Yeri için; Ocak-Mart, Kasım-Aralık Ayları süresince 0,630 m 3 /s, Nisan-Mayıs Ayları süresince 1,070 m 3 /s, Haziran ayı süresince 1,239 m 3 /s, Temmuz ayı süresince 0,997 m 3 /s, Ağustos ayı süresince 0,973 m 3 /s, Eylül ayı süresince 0,848 m 3 /s, Ekim ayı süresince 0,658 m 3 /s, Kasım ayı süresince 0,630 m 3 /s, Aralık ayı süresince 0,630 m 3 /s, çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Yeşilöz Regülatör Yeri için; Ocak-Mart, Kasım-Aralık Ayları süresince 1,240 m 3 /s, Nisan-Mayıs Ayları süresince 1,800 m 3 /s, Haziran ayı süresince 1,859 m 3 /s, Temmuz ayı süresince 1,368 m 3 /s, Ağustos ayı süresince 1,359 m 3 /s, Eylül ayı süresince 1,316 m 3 /s, Ekim ayı süresince 1,25 m 3 /s, Kasım ayı süresince 1,240 m 3 /s, Aralık ayı süresince 1,240 m 3 /s, çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. 109

141 Proje kapsamında balık geçitlerini gösterir regülatör plan ve kesitleri Ek-13 de verilmiştir. Proje kapsamında Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ve Su Ürünleri Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yanı sıra BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir. Proje alanında yer alan yaban hayatı grupları proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında yapılacak olan çalışmalar sırasında alan içerisinde güvenli bölgelere çekileceklerdir. Fauna türlerinde ise dar yayılışa sahip olan türlerde etkilenme söz konusudur. Daha hareketli türler ise yaşam alanlarını terk edecekler, alternatif yaşam alanlarına çekileceklerdir. Bu etkiler ilk etapta projenin inşa aşamasında ortaya çıkacaktır. İş makinelerinin alana gelerek çalışmalara başlamalarıyla birlikte etrafa verecekleri atık maddeler (egzoz dumanı, yağ vb.) ve gürültü, makrofauna türlerinin alanı terk etmelerine sebep olacaktır. Projenin tamamlanmasından sonra ekosistem bütünlüğünün yeniden tesis edilebilmesi için gerekli çalışmaların (ağaçlandırma, peyzaj, erozyon kontrolü vb. gibi) yapılması halinde ekosistemin rehabilitasyonunu (İyileştirme) yeniden sağlamak mümkündür (Bkz. Ek-5). IV Endemik, Hassas, Nesli Tehlike Altındaki Balık Türleri İçin Gerekli Optimum Su Yükseklikleri, Miktarları, Çözünmüş Oksijen Miktarı, Su Hızı Gibi Parametrelerin İncelenerek, Projenin Bu Türler Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi, Alınacak Tedbirlerin Belirtilmesi, Proje kapsamında akademisyenlerce hazırlanılan HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-5). Çalışma alanında ekonomik değeri, koruma statüsü ve nehirde su alınacak nokta dikkate alınarak, Salmo trutta macrostigma, Pelophylax ridibundus, Vipera lebetina hedef tür olarak seçilmiştir. Hamam çayı-yeşilöz Dere sisteminde bulunan ve hedef tür olarak belirlenen türlerden balık ve kurbağalar su hızı düşük, sığ suları yaşam alanı olarak tercih ettiği söylenebilir. (Geldiay, 1999) (Kutrup, 2000). Hedef türler için su yüksekliği minimum 15 cm su hızının maksimum 2,0 m/s olması yeterlidir. Çalışma kapsamında ortalama derinlik ve ortalama hız sırasıyla Çığlıca Regülatöründe 750 litre için 0,44 m (44 cm), 0,51 m/s ve 630 litre için ise 0,41 m (41 cm), 0,48 m/s, Yeşilöz Regülatöründe 1327 litre için 0,59 m (59 cm), 0,57 m/s ve 1240 litre için ise 0,55 m (55 cm), 0,56 m/s olarak belirlenmiştir. 110

142 Proje kapsamında; dere yatağında canlı yaşamının olumsuz etkilenmemesi için Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre; projeye esas uzun yıllar ortalama akım verileri baz alınarak hazırlanılan Ekosistem Değerlendirme Raporu nda belirtilen miktarlar ve su hakları raporunda belirtilen miktarların toplanması sureti ile elde edilen çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Çığlıca Regülatör Yeri için; Ocak-Mart, Kasım-Aralık Ayları süresince 0,630 m 3 /s, Nisan-Mayıs Ayları süresince 1,070 m 3 /s, Haziran ayı süresince 1,239 m 3 /s, Temmuz ayı süresince 0,997 m 3 /s, Ağustos ayı süresince 0,973 m 3 /s, Eylül ayı süresince 0,848 m 3 /s, Ekim ayı süresince 0,658 m 3 /s, Kasım ayı süresince 0,630 m 3 /s, Aralık ayı süresince 0,630 m 3 /s, çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. Yeşilöz Regülatör Yeri için; Ocak-Mart, Kasım-Aralık Ayları süresince 1,240 m 3 /s, Nisan-Mayıs Ayları süresince 1,800 m 3 /s, Haziran ayı süresince 1,859 m 3 /s, Temmuz ayı süresince 1,368 m 3 /s, Ağustos ayı süresince 1,359 m 3 /s, Eylül ayı süresince 1,316 m 3 /s, Ekim ayı süresince 1,25 m 3 /s, Kasım ayı süresince 1,240 m 3 /s, Aralık ayı süresince 1,240 m 3 /s, çevresel ekosistem suyu dere yatağına bırakılacaktır. IV Madenler Ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv Miktarları, Mevcut Ve Planlanan İşletilme Durumları, Yıllık Üretimleri Ve Bunun Ülke Veya Yerel Kullanımlar İçin Önemi Ve Ekonomik Değerleri), Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları Şırnak ili batı kesiminin bir bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Dicle Bölümünde yer alırken; geri kalan bölümü ise Doğu Anadolu Bölgesi içinde kalır. İl batıda Mardin, kuzeyde Siirt, kuzeydoğuda Hakkari illeri ile güneyde Irak ve Suriye ile çevrilidir. Şırnak ilinin batı ve güney kesimindeki bazı düzlükler dışında, büyük bölümü akarsular tarafından derince yarılmış platolar halindedir. Dağlık kesimlerde Güneydoğu Toroslar sistemine bağlı yüksek kütleler vardır. İlin güneyinde Suriye ve Irak sınırına yakın kesimleri hariç hemen hemen tamamı dağlarla kaplıdır. İlin yer aldığı Güneydoğu Anadolu Bölgesi jeolojik olarak kenar kıvrımları kuşağı olarak adlandırılan kuşak içinde yer alır ve bölgede Alp orojenezi etkili olmuştur. MTA Genel Müdürlüğü nün Şırnak ili ve yakın çevresinde yaptığı çalışmalar sonucunda endüstriyel ve enerji hammaddelerine yönelik oluşumlar tespit edilmiştir. Bunlar fosfat, çimento hammaddeleri ve asfaltit olarak sayılabilir. Fosfat oluşumlarına Uludere ilçesinde rastlanırken, Merkez ve Cizre ilçelerinde ise çimento hammaddesi olarak kullanılmaya elverişli kil ve kireçtaşı potansiyelleri yer almaktadır. Merkez ilçedeki çimento hammaddeleri Balveren Beldesi, Çakırsöğüt ve Toptepe köylerinde belirlenmiş olup, Balveren Beldesinde ile m 3 arasında, Çakırsöğüt Köyünde ise ile m 3 arasında değişen muhtemel kireçtaşı rezervleri tespit edilmiştir. Toptepe köyü kalkerli marn sahasında ise çimento hammaddesi olarak ile m 3 arasında değişen muhtemel kil rezervi belirlenmiştir. İldeki bir diğer çimento hammaddesi olarak kullanılmaya elverişli saha ise Cizre Cudiyet Mahallesindeki kil sahasıdır. Buradaki muhtemel rezerv ise m 3 tür. Uludere sahasındaki Gerür ve Şilerut-Şenoba fosfat zuhurları fosforit ve glokonit olarak oluşmuştur. Zuhurların % P 2 O 5 tenörleri sırasıyla %1.34 ve % 1.5 şeklindedir. Tenör ve rezerv boyutlarının düşük ve sınırlı olması nedeniyle ekonomik bulunmamaktadır. 111

143 Ülkemizin bilinen en önemli asfaltit yatakları Şırnak ilinin Merkez ve Silopi ilçelerinde yer almaktadır. 24 Fosfat Uludere-Ortabağ fosfat sahaları Tenör : Düşük tenörlü glokonili fosfatlar (% P2O5) Rezerv : Küçük rezervli Çimento Hammaddeleri Cizre-Cudiyet Mah. Tenör : Bilinmiyor Rezerv : m 3 muhtemel kil rezervi. Merkez-Toptepe Köyü Tenör : Bilinmiyor Rezerv : m 3 muhtemel kil rezervi. Merkez-Çakırsöğüt Köyü Tenör : Bilinmiyor Rezerv : m 3 muhtemel kireçtaşı rezervi. Merkez-Balveren beldesi Tenör : Bilinmiyor Rezerv : m 3 muhtemel kireçtaşı rezervi. Tablo- 36 Şırnak İli Asfaltit Rezervi Kaynak: Şırnak İli Maden ve Enerji Kaynakları, MTA 24 Şırnak İli Maden ve Enerji Kaynakları, MTA 112

144 PROJE SAHASI Şekil- 37 Şırnak İli Maden Haritası IV Hayvancılık (Türleri, Beslenme Alanları, Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri Ve Değeri), Şırnak İlinde hayvancılık genelde küçük aile işletmeleri tarzında yapılmaktadır. Büyükbaş hayvancılık İdil, Cizre ve Silopi ilçelerimizde daha yoğun yapılmaktadır, diğer ilçelerimizin iklim şartları vs. sebeplerle büyükbaş hayvancılık yerini küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Büyükbaş hayvanlardan elde edilen ürünler genelde peynir, yoğurt olarak yapılıp aile içinde tüketilmekte yâda pazarlarda satılmaktadır. Şırnak İlinin toplam arazisinin % 30 u olan hektarlık alan çayır ve meradır. Hayvancılıkta kullanılmaktadır. 113

145 Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvancılık Tablo- 37 Şırnak İli Büyükbaş Hayvan Varlığı Irk Sayı Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü 2012 Boz ırk ve melezi 249 DAK ve Melezi 2022 GAK VE Melezi 4844 Holştayn ve Melezi 9452 Montofon ve Melezi 2460 Simental ve Melezi 4426 Yerli Manda 580 Diğer 110 Toplam Şırnak İl genelinde küçükbaş hayvancılık yaygın olup genellikle Hamdani ırkı koyun çoğunluktadır. Küçükbaş hayvanlardan elde edilen ürünler genelde peynir, yoğurt olarak yapılıp aile içinde tüketilmekte yada pazarlarda satılmaktadır. Tablo- 38 Şırnak İli Küçükbaş Hayvan Varlığıu Keçi ırkları Sayı Koyun ırkları Sayı Kıl Keçisi Hamdani ve Melezi Tiftik Keçisi ve Melezi Akkaraman Halep keçisi ve Melezi 917 İvesi Diğer Diğer Toplam Toplam Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü 2012 Şırnak İline bağlı Uludere, Beytüşşebap yaylalarının, küçükbaş hayvancılık açısından uygun iklim koşullarına sahip olması, son yıllarda otlak alanların halkın kullanımına açılması et üretimi üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir. 25 Beytüşşebap İlçesi Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan varlığı aşağıdaki Tablo da verilmiştir

146 Tablo- 39 Beytüşşebap İlçesi Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı Büyükbaş Manda (baş) Koyun (baş) Keçi (baş) Kümes Hayvanı (baş) Beytüşşebap Kaynak: (TUİK 2012) Şırnak İli ve Beytüşşebap İlçesi Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvansal Üretim değerleri aşağıdaki Tablo da verilmiştir. Tablo- 40 Şırnak İli ve Beytüşşebap İlçesi Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvansal Üretim İnek Sütü (ton) Manda Sütü (ton) Koyun Sütü (ton) Keçi Sütü (ton) Bal (ton) Şırnak Beytüşşebap Kaynak: (TUİK 2012) Kümes Hayvancılığı Şırnak İlinde kümes hayvancılığı mevcut değildir. Ancak geleneksel tavukçuluk yapılmaktadır; Her evde birkaç tavuk, ördek, hindi, vs. yetiştiriciliği yapılmaktadır. Kümes hayvanları ve elde edilen ürünler köy pazarlarında satılmaktadır. İlimiz geneli kümes hayvancılığı varlığı aşağıda tabloda gösterilmektedir. Tablo- 41 Şırnak İli ve Beytüşşebap İlçesi Kanatlı Hayvan Varlığı Yumurta Tavuğu Hindi Kaz Ördek Toplam Şırnak Beytüşşebap Kaynak: (TUİK 2012) Şırnak a bağlı İdil ilçesi az da olsa yumurta üretiminde belli bir paya sahiptir. Şırnak İlinde kayıtlı ipekböcekçiliği yetiştiriciliği bulunmamaktadır. Arıcılık kayıt sisteminde l genelinde 301 adet arıcılık işletmesi ve 1 adet Bal paketleme tesisi ve adet aktif arılı kovan bulunmaktadır. Yıllık ortalama kg bal ve bal mumu elde edilmektedir Şırnak İl Çevre Durum Raporu

147 Tablo- 42 Şırnak İli Ve Beytüşşebap İlçesi Arıcılık ile İlgili Veriler Yeni kovan sayısı Eski kovan Bal üretimi (ton) Balmumu üretimi (ton) Şırnak ,510 60,950 Beytüşşebap ,000 7,500 Kaynak: (TUİK 2012) Şırnak ın Beytüşşebap ilçesinde üretilen bal Bölge de ve ülke genelinde bilinen bir kaliteye sahiptir. Öte yandan bal üretiminde özellikle Şırnak ilinin potansiyelinden yeterince faydalanılamadığı, ülke genelindeki orandan anlaşılmaktadır. Şırnak İlinin Uludere, Beytüşşebap gibi ilçeleri özellikle arıcılık ve organik bal üretimi açısından önemli bir kaynağa sahiptir. Bal üretiminde organik metodların kullanımı, paralelinde bal işleme ve paketleme tesislerinin kurulumu ve de markalaşmaya gidilmesi adı geçen ilçelerin ülke toplam bal üretiminde söz sahibi olmasını ve yerel düzeyde kalkınmayı tetikleyecek önemli bir girişim olacaktır. Şırnak illeri, alabalık üretiminin gerçekleşmesi bağlamında önemli tatlı su kaynaklarına sahiptir. Küçük ve orta ölçekli alabalık üretim tesislerinin kurulumu istihdam, katma değer ve alternatif besin kaynağı oluşturacaktır. 27 Şırnak İli Uludere ilçesinde kayıtlı bir adet Alabalık üretim çiftliği bulunmaktadır alabalık ve yavru alabalık kapasitesine sahiptir. Ürünleri çiftlikten doğrudan vatandaşlara satılmaktadır. IV Peyzaj Değeri Yüksek Yerler Ve Rekreasyon Alanları, Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları bulunmamaktadır. Proje kapsamında hazırlanan Peyzaj Onarım Planı Raporu ise ekte verilmiştir (Bkz.Ek-6). IV Devletin Yetkili Organlarının Hüküm Ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum Ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, Vb.), Proje alanının bulunduğu bölgeye ilişkin Mardin, Batman, Siirt, Şırnak, Hakkari Planlama Bölgesi 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve Plan Lejantı ile ilgili plan hükmü ekte verilmektedir (Bkz.Ek-12). Buna göre proje sahası; ormanlık alanlar, sazlık bataklık alanlar olarak tanımlanmış bölge içerisinde kalmaktadır

148 IV Proje Yeri Ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak Ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi, Mevcut Hava Kalitesi 13/01/2005 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik:17/03/ ; 14/05/ ; 07/02/ ; 27/01/ ) Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin 28. Maddesinde; il ve ilçelerin kirlilik derecelendirilmesi; il ve ilçenin topografik yapısı, atmosferik şartlar, meteorolojik parametreler, sanayi durumu, nüfus yoğunluğu ve önceki yılların hava kalitesi ölçüm sonuçları dikkate alınarak tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi (HKDY)Yönetmeliğine) (Değişiklik:05/05/ ) göre Bakanlık tarafından kış sezonu başlamadan önce ilan edilir. denilmektedir. Bu kapsamda, illerden alınan bilgiler de göz önünde bulundurularak tüm il ve ilçelerin kirlilik derecelendirilmesi yapılmıştır. Buna göre; Sınır Değerlerinin Aşıldığı İl ve İlçeler (EK-I) ve Sınır Değerlerinin Aşılmadığı İl ve İlçeler (EK-II) olmak üzere sınıflandırma yapılmıştır Tarih ve Sayılı Hava Kirliliğinin Kontrolü ve Önlenmesi Genelgesi nde Şırnak İli Tüm İlçeleri; Ek-2 listesinde yer almaktadır. 28 Proje enerji amaçlı olduğundan hidroelektrik santralde enerji üretiminde hava kalitesinin proje nedeni ile olumsuz yönde etkilenmesi söz konusu değildir. Regülatör ve HES alanlarının bulunduğu bölge ve yakın çevresinde inşa çalışmaları yaklaşık 2 yıl gerçekleştirilecek olup, yakın yerleşim birimlerinde inşaat süresince geçici toz emisyonu gerçekleşecektir. Ancak; bu etkiler inşa çalışmalarının tamamlanması ile biteceğinden süreklilik arz etmeyecektir. Proje alanının topografik koşulları ve iklim koşullarının uygunluğu, proje alanı ile yakın çevresinde nüfus yoğunluğunun ve yakın yerleşim yerlerinin az olması, sanayi bölgelerinin de olmaması sebebiyle bölgede hava kirliliğine yol açacak olumsuz bir durum söz konusu değildir. Mevcut Su Kalitesi Proje konusu faaliyet; Nehir Tipi Santral olarak planlanmıştır. Nehir tipi HES ler su tüketen tesisler değildir. Elektrik üretimi için türbinlenen sular; herhangi bir kimyasal değişikliğe uğramadan, aynı miktarda ve kalitesinde olmak üzere Değirmen Dere ye iade edilecektir. Dolayısı ile yapılması planlanan HES tesisinde enerji üreten sular aynı miktar ve kalitede dereye geri döndürülecektir. İnşaat çalışmalarına başlamadan önce su kalitesinin tespiti için memba ve mansaptan numuneler alınarak Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği Ek-5 Tablo-5 Kıtaiçi Yüzeysel Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri dikkate alınarak analiz yapılacaktır Kir.Kont ve Önlenmesi Genelgesi

149 Mevcut Gürültü Kalitesi Proje sahası ve yakın çevresinde çevre ve insan sağlığı açısından olumsuz etki sayılabilecek herhangi bir gürültü kaynağı bulunmamaktadır. Projenin sadece inşaat aşamasında geçici olarak iş makinelerinden kaynaklanan gürültü kirliliği oluşacaktır. Bununla beraber proje alanının yerleşim alanlarından uzak olması da gürültü açısından avantaj sağlamaktadır. Faaliyet ile ilgili gürültüden kaynaklanacak olumsuz bir etki beklenmemektedir. Mevcut Toprak Kalitesi Toprak insan faaliyetleri ve kimyasal dönüşümler sonucunda toprağın yapısının bozulması, biyolojik, kimyasal ve fiziksel değişime uğraması toprak kirliliği olarak tarif edilmektedir. Bu bağlamda toprağın yararlı kullanımının ortadan kalkması olayıdır. Toprak kirliliği yaygın olarak bilinçsiz gübrelemeden kaynaklanmaktadır. Toprağın PH sı bilinmeden, ayrıca toprağın mineral madde ihtiyaç ve fazlalıkları bilinmeden yapılan gübreleme toprağı kirlenmesine dolayısıyla kullanımına engel olmaktadır. Ülkemiz tarım toprakları, bugün için kendini besleyebilecek miktarda olmakla birlikte potansiyel kullanma sınırına varmıştır. Hızlı nüfus artışına paralel olarak tarımsal ürünlere olan gereksinimi de aynı oranda artmaktadır. Artan nüfusun gereksinimini karşılayabilmek için tarım topraklarının miktarını artırmak söz konusu olmadığına göre tarım alanlarını korumak ve birim alandan elde edilecek üretimi artırmak zorundadır. Son yıllarda ülkemiz tarım toprakları gerek amaç dışı kullanımlar ve gerekse diğer nedenlerden dolayı (erozyon, kirlenme vb.) dolayı hızla azalmaktadır. Proje enerji amaçlı olduğu için hidroelektrik enerji santralinin toprak kalitesini bozacak bir durum söz konusu değildir. IV Projenin Gerçekleştirileceği Dereler Üzerinde Ve Proje Alanında Planlanan Diğer Projelerle Etkileşimleri, Gerekli Hesaplamaların Yapılması Proje sahası ve çevresindeki en önemli akarsu, Hamam Çayı ile Yeşilöz Çayı ve diğer yan derelerin birleşmesiyle oluşan ve Hamam Çayının ana kolu olan Cesane Çayıdır. Meşetepe HES projesinin teklif edildiği Habur Çayı ve kolları üzerinde membada ve mansapta yapılmış mevcut veya inşasına devam edilen enerji veya sulama amaçlı bir tesis bulunmamaktadır. Ancak 4628 sayılı kanun çerçevesince Özel sektörce enerji amaçlı yapımı planlanmış membada Yeşilöz dere (Çeşane Deresi) üzerinde ve kotları arasında Yüksekkaya HES projesi ve mansapta ve kotları arasında Can Regülatörü ve HES Projesi vardır. Proje yeri membasında mevcut ya da planlama aşamasında olan herhangi bir sulama projesi bulunmamaktadır; dolayısıyla nehir yatağına dönen su da yoktur. Bu sebeple; Nisan 2011 Tarihli Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu nda yapılan su temini hesaplamalarında projede bırakılacak su miktarını etkileyecek herhangi bir tesis olmadığından ötürü ilave hesap gerektiren bir durumda bulunmamaktadır. IV Diğer Özellikler, Bu bölüm başlığı altında değerlendirilecek başkaca bir huşu bulunmamaktadır. 118

150 IV.3. SOSYO - EKONOMİK ÇEVRENİN ÖZELLİKLERİ IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöresel İşgücünün Bu Sektörlere Dağılımı, Sektörlerdeki Mal Ve Hizmet Üretiminin Yöre Ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri Ve Önemi, Diğer Bilgiler ), Ekonomisi madencilik, tarım ve ticarete dayalıdır. Kırsal kesimde başlıca gelir kaynağı hayvancılıktır. Yaylacılık metoduyla çok sayıda küçükbaş hayvan beslenir. Tereyağı, peynir, yün, kıl ve tiftik başlıca hayvanî ürünlerdir. Ekime müsait arazi az olduğundan, yetiştirilen tarım ürünlerinin miktarı azdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, mercimek, arpa, üzüm ve pamuktur. İlde hayvancılığa bağlı olarak kilim, halı, heybe ve şal dokumacılığı gelişmiştir. Şırnak şalı meşhurdur. Beytüşşebap ta dokunan yünlü ve simli kilimler dünya çapında meşhurdur. Bazı bölgelerde gümüş ve bakır işlemeciliği yapılır. İlde sanayi gelişmemiştir. 29 Tarım ve Hayvancılık Şırnak ili topraklarının bir kısmı doğu Anadolu bölgesi bir kısmı ise güney doğu Anadolu bölgesine aittir. Doğu Anadolu bölesinde kalan topraklar ortalama metre yüksekliğe sahip ve çoğunlukla engebeli, mera ve yaylakların çok olduğu Merkez, Beytüşşebap, Güçlükonak ve Uludere ilçelerini içine alan alt bölgedir. Güneydoğu Anadolu bölgesinde kalan topraklar ise ortalama metre yükseklikte ve genellikle taban arazilerin yer aldığı; Cizre, İdil ve Silopi ilçelerini içine alan alt bölgedir. Her üç ilçenin ismiyle anılan bu ovalar extansif tarımın yapıldığı, üretimin ilk bölgeye göre daha bol ve çeşitli olduğu verimli ovalardır. Yalnız İdil İlçesi arazilerinin büyük bir kısmı taşlarla kaplı olup tarım bu taşlıkların arasındaki topraklarda, taşlar temizlenmek suretiyle yapılmaktadır. Başlıca tarım ürünleri buğday, mercimek, arpa, üzüm ve pamuktur. 30 Bölgenin en önemli geçim kaynağı olan hayvancılıktan et, süt, süt ürünleri, yapağı, deri, gübre, bal ve yumurta ürünleri elde edilmekte ve bunlardan faydalanılmaktadır. Kırsal kesimde başlıca gelir kaynağı hayvancılıktır. Yaylacılık metoduyla çok sayıda küçükbaş hayvan beslenir. İlde hayvancılık genelde küçük aile işletmeleri tarzında yapılmaktadır. Büyükbaş hayvancılık İdil, Cizre ve Silopi ilçelerinde daha yoğun yapılmaktadır, diğer ilçelerin iklim şartları gibi sebeplerle büyükbaş hayvancılık yerini küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Büyükbaş hayvanlardan elde edilen ürünler genelde peynir, yoğurt olarak yapılıp aile içinde tüketilmekte ya da pazarlarda satılmaktadır Şırnak İl Çevre Durum Raporu, Şırnak İl Çevre Durum Raporu,

151 Beytüşşebap Tarımın sınırlı ölçüde yapıldığı ilçede başlıca tarım ürünleri, ceviz, elma ve mısır olup, ayrıca az miktarda buğday, arpa ve patates de ekilir. Ekonomisi ise hayvancılığa dayalıdır. Yaylacılık metoduyla çok sayıda küçükbaş hayvan beslenir. Canlı hayvan ticareti yaygındır. 32 Sanayi Küçük sanayi siteleri, küçük ve orta ölçekli sanayici ve sanat erbabının alt yapısı mevcut, eğitim ve sosyal tesisleri bulunan sağlıklı iş yerlerinde çalışmalarını temin etmek üzere Sanayi Bakanlığının kredi desteği ile veya doğrudan müteşebbislerin öz kaynaklarıyla yapılmaktadır. Şırnak ta biri merkez ilçede inşa safhasında, biri de Cizre ilçesinde inşa safhasında olmak üzere iki adet KSS, ilerdeki yıllarda küçük esnaf ve sanatkârın hizmetine girecektir. Merkez ilçede inşa safhasında olan Şırnak Küçük Sanayi Sitesi, 50 işyeri kapasiteli olarak planlanmış, işyeri sayısının yetersiz kalacağı düşüncesiyle önce 100 daha sonra 150 işyeri kapasiteli olarak teklif verilmiştir. Şırnak KSS, Şırnak-Cizre karayolu üzerinde yer almaktadır. Cizre ilçesinde faaliyete geçecek olan Cizre Küçük Sanayi Sitesi 100 işyeri kapasiteli planlanmıştır. Şırnak ta il merkezine 11 km uzaklıkta Organize Sanayii yapılmakta olup, inşaatın 1.Etabı bitmiş, elektrik işi yarım kalmıştır. Cizre de de, Cizre merkezine 18 km uzaklıkta Organize Sanayi Bölgesi düşünülmektedir. Organize Sanayi Bölgesi için ihale aşaması devam etmektedir. 33 Beytüşşebap Bu ilçede sanayi ve üretim hiç bulunmamakla birlikte ekonomisi genelde tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. 34 Madencilik Şırnak ili ve yakın çevresinde yaptığı çalışmalar sonucunda endüstriyel ve enerji hammaddelerine yönelik oluşumlar tespit edilmiştir. Bunlar fosfat, çimento hammaddeleri ve asfaltit olarak sayılabilir. Fosfat oluşumlarına Uludere ilçesinde rastlanırken, Merkez ve Cizre ilçelerinde ise çimento hammaddesi olarak kullanılmaya elverişli kil ve kireçtaşı potansiyelleri yer almaktadır. Ülkemizin bilinen en önemli asfaltit yatakları Şırnak ilinin Merkez ve Silopi ilçelerinde yer almakta olup, Silopi de asfaltitleri yakıt olarak kullanacak bir termik santral de kurulma aşamasındadır Şırnak İl Çevre Durum Raporu, Şırnak İl Çevre Durum Raporu,

152 IV.3.2. Nüfus (Yöredeki Kentsel Ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Ortalama Hane Halkı Nüfusu, Diğer Bilgiler), Şırnak ili 2012 adrese dayalı nüfus kayıt sistemine (ADNKS) göre toplam nüfusu kişidir. İlçe merkezleri nüfusuna bakıldığında toplam nüfus kişidir. Kırsal nüfus kapsamında belde ve köy nüfusları ise kişidir. Tablo- 43 Şırnak İli 2012 Nüfus Durumu Toplam Erkek Kadın Türkiye-toplam nüfus Şırnak - il nüfusu Şırnak - il nüfusu/ilçe merkezleri nüfusu Şırnak - belde ve köyler nüfusu Kaynak: TÜİK Tablo- 44 Şırnak İli 2013 Göç Durumu YIL BÖLGE KODU BÖLGE ADI Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) göre illerin aldığı göç, verdiği göç, net göç ve net göç hızı: ADNKS Nüfusu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) göre illerin aldığı göç, verdiği göç, net göç ve net göç hızı: Aldığı Göç Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) göre illerin aldığı göç, verdiği göç, net göç ve net göç hızı: Verdiği Göç Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) göre illerin aldığı göç, verdiği göç, net göç ve net göç hızı: Net Göç Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) göre illerin aldığı göç, verdiği göç, net göç ve net göç hızı: Net Göç Hızı (Binde) 2013 TRC33 Şırnak ,52 Kaynak: TÜİK 121

153 IV.3.3. Gelir (Yöredeki Gelirin İşkollarına Dağılımı, İşkolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum Ve Ortalama Gelir), Şırnak ilinin 2012 TUİK verilerine göre yöredeki gelirin işkollarına dağılımına bakıldığında Türkiye ye katkısı $ ve % 0,1 oranındadır. Kişi başı yıllık gelir ise $2.595 dır. Tablo- 45 Gelirin İş Kollarına Dağılımı ve İş Kolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Gelir 36 Sektör Toplam Gelir Kişi Başı Gelir İstihdam (1000 TL) (1000 TL) Toplam ,16 Madencilik ve taş ocakçılığı ,31 İmalat ,65 Elektrik, Gaz ve Su ,81 İnşaat ,69 Toptan ve perakende ticaret ,96 Otel, lokanta ve kahvehane ,13 Ulaştırma, depolama ve haberleşme ,16 Gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri ,27 Eğitim ,33 Sağlık işleri ve sosyal hizmetler ,88 Kaynak: IV.3.4. İşsizlik (Yöredeki İşsiz Nüfus Ve Faal Nüfusa Oranı), 2010 yılı TUİK verilerine göre Şırnak ili işsizlik oranı %11, 2 dir. İl bazında istihdam oranı ise %34,4 tür

154 IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu), Eğitim, Sağlık ve Kültür Hizmetleri Tablo- 46: Cinsiyete göre okuma yazma durumu, 2012 İl Okuma yazma durumu Toplam Erkek Kadın Şırnak Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen Bilinmeyen Toplam Kaynak: İlçede bulunan Halk Eğitim Müdürlüğü, okuma yazma kursları, meslek edindirme kursları ve sosyal kültürel kurslar düzenlemektedir. İlçede, 50 yatak kapasiteli Devlet Hastanesi ile Merkezde 4 ve Beldelerde 3 olmak üzere toplam 7 Sağlık Ocağı ile sağlık hizmetleri yürütülmektedir. İlçede, 8 uzman doktor, 29 doktor, 60 hemşire ve ebe, 42 sağlık memuru ve 22 idari memur görev yapmaktadır. Devlet Hastanesi nde 2 adet ambulans bulunmaktadır. 37 Şırnak ili sahip olduğu zengin tarihi, kültürel kaynakları ve doğal değerleri ile turistik açıdan önemli cazibelere sahiptir. Turizm sektöründeki gelişmenin yeterli düzeyde olmadığı ilde, turizm ve rekreasyon tesisleri de nitelik ve nicelik olarak istenilen düzeyde gelişmemiştir. İl genelinde yer alan tarihi eserler, doğal güzellikler ve turistik olarak görmeye değer diğer yerler, yeterli altyapı bulunmaması ve turistik yatırımların yeterli olmaması nedeniyle gerektiği gibi değerlendirilememektedir. İlin turizm merkezlerinin başında Nuh Tufanı sonucu, Hz. Nuh Gemisinin konduğuna inanılan Cudi Dağı gelir Şırnak İl Çevre Durum Raporu, Şırnak İl Çevre Durum Raporu,

155 IV.3.6. Kentsel Ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut Ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Konutlar, Turizm Alanları Vb.), Şırnak ili topraklarının batı kesimi yüzölçümünün ¾ ü, Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Dicle bölümünde yer alırken, geri kalan yüzölçümün ¼ ü ise Doğu Anadolu Bölgesi içinde kalır. İlin toplam alanı km² dir. Batı ve güney kesimindeki bazı düzlükler dışında, ilin büyük bölümü akarsular tarafından derince yarılarak plato alanlarına dönüştürülmüştür. Şırnak ili yerleşim alanı içerisinde mevcut durum itibariyle 6 ilçe ve bu ilçelere bağlı 235 köy ve 6 bucak ile yerleşim deseni temel yapısını oluşturmaktadır. Kırsal alandaki yerleşim şekli köy ve mezra biçimindedir. Kırsal kesimdeki yapılar Kargir, yarı yığma şeklinde olup müstakil yapılaşma mevcuttur. İlde özellikle Cizre ilçesinde eski tarihi binalar kendine özgü mimari özellik taşımaktadır. Bu tarihi binalarda yerel yapı taşları kullanılmıştır. (Cizre Ulu cami, İdil Meryem Ana Kilisesi, Cizre Surları) Organize Sanayi Bölgesi; İl Merkezine 9-10 km mesafede bulunmakta olup altyapı çalışmaları ve parselasyon işlemleri tamamlanmıştır. Toplamda 24 parseli bulunan OSB nin 17 parseli Sanayi yatırımlarına açık olup bunlardan 4 parseli firmalara bedelsiz tahsis edilmiş olup Bölgede şuan yalnızca Mermer üretimi yapan bir firma faaliyet göstermektedir. Şırnak ta biri merkez ilçede inşa safhasında, biri de Cizre ilçesinde inşa safhasında olmak üzere iki adet KSS, ilerdeki yıllarda küçük esnaf ve sanatkarın hizmetine girecektir. Merkez ilçede inşa safhasında olan Şırnak Küçük Sanayi Sitesi, 50 işyeri kapasiteli olarak planlanmış, işyeri sayısının yetersiz kalacağı düşüncesiyle önce 100 daha sonra 150 işyeri kapasiteli olarak teklif verilmiştir. Şırnak KSS, Şırnak-Cizre karayolu üzerinde yer almaktadır. Cizre ilçesinde faaliyete geçecek olan Cizre Küçük Sanayi Sitesi 100 işyeri kapasiteli planlanmıştır. Beytüşşebap İlçesin de Sanayi hiç bulunmamaktadır. Şırnak ve ilçeleri turizm açısından da önemli bir potansiyele sahiptir. Özellikle Cizre İlçesinde Hz. Nuh (A.S), Kırmızı Medrese, Ulu Camii, Belek Burcu, vs gibi tarihi değerler iyi bir tanıtım organizasyonu ile İl için daha önce gerçekleştirilemeyen turizm atılımın fırsatları sunacaktır. 39 IV.3.7. Diğer özellikler. Bu başlık altında değerlendirilecek başkaca bir husus bulunmamaktadır. 39 Şırnak İl Çevre Durum Raporu

156 BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (**): (Bu Bölümde; Projenin Fiziksel Ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri, Bu Etkileri Önlemek, En Aza İndirmek Ve İyileştirmek İçin Alınacak Yasal, İdari Ve Teknik Önlemler V.1 Ve V.2 Başlıkları İçin Ayrı Ayrı Ve Ayrıntılı Bir Şekilde Açıklanır). V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat Ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel Ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri Ve Alınacak Önlemler (Regülatör, HES, İletim Yapısı V.1.1. Arazinin Hazırlanması İçin Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde Ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Miktarı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler, Patlayıcı Maddeler, Patlatma İle İlgili Bilgiler Etkiler Ve Alınacak Önlemler, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum Vb Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Hafriyat Döküm Alanlarının Koordinatları, Özellikleri Ve 1/1000 Ölçekli Plan Ve Kesit Görünüşleri İle Birlikte Hafriyat Malzemesi Düzenleme Ve Restorasyon Planı, Alınacak Görüşler Ve Geçici Depolama Alanının Özellikleri, Proje kapsamında; Yeşilöz Regülatörü, iletim kanalı, Çığlıca Regülatörü, iletim kanalı, yükleme havuzu, cebri boru, Meşetepe 1 HES, Meşetepe Regülatörü, iletim tüneli, denge bacası, cebri boru, Meşetepe 2 HES, kuyruksuyu kanalı, şalt sahası ana yapıları ile servis yolları inşa edilmesi söz konusu olacaktır. İnşa edilecek ünitelerin kazı çalışmalarına bağlı olarak kazı fazlası malzeme açığa çıkacaktır. Açığa çıkacak toplam kazı fazlası malzeme miktarı yaklaşık m 3 ( ton) dur m 3 kazı fazlası malzemenin yaklaşık m 3 lük kısmı doğrudan yol dolgusunda kullanılacaktır. Geriye kalan m 3 lük kısmının m 3 lük kısmı bitkisel toprak olup, yaklaşık m 3 lük kısmı kaya kazısından çıkan kazı fazlası malzemedir. Bitkisel toprak; belirlenen geçici kazı fazlası malzeme sahasında ayrı bir alanda geçici olarak depolanacak ve inşaatın bitiminde çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılacaktır. Kaya Kazısından çıkan malzemenin ise uygun nitelikte olması durumunda; kurulacak kırma-eleme tesisinde istenilen ebatlara getirildikten sonra kum-çakıl olarak beton santralinde agrega yapımında akabinde ise seddeleme dolgusunda kullanılması planlanmaktadır. Kazı fazlası malzemenin uygun nitelikte olmaması durumunda belirlenen 1 adet kazı fazlası malzeme sahasında geçici olarak depolanması ve inşaatın bitiminde ise ilgili kurum ile yapılacak protokol kapsamında yol yapım çalışmalarında ya da ilgili kurumun uygun gördüğü alanda çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılması için alandan SKHKKY hükümlerine uygun olarak taşınması, alanın eski haline getirilmesi planlanmaktadır. Dolayısı ile belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında nihai depolanması durumu söz konusu değildir. 125

157 Proje kapsamında kaya kazısından çıkan kazı fazlası malzemenin uygun nitelikte olmaması ya da yeterli olmaması durumunda, yakın çevredeki izinli ve ruhsatlı malzeme ocaklarından temin edilmesi söz konusu olacaktır. Dolayısı ile proje kapsamında malzeme ocakları açılması söz konusu değildir. Kazı Fazlası Malzeme Sahası koordinatları raporun iç kapak bölümünde yer almaktadır. Kazı fazlası malzeme sahalarından derelere feyezan anında malzeme taşınmasını engelleyecek şekilde gerekli önlemler alınacaktır. Bahse konu kazı fazlası malzeme sahalarının uygun olup, olmadığı hususunda DSİ 10. Bölge Müdürlüğü nden uygun görüş alınmıştır (Bkz.Ek-8). Ayrıca; kazı fazlası malzeme sahaları dere yatağı kenarında oldukları için, tarih ve sayı ile yürürlüğe giren ve Dere yatakları ve Taşkınlar adı ile yayınlanan 2006/27 nolu Başbakanlık Genelgesine uyulacaktır. Depolama yüksekliği maksimum 5 m düşünüldüğünde yaklaşık m 2 lik ( m 3 /5 m = m 2 ) bir alan gereklidir. 1 nolu kazı fazlası malzeme sahası yaklaşık m 2 lik alan kaplamaktadır. Dolayısı ile kapasiteyi karşılar durumdadır. Proje kapsamında Hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarının çevre ve insan sağlığına yönelik olumsuz etkilerini, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimi sağlanacaktır. Dere yatağından inşaat aşamasında ve sonrasında kum, çakıl vb. maddeler alınmayacaktır. Dere yatağına malzeme ve atık kesinlikle boşaltılmayacaktır. Arazi hazırlık ve İnşaat aşamasında her bir ünitede oluşacak kazı fazlası malzeme miktarları aşağıdaki tablolarda verilmektedir. Tablo- 47.Yeşilöz Regülatörü, Su Alma Yapısı İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Kaya ve Batak zemin hariç her cins ve klasta zemin kazısı m 3 Ve epoya Konulması Yoğunluk 1,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 1,6 ton/m 3 = ton Kaya Kazısı Dolgu ve/veya Depoya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı 4000 m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Tablo- 48. Çığlıca Regülatörü ve Su Alma Yapısı İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Kaya ve Batak zemin hariç her cins ve klasta zemin kazısı m 3 Ve Depoya Konulması Yoğunluk 1,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 1,6 ton/m 3 = ton Kaya Kazısı Dolgu ve/veya Depoya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan

158 Tablo- 49 Çığlıca İletim Hattı İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Kaya Ve Batak Zeminler Hariç Her Cins Ve Klasta m 3 Zeminlerin Kazılması Ve Depoya Konulması Yoğunluk 1,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 1,6 ton/m 3 = ton Yumuşak Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya m 3 Konulması Yoğunluk 2 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2 ton/m 3 = ton Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Tablo- 50 Yeşilöz İletim Hattı İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Kaya Ve Batak Zeminler Hariç Her Cins Ve Klasta m 3 Zeminlerin Kazılması Ve Depoya Konulması Yoğunluk 1,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 1,6 ton/m 3 = ton Yumuşak Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya m 3 Konulması Yoğunluk 2 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2 ton/m 3 = ton Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Tablo- 51 Meşetepe İletim Tüneli İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Yumuşak Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya 500 m 3 Konulması Yoğunluk 2 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı 500 m 3 x 2 ton/m 3 = ton Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Tablo- 52 Meşetepe Denge Bacası İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Kaya Ve Batak Zeminler Hariç Her Cins Ve Klasta m 3 Zeminlerin Kazılması Ve Depoya Konulması Yoğunluk 1,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 1,6 ton/m 3 = ton Yumuşak Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya m 3 Konulması Yoğunluk 2 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,0 ton/m 3 = ton Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan

159 Tablo- 53 Meşetepe Cebri Boru İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Yumuşak Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya 330 m 3 Konulması Yoğunluk 2 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı 330 m 3 x 2,0 ton/m 3 = 660 ton Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 (4.092 ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Tablo- 54 Meşetepe HES Kuyruksuyu Kanalı İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Yumuşak Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya m 3 Konulması Yoğunluk 2,0 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,0 ton/m 3 = ton Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Tablo- 55 Yol İnşasında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Kaya Ve Batak Zeminler Hariç Her Cins Ve Klasta m 3 Zeminlerin Kazılması Ve Yolda Dolguya Konulması Yoğunluk 1,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 1,6 ton/m 3 = ton Yumuşak Kaya Kazılması ve yolda Dolguya Konulması m 3 Yoğunluk 2 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,0 ton/m 3 = ton Kaya Kazılması, Yolda Dolguya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Tablo- 56 Meşetepe Regülatörü ve Su Alma Yapısı Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Kaya Ve Batak Zeminler Hariç Her Cins Ve Klasta m 3 Zeminlerin Kazılması Ve Depoya Konulması Yoğunluk 1,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 1,6 ton/m 3 = ton Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Tablo- 57 Meşetepe 2 HES ve Kuyruksuyu Kanalı Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Yumuşak Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya m 3 Konulması Yoğunluk 2 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,0 ton/m 3 = ton Kaya Kazılması, Dolgu Ve/Veya Depoya Konulması m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan

160 Tablo- 58 Meşetepe Yükleme Havuzu Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı Kaya Ve Batak Zeminler Hariç Her Cins Ve Klasta m 3 Zeminlerin Kazılması Ve Depoya Konulması Yoğunluk 1,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 1,6 ton/m 3 = ton Kaya Kazılması, m 3 Yoğunluk 2,6 ton/m 3 Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı m 3 x 2,6 ton/m 3 = ton Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Toplam Miktarı m 3 ( ton) Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Tablo- 59. İnşaat Aşamasında Ünitelerde Oluşacak Kazı Fazlası Malzemenin Miktarları Çalışma Miktarı Yeşilöz Regülatörü ve Su Alma Yapısı m 3 Ton 19 ay ay (26 gün) 315,8 715,8 gün ( 10 saat) 12,14 27,5 1 saat 1,214 2,75 Çalışma Miktarı m 3 Yeşilöz İletim Hattı Ton 20 ay ay (26 gün) gün ( 10 saat) 625, saat 62,57 11,03 Çalışma Miktarı Çığlıca Regülatörü ve Su Alma Yapısı m 3 Ton 19 ay ay (26 gün) 410,5 930,5 gün ( 10 saat) 15,79 35,79 1 saat 1,58 3,58 Çalışma Miktarı m 3 Çığlıca İletim Hattı ton 20 ay ay (26 gün) gün ( 10 saat) 353,74 787,7 1 saat 35,37 78,77 Çalışma Miktarı m 3 Denge Bacası Ton 12 ay ay (26 gün) 1987, gün ( 10 saat) 76,44 145,4 1 saat 7,644 14,54 Çalışma Miktarı m 3 Cebri Boru Ton 12 ay ay (26 gün) 137,5 341 gün ( 10 saat) 5,29 13,11 1 saat 0,53 1,31 Çalışma Miktarı Santral Binası ve Kuyruksuyu Kanalı m 3 Ton 18 ay ay (26 gün) gün ( 10 saat) 64,10 158,9 1 saat 6,41 15,89 Çalışma Miktarı Meşetepe Regülatörü ve Su Alma Yapısı m 3 Ton 19 ay ton 1 ay (26 gün) 266,84 604,8 gün ( 10 saat) 10,26 23,26 1 saat 1,026 2,326 Çalışma Miktarı m 3 Meşetepe İletim Tüneli Ton 20 ay ay (26 gün) gün ( 10 saat) 9,61 24,42 1 saat 0,96 2,44 129

161 Çalışma Miktarı Meşetepe 2 Santral Binası ve Kuyruksuyu Kanalı m 3 Ton 18 ay ay 833, ay (26 gün) 69,44 172,2 gün ( 10 saat) 6,94 17,22 Çalışma Miktarı m 3 Meşetepe Yükleme Havuzu Ton 12 ay ay (26 gün) gün ( 10 saat) 46,18 101,3 1 saat 4,62 10,13 Çalışma Miktarı Yol 2 ay ton 1 ay (26 gün) gün ( 10 saat) 1.153, saat 115,4 263,1 Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Söz konusu proje kapsamında hafriyatın alımı sırasında kullanılacak başlıca ekipmanlar aşağıdaki tabloda verilmektedir. Sahada 3 ayrı lokasyonda çalışmalar yürütülecek olup, her bir lokasyonda çalışacak ekipmanlar; aşağıdaki gibi olacaktır. Tablo- 60.Kazı Fazlası Malzemenin Alımı Sırasında Kullanılacak Başlıca Ekipmanlar Gürültü Kaynağı Çığlıca Regülatörü ve İletim Kanalı Sahası Yeşilöz Regülatörü ve İletim Kanalı Sahası Dozer Arazöz Kamyon Kompresör Silindir Greyder Transmikser Beton Pompası Ekskavatör Rock drill Kırıcı elek Taşıma bandı Meşetepe 1-2 HES Sahası Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve ünitelerin inşası sırasında ünitelerde (regülatör, cebri boru, yükleme havuzu, santral binası v.b.) kırıcılarla ilerlemek suretiyle ve gevşetme patlatmaları yapılmak sureti ile inşa işlemleri gerçekleştirilecektir. 130

162 Yukarıda da anlatıldığı üzere; proje kapsamında toplam m 3 bitkisel toprak olacağı öngörülmektedir. Proje kapsamında kazı fazlası malzeme sahası içerisinde ayrı bir alanda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanması esnasında nebati toprak depolama alanının yüksekliği 5 metreden, eğimi ise %5 den fazla olmayacaktır. Açığa çıkan bitkisel toprak çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılacak olup; ihtiyaç fazlası malzeme belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında hafriyat artıklarından ayrı olarak geçici olarak biriktirilecektir. Proje kapsamındaki tüm üniteleri gösterir 1/ Ölçekli topografik harita ekte verilmektedir (Bkz.Ek-9). Proje konusu faaliyetle ilgili olarak; Tarih ve Sayılı Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında gerekli tüm izinler (Ek-2 Sulak Alan Faaliyeti İzin Belgesi) proje inşa işlemleri başlamadan önce alınacaktır. Konu ile ilgili gerekli başvurular yapılacaktır. Proje kapsamında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Ayrıca; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmeliği hükümlerine ve proje üniteleri dere yatağı kenarında olduğu için, tarih ve sayı ile yürürlüğe giren ve Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayımlanan 2006/27 no.lu Başbakanlık Genelgesine uyulacaktır. V.1.2. Proje Kapsamında Kullanılacak Olan Malzemenin Nereden Ve Nasıl Temin Edileceği (Konkasör İçin V.B.), Çalışma Alanı, Ruhsat Alanı Ve İçerisindeki Tesislere Ait Koordinatların Ayrı Ayrı Belirtilmesi Ve Konum Bilgileri İle Nakliye Güzergahına Ait Bilgiler, İş Akım Şeması, Varsa Malzeme Alımı İle İlgili Bilgiler, İmalat Haritaları, 1/ Ölçekli Topografik Haritada Ocak Ve Tesisin İşaretlenmesi, Yerleşim Yerlerine Mesafeleri Ve Nakliye Güzergahının Belirtilmesi, Varsa Malzeme Ocakları İle İlgili Mülkiyet Durumu, Proje kapsamında Açığa çıkacak toplam kazı fazlası malzeme miktarı yaklaşık m 3 ( ton) dur m 3 kazı fazlası malzemenin yaklaşık m 3 lük kısmı doğrudan yol dolgusunda kullanılacaktır. Geriye kalan m 3 lük kısmının m 3 lük kısmı bitkisel toprak olup, yaklaşık m 3 lük kısmı kaya kazısından çıkan kazı fazlası malzemedir. İnceleme alanında Güneydoğu Anadolu otoktonu olarak yaşlıdan gence doğru; Cudi Grubu (kireçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomit, kireçtaşı), Mardin Grubu (dolomitik kireçtaşı ve killi kireçtaşı), Derdere formasyonu (dolomitik kireçtaşı), Sayındere formasyonu (killi kireçtaşı), Germav formasyonu (şeyl, kumtaşı, marn), Kavalköy formasyonu (kireçtaşı) ve Midyat Grubu (kireçtaşı, killi kireçtaşı) yayılım göstermektedir. 131

163 Kaya Kazısından çıkan malzemenin uygun nitelikte olması durumunda; kurulacak 60 ton/sa kapasiteli kırma-eleme tesisinde istenilen ebatlara getirildikten sonra kum-çakıl olarak beton santralinde agrega yapımında akabinde ise ünitelerin seddeleme dolgusunda kullanılması planlanmaktadır. Kazı fazlası malzemenin uygun nitelikte olmaması durumunda belirlenen 1 adet kazı fazlası malzeme sahasında geçici olarak depolanması ve inşaatın bitiminde ise ilgili kurum ile yapılacak protokol kapsamında yol yapım çalışmalarında ya da ilgili kurumun uygun gördüğü alanda çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılması için alandan SKHKKY hükümlerine uygun olarak taşınması, alanın eski haline getirilmesi planlanmaktadır. Dolayısı ile belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında nihai depolanması durumu söz konusu değildir. Proje kapsamında kaya kazısından çıkan kazı fazlası malzemenin uygun nitelikte olmaması ya da yeterli olmaması durumunda, yakın çevredeki izinli ve ruhsatlı malzeme ocaklarından temin edilmesi söz konusu olacaktır. Dolayısı ile proje kapsamında malzeme ocakları açılması söz konusu değildir. Kırma-Eleme Tesisi İnşaat aşamasında kırma-eleme tesisinde istenilen ebatlara getirilen kum-çakıl malzeme kurulacak olan beton üretim tesisinde, hazır beton haline getirilerek inşa işlerinde kullanılacaktır. Kırma-Eleme Tesisi inşaat süresi boyunca (yaklaşık 2 yıl) sahada bulunacak olup, inşaatın bitiminde ise sahadan kaldırılacaktır. Kırma-Eleme Tesisinde Yıllık üretim; ton/yıl olup, toplam inşaat süresi boyunca ton malzeme üretimi söz konusu olacaktır. Kırma- eleme tesisine ait üretim bilgileri aşağıda verilmiştir. Tablo- 61.Kırma- Eleme Tesisine Ait Üretim Bilgileri Üretim Miktarı m 3 ton Yıllık Aylık Günlük ,9 Saatlik 23 57,69 (yaklaşık 60) Çalışma Periyodu 10 a y/yıl, 26 gün/ay, 10 saat/gün Proje kapsamında 1 adet primer tip darbeli kırıcı, 1 adet seconder tip kırıcı, 1 adet dik milli kırıcı ve 4 adet titreşimli elekden oluşan kırma-eleme tesisi kurulması planlanmaktadır. Darbeli kırıcı; Genişliği 100 ile 500 mm arası malzemelerin işlenmesinde kullanılır. Darbeli kırıcı, materyalleri kırmak için darbe enerjisini kullanan bir kırıcı çeşididir. Çekiç plakanın etkin bölgesine malzeme geldiğinde, yüksek hızlı darbenin etkisiyle, ham materyal rotorun üzerinde kurulu olan darbe ekipmanına doğru fırlatılır. Sonra materyaller çekiç plakaların etki alanına doğru tekrar yönelir ve kırma bölümünde tekrar parçalanır. Sonunda, parçalar uygun küçüklüğe ulaştığında, makinenin altından boşaltılır. 132

164 Dik Milli Kırıcılar (Kum Makineleri); Genişliği 35 mm ile 60 mm arası malzemelerin işlenmesinde kullanılır. Özel tasarımı sayesinde çeneli kırıcı ve konik kırıcılardan çıkan bozuk şekilli ve iri taneciklerin üstesinden gelmektedir. Çeşitli cevherler, çimento, refrakter malzeme, boksit klinkeri, elmas kumu, inşaat kumu, taş ve diğer metalurjik malzemeler gibi çok sert malzemelerin orta ve çok ince tanecikler halinde öğütülmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Kum yapımında, yüksek kapasite, iyi şekil verme, yüksek verimlilik, düşük enerji tüketimi ve yüksek indirgeme oranı gibi avantajları olan bir üründür. Metalurji, maden ve yapı malzemelerinde dik milli kırıcılar malzemeyi 5 mm ye kadar öğütebilir. Titreşimli Elek; dairesel bir hareketle titreşim sağlar. Düzgün yapısı, yüksek verimliliği, çok az gürültü kirliliği, kolay bakım onarımı ve sürekliliği en önemli avantajlarındandır. Dairesel titreşimli elek, maden, yapı, taşıma, enerji ve kimya sanayinde yaygın olarak kullanılmaktadır. 40 Tesiste, istenilen boyuta indirgenen malzemenin elenip tasnif edilmesini temin eden 4 adet titreşimli elek bulunacaktır. Bantlı Konveyor; malzemenin kırıcı üniteler ve elek sistemi arasında iletilmesini sağlayan ve hareketli bantlardan oluşan kısımdır. Tablo- 62 (60 ton/sa kapasiteli) Kırma-Eleme Tesisi Ekipman Listesi Kullanılacak Ekipman Adet Titreşimli Besleyici 1 Primer Tip Darbeli Kırıcı 1 Sekonder Tip Kırıcı 1 Titreşimli Elek 4 Dik milli kırıcı 1 Bantlı Konveyör 12 silo 3 Kurulması planlanan kırma-eleme tesisinin çalışması esnasında toz indirgeme sistemiyle tesise pülvarize su verilerek kırıcı ünitelerinde oluşması muhtemel tozun malzemeye yapışması sağlanarak toz çıkışı önlenecektir. Kazı fazlası malzeme sahasından Kırma eleme tesisine gelen malzeme; kamyonlar ile taşınarak titreşimli besleyici ünitesine aktarılacak olup, gelen malzemenin tamamı doğrudan primer tip darbeli kırıcıya gönderilecektir. Primer tip darbeli kırıcıda kırılan malzeme bantlı konveyor ile titreşimli elek ünitesine gönderilecektir. Titreşimli elek ünitesinde ön elemesi yapılan malzemenin elek altına geçen kısmı bantlı konveyör ile arz-talep ilişkisine göre nihai ürün olarak bunker ünitesine gönderilecektir. Titreşimli elekte elek üzerinde kalan malzeme; tekrar boyutlandırılmak için sekonder tip kırıcı ünitesine gönderilecektir. Burada tekrar kırılan malzeme ayrı bir bantlı konveyor yardımı ile titreşimli elek ünitesine iletilecektir. Elek altında kalan malzeme arz-talep ilişkisine göre nihai ürün olarak alınacak elek üstü malzeme dik milli kırıcıya gönderilerek istenilen boyuta ulaşıncaya kadar kırıcı sistemine geri gönderilecektir. Titreşimli elekte istenilen boyutlara getirilen malzeme silolarda depolanacaktır. Tesiste kırılarak 4 ayrı fraksiyonda istenilen boyuta getirilen nihai ürün iş makineleri yardımı ile silolardan kamyonlara yüklenerek beton santraline gönderilecektir

165 Kırma-Eleme Tesisi İş Akım Şeması aşağıdaki şekilde görülmektedir. Kırma-Eleme Tesisi ile ilgili olarak; faaliyet; yürürlükteki Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Ek-2 Listesi Madde 1. Ham Petrol ve Madencilik bend inci ve 2 nci grup madenlerin her türlü işleme sokulması (kırma-eleme, öğütme, yıkama ve benzeri). kapsamında bulunmaktadır. Bu sebeple; Ek-2 faaliyeti izin belgesi başvurusunda bulunulacaktır. BUNKERE BESLEME PRİMER TİP ÖN ELEME SEKONDER TİP KIRICI DİK MİLLİ KIRICI BOYUTLARINA GÖRE AYRIŞTIRMA BETON SANTRALİ Hazır Beton Santrali Şekil- 38. Kırma-Eleme Tesisi İş Akım Şeması Proje kapsamında seddeleme dolgusunda ihtiyaç duyulan beton agregası için gerekli malzeme inşaat alanında yapılacak kazılardan çıkan uygun nitelikli malzemeden tedarik edilecek olup, gerekli kum-çakıl malzeme; kırma-eleme tesisinde istenilen ebatlara getirildikten sonra agrega yapımında kullanılmak üzere hazır beton santraline gönderilecektir. Proje kapsamında inşaat aşamasında gerekli olan beton agregası için kazı fazlası malzeme saha sınırları içerisinde 1 adet 55 m 3 /sa kapasiteli beton santralinin kurulması planlanmaktadır. Beton santrali inşaat çalışmaları süresince saha bulunacak olup, inşaatın bitimine müteakip alandan kaldırılacaktır. 1 yılda 10 ay, ayda 26 gün, günde 10 saat çalışma prensibine göre çalışma yapılacaktır. Kırma-eleme tesisinde işleme tabi tutulan malzeme beton santralinde agrega üretiminde kullanılacaktır. 134

166 Üretim Süreci Önce hazır betonun üretiminde kullanılacak, doğru seçilmiş malzemelerin (çimento, agrega, su, katkı) kalitelerini ve birbirlerine uyumunu incelemek için laboratuar deneyleri yapılır. Bu deneylerden geçen malzemelerde zamanla olumsuz değişikliklerin meydana gelmesinin önlenmesi için sürekli kalite denetimi yapılmaktadır. Hazır betonun üretim süreci, santral operatörünün üretilecek betonu tanımlayan formülün numarasını belirleyip, bilgisayar sistemini işletmesiyle başlar. İlk komuttan sonra, ayrı bölmelerde stoklanmış bulunan agrega, çimento ve su aynı anda tartılır. Daha sonra tartılmış agrega bantla taşınarak mikser kazanına aktarılır. Bu sırada çimento, su ve formülde varsa kimyasal katkı maddesi de kazana aktarılır ve karıştırılır. Bir harman betonun hacmi santralden santrale değişmekle birlikte, genellikle 1-3 m 3 tür. Tesiste karışma süresi de harman hacmiyle orantılı olarak standartlar tarafından belirlenmiştir. TS Beton-Hazır Beton Standardı na göre, 1 m 3 ve altındaki harmanlar için karıştırma süresi en az 45 saniye, ek her 0,5 m 3 için ek 15 saniyedir. Yaş karışım türü üretimde taşıma sırasında, mikser içinde de karışım olduğu dikkate alınarak, bu süre yarıya kadar azaltılabilir. Yeterince karıştırılmış olan harman, transmiksere boşaltılır, dolum tamamlanıncaya kadar aynı işlem devam eder. Beton tesislerinde üretilen dolgu malzemesinin çalışma alanına taşınabilmesi ve kullanılabilmesi için 3 adet transmikser ile 3 adet beton pompası kullanılacaktır. Proje kapsamında beton santraline ulaşım için; Şırnak İlçe karayolundan ayrılan ve sahanın içine kadar ulaşan mevcut stabilize yol kullanılacaktır. Beton Santralindeki Çöktürme Havuzu Beton Üretim Tesislerinde, mikserlerin yıkanması gibi işlemler sonucu ortaya çıkan atıksulardaki askıda kalan madde konsantrasyonu ve bulanıklık oldukça yüksektir. Mikser araçlarının dışının ve tozlanmış sahaların yıkanması sonucunda atık sular oluşmasını önlemek için atık suların ve agreganın geri kazanılması için tesiste Çöktürme Havuzu kurularak geri kazanma işlemi uygulanacaktır. Yıkama tamburundan, tesisisin muhtelif yerlerinden ve transmikserlerin dışının yıkanmasından çıkan atık sular çöktürme havuzunda kademeli bölmelerden geçirilip çamuru çöktürüldükten sonra elde edilen su, üretimde transmikserlerin yıkanmasında ve diğer işlerde (sulama v.b amaçlı) kullanılacaktır. Havuzdan alınan çamur (çimento-su) ise çöktürme havuzunda dibe çöktükten sonra analizleri yapıldıktan sonra uygun nitelikte olması durumunda beton santralinde agrega malzemesi olarak kullanılacaktır. Kullanılmayacak durumda olan malzeme ise kazı fazlası malzeme sahasına götürülecek olup, buradan da periyodik olarak alınarak, naylon torbalara konulmak suretiyle evsel nitelikli katı atıklar ile birlikte işlem görecektir. Beton santraline ilişkin tip iş akım şeması aşağıda görülmektedir. 135

167 Şekil- 39 Tip Hazır Beton Santrali İş Akım Şeması Beton Santrali ile ilgili olarak; faaliyet; yürürlükteki Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Ek-2 Listesi Madde 4. Mineral, İnşaat Malzemeleri Endüstrisi bend 4.6. Üretim kapasitesi 10 m 3 /saat ve üzerinde olan, çimento kullanarak beton, harç veya yol malzemesi üreten tesisler; malzemelerin sadece kuru oldukları zaman karıştırıldıkları yerler dahil kapsamında bulunmaktadır. Bu sebeple; Ek-2 faaliyeti izin belgesi başvurusunda bulunulacaktır. V.1.3. Arazinin Hazırlanması Sırasında Ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli, Toksin Ve Kimyasal Olanların Taşınımları, Depolanmaları Ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Aletler Ve Makineler, Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve ünitelerin inşası sırasında kırıcılarla ilerlemek suretiyle ve gevşetme patlatmaları yapılması sureti ile inşa işlemleri gerçekleştirilecektir. Ancak; gevşetme patlatmalarının yapıldığı yerler için; inşaata başlamadan önce; hasarsızlık hesaplamaları yapılmadan, patlayıcı madde miktarı belirlenmeden, patlatma paterni oluşturulmadan patlatma işlemleri kesinlikle gerçekleştirilmeyecektir. Patlatma Yapılması Durumunda, patlatmalar kesinlikle galeri yöntemi ile yapılmayacaktır. Sahada patlayıcı madde deposu bulunmayacaktır. Patlayıcı kullanılması durumunda; Patlayıcıların temini, saklanması ve kullanılması, yürürlükte bulunan mevzuat çerçevesinde olacak ve kontrollü patlatma yapılacaktır. 136

168 Sahada gevşetme patlatmalarının yapıldığı yerlerde; küçük çapta patlatmalar tercih edilecektir. Bunda amaç her sıraya yeteri kadar zaman vermek her sıranın böylelikle elde edilen boşluklarda patlamasını sağlamaktır. Gecikme aralığının fazla olması, patlatma sırasında oluşan yer sarsıntılarının da azalmasına sebep olmaktadır. Gevşetme patlatmaları sırasında oluşacak titreşim için yürürlükteki Çevresel Gürültü Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği 25. Madde hükümlerine riayet edilerek gerekli önlemler alınacaktır. Patlatma işleminde patlayıcı madde olarak Anfo ve dinamit, ateşleyici olarak gecikmeli kapsül kullanılacaktır. Patlatma işlemlerini izlemek için sismografik bir ekipman temin edilecek olup, yapılacak tüm patlatmalar izlenecektir. Tüm patlatma işlemlerinde jandarma birimleri ile koordineli hareket edilecektir. Patlatma esnasında inşaat araç ve makinelerini işleten kişiler de dahil olmak üzere kolayca duyulabilecek, yeterli sesi olan bir siren olacaktır.. El sirenleri, tünel başlangıcı gibi girişin tamamen kontrollü olduğu, alanlarda kabul edilecektir. Çalıştırılacak olan bütün patlatma elemanları ilgili Devlet Otoriteleri nce teste tabi tutulan ve belgelendirilen kişilerden seçilecektir. Gerçekleştirilen bütün patlatmaların kaydı tutulacak ve bu kayıtlar her bir patlatmanın zamanını, yerini, tipini, kullanılan patlayıcı malzeme miktarını ve diğer her türlü gerekli bilgiyi içerecektir. Proje kapsamında ihtiyaç duyulan gevşetme patlatmaları kuşların üreme dönemi dışında yapılacaktır. Proje kapsamında yapılacak yapılar için Bayındırlık Ve İskan Bakanlığı nın (Afet İşleri Genel Müdürlüğü) tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporlarının tarih ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname doğrultusunda Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne onaylatılacaktır. Jeolojik/Jeoteknik Etüd Raporuna göre belirlenecek YAS seviyesine göre; patlatmanın yer altı su seviyesini etkileyip etkilemediği tespit edilecektir. Bu itibarla; patlamanın yapılacağı tüm alanlarda inşaat başlamadan önce YAS (yer altı su seviyesi) belirlenecek ve patlatmanın derecesi (kaç m ye kadar etkili olduğu) tespit edilecektir. YAS seviyesi belirlenmeden inşaat çalışmalarına başlanmayacaktır. Ayrıca; yapılacak patlatmalar sonucunda dere yatağındaki akışı engellememek için gerekli tüm tedbirler alınacaktır. Yapılacak yer üstü patlatmalarda canlıların üreme döneminde patlatma yapılmayacaktır. Yapılacak patlatmalarda patlatmanın şiddeti, taş savrulması, toz, gürültü v.b. etkilerin formasyonu göz önünde bulundurularak gerekli tüm tedbirler alınmak suretiyle patlatma işlemleri gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında 3213 sayılı Maden Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan yönetmeliklerle ilgili meri mevzuat hükümlerine riayet edilecektir. 137

169 Patlayıcı maddelerin kullanımı ile ilgili olarak 29 Eylül 1987 Tarih ve Sayılı Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi Ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi, Usul Ve Esasları tüzük hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve Zararlı Maddelerle Çalışan İşyerlerinde Ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük hükümlerine uyulacaktır. Patlatma yapılacağı zaman anons ve duyuru yöntemleriyle yöre sakinlerinin bilgilendirilmesi sağlanacaktır. Ayrıca; kullanılacak araçların yağ değişimi ve atık yağlarla ilgili olarak; her türlü malzemenin inşaat sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile Tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Proje çalışmalarında kullanılacak iş makinelerinin yakıt ikmalleri ve yağ değişimleri sahada yapılmayacak olup, yakın çevredeki ruhsatlı akaryakıt istasyonlarında yaptırılacaktır. V.1.4. Proje Kapsamındaki Ulaşım Altyapısı Planı, Proje Alanının Karayollarına Uzaklıkları, Karayoluna Bağlantı Yolları, Ulaşım İçin Kullanılacak Mevcut Yolların Zarar Görmemesi İçin Alınacak Tedbirler İle Trafik Güvenliği Açısından Alınacak Önlemler, Ulaştırma Altyapının İnşası İle İlgili İşlemler, Yeni Yapılacak Yolların Özellikleri, Kullanılacak Malzemeler, Kimyasal Maddeler, Araçlar, Makineler; Altyapının İnşası Sırasında Kırma Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Araç Yükü, Cinsi Ve Sayısı, Artışın Hesaplanması, Haritası (Bu Kapsamda Alınacak Görüşler, İzinler), Proje sahasının içinde yer aldığı Beytüşşebap ilçesinin ana ulaşım yolu Şırnak-Hakkari karayoludur. Şırnak il merkezinden 84 km sonraki kavşaktan sola, Beytüşşebap yoluna sapılır. Bu kavşaktan sonra yol 38 km sonra Beytüşşebap ilçesine ulaşır. Beytüşşebap a ayrıca Şırnak-Hakkari yolunda 33. km den ayrılan Uludere ilçesi yolu ile de ulaşılmaktadır. Uludere ilçesi bu yolun 8. km sindedir. Uludere den 42 km sonra Beytüşşebap a ayrılan kavşak bulunmaktadır. Bu kavşaktan 19 km sonra ilçeye ulaşılır. Proje yapı yerlerinin Beytüşşebap ilçe merkezine mesafelerinin kısa olması nedeniyle ulaşımları kolaydır. İlçe merkezindeki yol, kuzeydoğu istikametinde Yeşilöz Dere yi takip etmekte ve 3.0 km sonra Meşetepe Regülatör yerine ulaşmaktadır. Yine, ilçe merkezindeki yol; kuzeydoğu istikametinde Yeşilöz Dere yi takip etmekte iken Sinekmeydanı Düzü mevkiinde bir köprü ile karşı sahile geçer ve kuzeybatı istikametine döner, Hamam Çayını takip eder ve 6.5 km sonra Çığlıca Regülatör yerine ulaşır. Proje sahası; Şırnak-Hakkari karayoluna kuşuçuşu yaklaşık 25 km mesafede yer almaktadır. Karayoluna bağlantı yapılması söz konusu değildir. Ancak; karayoluna bağlantı yapılması durumunda; Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ne başvuru yapılarak Geçiş Yolu Ön İzin Belgesi alınacaktır. 138

170 Şekil- 40 Proje Sahasına Ulaşım Proje kapsamında inşa çalışmaları esnasında; ekskavatör, kompresör, dozer, damperli kamyon, yükleyici gibi ekipmanlar kullanılacaktır. Bunun dışında kimyasal madde kullanımını gerektiren bir durum söz konusu değildir. PROJE SAHASI Şekil- 41 Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü Trafik Hacim Haritası (2013) 139

171 Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen yukarıdaki şekilde verilen 2013 yılı trafik hacim haritasında da görüldüğü üzere Karayolu trafik hacmi 357 dir. Karayolu nda bulunan Taşınabilir Taşıt Sayım ve Sınıflandırma İstasyonu ölçümlerine göre trafik yükü aşağıdaki gibidir. Otomobil 184 Ortayüklü Ticari Araç 91 Otobüs 0 Kamyon 70 Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork 12 Toplam 357 Söz konusu faaliyetin inşaat aşamasında kullanılacak iş makineleri karayolu üzerinden çalışma alanına getirilecek ve iş bitimine kadar trafiğe çıkmayacaktır yılı trafik hacim haritasından da görüleceği üzere; karayolu toplam taşıt hacmi 357 taşıt/gün dür. Bu durumda inşa aşamasında çalışacak tüm ekipmanlarla (gidiş-geliş yaklaşık 30 araç) yola çıkılması halinde yani en kötü durumda toplam taşıt hacmi % 8,4 (100*30/357 =% 8,4) artarak toplam trafik hacmi 387 taşıt/gün olacaktır. Proje kapsamında; kurulacak tüm tesislere ve yapılara ilişkin yer planlanmasında 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve bu kanuna istinaden Karayolları ile ilgili olarak çıkarılan tüm kanun, yönetmelikler v.b. mevzuatlara uyulacaktır. Tehlikeli madde sınıfına giren malzemelerin taşınması esnasında; Tehlikeli Maddelerin Karayolu İle Taşınması Hakkında yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. İnşaat ve işletme aşamasında taşıma faaliyetlerinde 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu, tarih ve sayılı R. G. de yayımlanarak yürürlüğe giren 4925 sayılı Taşıma Kanunu, tarih ve sayılı (son değişiklik: tarih ve sayılı R.G.) Karayolu Taşıma Yönetmeliği, tarih ve sayılı (son değişiklik: tarih ve sayılı R.G.) Karayolları Trafik Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Ayrıca; 15 Mayıs 1997 tarih ve sayılı (son değişiklik 6 Ocak 1998 tarih ve sayılı R.G.) Resmi Gazete de yayımlanmış olan Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Taşıma faaliyetleri sırasında tonaj uygulamasına dikkat edilecektir. Proje kapsamında malzemelerin taşınması sırasında karayollarına zarar verilmeyecek olup, zarar verilmesi durumunda zarar; Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde proje sahibi firma tarafından karşılanacaktır. İnşaat aşamasında karayoluna hafriyat, dolgu malzemesi v.b. malzemelerin dökülmesi engellenecektir. İnşaat ve işletme aşamalarında yola giriş ve çıkışlarda trafik güvenliği açısından her türlü önlem Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü nün görüşleri doğrultusunda proje sahibi firma tarafından karşılanacaktır. 140

172 V.1.5. Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler, Proje kapsamında hazırlanan Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu nda Gözlemsel olarak yapılan incelemelere göre; Çığlıca Regülatöründe gerek regülatör yerinde ve gerekse göl alanında geçimlilik ve stabilite yönünden bir problem beklenmemektedir. Yeşilöz regülatörü yerinde, gerek yamaçlarda ve gerekse dere yatağında gevşek, ayrışmış malzemenin kaldırılıp regülatörün ana kayaya oturtulması halinde duraylılık ve geçirgenlik yönünden bir problem beklenmemektedir. denilmektedir. Kati proje aşamasında yapılacak yapılar için Mülga Afet İşleri Genel Müdürlüğü nün tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporu Afet Acil Durum Yönetim Başkanlığı nın gün ve 373 sayılı genelgesinde belirtilen ilgili kuruma onaylatılacak olup, regülatör ve santral yerleri ile iletim tüneli güzergahında tünel girişinde, tünel çıkışında ve tünelin orta kesiminde jeolojik-jeoteknik özellikleri ile geçirimliliği ve taşıma gücünün belirlenmesi amacıyla sondaj kuyuları açılacaktır. Açılacak olan bu temel sondaj kuyularından gerek kuyu başında, gerekse laboratuvar ortamında yapılacak olan analizler sonucunda elde edilen değerlere göre hareket edilerek uygun önlemler alınacaktır. V.1.6. Proje Alanının Taşkın Etüdü, Taşkın Önleme Ve Drenaj İle İlgili İşlemlerin Nerelerde Ve Nasıl Yapılacağı, Meşetepe HES Projesi, Türkiye nin güneydoğusunda, Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde, 26 Nolu Dicle Havzasında, Yeşilöz ve Hamam Dere üzerinde, Şırnak ili Beytüşşebap ilçesi içerisinde yer almaktadır. Habur çayı üzerinde yer alan ve proje yeri su temini hesaplarında kullanılan EİE 2637 Habur Çayı Habur AGİ nin yılda anlık maksimum akımları incelendiğinde bahar aylarında taşkınların geldiği görülür. Taşkınlar yalnız yağmurdan oluştuğu gibi bazen yağmur ve kar erime akışlarının birleşiminden de oluşmaktadır. Proje alanı çevresindeki AGİ lerden gözlemleri güvenilir bulunan AGİ ler seçilerek bunların maksimum debileri proje taşkın debisi çalışmalarında kullanılmıştır. Bu nedenle, Meşetepe HES projesinin çeşitli yinelemeli pik debileri, eksen yeri ve çevresindeki AGİ lerin anlık debilerinden yararlanılarak yapılan İstatiksel yöntemlere ek olarak yağış-akış bağıntısından yararlanılarak Sentetik yöntemler de uygulanarak, tesis yeri için güvenilir tahminler elde edilmeye çalışılmıştır. 141

173 İstatistiksel Yöntemlerle Taşkın Analizleri Noktasal Taşkın Frekans Analizi (NTFA) Yöntemi İle Taşkın Debi Hesabı Proje alanı civarındaki AGİ lerin maksimum akımları, özellikleri uygun dağılım fonksiyonları, aşağıdaki tabloda verilmiştir. Hamam Çayı ve Yeşilöz Deresi üzerinde AGİ olmadığı için, NTFA ile taşkın debi hesabı yapılmamıştır. Tablo- 63 Proje Alanı Civarındaki AGİ lerin Maksimum Akımları AGİ NO / YIL DSİ DSİ DSİ EİE 2628 EİE 2622 EİE 2630 EİE 2631 EİE 2620 EİE 2621 EİE 2625 alan 5394, , ,3 2504,4 1127,2 kot , , , , ,9 194, , ,2 108, , ,7 80, , , , , , , , , , , ,00 520,00 84, ,8 159, ,00 125,00 55, , ,2 95, ,00 880,00 57, , ,5 392, ,00 90, ,6 215, ,00 150,00 59, ,2 129, ,00 340,00 110, ,3 292, ,00 290,00 90, ,3 140, ,00 480,00 101, , ,00 330, ,5 240, ,00 200, ,7 149, , ,4 163, , ,5 89, ,7 221, ,7 128, , ,5 292, ,8 257, , , ,4 DAĞILIM LP3 LP3 G2P G G G G2P LP3 G2P G 2 318,44 68,27 318,14 78,13 204,33 270,74 149,61 267,37 56,82 181, ,73 91,47 534,09 104,80 353,11 431,47 229,41 408,84 91,3 275,76 142

174 10 798,55 100,90 680,02 122,46 451,62 537,89 281,15 529,23 116,34 338, ,73 108,41 863,71 144,77 576,09 672,36 344,67 717,48 149,19 417, ,46 111,90 998,57 161,33 668,42 772,11 390,47 887,56 174,02 476, ,64 114, ,69 177,76 760,07 871,12 435, ,66 199,02 534,47 Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik raporu, Nisan 2011 Bölgesel Taşkın Frekans Analizi (BTFA) Yöntemi İle Taşkın Debi Hesabı Proje alanı civarında bulunan DSİ 26-36,26-51,26-55, ve EİE 2620, 2621, 2622, 2625, 2628, 2630, 2631 AGİ kayıtlarından yararlanılarak Bölgesel Taşkın Frekans Analizi (BTFA) çalışması yapılmıştır. Yılda anlık maksimum akım değerleri kullanılarak en uygun olasılık dağılımları her bir istasyon için belirlenmiş ve her bir istasyon için taşkın yineleme değerleri seçilmiştir. Öncelikle istasyonların gözlem sürelerini gösteren bir şerit grafik çizilmiş ve buradan baz dönemler belirlenmiştir. Uygunluk testi grafiğine işaretlenen istasyonlardan, grafikteki sınır eğrilerinin içerisine düşen istasyonlar uygun, dışarıda kalanlar uygun değil demektir. Uygun bulunan istasyonlar bölgesel taşkın frekans analizi çalışmalarında kullanılmıştır. Uygunluk testi sonucuna göre; uygun bulunan istasyonlar boyutsuz hale getirilmiştir yıllık yinelenmeli taşkın debileri için bölgesel taşkın zarf eğrisi oluşturulmuştur yıllık yinelenmeli taşkın debisi, yağış alanına göre zarf eğrisinden okunmuş ve boyutsuz hale getirilmiş değerlerin ortalamaları ile çarpılarak regülatör ve regülatör yerleri için farklı yinelenme dönemlerinin taşkın debi değerleri bulunmuştur. Meşetepe HES Projesi için bulunmuş yinelenmeli taşkın debileri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo- 64 Meşetepe HES Projesi BTFA Sonuçları Yineleme Çığlıca Regülatörü Yineleme Yeşilöz Regülatörü Yılı Taşkın Debileri (m 3 /s) Yılı Taşkın Debileri (m 3 /s) 2 46,5 2 82,0 2,33 53,5 2,33 94,3 5 73, , , , , , , , , , , , , , , ,5 Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan

175 Sentetik Yöntemlerle Taşkın Analizleri Sentetik yöntemler ile taşkın debisi hesaplamalarında gerekli olan veriler bu proje için aşağıda verildiği şekilde hesaplanmıştır. Yağış Analizi Proje alanını temsil eden meteoroloji istasyonlarını bulmak amacıyla, proje yeri ve civarı incelenmiştir. Hakkari DMİ istasyonu verilerinden yararlanılarak ve Thiessen poligonu yöntemi kullanılarak proje alanı yağış değerleri hesaplanması uygun görülmüştür. Hakkari DMİ yağış istasyonunun plüviyograf katsayıları hesaplamalarda kullanılmıştır. Hakkari DMİ istasyonuna ait istatiksel çalışmalar sonucu elde edilmiş olan günlük en büyük yağış değerlerine Kolmogrov - Simirnov ve Chi kare istatistiksel analizleri uygulanarak, uygun dağılım fonksiyonları belirlenmiş ve en uygun olasılık dağılım fonksiyonu sonuçlarına göre yinelemeli yağış değerleri seçilmiştir. Hakkari DMİ istasyonuna ait muhtemel en büyük yağış (kadastrofal) değerlerinin tespiti içinse X T X n K M xs n ifadesi kullanılmıştır. Burada Xn n yıllık serinin ortalaması, Sn bu serinin standart sapması, Km ise n yıllık serinin ortalamasına göre DSİ, Uygulamalı Taşkın Hidrolojisi adlı yayındaki abaktan okunan bir katsayıdır. Yağışın Zaman Dağılımı Türkiye deki yağışın zaman içerisindeki dağılım serileri kullanılarak C bölgesi eğrisinden yararlanılmıştır. Yağışın Alan Dağılımı (YAD) Çığlıca Regülatörü ve Yeşilöz Regülatörü yağış alanlarına karşılık gelen Yağış-Alan- Dağılım Oranları, Uygulamalı Taşkın Hidrolojisi kitabındaki Yağış-Alan-Dağılım Grafiği yardımıyla bulunmuştur. Yağış Çığlıca Regülatörü ve Yeşilöz Regülatörü yağış alanları yinelemeli ve kadastrofal yağış değerleri, plüviyograf katsayıları ve yağışın alansal dağılımı kullanılarak düzeltilmiş ve maksimize edilmiş yağış değerleri hesaplanmıştır. Yağış Akış İlişkisi Arazi incelemeleri ve harita çalışmaları sonucu proje alanı yağış havzasının toprak yapısı, hidrolojik toprak grubu, topografyası, bitki örtüsü gibi etkenler dikkate alınarak yağışakış eğrisi numarası (Şart II) 80 olarak tespit edilmiştir. Kadastrofal taşkın hesaplarında yağışakış eğrisi numarası doygun zemin durumunda (Şart III) 91 olarak alınmıştır. 144

176 Havzanın Harmonik Eğimi Çığlıca Regülatörü ve Yeşilöz Regülatörü yağış alanı için harmonik eğim hesapları yapılmıştır. DSİ Sentetik Metodu İle Taşkın Debilerinin Hesabı Yukarıda anlatılan veriler kullanılarak DSİ sentetik yönteme göre 2 saatlik yağışların birim hidrografı elde edilmiştir. İkişer saatlik hidrografların ötelenmesi ve artım akış miktarları yardımıyla Çığlıca Regülatörü 100 yıl yinelenmeli ve kadastrofal taşkın debileri sırası ile m³/s ve m³/s, Yeşilöz Regülatörü 100 yıl yinelenmeli taşkın debisi ise m³/s olarak hesaplanmıştır. Mockus Metodu İle Taşkın Debilerinin Hesabı DSİ Sentetik yönteminde kullanılan verilerden bu yöntemde de yararlanılarak en uygun süreli yağışların birim hidrografı elde edilmiş ve bu birim hidrograf kullanılarak 2 saatlik birim hidrograf bulunmuştur. 2 saatlik birim hidrografın ötelenmesi ve artım akış miktarları yardımıyla Çığlıca Regülatörü 100 yıl yinelenmeli ve kadastrofal taşkın debileri sırası ile m³/s ve m³/s, Yeşilöz Regülatörü 100 yıl yinelenmeli taşkın debisi ise m³/s olarak hesaplanmıştır. Baz Akım Çalışması Bir akarsuyun baz akımı taşkın zamanlarındaki ortalama akımını ifade eder. EİE 2637 Habur Çayı Habur AGİ için taşkın dönemi Mart, Nisan ve Mayıs aylarıdır. EİE 2637 Habur Çayı Habur AGİ kayıtlarının olduğu dönemde her yıl için Mart, Nisan ve Mayıs aylarında aylık ortalama akımlar belirlenmiş ve her yıl için bu aylık ortalama akımların da ortalamaları bulunmuştur. Bu 4 yılık kayıtların ortalamalarının en büyüğü baz akım olarak kabul edilmiştir. EİE 2637 Habur Çayı Habur AGİ için hesaplanan baz akım regülatör yerine alan oranıyla taşınarak Çığlıca Regülatörü ve Yeşilöz Regülatörü için sırasıyla 12.5 m³/s, 25.8 m³/s olarak hesaplanmıştır. Kadastrofal taşkın hesaplarında kullanılacak baz akım değerleri ise EİE 2637 Habur Çayı Habur AGİ nin kayıtlarının olduğu dönemde rastlanan en büyük aylık ortalama değerin alan oranı ile Çığlıca regülatör kesitine taşınması sonucunda 20.5 m³/s olarak hesaplanmıştır. Proje Taşkın Yinelenme Debilerinin Seçimi Sentetik yöntemler kullanılarak hesaplanan taşkın debileri sadece yüzeysel akışı kapsadığından baz akımın eklenmesi ile asıl taşkın debileri hesaplanmıştır. Aşağıdaki tabloda Çığlıca regülatör yeri ve Yeşilöz Regülatör yeri için hesaplanmış taşkın debileri gösterilmiştir. 145

177 Tablo- 65 Çığlıca regülatör yeri ve Yeşilöz Regülatör yeri için hesaplanmış taşkın debileri YİNELEME YILI HESAP YÖNTEMİ Çığlıca Regülatör Yeri Yeşilöz Regülatör Yeri Mockus Sentetik DSİ Q100 (m³/sn) NTFA İstatistik BTFA Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere sonuç olarak yinelemeli taşkın debilerinin seçiminde BTFA yönteminin verdiği sonuçların kullanılması daha güvenilir bulunmuştur. Çığlıca Regülatörü ve Yeşilöz Regülatörü boyutlandırma hesapları bu sonuçlara göre yapılmıştır. Buna göre Çığlıca ve Yeşilöz Regülatörleri taşkın debileri şöyledir: Tablo- 66 Çığlıca ve Yeşilöz Regülatörleri taşkın debileri Yineleme Yılı Taşkın Debileri (m 3 /s) Çığlıca Regülatörü Yeşilöz Regülatörü Kaynak: Meşetepe HES Revize Yapılabilirlik Raporu, Nisan 2011 Sonuç olarak alternatif formülasyona ilişkin olarak 100 yıl yinelemeli taşkın debilerinin seçiminde BTFA yönteminin verdiği sonuçların kullanılması daha güvenilir bulunmuştur. Çığlıca ve Yeşilöz Regülatörleri boyutlandırma hesapları bu sonuçlara göre yapılmıştır. Kati proje aşamasında taşkın hidrolojisi, taşkın analizleri, sediment taşıma durumu gibi etkenler detaylı şekilde değerlendirilerek gerek duyulması halinde projenin özeline uygun olarak ağaçlandırma, teraslama, tersip bendi, seki, sel kapanı, mahmuzlar, yatak tanzimi vb. yöntemlerden uygun olanı seçilecek olup, bu yöntemlerden herhangi birinin uygun olmaması durumunda kutu gabionlar, şilte gabionlar, terramesh, geomatlar vb. uygulamalarla proje alanı ve yapıları taşkına karşı korunacaktır. Ayrıca; yapı yerlerinin temellerini sudan koruma konusunda gerekli önlemler alınacak ve 09 Eylül 2006 tarih ve sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayınlanan 2006/27 Başbakanlık Genelgesine hassasiyetle uyulacaktır. 146

178 V.1.7. Proje Alanının Mevcut Su Kanallarına, İçmesuyu Tesislerine Ve Yaban Hayatına Etkileri Ve Alınacak Önlemler, Proje Alanının Mevcut Su Kanallarına, İçmesuyu Tesislerine Etkileri, Proje sahasının su kaynağı Habur Çayı yan kollarından (Yeşilöz Deresi ve Hamam Çayı) oluşmaktadır. Proje sahası; içme ve kullanma suyu havzasında kalmamaktadır. Projenin üzerinde yapıldığı Değirmen Dere; DSİ 10. Bölge Müdürlüğü sınırları içerisinde her hangi bir içme suyu kaynağını beslememekte içme ve kullanma suyu temini amacı ile kullanılmamaktadır. DSİ 10. Bölge Müdürlüğü Görüşü ekte verilmektedir (Bkz.Ek-8). Proje kapsamında; Habur Çayı kolları olan; hamam Çayı ve Yeşilöz Deresi üzerinde yapımı planlanan Meşetepe HES proje sahasında kalan yerleşim yerlerine ait tarım arazileri ve bu arazilerin projeden etkilenme durumları ile ilgili olarak su hakları raporu hazırlanmıştır. DSİ 10. Bölge Müdürlüğü tarafından onaylanan Su Hakları Raporu ekte verilmektedir (Bkz.Ek-4). Proje sahası sınırları içerisinde regülatör ile HES arasında değirmen, içme suyu ve balık çiftliği tespit edilmemiştir. Proje sahasında çevreye hizmet eden mevcut durumda herhangi bir içme suyu tespit edilmemiştir. Projeden dolayı herhangi bir yerin içme suyunun olumsuz etkilenmesi durumunda firma gerekli önlemleri ivedilikle alarak gerekli çözümü üretecektir. Yaban Hayatına Etkileri Proje konusu faaliyet ile ilgili olarak; akademisyenlerce HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri için Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır (Bkz.Ek-5). Bahse konu projede de belirtildiği üzere; proje alanında yer alan yaban hayatı grupları proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında yapılacak olan çalışmalar sırasında alan içerisinde güvenli bölgelere çekileceklerdir. Fauna türlerinde ise dar yayılışa sahip olan türlerde etkilenme söz konusudur. Daha hareketli türler ise yaşam alanlarını terk edecekler, alternatif yaşam alanlarına çekileceklerdir. Bu etkiler ilk etapta projenin inşa aşamasında ortaya çıkacaktır. İş makinelerinin alana gelerek çalışmalara başlamalarıyla birlikte etrafa verecekleri atık maddeler (egzoz dumanı, yağ vb.) ve gürültü, makrofauna türlerinin alanı terk etmelerine sebep olacaktır. Projenin tamamlanmasından sonra ekosistem bütünlüğünün yeniden tesis edilebilmesi için gerekli çalışmaların (ağaçlandırma, peyzaj, erozyon kontrolü vb. gibi) yapılması halinde ekosistemin rehabilitasyonunu (İyileştirme) yeniden sağlamak mümkündür. 147

179 V.1.8. Proje Alanı İçindeki Su Ortamlarında Herhangi Bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması, Vb. İşlemler Nedeni İle Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl Ve Benzeri Maddelerin Miktarları, Nerelere Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Dere Yatağında Yapılacak Olan Çalışmaların Etkileri (Bulanıklık, Suyun Debisi Vb) Proje kapsamında; Yeşilöz Regülatörü ve Su Alma Yapısı inşasında yaklaşık m 3, Çığlıca Regülatörü ve Su Alma Yapısı inşasında yaklaşık m 3, Meşetepe Regülatörü ve Su Alma Yapısı inşasında ise yaklaşık m 3 kazı fazlası malzeme açığa çıkacaktır. Regülatör ve su alma yapıları inşasından çıkacak toplam m 3 kazı fazlası malzemenin yaklaşık m 3 lük kısmı bitkisel toprak olup, bu miktar çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılacaktır. Geriye kalan, m 3 lük kaya kazısı malzemesinin ise uygun nitelikte olması durumunda kırma-eleme tesisinde istenilen ebatlara getirildikten sonra beton santralinde agrega üretiminde buna bağlı olarak da seddeleme dolgusunda kullanılması planlanmaktadır. Kazıdan çıkan malzemenin uygun nitelikte olmaması durumunda ise; belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında geçici olarak depolanması inşaatın bitiminde ise ilgili kurum ile yapılacak protokol kapsamında yol yapım çalışmalarında ya da ilgili kurumun uygun gördüğü alanda çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılması için alandan SKHKKY hükümlerine uygun olarak taşınması, alanın eski haline getirilmesi planlanmaktadır. Regülatör inşasında inşaat alanını kuru tutabilmek için nehir suyunun derive edilmesi gerekecektir. Bu nedenle önce çakıl geçidi inşa edilerek suyun derivasyonu bu geçitten sağlanacak, bu arada regülatör inşaatının bir bölümü tamamlanacaktır. Daha sonra su alma yapısı inşa edilerek nehir suyu su alma ağzına çevrilecek ve regülatör inşaatının geri kalan kısmı tamamlanacaktır. Çakıl geçidi inşası sırasında geçici süre bulanıklık yaşanacaktır. Bulanıklığı önlemek amacıyla suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini değiştirmeyecek bir boru veya kanal yardımıyla suyun bulanıklığa neden olacak bölgeden bypass edilerek suyun bulanmayacağı şekilde dere yatağına verilmesi için gerekli tedbirler alınacaktır. Bulanıklığa bağlı etkilerin azaltılması amacıyla, akarsu kıyılarında yapılacak kazı faaliyetleri asgaride tutulacaktır. İnşaat çalışmalarına başlamadan önce su kalitesinin tespiti için memba ve mansaptan numuneler alınarak Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği Ek-5 Tablo-5 te belirtilen parametrelere göre analiz yapılacaktır. 148

180 V.1.9. Derivasyon (Regülatör İnşaat Alanının Kuru Tutulabilmesi Akarsu Güzergahının Geçici Olarak Değiştirilmesi) Amacı İle Veya Diğer Nedenlerle Akarsu Havzasında Yapılacak Her Türlü Doldurma, Kazıklar Üzerine İnşaat Ve Benzeri İşlemler İle Bunların Nerelerde Ne Kadar Alanı Kaplayacağı Ve Kullanılacak Malzemeler, Araç Ve Makineler, Regülatör inşasında inşaat alanını kuru tutabilmek için nehir suyunun derive edilmesi gerekecektir. Bunun için derivasyon sistemi inşa edilmesi söz konusu olacaktır. Bu kapsamda; Yeşilöz Regülatörünün inşası için; Yeşilöz Regülatörü Ön batardosu m talveg kotunda 3 m kret genişliğinde ve 15 m uzunluğunda kaya dolgu tipinde inşa edilecektir. Yeşilöz Regülatörü gövdesinin inşa edilebilmesi için Yeşilöz deresi akımlarının derive edilmesi gerekecektir. Derivasyon için sağ sahilde 3.00 m iç çapında ve 30 m uzunluğunda bir derivasyon konduvisi yapılacaktır. Derivasyon konduvisi sağlam kayada tamamen sandık yarma içerisine alınacak olup konduvi betonarme kaplama kalınlığı 0.50 m olacaktır. Regülatör inşaatının tamamlanarak su tutulma işlemine başlanılmasından itibaren derivasyon konduvisi betonarme tıkaç yapısı ile tıkanacaktır. Çığlıca Regülatörü Ön batardosu m talveg kotunda 3 m kret genişliğinde 15 m uzunluğunda kaya dolgu şeklinde inşa edilecektir. Derivasyon için sağ sahilde 3.00 m iç çapında ve 30 m uzunluğunda bir derivasyon konduvisi yapılacaktır. Derivasyon konduvisi sağlam kayada tamamen sandık yarma içerisine alınacak olup konduvi betonarme kaplama kalınlığı 0.50 m olacaktır. Regülatör inşaatının tamamlanarak su tutulma işlemine başlanılmasından itibaren derivasyon konduvisi betonarme tıkaç yapısı ile tıkanacaktır. Projeye ait plan ve kesitler ekte verilmektedir (Bkz.Ek-13). V Olabilecek Heyelanlara Karşı Alınacak Önlemler, Kati proje aşamasında faaliyet sahasında yapılacak olan yapı yerlerinin zeminlerinin sağlamlığına yönelik, süreksizliklerle ilgili ve jeolojik açıdan riskli, heyelan olabilecek alanlara yönelik sondajlı jeoteknik çalışmalar yapılacaktır. Gerek kuyu başında, gerekse laboratuvar ortamında yapılacak olan analizler sonucunda bulunan değerlere göre ihtiyaç duyulduğu taktirde taş tahkimat, istinat duvarı, gabion gibi önlemlerden uygun olanı tercih edilerek ıslah çalışmaları yapılacaktır. 149

181 V İnşaat İşlemleri Süresince Su Ortamında, Dere Yatağında Ve Proje Alanında Mevcut Canlı Türlerine (Karasal Ve Sucul Flora-Fauna) Olabilecek Etkiler Ve Hassas Türlerin Ne Şekilde Korunacağı, Alınacak Önlemler, Flora-Fauna üzerine olası etkiler hakkında hazırlanan HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu nda (Bkz.Ek-5) şu ifadeler kullanılmıştır: Planlanan HES projesinin yapımı birçok aşamadan oluşmaktadır. Bunlar iletim kanalı, iletim tüneli, yükleme havuzu, cebri boru ve santral binasından meydana gelmektedir. Bu çalışmaların yapılması sırasında jeomorfolojik yapıda bir takım değişiklikler meydana gelecektir. Bunlardan ilki iletim kanalı boyunca oluşacaktır. İletim kanalının yapımı esnasında arazide kazılar gerçekleştirilecektir. Bu kazılar sırasında alanda var olan bitkilerin bir kısmı yok edilecektir. Bu bitkilerin proje alanı dışındaki doğal ortamlarda bol miktarda bulunduğu tespit edilmiştir. Bu yönüyle alan değerlendirildiğinde biyolojik çeşitlilik bakımından herhangi bir olumsuzluğun ortaya çıkması söz konusu değildir. Tünel kısmı ise yer altından devam edeceği için jeomorfolojik yapıda herhangi bir değişim gözlenmeyecektir. Ancak tünelin yapımı sırasında yapılacak patlatmalar belli ölçüde sarsıntılara sebep olacaktır. Tünel tamamlandıktan sonra bu olumsuz durum ortadan kalkmış olacaktır. Cebri boru ve santral binasının yer aldığı kısımda ise arazi belli ölçüde tıraşlanacaktır. Yani üzerindeki bitki örtüsü temizlenecektir. Ayrıca toprak kısmında da deformasyonlar oluşacaktır. Diğer bir anlatımla arazinin doğal tomografik yapısında bir takım değişimler meydana gelecektir. Bu yapıların estetik görünüm yönünden meydana getireceği çirkinliklerin bitkisel düzenlemeler ile yumuşatılması gerekmektedir. Projenin başladığı dönemde yakın çevrede bulunacak yaban hayvanları araçların alanda meydana getireceği ses ve gürültüye bağlı olarak yakın çevreden uzaklaşacaklardır. Gerekli ihtiyaçlarını proje alanının üst ve alt kısmındaki dere yatağındaki sulardan karşılamaları mümkün olabilecektir. Projenin hayata geçirilmesinden sonra yaban hayvanlarının dere yatağına ulaşmaları konusunda herhangi bir engel bulunmayacaktır. Sadece santralin yapılacağı noktada dereye ulaşma noktasında bir kısıtlama olacaktır. Bunun dışındaki alanlardan hayvanların ihtiyaçlarını karşılamaları mümkündür. Diğer taraftan inşaat aşamasında araçların meydana getirmiş olduğu gürültü kirliliği de ortadan kalkmış olacağından yaban hayvanlarının alandaki hareket serbestisi yeniden sağlanmış olacaktır. 150

182 V Yer Altı Suyuna Etkiler Proje alanının yayılım gösteren kireçtaşları yayılım ve beslenime bağlı olarak önemli miktarda yeraltı suyu içermektedir. Projenin konusu elektrik üretimi olup, yeraltı sularına bir etkisi söz konusu değildir. Ayrıca kati proje aşamasında açılacak olan sondaj kuyularında yer altı suları ile ilgili gerek kuyu başında, gerekse laboratuvar ortamında yapılacak olan analizler sonucunda elde edilen değerlere göre gerekli durumlarda uygun önlemler alınacaktır. Proje kapsamında tüm işlemlerde, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 7 Nisan 2012 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik ve 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun hükümlerine titizlikle uyulacaktır. V İnşaat Esnasında Kırma, Öğütme, Yıkama-Eleme, Taşıma Ve Depolama Gibi Toz Yayıcı İşlemler, Kümülatif Değerler, Proje kapsamında; regülatör, su alma yapısı, iletim kanalı, iletim tüneli, yükleme havuzu, cebri boru, denge bacası ve santral binası ile kuyruksuyu kanalı ile yol inşa işlemlerinde arazinin hazırlanması ve temel kazısı işlemleri esnasında sökme, yükleme, taşıma ve boşaltma işlemleri sırasında toz emisyonu oluşumu söz konusu olacaktır. Ayrıca; yapıların inşası için birer adet Kırma-Eleme Tesisi ile Hazır Beton Santrali kurulacaktır. Kırma-Eleme Tesisi ve Beton Santrali için temel kazısı işlemleri gerektiren inşaat durumu söz konusu olmadığından buna bağlı hafriyat oluşumu ve toz emisyonu oluşumu da söz konusu değildir. Bu sistemler doğrudan alanda montaj yapılmak sureti ile sahada konumlandırılmakta olup, inşaat süresinin bitmesini müteakip ise alandan kaldırılmaktadır. Sahada oluşacak toz emisyonu hesaplamaları; Tarih ve Sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik Tarih ve Sayılı SKHKKY) Ek-12 Tablo.12.6 dikkate alınarak hesaplanmıştır. Proje yapı yerlerinin Beytüşşebap ilçe merkezine mesafelerinin kısa olması nedeniyle ulaşımları kolaydır. İlçe merkezindeki yol, kuzeydoğu istikametinde Yeşilöz Dere yi takip etmekte ve 3.0 km sonra Meşetepe Regülatör yerine ulaşmaktadır. Yine, ilçe merkezindeki yol; kuzeydoğu istikametinde Yeşilöz Dere yi takip etmekte iken Sinekmeydanı Düzü mevkiinde bir köprü ile karşı sahile geçer ve kuzeybatı istikametine döner, Hamam Çayını takip eder ve 6.5 km sonra Çığlıca Regülatör yerine ulaşır. Proje kapsamında; mevcut olan toprak yollarda da iyileştirmeler yapılarak ulaşımın kolaylaştırılması öngörülmektedir. Bu durumda; hava kalitesinin olumsuz yönde etkilenmemesi için; yollar düzenli olarak temizlenecek ve bu iş için tahsis edilecek bir arazöz ile sürekli nemlendirilecektir. Bu sebeple oluşacak toz emisyonu hesaplanan değerlerden daha düşük seviyede olacaktır. 151

183 Tablo- 67.Toz Emisyonları Oluşumlarının Hesaplanmasında Kullanılacak Toz Emisyon Faktörleri Kaynaklar Emisyon Faktörleri kg/ton Kontrolsüz Kontrollü sökme 0,025 0,0125 Yükleme 0,010 0,005 Nakliye(gidiş-dönüş toplam mesafesi) 0,7 0,35 Boşaltma 0,010 0,005 Depolama 5,8 2,9 Kaynak: SKHKKY Ek-12, Tablo.12.6 Proje kapsamındaki Ünitelerin İnşasından Kaynaklı Oluşacak Toz Emisyonu Yeşilöz Regülatörü ve Su Alma Yapısı İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Kamyonlara yüklenen malzemeler regülatör sahasına yaklaşık 125 m mesafede yer alacak olan kazı fazlası malzeme sahasına taşınacaktır (Bkz.Ek-9) taşınacaktır. Taşıma mesafesi gidiş-dönüş yaklaşık 250 m alınmıştır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton malzeme taşıdığı kabul edildiğinde; kamyon 1 günde ortalama (27,5 ton/gün/50ton/1sefer 1 sefer) 1 sefer yapacaktır. Tablo- 68 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Yeşilöz Regülatörü ve Su Alma Yapısı) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 2,75 ton /saat x 0,025 kg/ton = 0,07 kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton 2,75 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,027 kg/saat Taşıma (depo sahası) 0,7 kg/km-araç (1 araç/gün x 0,7 kg/km.araç x 0,25 km)/ 10 saat =0,017 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 2,75 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,027 kg/saat Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 3,76 kg/sa Yeşilöz İletim Kanalı İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Proje kapsamında; iletim hattı inşa çalışmalarında 3 ayrı lokasyonda çalışma durumu söz konusu olacaktır. Bu durumda; her bir lokasyonda saatte 36,77 ton emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. Kamyonlara yüklenen malzemeler ortalama 125 m (stabilize yol düşünülerek mesafede yer alacak olan kazı fazlası malzeme sahasına taşınacaktır (Bkz.Ek-9) Taşıma mesafesi gidiş-dönüş yaklaşık 250 m alınmıştır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton malzeme taşıdığı kabul edildiğinde; kamyon 1 günde ortalama (1.103 ton/gün/50ton/1sefer 22 sefer) 22 sefer yapacaktır. 152

184 Tablo- 69 Her Bİr Lokasyon İçin Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Yeşilöz İletim Hattı) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 36,77 ton /saat x 0,025 kg/ton = 0,92 kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton 36,77 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,37 kg/saat Taşıma (depo sahası) 0,7 kg/km-araç (22 araç/gün x 0,7 kg/km.araç x 1 km)/ 10 saat =1,5kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 36,77 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,37 kg/saat at Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 6,78 kg/sa Çığlıca Regülatörü ve Su Alma Yapısı İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Kamyonlara yüklenen malzemeler regülatör sahasına yaklaşık 125 m mesafede yer alacak olan kazı fazlası malzeme sahasına taşınacaktır (Bkz.Ek-9) taşınacaktır. Taşıma mesafesi gidiş-dönüş yaklaşık 250 m alınmıştır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton malzeme taşıdığı kabul edildiğinde; kamyon 1 günde ortalama (35,79 ton/gün/50ton/1sefer 1 sefer) 1 sefer yapacaktır. Tablo- 70 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Çığlıca Regülatörü ve Sualma Yapısı) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 3,58 ton /saat x 0,025 kg/ton = 0,089 kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton 3,58 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,036 kg/saat Taşıma (depo sahası) 0,7 kg/km-araç (1 araç/gün x 0,7 kg/km.araç x 0,25 km)/ 10 saat =0,017 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 3,58 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,036 kg/saat Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 3,80 kg/sa Çığlıca İletim Kanalı İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Proje kapsamında; iletim hattı inşa çalışmalarında 3 ayrı lokasyonda çalışma durumu söz konusu olacaktır. Bu durumda; her bir lokasyonda saatte 26,26 ton emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. Kamyonlara yüklenen malzemeler ortalama 125 m (stabilize yol düşünülerek mesafede yer alacak olan kazı fazlası malzeme sahasına taşınacaktır (Bkz.Ek-9) Taşıma mesafesi gidiş-dönüş yaklaşık 250 m alınmıştır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton malzeme taşıdığı kabul edildiğinde; kamyon 1 günde ortalama (787,7 ton/gün/50ton/1sefer 16 sefer) 16 sefer yapacaktır. 153

185 Tablo- 71 Her Bİr Lokasyon İçin Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Yeşilöz İletim Kanalı) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 26,26 ton /saat x 0,025 kg/ton = 0,65 kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton 26,26 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,26kg/saat Taşıma (depo sahası) 0,7 kg/km-araç (16 araç/gün x 0,7 kg/km.araç x 1 km)/ 10 saat = 1,1 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 26,26 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,26 kg/saat Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 5,89 kg/sa Yükleme Havuzu İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Kamyonlara yüklenen malzemeler regülatör sahasına yaklaşık 125 m mesafede yer alacak olan kazı fazlası malzeme sahasına taşınacaktır (Bkz.Ek-9) taşınacaktır. Taşıma mesafesi gidiş-dönüş yaklaşık 250 m alınmıştır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton malzeme taşıdığı kabul edildiğinde; kamyon 1 günde ortalama (101,3 ton/gün/50ton/1sefer 2 sefer) 2 sefer yapacaktır. Tablo- 72 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Yükleme Havuzu) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 10,13 ton /saat x 0,025 kg/ton = 0,25 kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton 10,13 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,10 kg/saat Taşıma (depo sahası) 0,7 kg/km-araç (2 araç/gün x 0,7 kg/km.araç x 0,25 km)/ 10 saat =0,035 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 10,13 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,10 kg/saat Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 4,10 kg/sa Cebri Boru İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Kamyonlara yüklenen malzemeler regülatör sahasına yaklaşık 125 m mesafede yer alacak olan kazı fazlası malzeme sahasına taşınacaktır (Bkz.Ek-9) taşınacaktır. Taşıma mesafesi gidiş-dönüş yaklaşık 250 m alınmıştır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton malzeme taşıdığı kabul edildiğinde; kamyon 1 günde ortalama (13,11 ton/gün/50ton/1sefer 1 sefer) 1 sefer yapacaktır. Tablo- 73 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Cebri Boru) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 1,31 ton /saat x 0,025 kg/ton = 0,033 kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton 1,31 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,013 kg/saat Taşıma (depo sahası) 0,7 kg/km-araç (1 araç/gün x 0,7 kg/km.araç x 0,25 km)/ 10 saat =0,017 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 1,31 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,013 kg/saat Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 3,25 kg/sa 154

186 Meşetepe 1 Santral Binası ve Kuyruksuyu İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Kamyonlara yüklenen malzemeler regülatör sahasına yaklaşık 125 m mesafede yer alacak olan kazı fazlası malzeme sahasına taşınacaktır (Bkz.Ek-9) taşınacaktır. Taşıma mesafesi gidiş-dönüş yaklaşık 250 m alınmıştır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton malzeme taşıdığı kabul edildiğinde; kamyon 1 günde ortalama (158,9 ton/gün/50ton/1sefer 3 sefer) 3 sefer yapacaktır. Tablo- 74 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Meşetepe 1 ve Kuyruksuyu Kanalı) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 2,326 ton /saat x 0,025 kg/ton = 0,058 kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton 2,326 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,023 kg/saat Taşıma (depo sahası) 0,7 kg/km-araç (3 araç/gün x 0,7 kg/km.araç x 0,25 km)/ 10 saat =0,052 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 2,326 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,023 kg/saat Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 3,33 kg/sa Meşetepe Regülatörü ve Su Alma Yapısı İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Kamyonlara yüklenen malzemeler regülatör sahası bitişiğinde bulunan kazı fazlası malzeme sahasına boşaltılacaktır.(bkz.ek-9) Bu sebeple; taşıma hesabı yapılmamıştır. Tablo- 75 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Meşetepe Regülatörü ve Su Alma Yapısı) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 2,326 ton /saat x 0,025 kg/ton = 0,058 kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton 2,326 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,023 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 2,326 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,023 kg/saat Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 3,72 kg/sa Meşetepe İletim Tüneli İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Proje kapsamında; iletim tüneli inşa işlemlerinde sökme işlemi söz konusu olmayıp, gevşetme patlatmaları yapılması söz konusudur. Bu sebeple; yükleme, taşıma, boşaltma ve depolama işlemleri söz konusu olacaktır. Kamyonlara yüklenen malzemeler ortalama 2250 m (stabilize yol düşünülerek) mesafede yer alacak olan kazı fazlası malzeme sahasına taşınacaktır (Bkz.Ek-9) Taşıma mesafesi gidiş-dönüş yaklaşık 4500 m alınmıştır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton malzeme taşıdığı kabul edildiğinde; kamyon 1 günde ortalama (24,42 ton/gün/50ton/1sefer 1 sefer) 1 sefer yapacaktır. 155

187 Tablo- 76 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (İletim Tüneli) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Yükleme 0,01 kg/ton 2,44 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,024kg/saat Taşıma (depo sahası) 0,7 kg/km-araç (1 araç/gün x 0,7 kg/km.araç x 4,5 km)/ 10 saat = 0,31 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 2,44 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,024kg/saat Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 3,98 kg/sa Denge Bacası İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Kamyonlara yüklenen malzemeler regülatör sahasına yaklaşık m mesafede yer alacak olan kazı fazlası malzeme sahasına taşınacaktır (Bkz.Ek-9) taşınacaktır. Taşıma mesafesi gidiş-dönüş yaklaşık m alınmıştır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton malzeme taşıdığı kabul edildiğinde; kamyon 1 günde ortalama (145,4 ton/gün/50ton/1sefer 3 sefer) 3 sefer yapacaktır. Tablo- 77 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Denge Bacası) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 14,54 ton /saat x 0,025 kg/ton = 0,36 kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton 14,54 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,14 kg/saat Taşıma (depo sahası) 0,7 kg/km-araç (3 araç/gün x 0,7 kg/km.araç x 4,5 km)/ 10 saat =0,94 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 14,54 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,14 kg/saat Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 4,75 kg/sa Meşetepe 2 Santral Binası ve Kuyruksuyu Kanalı İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Kamyonlara yüklenen malzemeler regülatör sahasına yaklaşık m mesafede yer alacak olan kazı fazlası malzeme sahasına taşınacaktır (Bkz.Ek-9) taşınacaktır. Taşıma mesafesi gidiş-dönüş yaklaşık m alınmıştır. Bir kamyonun bir seferde 50 ton malzeme taşıdığı kabul edildiğinde; kamyon 1 günde ortalama (172,2 ton/gün/50ton/1sefer 3 sefer) 3 sefer yapacaktır. Tablo- 78 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Denge Bacası) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 17,22 ton /saat x 0,025 kg/ton = 0,43 kg/saat Yükleme 0,01 kg/ton 17,22 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,023 kg/saat Taşıma (depo sahası) 0,7 kg/km-araç (3 araç/gün x 0,7 kg/km.araç x 4,5 km)/ 10 saat =0,94 kg/saat Boşaltma 0,01 kg/ton 17,22 ton /saat x 0,01kg/ton = 0,023 kg/saat Depolama (depo sahası ) 5,8 kg toz/ha.gün 5,8 kg toz/ha.gün x15 ha 24sa/gün = 3,62 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 4,59 kg/sa 156

188 Yol İnşası Esnasında Oluşacak Toz Emisyonu Yol inşasında oluşan hafriyat anında yol dolgusunda kullanılacak olup, yükleme, taşıma, boşaltma ve depolama işlemleri söz konusu olmayacaktır. 3 ayrı lokasyonda çalışmalar tamamlanacak olup, her bir lokasyon için saatte 88 ton/sa emisyon oluşumu söz konusudur. Tablo- 79 Toz Emisyon Faktörleri ve Emisyon Debileri (Yol İnşası) Toz Faktörleri Emisyon Emisyon Debileri Değerleri Sökme 0,025 kg/ton 88 ton /saat x 0,025 kg/ton = 2,2 kg/saat Toplam Emisyon Miktarı 2,2 kg/sa Beton Santrali Beton Santralinde; beton üretiminde kullanılacak malzemenin (çimento ve agrega) silolara beslenmesi esnasında toz emisyonu oluşumu söz konusudur. Sahada oluşacak toz emisyonu ile ilgili hesaplamalar, en kötü durum düşünülerek yapılmıştır. Agreganın Beslenmesi 1 m 3 hazır beton üretiminde yaklaşık 1000 kg agrega kullanılması öngörülmektedir. Beton Santrali nde kullanılacak agrega miktarı = kg/1 m 3 beton x 55 m 3 /sa = kg agrega/saat = 55 ton agrega/saat Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 55 ton /saat x 0,01 kg/ton = 0,5 kg/saat Çimentonun Beslenmesi 1 m 3 hazır beton üretiminde yaklaşık 150 kg çimento kullanılması planlanmaktadır. Buna göre; tesiste kullanılacak toplam çimento miktarı; Çimento Miktarı = 150 kg çimento/1 m 3 beton x 55 m 3 beton/saat = kg çimento/saat = 8,25 ton çimento/saat 157

189 Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 8,25 ton /saat x 0,01 kg/ton = 0.08 kg/saat Buna göre; toplam toz emisyonu 0,5 kg/sa + 0,08 kg/sa = 0,58 kg/sa olacaktır. Ancak; yukarıda yapılan hesaplamalar kontrolsüz duruma göre yapılmıştır. Ancak; beton santrali tamamen kapalı sistemde çalışacağından ötürü toz emisyonu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Beton santrallerinde başlıca emisyon kaynakları; çimento siloları üzerindeki filtrelerdir. Beton santralinde besleme bunkerinden bilgisayarlı sistemle istenen miktarda malzeme kapalı konveyör band ile hazır beton pompasına verilmekte buraya kapalı çimento silolarından yine kapalı hat ile çimento ve su beslenmektedir. Buradaki karışım beton mikserine yine kapalı ve su muhtevası ile dolum yapılmaktadır. Çimento siloları kapalı ve üzerleri çimento kaybını önlemek için filter kasetli olacaktır. Proje kapsamında kurulacak Beton santrali için tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Ek-2 listesi Madde 2.14 Üretim kapasitesi 10 m3/saat veya üzerinde olan, çimento kullanarak beton, harç veya yol malzemesi üreten tesisler; malzemelerin sadece kuru oldukları zaman karıştırıldıkları yerler dâhil. (Kuruldukları yerde bir yıldan az kalacak tesisler hariçtir) kapsamında çevre izni veya çevre izin ve lisansı alınacaktır. Kırma-Eleme Tesisinde Kontrolsüz Durumda Oluşacak Toz Emisyonu a)birinci kırıcı için toz emisyonu 60 ton/saat x 0,243 kg/ton = 14,58 kg/saat b) İkinci kırıcı için toz emisyonu 60 ton/saat x 0,585 kg/ton = 35,1 kg/saat c) üçüncü kırıcı için toz emisyonu 60 ton/saat x 0,585 kg/ton =35,1 kg/saat Kırma-eleme tesisinde oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q = Q1+Q2+ Q3= 14,58 kg/saat+35,1 kg/sa +35,1 kg/saat =84,78 kg/saat Yukarıda; kırma-eleme tesisi için yapılan hesaplamalarda en kötü durum düşünülerek hesaplamalar yapılmıştır. Kırma-Eleme Tesisinde bunker, kırıcılar, elekler, bantlar kapalı ortam içerisine alınacak ve bu ünitelere toz indirgeme sistemi (torbalı filtre) kurulacaktır. 158

190 Tablo- 80 Proje Alanında Kontrolsüz Durumda Oluşacak Toz Emisyon Değerleri Ünite Adı Toz (kg/sa) Yeşilöz Regülatörü ve Su Alma Yapısı 3,76 Yeşilöz İletim Kanalı 6,78 Toplam 10,54 3,80 5,89 Toplam 9,69 Yükleme Havuzu 4,10 Cebri Boru 3,25 Meşetepe 1 HES ve Kuyruksuyu Kanalı 3,33 Meşetepe Regülatörü ve Su Alma Yapısı 3,72 Meşetepe İletim Tüneli 3,98 Denge Bacası 4,75 Meşetepe 2 HES ve Kuyruksuyu Kanalı 4,59 Hazır Beton Santrali 0,58 Kırma-Eleme Tesisi 84,78 Toplam 113,08 Yol 2,2 Kümülatif Kümülatif Kümülatif Proje kapsamında inşaat çalışmaları 4 ayrı aşamada gerçekleştirilecektir. Buna göre; 1. Aşama; Çığlıca Regülatörü ve İletim kanalı, 2. Aşama; Yeşilöz Regülatörü ve İletim Kanalı, 3. Aşama ise Beton, Santrali, Kırma-Eleme Tesisi ile Meşetepe Regülatörü, Meşetepe 1 HES yapıları aynı sahada yer aldığından ötürü Meşetepe 2 HES ve iletim tüneli de dahil olmak üzere değerlendirme yapılmıştır. 4. Aşama ise yol çalışmalarını kapsamaktadır. Buna göre; dört ayrı aşama için oluşacak toplam toz emisyonu SKHKKY Ek-12 Tablo.12.6 da verilen 1 kg/sa sınır değerini aştığından (Bkz.Tablo-80) ötürü 4 ayrı toz modellemesi yapılmıştır. Proje kapsamında, oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik Tarih ve Sayılı) ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ( Tarih Sayılı Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) hükümlerine uyulacaktır. Toz Modellemesinde Kullanılan Genel Formüller; Toz Modelleme hesaplarında Şırnak İli Cizre İlçesi Yılları Arası Meteorolojik Bülteninden faydalanılmıştır (Bkz.Ek-10). Meydana gelen tozun dağılım modellemesinde Çevre Mevzuatı Formül II - III kullanılmıştır. Çevre Mevzuatı Formül II ( Griffort Dipersiyon) x 2 10 Q y ( z h) ( z h) 2 V di 1 h Ci ( x, y, z) * *exp * exp *exp * * U *exp 3600* 2 h * y * z y z z U h z( ) z 0 2 ( ) Çevre Mevzuatı Formül III 159

191 4 d ( x, y) 3600 Vdi * Ci ( x, y,0) i 1 Uh (Rüzgâr Hızı) Değerinin hesaplanması Uh=Ur(h/Za)M formülü kullanılır. h = Etkin baca yüksekliği za = Metre birimiyle verilen anemometrenin zeminden yüksekliği M için ise aşağıdaki değerler alınır. Tablo- 81.Yayılım Sınıfları Yayılım sınıfı M A (Çok kararsız) 0.09 B (Kararsız) 0.20 C/I (Nötral) 0.22 C/II (Nötral) 0.28 D (Kararlı) 0.37 E (Çok kararlı) 0.42 Havada Asılı Partiküller-Çöken Toz Proje kapsamında inşaat aşamasında oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak; Toz Dağılım Modellemesi hazırlanmıştır. Havada Asılı Partikül Madde Toz Emisyonu sonuçları UVS ve KVS değerleri; Tarih ve Sayılı HKDY Yönetmeliğinde Değişiklik yapılmasına Dair Yönetmelik Ek-1 A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli Ve Kisa Vadeli Sinir Değerleri Ve Uyarı Eşikleri ile karşılaştırılmıştır. Çöken Toz Emisyonu UVS ve KVS değerleri ise; tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik Tarih ve Sayılı) Ek-2 Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü Listesi Tablo.2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosunda çöken toz emisyonu miktarı için belirtilen sınır değerler ile karşılaştırılmıştır. 160

192 Tablo Tarih ve Sayılı HKDY Yönetmeliğinde Değişiklik yapılmasına Dair Yönetmelik Ek- I A Kirletici Ortalama süre Sınır değer Sınır değerin yıllık azalması PM10 1 -KVS- 300 µg/m 3 Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 100 µg/m 3 (sınır değerin %33 ü) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azalır -UVS- yıllık 150 µg/m 3 Sınır değer, tarihinde başlayarak tarihine kadar 60 µg/m 3 (sınır değerin %40 ı) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır Uyarı eşiği İlk seviye: 260 µg/m 3 İkinci seviye: 400 µg/m 3 Üçüncü seviye: 520 µg/m 3 Dördüncü seviye: 650 µg/m 3 (Verilen değerler 24 saatlik ortalamalardır.) Kaynak: 05/05/2009 Tarih ve Sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Tablosu Parametre Tablo- 83 SKHKKY Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Süre Sınır değer [µg/m 3 ] [CO mg/m 3 ] [Çöken toz mg/m 2 gün] YIL Çöken toz KVS 650* UVS 350* Bu değerler tarihine kadar geçerlidir tarihinden sonra ilgili mevzuata göre tekrar düzenlenecektir. *Sınır değer 2014 yılı hedeflerine ulaşılana kadar yıllık eşit olarak azaltılacaktır. Toz Modellemesi Malzeme alımı aşamasında çıkacak toplam emisyon değeri hesaplandığı gibi; Q yeşilöz reg. ve iletim kanalı Q çığlıca reg. ve iletim kanalı Q Meşetepe 1-2 HES Q yol = kg/ saat = 9.69 kg/ saat = kg/ saat = 2,2 kg/sa Üretim sırasında meydana gelen toplam tozun % 80 ını (Edinilen tecrübelere göre) 10µ dan büyük partiküller oluşturmaktadır. Havada asılı partiküller için C (x,y,z) Q yeşilöz reg. ve iletim kanalı = 2.1 kg/sa (10µ dan küçük partiküller için) Q çığlıca reg. ve iletim kanalı = 1.94 kg/sa Q Meşetepe 1-2 HES = 5.98 kg/ saat = 0,44 kg/sa Q yol 161

193 h = 20 m. z = 2 m. Vdi = 0,07 m/s (edinilen tecrübelere göre) olarak alınmıştır. Çöken toz miktarı için (di) Q yeşilöz reg. ve iletim kanalı Q çığlıca reg. ve iletim kanalı Q Meşetepe 1-2 HES Q yol h = 20 m. z = 0 Vdi = 0,7 m/s = 8.43 kg/sa (10µ dan büyük partiküller için) = 7.75 kg/sa = kg/ saat = 1,76 kg/sa (edinilen tecrübelere göre) olarak alınmıştır. 1.Aşama Yeşilöz Regülatörü ve Su alma Yapısı, Yeşilöz İletim Kanalı Tablo- 84.Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m 3 ) Yön Hava U a U R U h 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m 1500 m 2000 m 2500 m N B 1,6 1,5 1,72 32, , , ,5436 2,9039 1,3056 0,7455 0,4850 NNE A 1,2 1 1,06 270, , ,2355 8,0706 2,0294 0,9152 0,5237 0,3412 NE A 1,0 1 1,06 270, , ,2355 8,0706 2,0294 0,9152 0,5237 0,3412 ENE A 1 1 1,06 270, , ,2355 8,0706 2,0294 0,9152 0,5237 0,3412 E A 1,2 1 1,06 270, , ,2355 8,0706 2,0294 0,9152 0,5237 0,3412 ESE A 1,4 1 1,06 270, , ,2355 8,0706 2,0294 0,9152 0,5237 0,3412 SE B 1,9 2 2,30 19, , ,2510 8,6550 2,2051 0,9956 0,5697 0,3711 SSE B 1,5 1,5 1,72 32, , , ,5436 2,9039 1,3056 0,7455 0,4850 S B 1,7 1,5 1,72 32, , , ,5436 2,9039 1,3056 0,7455 0,4850 SSW A 1,3 1 1,72 270, , ,2355 8,0706 2,0294 0,9152 0,5237 0,3412 SW B 1,7 1,5 1,72 32, , , ,5436 2,9039 1,3056 0,7455 0,4850 WSW B 1,5 1,5 1,72 32, , , ,5436 2,9039 1,3056 0,7455 0,4850 W B 1,9 2 2,30 19, , ,2510 8,6550 2,2051 0,9956 0,5697 0,3711 WNW B 1,8 1,5 1,72 32, , , ,5436 2,9039 1,3056 0,7455 0,4850 NW B 2,1 2 1,06 19, , ,2510 8,6550 2,2051 0,9956 0,5697 0,3711 NNW B 1,5 1,5 1,72 32, , , ,5436 2,9039 1,3056 0,7455 0,4850 WNW W NW NNW 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 N NNE NE ENE E 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m WSW ESE 1500 m 2000 m SW SE 2500 m SSW S SSE Şekil- 42.Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) 162

194 Tablo- 85.Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m 2.gün) Yön Çöken U a U R U h 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m 1500 m 2000 m 2500 m N Hava U a U R U h 6721, , ,4393 4,8606 2,7261 2,0048 1,6066 1,3455 NNE B 1,6 1,5 1, , , ,8428 7,9302 4,4283 3,2523 2,6047 2,1807 NE A 1,2 1 1, , , ,8428 7,9302 4,4283 3,2523 2,6047 2,1807 ENE A 1,0 1 1, , , ,8428 7,9302 4,4283 3,2523 2,6047 2,1807 E A 1 1 1, , , ,8428 7,9302 4,4283 3,2523 2,6047 2,1807 ESE A 1,2 1 1, , , ,8428 7,9302 4,4283 3,2523 2,6047 2,1807 SE A 1,4 1 1, , ,5728 8,5195 3,6340 2,0417 1,5023 1,2042 1,0087 SSE B 1,9 2 2, , , ,4393 4,8606 2,7261 2,0048 1,6066 1,3455 S B 1,5 1,5 1, , , ,4393 4,8606 2,7261 2,0048 1,6066 1,3455 SSW B 1,7 1,5 1, , , ,8428 7,9302 4,4283 3,2523 2,6047 2,1807 SW A 1,3 1 1, , , ,4393 4,8606 2,7261 2,0048 1,6066 1,3455 WSW B 1,7 1,5 1, , , ,4393 4,8606 2,7261 2,0048 1,6066 1,3455 W B 1,5 1,5 1, , ,5728 8,5195 3,6340 2,0417 1,5023 1,2042 1,0087 WNW B 1,9 2 2, , , ,4393 4,8606 2,7261 2,0048 1,6066 1,3455 NW B 1,8 1,5 1, , ,1703 8,3998 3,5835 2,0135 1,4816 1,1876 0,9948 NNW B 2,1 2 1, , , ,4393 4,8606 2,7261 2,0048 1,6066 1,3455 WNW W NW NNW12000, ,0 8000,0 6000,0 4000,0 2000,0 0,0 N NNE NE ENE E 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m WSW ESE 1500 m 2000 m SW SE 2500 m SSW S SSE Şekil- 43 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat) 163

195 Yeşilöz Regülatör Sahasına en yakın konut; sahanın batı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Dağaltı Köyü dahilinde bulunan konuttur. Yeşilöz İletim Kanalı güzergahına en yakın konut; dere akış yönüne göre; sağ sahilde ve kuşuçuşu yaklaşık 350 m mesafede Dağaltı Köyü dahilinde bulunan konuttur. Yukarıda yapılan dispersiyon modellemesine (Bkz.Tablo-84-85) göre, her rüzgar yönü için ayrı ayrı hesaplanmış olan havada asılı partikül madde miktarlarının faaliyet alanına en yakın konutun bulunduğu her yönde 350 m ötede HKDYY de belirtilen ve yukarıda da verilmis olan KVS (60 μg/m 3 ) sınır değerlerinin ve UVS (100 μg/m 3 ) sınır değerlerinin altında, çöken toz emisyonun da SKHKY Ek-2 Tablo 2.2 de belirtilen KVS (390 mg/m 2 -gün) ve UVS (210 mg/m 2 -gün) sınır değerlerinin altında kaldığı tespit edilmiştir. 2.Aşama Çığlıca Regülatörü ve Su alma Yapısı, Yeşilöz İletim Kanalı Tablo- 86.Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m 3 ) Yön Hava U a U R U h 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m 1500 m 2000 m 2500 m N B 1,6 1,5 1,72 30, , , ,6127 2,6697 1,2003 0,6854 0,4459 NNE A 1,2 1 1,06 248, , ,6358 7,4198 1,8658 0,8414 0,4815 0,3137 NE A 1,0 1 1,06 248, , ,6358 7,4198 1,8658 0,8414 0,4815 0,3137 ENE A 1 1 1,06 248, , ,6358 7,4198 1,8658 0,8414 0,4815 0,3137 E A 1,2 1 1,06 248, , ,6358 7,4198 1,8658 0,8414 0,4815 0,3137 ESE A 1,4 1 1,06 248, , ,6358 7,4198 1,8658 0,8414 0,4815 0,3137 SE B 1,9 2 2,30 17, , ,6501 7,9570 2,0272 0,9153 0,5238 0,3412 SSE B 1,5 1,5 1,72 30, , , ,6127 2,6697 1,2003 0,6854 0,4459 S B 1,7 1,5 1,72 30, , , ,6127 2,6697 1,2003 0,6854 0,4459 SSW A 1,3 1 1,72 248, , ,6358 7,4198 1,8658 0,8414 0,4815 0,3137 SW B 1,7 1,5 1,72 30, , , ,6127 2,6697 1,2003 0,6854 0,4459 WSW B 1,5 1,5 1,72 30, , , ,6127 2,6697 1,2003 0,6854 0,4459 W B 1,9 2 2,30 17, , ,6501 7,9570 2,0272 0,9153 0,5238 0,3412 WNW B 1,8 1,5 1,72 30, , , ,6127 2,6697 1,2003 0,6854 0,4459 NW B 2,1 2 1,06 17, , ,6501 7,9570 2,0272 0,9153 0,5238 0,3412 NNW B 1,5 1,5 1,72 30, , , ,6127 2,6697 1,2003 0,6854 0,4459 WNW W NW NNW 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 N NNE NE ENE E 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m WSW ESE 1500 m 2000 m SW SE 2500 m SSW S SSE Şekil- 44.Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) 164

196 Tablo- 87.Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m 2.gün) Yön Çöken U a U R U h 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m 1500 m 2000 m 2500 m N Hava U a U R U h 6084, , ,3680 4,4063 2,4716 1,8176 1,4566 1,2200 NNE B 1,6 1,5 1, , , ,7687 6,6508 3,7175 2,7310 2,1875 1,8316 NE A 1,2 1 1, , , ,9981 6,7454 3,7698 2,7694 2,2182 1,8573 ENE A 1,0 1 1, , , ,9981 6,7454 3,7698 2,7694 2,2182 1,8573 E A 1 1 1, , , ,9981 6,7454 3,7698 2,7694 2,2182 1,8573 ESE A 1,2 1 1, , , ,9981 6,7454 3,7698 2,7694 2,2182 1,8573 SE A 1,4 1 1, , ,7847 7,8324 3,3409 1,8771 1,3811 1,1071 0,9273 SSE B 1,9 2 2, , , ,3753 4,8275 2,7060 1,9896 1,5943 1,3352 S B 1,5 1,5 1, , , ,3753 4,8275 2,7060 1,9896 1,5943 1,3352 SSW B 1,7 1,5 1, , , ,3233 7,2907 4,0712 2,9900 2,3946 2,0049 SW A 1,3 1 1, , , ,5168 4,4686 2,5062 1,8431 1,4770 1,2370 WSW B 1,7 1,5 1, , , ,5168 4,4686 2,5062 1,8431 1,4770 1,2370 W B 1,5 1,5 1, , ,7847 7,8324 3,3409 1,8771 1,3811 1,1071 0,9273 WNW B 1,9 2 2, , , ,5168 4,4686 2,5062 1,8431 1,4770 1,2370 NW B 1,8 1,5 1, , ,4953 7,7224 3,2945 1,8511 1,3621 1,0918 0,9146 NNW B 2,1 2 1, , , ,3680 4,4063 2,4716 1,8176 1,4566 1,2200 WNW W NW NNW12000, ,0 8000,0 6000,0 4000,0 2000,0 0,0 N NNE NE ENE E 50 m 100 m 250 m 5 00m 1000 m WSW ESE 1500 m 2000 m SW SE 2500 m SSW S SSE Şekil- 45 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat) 165

197 Çığlıca Regülatör sahasına en yakın konut; sahanın kuzeybatı istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 550 m mesafede yer almaktadır. Çığlıca İletim Kanal Güzergahına en yakın konut; dere akış yönüne göre sağ sahilde topografik sütre gerisinde yaklaşık 50 m mesafede bulunan konutlardır. Yukarıda yapılan dispersiyon modellemesine göre (Bkz.Tablo-86-87), her rüzgar yönü için ayrı ayrı hesaplanmış olan havada asılı partikül madde miktarlarının faaliyet alanına en yakın konutun bulunduğu her yönde 50 m ötede HKDYY de belirtilen ve yukarıda da verilmis olan KVS (60 μg/m 3 ) sınır değerlerinin ve UVS (100 μg/m 3 ) sınır değerlerinin, çöken toz emisyonun da SKHKY Ek-2 Tablo 2.2 de belirtilen KVS (390 mg/m 2 -gün) ve UVS (210 mg/m 2 -gün) sınır değerlerinin üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Sınır değerlerin; Havada Asıl Partikül maddeler için 100 m ötede, çöken toz emisyonun ise 100 m mesafede sağlandığı görülmektedir. Ancak; 50 m mesafedeki konutlar; topografik sütre gerisinde kaldığından ötürü toz emisyonu daha da düşük olacaktır. Ayrıca; 50 m mesafedeki konutların kamulaştırılıp, kamulaştırılmayacağı kamulaştırma çalışmaları sonrasında netlik kazanacaktır. 3. Aşama Meşetepe 1-Meşetepe 2 HES (Beton Santrali ve Kırma-Eleme Tesisi Dahil) Tablo- 88 Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m 3 ) Yön Hava U a U R U h 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m 1500 m 2000 m 2500 m N B 1,6 1,5 1,72 351, , , , , ,0076 7,9984 5,2033 NNE A 1,2 1 1, , , , , ,7730 9,8193 5,6188 3,6607 NE A 1,0 1 1, , , , , ,7730 9,8193 5,6188 3,6607 ENE A 1 1 1, , , , , ,7730 9,8193 5,6188 3,6607 E A 1,2 1 1, , , , , ,7730 9,8193 5,6188 3,6607 ESE A 1,4 1 1, , , , , ,7730 9,8193 5,6188 3,6607 SE B 1,9 2 2,30 209, , , , , ,6817 6,1122 3,9813 SSE B 1,5 1,5 1,72 351, , , , , ,0076 7,9984 5,2033 S B 1,7 1,5 1,72 351, , , , , ,0076 7,9984 5,2033 SSW A 1,3 1 1, , , , , ,7730 9,8193 5,6188 3,6607 SW B 1,7 1,5 1,72 351, , , , , ,0076 7,9984 5,2033 WSW B 1,5 1,5 1,72 351, , , , , ,0076 7,9984 5,2033 W B 1,9 2 2,30 209, , , , , ,6817 6,1122 3,9813 WNW B 1,8 1,5 1,72 351, , , , , ,0076 7,9984 5,2033 NW B 2,1 2 1,06 209, , , , , ,6817 6,1122 3,9813 NNW B 1,5 1,5 1,72 351, , , , , ,0076 7,9984 5,

198 WNW W NW NNW3000,0 2500,0 2000,0 1500,0 1000,0 500,0 0,0 N NNE NE ENE E 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m WSW ESE 1500 m 2000 m SW SE 2500 m SSW S SSE Şekil- 46 Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) Tablo- 89.Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m 2.gün) Yön Çöken U a U R U h 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m 1500 m 2000 m 2500 m N Hava U a U R U h 72117, , , , , , , ,4359 NNE B 1,6 1,5 1, , , , , , , , ,3961 NE A 1,2 1 1, , , , , , , , ,3961 ENE A 1,0 1 1, , , , , , , , ,3961 E A 1 1 1, , , , , , , , ,3961 ESE A 1,2 1 1, , , , , , , , ,3961 SE A 1,4 1 1, , , , , , , , ,8219 SSE B 1,9 2 2, , , , , , , , ,4359 S B 1,5 1,5 1, , , , , , , , ,4359 SSW B 1,7 1,5 1, , , , , , , , ,3961 SW A 1,3 1 1, , , , , , , , ,4359 WSW B 1,7 1,5 1, , , , , , , , ,4359 W B 1,5 1,5 1, , , , , , , , ,8219 WNW B 1,9 2 2, , , , , , , , ,4359 NW B 1,8 1,5 1, , , , , , , , ,6727 NNW B 2,1 2 1, , , , , , , , ,

199 WNW W NW NNW , , , , , , ,0 0,0 N NNE NE ENE E 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m WSW ESE 1500 m 2000 m SW SE 2500 m SSW S SSE Şekil- 47 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat) Meşetepe 1 HES santral sahasının güney batı istikametinde ve kuş uçuşu yaklaşık 1000 m mesafede yer almaktadır. Meşetepe Regülatör sahasına en yakın konut; regülatör sahanın güneydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık 800 m mesafede Beytüşşebap İlçe Merkezi dahilinde bulunan konuttur. Meşetepe 2 Santral sahasına en yakın konut; sahanın kuzeydoğu istikametinde ve kuşuçuşu yaklaşık m mesafede Beytüşşebap İlçe Merkezi dahilinde bulunan konuttur. Yukarıda yapılan dispersiyon modellemesine göre (Bkz.Tablo-88,89), her rüzgar yönü için ayrı ayrı hesaplanmış olan havada asılı partikül madde miktarlarının faaliyet alanına en yakın konutun bulunduğu her yönde 500 m ötede HKDYY de belirtilen ve yukarıda da verilmis olan KVS (60 μg/m 3 ) ve UVS (100 μg/m 3 ) sınır değerlerinin, çöken toz emisyonun da SKHKY Ek-2 Tablo 2.2 de belirtilen KVS (390 mg/m 2 -gün) ve UVS (210 mg/m 2 -gün) sınır değerlerinin altında olduğu tespit edilmiştir. 168

200 4. Aşama Yollar Tablo- 90 Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m 3 ) Yön Hava U a U R U h 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m 1500 m 2000 m 2500 m N B 1,6 1,5 1,72 6, ,1181 9,2094 2,4095 0,6061 0,2725 0,1556 0,1012 NNE A 1,2 1 1,06 56, ,4785 6,7285 1,6846 0,4236 0,1910 0,1093 0,0712 NE A 1,0 1 1,06 56, ,4785 6,7285 1,6846 0,4236 0,1910 0,1093 0,0712 ENE A 1 1 1,06 56, ,4785 6,7285 1,6846 0,4236 0,1910 0,1093 0,0712 E A 1,2 1 1,06 56, ,4785 6,7285 1,6846 0,4236 0,1910 0,1093 0,0712 ESE A 1,4 1 1,06 56, ,4785 6,7285 1,6846 0,4236 0,1910 0,1093 0,0712 SE B 1,9 2 2,30 4, ,4005 6,7317 1,8065 0,4603 0,2078 0,1189 0,0775 SSE B 1,5 1,5 1,72 6, ,1181 9,2094 2,4095 0,6061 0,2725 0,1556 0,1012 S B 1,7 1,5 1,72 6, ,1181 9,2094 2,4095 0,6061 0,2725 0,1556 0,1012 SSW A 1,3 1 1,72 56, ,4785 6,7285 1,6846 0,4236 0,1910 0,1093 0,0712 SW B 1,7 1,5 1,72 6, ,1181 9,2094 2,4095 0,6061 0,2725 0,1556 0,1012 WSW B 1,5 1,5 1,72 6, ,1181 9,2094 2,4095 0,6061 0,2725 0,1556 0,1012 W B 1,9 2 2,30 4, ,4005 6,7317 1,8065 0,4603 0,2078 0,1189 0,0775 WNW B 1,8 1,5 1,72 6, ,1181 9,2094 2,4095 0,6061 0,2725 0,1556 0,1012 NW B 2,1 2 1,06 4, ,4005 6,7317 1,8065 0,4603 0,2078 0,1189 0,0775 NNW B 1,5 1,5 1,72 6, ,1181 9,2094 2,4095 0,6061 0,2725 0,1556 0,1012 NW NNW 60,0 50,0 40,0 N NNE NE 50 m WNW W 30,0 20,0 10,0 0,0 ENE E 100 m 250 m 500 m 1000 m WSW ESE 1500 m 2000 m SW SE 2500 m SSW S SSE Şekil- 48 Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) 169

201 Tablo- 91.Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m 2.gün) Yön Çöken U a U R U h 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m 1500 m 2000 m 2500 m N Hava U a U R U h 1403, ,3798 2,3877 1,0145 0,5690 0,4185 0,3353 0,2809 NNE B 1,6 1,5 1, , ,4014 3,9330 1,6553 0,9243 0,6788 0,5437 0,4552 NE A 1,2 1 1, , ,4014 3,9330 1,6553 0,9243 0,6788 0,5437 0,4552 ENE A 1,0 1 1, , ,4014 3,9330 1,6553 0,9243 0,6788 0,5437 0,4552 E A 1 1 1, , ,4014 3,9330 1,6553 0,9243 0,6788 0,5437 0,4552 ESE A 1,2 1 1, , ,4014 3,9330 1,6553 0,9243 0,6788 0,5437 0,4552 SE A 1,4 1 1, , ,1575 1,7783 0,7585 0,4262 0,3136 0,2514 0,2105 SSE B 1,9 2 2, , ,3798 2,3877 1,0145 0,5690 0,4185 0,3353 0,2809 S B 1,5 1,5 1, , ,3798 2,3877 1,0145 0,5690 0,4185 0,3353 0,2809 SSW B 1,7 1,5 1, , ,4014 3,9330 1,6553 0,9243 0,6788 0,5437 0,4552 SW A 1,3 1 1, , ,3798 2,3877 1,0145 0,5690 0,4185 0,3353 0,2809 WSW B 1,7 1,5 1, , ,3798 2,3877 1,0145 0,5690 0,4185 0,3353 0,2809 W B 1,5 1,5 1, , ,1575 1,7783 0,7585 0,4262 0,3136 0,2514 0,2105 WNW B 1,9 2 2, , ,3798 2,3877 1,0145 0,5690 0,4185 0,3353 0,2809 NW B 1,8 1,5 1, , ,8648 1,7533 0,7480 0,4203 0,3092 0,2479 0,2076 NNW B 2,1 2 1, , ,3798 2,3877 1,0145 0,5690 0,4185 0,3353 0,2809 NNW2500,0 N NNE WNW W NW 2000,0 1500,0 1000,0 500,0 0,0 NE ENE E 50 m 100 m 250 m 500 m 1000 m WSW ESE 1500 m 2000 m SW SE 2500 m SSW S SSE Şekil- 49 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat) 170

ADO MADENCİLİK ELEKTRİK ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. ALAKIR-I REGÜLATÖRÜ VE HES KURULU GÜCÜ 3,968 MW m /3,79 MW e PROJESİ

ADO MADENCİLİK ELEKTRİK ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. ALAKIR-I REGÜLATÖRÜ VE HES KURULU GÜCÜ 3,968 MW m /3,79 MW e PROJESİ ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. ALAKIR-I REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ ANTALYA İLİ, KUMLUCA İLÇESİ, BÜYÜKALAN KÖYÜ, ALAKIR ÇAYI ARÜV ÇEVRE MÜH. MÜŞ. HİZ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ANTALYA-2013 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ

Detaylı

KOÇ REGÜLATÖRÜ VE HES (7,773 MW m, 7,465 MW e )

KOÇ REGÜLATÖRÜ VE HES (7,773 MW m, 7,465 MW e ) KOÇ ELEKTRİK ÜRETİM LİMİTED ŞİRKETİ (7,773 MW m, 7,465 MW e ) ADIYAMAN İLİ, GÖLBAŞI İLÇESİ, HAMZALAR KÖYÜ, ÇORAK TEPE MALATYA İLİ, DOĞANŞEHİR İLÇESİ, KAPIDERE KÖYÜ, GÜVERCİN KAYASI MEVKİİ, KAPI DERESİ

Detaylı

ARGE ENERJİ İÇ VE DIŞ TİCARET LTD. ŞTİ

ARGE ENERJİ İÇ VE DIŞ TİCARET LTD. ŞTİ ARGE ENERJİ İÇ VE DIŞ TİCARET LTD. ŞTİ KARDELEN REGÜLATÖRÜ VE HES 4,511 MWe / 4,650 MWm ÇED RAPORU Od Ordu İli, Gölköy İlçesi, i Gölköy Çayı Üzerinde Kabil Caddesi 1335. Sokak No: 20/10 Aşağıöveçler /

Detaylı

AER ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. İLHAN REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRAL (HES) PROJESİ (9.28 MWm/9.00 MWe) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU

AER ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. İLHAN REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRAL (HES) PROJESİ (9.28 MWm/9.00 MWe) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU İLHAN REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRAL (HES) PROJESİ (9.28 MWm/9.00 MWe) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU ARTVİN İLİ, BORÇKA İLÇESİ ÇED Raporu x Nihai ÇED Raporu ANKARA-HAZİRAN 2014 Öveçler Huzur

Detaylı

DEREKÖY REGÜLATÖRÜ VE HES (Yıkama-Eleme Tesisi ve Hazır Beton Tesisi) 4,502 MWm / 4,007 MWe

DEREKÖY REGÜLATÖRÜ VE HES (Yıkama-Eleme Tesisi ve Hazır Beton Tesisi) 4,502 MWm / 4,007 MWe 4,502 MWm / 4,007 MWe ANTALYA İLİ, KUMLUCA İLÇESİ ÇED RAPORU PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFONU VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJENİN BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ)

Detaylı

TÜFEKÇİKONAK HİDRO ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.

TÜFEKÇİKONAK HİDRO ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. TÜFEKÇİKONAK HİDRO ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. TÜFEKÇİKONAK HİDROELEKTRİK SANTRALİ (HES) (5,4 MW m / 5.184 MW e Kapasiteli) REGÜLATÖR İLAVESİ VE PROJE DEĞİŞİKLİĞİ BURSA İLİ, İNEGÖL İLÇESİ TÜFEKÇİKONAĞI

Detaylı

HEDA ELEKTRİK ÜRETİM LİMİTED ŞİRKETİ

HEDA ELEKTRİK ÜRETİM LİMİTED ŞİRKETİ HEDA ELEKTRİK ÜRETİM LİMİTED ŞİRKETİ (8,04 MWm/7,72 MWe), KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ, Trabzon İli, Tonya İlçesi, Fol Deresi Üzerinde ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu Kabil Caddesi 1335. Sokak No: 20/10 Aşağıöveçler

Detaylı

PROJE SAHİBİNİN ADI ÇAKAR ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. Gaziantep Yolu, 7.km Karacasu Mevkii/KAHRAMANMARAŞ T : 0 344 251 30 00 F : 0 344 251 30 06 ADRESİ

PROJE SAHİBİNİN ADI ÇAKAR ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. Gaziantep Yolu, 7.km Karacasu Mevkii/KAHRAMANMARAŞ T : 0 344 251 30 00 F : 0 344 251 30 06 ADRESİ PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI ÇAKAR ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. Gaziantep Yolu, 7.km Karacasu Mevkii/KAHRAMANMARAŞ T : 0 344 251 30 00 F : 0 344 251 30 06 PROJENİN ADI Çakır Regülatörü

Detaylı

KONUKLU ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. KONALGA REGÜLÂTÖRÜ ve HES PROJESİ

KONUKLU ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. KONALGA REGÜLÂTÖRÜ ve HES PROJESİ KONUKLU ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. KONALGA REGÜLÂTÖRÜ ve HES (Malzeme Ocakları, Kırma-Eleme Tesisi ve Beton Santrali) PROJESİ (30,566 MWm / 29,649 MWe) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU VAN İLİ, ÇATAK

Detaylı

6 O KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa,Yukarı. Datum : WGS-84 Türü : UTM. Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 33. D.O.M. : -- Zon : 36

6 O KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa,Yukarı. Datum : WGS-84 Türü : UTM. Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 33. D.O.M. : -- Zon : 36 i PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI YAĞMUR ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM SANAYİİ VE TİCARET A.Ş. Tekstilkent Koza Plaza Oruç Reis Mah. Tekstilkent Cad. No: 12 A Blok Kat: 13 No: 47 Esenler

Detaylı

ERENLER ENERJİ ÜRETİM VE TİCARET A.Ş.

ERENLER ENERJİ ÜRETİM VE TİCARET A.Ş. PROJESİ ANTALYA İLİ, AKSEKİ İLÇESİ, CEVİZLİ BELDESİ, GÜMÜŞDAMLA KÖYÜ, DEĞİRMEN DERESİ ÜZERİ ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu HAZİRAN 2013 AK-TEL MÜHENDİSLİK EĞT.TUR.GD.SAN.TİC.LTD. ŞTİ. Telefon Faks Mobil :

Detaylı

MERCAN ENERJİ ÜRETİM TİC. VE SAN. A.Ş.

MERCAN ENERJİ ÜRETİM TİC. VE SAN. A.Ş. TİC. VE SAN. A.Ş. TAGAR REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK ENERJİ SANTRALI ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU NİHAİ TUNCELİ İLİ, ÇEMİŞGEZEK İLÇESİ, TAGAR ÇAYI Gökkuşağı Mah. 1222. Cad. 1204. Sok. No:8/23 Cevizlidere/Çankaya/ANKARA

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü MADEN ARAMA PROJELERİNE YÖNELİK UYGULAMA TALİMATI

T.C. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü MADEN ARAMA PROJELERİNE YÖNELİK UYGULAMA TALİMATI Sayfa1 MADEN ARAMA PROJELERİNE YÖNELİK UYGULAMA TALİMATI 03.10.2013 tarihli ve 28784 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği nin 5. Maddesi gereği, 26. Maddesi kapsamında yer

Detaylı

Manisa İli, Soma İlçesi. Datum : Ed-50 Türü : Utm Ölçek : 6 Derece Koordinat : Sağa Yukarı

Manisa İli, Soma İlçesi. Datum : Ed-50 Türü : Utm Ölçek : 6 Derece Koordinat : Sağa Yukarı PROJE SAHİBİNİN ADI HİDRO-GEN ENERJİ İTH. İHR.DAĞ. TİC. A.Ş. Adresi Telefonu Ve Faks Numaraları Projenin Adı Projenin Bedeli Horasan Sok. No: 24 GOP/Ankara Tel: 0 312 447 17 00 Fax: 0 312 446 24 80 SOMA

Detaylı

OSMANİYE İLİ KADİRLİ İLÇESİ

OSMANİYE İLİ KADİRLİ İLÇESİ T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 6. BÖLGE (ADANA) MÜDÜRLÜĞÜ SAVRUN BARAJI SULAMASI, HES, MALZEME OCAKLARI, KIRMA-ELEME VE BETON SANTRALİ TESİSLERİ PROJESİ ÇED RAPORU OSMANİYE

Detaylı

TC ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI ÇED ve PLANLAMA GENEL MÜDÜRLM MADENCİLİK PROJELERİNE AİT ÇED RAPORLARINDA VE PROJE TANITIM DOSYLARI

TC ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI ÇED ve PLANLAMA GENEL MÜDÜRLM MADENCİLİK PROJELERİNE AİT ÇED RAPORLARINDA VE PROJE TANITIM DOSYLARI MADENCİLİK PROJELERİNE AİT ÇED RAPORLARINDA VE PROJE TANITIM DOSYLARI MADENCİLİK PROJELERİNE AİT ÇED RAPORLARI VE PROJE TANITIM DOSYASINDA YER ALAN KONULAR 3 ANA GRUPTA TOPLANMAKTADIR 1- PROJE ALANI VE

Detaylı

GLOBAL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ A.Ş.

GLOBAL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ A.Ş. GLOBAL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİMİ A.Ş. VE BETON SANTRALİ PROJESİ (10.063 MWm - 9.683 MWe) ÇED RAPORU ORDU İLİ, MERKEZ İLÇESİ, TURNASUYU DERESİ ÜZERİ X ÇED RAPORU NİHAİ ÇED RAPORU MAYIS 2014 ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN

Detaylı

ORSA I REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ PROJESİ. Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu

ORSA I REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ PROJESİ. Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ORSA ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM VE TİCARET A. Ş. ORSA I REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ PROJESİ Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu Nihai Bartın İli-Ulus İlçesi Karabük İli-Safranbolu İlçesi Batı Karadeniz

Detaylı

SUVERİ ELEKTRİK ÜRT. İNŞ. SAN. VE TİC. A.Ş.

SUVERİ ELEKTRİK ÜRT. İNŞ. SAN. VE TİC. A.Ş. SUVERİ ELEKTRİK ÜRT. İNŞ. SAN. VE TİC. A.Ş. ANKARA İLİ, GÜDÜL İLÇESİ, TAHTACIÖRENCİK MEVKİİ, BEYPAZARI İLÇESİ, URUŞ BELDESİ SÜVARİ ÇAYI ÜZERİ ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu AĞUSTOS-2013 AK-TEL MÜHENDİSLİK

Detaylı

TELEFON VE FAKS NUMARALARI 0312 284 43 30

TELEFON VE FAKS NUMARALARI 0312 284 43 30 RAK İNŞAAT TURİZM DEMİR ELEKTRİK ÜRETİM SAN. TİC. A. Ş. SAMATLAR REGÜLATÖRÜ, HES (6,03 MWm / 5,428 MWe ) VE MALZEME OCAĞI PROJESİ (KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ VE BETON SANTRALİ DAHİL) NİHAİ ÇEVRESEL ETKİ

Detaylı

ÖZGÜNTAŞ MERMER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

ÖZGÜNTAŞ MERMER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ÖZGÜNTAŞ MERMER SAN. VE 48556 RUHSAT NO LU II. GRUP MERMER OCAĞI ÇED RAPORU BURSA İLİ, ORHANELİ İLÇESİ, ORTAKÖY KÖYÜ ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu KONYA 2013 PROJENİN SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS

Detaylı

YETERLİK BELGESİ TEBLİĞİ

YETERLİK BELGESİ TEBLİĞİ Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR YETERLİK BELGESİ TEBLİĞİ Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM Telefon: 0232 3017113/3017080 Faks: 0232 4530922 E-Mail: abayram@deu.edu.tr

Detaylı

BURSA TEMİZ ENERJİ ÜRETİM SAN. ve TİC. A.Ş.

BURSA TEMİZ ENERJİ ÜRETİM SAN. ve TİC. A.Ş. PROJE SAHİBİ BURSA TEMİZ ENERJİ ÜRETİM SAN. ve TİC. A.Ş. PROJE ADI TAŞÇİFTLİK REGÜLATÖRÜ ve HES (3,794 MW m /3.681 MW e ) PROJE YERİ KASTAMONU İLİ, MERKEZ İLÇESİ, BAŞÖREN KÖYÜ KARAKAYA DERESİ HAZIRLAYAN

Detaylı

DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 23. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ

DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 23. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 23. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ ANDIRAZ BARAJI (GÖL HACMİ 133,24 Hm 3 ), HES (36,73 MWm/ 36,0 MWe), MALZEME OCAKLARI, BETON SANTRALİ, KIRMA ELEME VE YIKAMA TESİSİ KASTAMONU İLİ, ARAÇ İLÇESİ, ÇANKIRI

Detaylı

NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJELERİNDE ÇED SÜRECİ

NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJELERİNDE ÇED SÜRECİ NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRAL PROJELERİNDE ÇED SÜRECİ İhsan Kaş 1, Korhan Altındal 2 Özet Nehir Tipi Hidroelektrik Santraller bulunduğu bölgeye, büyüklüğüne, tipine göre farklılıklar gösterir. Bu farklılıklarda

Detaylı

Düzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce

Düzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce Düzce nin Çevre Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı 04 Aralık 2012, Düzce İÇERİK Enerji Kaynakları HES Faaliyetlerinin Aşamaları Düzce İlindeki HES Faaliyetleri Karşılaşılan Çevresel Sorunlar Çözüm

Detaylı

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI EK-2 FAALİYET BAŞVURU FORMU

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI EK-2 FAALİYET BAŞVURU FORMU 1. Başvuru sahibine ilişkin bilgiler: 1.1 Adı Soyadı 1.2 Adresi 1.3 T.C. Kimlik No 1.4 Telefon (GSM) 1.5 E-Posta 2. Firmaya ilişkin bilgiler: 2.1 Firma Adı 2.2 Adresi 2.3 Telefon No 2.4 Faks No 2.5 Sicil

Detaylı

4.5. DÖNEN SULAR İŞLETME ÇALIŞMALARI PROJE TAŞKIN DURUMU Taşkın Yinelenme Hidrografları Gözlenmiş Akımlard

4.5. DÖNEN SULAR İŞLETME ÇALIŞMALARI PROJE TAŞKIN DURUMU Taşkın Yinelenme Hidrografları Gözlenmiş Akımlard 1. ÖZET... 1 1.1. YÖNETİCİ BİLGİLENDİRME FORMU... 1 1.2. PROJENİN YERİ... 3 1.3. PROJENİN HAVZADAKİ DİĞER TESİSLERLE İLİŞKİSİNİ GÖSTERİR ŞEMATİK PLAN... 3 1.4. TEKLİF EDİLEN TESİSLER... 4 1.5. PROJE KARAKTERİSTİKLERİ...

Detaylı

BÖLÜM IV PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER

BÖLÜM IV PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER BÖLÜM IV PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER IV.1. Önerilen Projenin Olası Etkilerinin Tanıtımı Diyarbakır AAT Projesi,

Detaylı

KT KARACA TUNA ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ.

KT KARACA TUNA ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. KT KARACA TUNA ELEKTRİK ÜRETİM LTD. ŞTİ. KAVAK REGÜLATÖRÜ VE HES (10,48 MW m /10,06 MW e ) BETON SANTRALİ KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ Kırıkkale İli, Merkez İlçesi, Hasandede Köyü ÇED RAPORU x NİHAİ ÇED RAPORU

Detaylı

BATU ENERJİ ÜRETİM A.Ş.

BATU ENERJİ ÜRETİM A.Ş. DELİKLİTAŞ REGÜLATÖRÜ VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ KASTAMONU İLİ BOZKURT İLÇESİ AKCA ÇEVRE MÜHENDİSLİK DANIŞMANLIK İNŞAAT LTD. ŞTİ. ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu İSTANBUL TEMMUZ 2014 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ

Detaylı

İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN ULUSLARARASI 2.PİST VE MÜTEMMİMLERİ İNŞAATI

İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN ULUSLARARASI 2.PİST VE MÜTEMMİMLERİ İNŞAATI DEVLET HAVA MEYDANLARI İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN ULUSLARARASI HAVALİMANI 2.PİST VE MÜTEMMİMLERİ İNŞAATI İSTANBUL İLİ, PENDİK İLÇESİ, KURTKÖY X ÇED RAPORU NİHAİ ÇEDRAPORU ADRES: ŞEREFLİ

Detaylı

(KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ VE BETON SANTRALİ DAHİL)

(KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ VE BETON SANTRALİ DAHİL) T..C.. ORMAN VE SU İİŞLERİİ BAKANLIIĞII DEVLET SU İİŞLERİİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 20.. BÖLGE (KAHRAMANMARAŞ) MÜDÜRLÜĞÜ KAVAKTEPE BARAJI SULAMASI, MALZEME OCAKLARI PROJESİ (KIRMA-YIKAMA-ELEME TESİSİ VE BETON SANTRALİ

Detaylı

DSİ 5. BÖLGE (ANKARA) MÜDÜRLÜĞÜ. ANKARA GÖLETLERİ (TEKKE) ve SULAMALARI PROJESİ KAPSAMINDA MALZEME OCAKLARI ve KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ PROJESİ

DSİ 5. BÖLGE (ANKARA) MÜDÜRLÜĞÜ. ANKARA GÖLETLERİ (TEKKE) ve SULAMALARI PROJESİ KAPSAMINDA MALZEME OCAKLARI ve KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ PROJESİ DSİ 5. BÖLGE (ANKARA) MÜDÜRLÜĞÜ ANKARA GÖLETLERİ (TEKKE) ve SULAMALARI PROJESİ KAPSAMINDA MALZEME OCAKLARI ve KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ PROJESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRME RAPORU ANKARA İLİ, AYAŞ İLÇESİ,

Detaylı

PROJE SAHİBİNİN ADI ANKİRA ENERJİ ÜRETİM LTD. ŞTİ.

PROJE SAHİBİNİN ADI ANKİRA ENERJİ ÜRETİM LTD. ŞTİ. PROJE SAHİBİNİN ADI ANKİRA ENERJİ ÜRETİM LTD. ŞTİ. ADRESİ TELEFONU VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJENİN BEDELİ 22 231 974 $ Gölgeli Sok. No: 27/12 Gaziosmanpaşa-Çankaya/ANKARA Tel : 0-312 446 24 01

Detaylı

KORUNAN ALANLARDA YAPILACAK PLANLARA DAİR YÖNETMELİK

KORUNAN ALANLARDA YAPILACAK PLANLARA DAİR YÖNETMELİK YETKİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI NIN TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA 644 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMEDE DEĞİŞİKLİK YAPAN 648 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME Madde-13/A. (c) Milli parklar, tabiat parkları,

Detaylı

BROİLER PİLİÇ YETİŞTİRME ve SÜT SIĞIRCILIĞI KAPASİTE ARTIŞI KOMPOST GÜBRE ve BİOGAZ ÜRETİM TESİSİ

BROİLER PİLİÇ YETİŞTİRME ve SÜT SIĞIRCILIĞI KAPASİTE ARTIŞI KOMPOST GÜBRE ve BİOGAZ ÜRETİM TESİSİ TAÇ TARIM ÜRÜNLERİ HAYVANCILIK GIDA SAN. VE TİC. A.Ş. BROİLER PİLİÇ YETİŞTİRME ve SÜT SIĞIRCILIĞI KAPASİTE ARTIŞI KOMPOST GÜBRE ve BİOGAZ ÜRETİM TESİSİ NİHAİ ÇED RAPORU DÜZCE İLİ, MERKEZ İLÇE, GÖLORMANI

Detaylı

PROJE SAHİBİNİN ADI TEMSU ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.

PROJE SAHİBİNİN ADI TEMSU ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. PROJE SAHİBİNİN ADI TEMSU ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. PROJENİN ADI SİLOPİ ENERJİ GRUBU (HEZİL BARAJI VE HES LERİ) 155 MWM/147.88 MWE, KIRMA ELEME TESİSLERİ, HAZIR BETON SANTRALLERİ VE MALZEME OCAKLARI PROJE İÇİN

Detaylı

Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri Enerji Yatırımlarının Çevresel ve Sosyal Etkilerinin Değerlendirilmesi 29 Mart 2012

Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri Enerji Yatırımlarının Çevresel ve Sosyal Etkilerinin Değerlendirilmesi 29 Mart 2012 Enerji Yatırımları Fizibilite Raporu Hazırlanması Semineri Enerji Yatırımlarının Çevresel ve Sosyal Etkilerinin Değerlendirilmesi 29 Mart 2012 H.Bülent KADIOĞLU Çevre Mühendisi Golder Associates Sunum

Detaylı

Yıllar 2015 2016 2017 2018 2019 PROJE ADIMI - FAALİYET. Sorumlu Kurumlar. ÇOB, İÇOM, DSİ, TİM, Valilikler, Belediyeler ÇOB, İÇOM, Valilikler

Yıllar 2015 2016 2017 2018 2019 PROJE ADIMI - FAALİYET. Sorumlu Kurumlar. ÇOB, İÇOM, DSİ, TİM, Valilikler, Belediyeler ÇOB, İÇOM, Valilikler 1. HAVZA KORUMA PLANI KURUM VE KURULUŞLARIN KOORDİNASYONUNUN 2. SAĞLANMASI 3. ATIK SU ve ALTYAPI YÖNETİMİ 3.1. Göl Yeşil Kuşaklama Alanındaki Yerleşimler Koruma Planı'nda önerilen koşullarda önlemlerin

Detaylı

DANIŞMANLIK HİZMETLERİ LTD. ŞTİ.

DANIŞMANLIK HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. BERKA MÜHENDİSLİK ÇEVRE MADENCİLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. SELİM SÜLEYMAN ÖZDEN 20059275 NOLU IV. GRUP KUVARSİT OCAĞI VE CEVHER HAZIRLAMA TESİSİ İLE KUVARS KUMU OCAĞI VE CEVHER HAZIRLAMA TESİSİ

Detaylı

PROJE SAHİBİNİN ADI MURAT KAAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. TELEFON VE FAKS NUMARALARI 0312 284 43 30

PROJE SAHİBİNİN ADI MURAT KAAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. TELEFON VE FAKS NUMARALARI 0312 284 43 30 MURAT KAAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. KUZKAYA REGÜLATÖRÜ, HİDROELEKTRİK SANTRALİ VE MALZEME OCAĞI PROJESİ (KUZKAYA-1 REGÜLATÖRÜ VE 3,59 MW (3,700 MWm / 3,590 MWe) LIK HES İLE KUZKAYA-2 REGÜLATÖRÜ VE 2,928 MW

Detaylı

HEMA TERMİK SANTRALİ 2X(660 MWe-669,4 MWm-1.466 Mt) VE KÜL DEPOLAMA SAHASI PROJESİ

HEMA TERMİK SANTRALİ 2X(660 MWe-669,4 MWm-1.466 Mt) VE KÜL DEPOLAMA SAHASI PROJESİ HEMA TERMİK SANTRALİ 2(660 MWe-669,4 MWm-1.466 Mt) VE KÜL DEPOLAMA SAHASI PROJESİ BARTIN İLİ, AMASRA VE MERKEZ İLÇELERİ, ÇAPAK KOYU MEVKİİ ÇED BAŞVURU DOSYASI ÇED RAPORU NİHAİ ÇED RAPORU ANKARA-2014 Proje

Detaylı

HUNUTLU ENTEGRE TERMİK SANTRALİ 2x(600 MW e /616 MW m /1.332,8 MW t ) (KÜL DEPOLAMA SAHASI VE İSKELE) PROJESİ

HUNUTLU ENTEGRE TERMİK SANTRALİ 2x(600 MW e /616 MW m /1.332,8 MW t ) (KÜL DEPOLAMA SAHASI VE İSKELE) PROJESİ HUNUTLU ENTEGRE TERMİK SANTRALİ 2x(600 MW e /616 MW m /1.332,8 MW t ) (KÜL DEPOLAMA SAHASI VE İSKELE) PROJESİ ADANA İLİ, YUMURTALIK İLÇESİ, SUGÖZÜ KÖYÜ ÇED BAŞVURU DOSYASI ÇED RAPORU NİHAİ ÇED RAPORU ANKARA

Detaylı

Ebru ARICI Genel Müdür RES ÖNLİSANS İZİN SÜREÇLERİ VE KURUMLAR ARASI İLİŞKİLER

Ebru ARICI Genel Müdür RES ÖNLİSANS İZİN SÜREÇLERİ VE KURUMLAR ARASI İLİŞKİLER Ebru ARICI Genel Müdür RES ÖNLİSANS İZİN SÜREÇLERİ VE KURUMLAR ARASI İLİŞKİLER 10.05.2018 tarih ve 7828 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu Kararı ile Lisans Başvurusunda Sunulması Gereken Bilgi ve

Detaylı

20058733 RUHSAT NOLU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU GAZİANTEP İLİ ŞEHİTKAMİL İLÇESİ TAŞLICA MAHALLESİ

20058733 RUHSAT NOLU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU GAZİANTEP İLİ ŞEHİTKAMİL İLÇESİ TAŞLICA MAHALLESİ SAN. VE TİC. A.Ş. 20058733 RUHSAT NOLU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU GAZİANTEP İLİ ŞEHİTKAMİL İLÇESİ TAŞLICA MAHALLESİ Bahçelievler Mah. 52. Sok. (Eski 6. Sok) No: 15/4

Detaylı

Ek Form-2 İŞLETME PROJESİ BÖLÜM I RUHSAT BİLGİLERİ

Ek Form-2 İŞLETME PROJESİ BÖLÜM I RUHSAT BİLGİLERİ Ek Form-2 İŞLETME PROJESİ 1.1. Ruhsat Sahasının İli : İlçesi : Beldesi : Köyü : Ruhsat Numarası : Ruhsat Grubu : I (a) Maden Cinsi : BÖLÜM I RUHSAT BİLGİLERİ 1.2. Ruhsat Sahibinin Adı Soyadı : Adres :

Detaylı

HAMTAŞ MAD. TİC. VE SAN. A.Ş.

HAMTAŞ MAD. TİC. VE SAN. A.Ş. 20068693 Ruhsat No lu II. Grup Kalker Ocağı Ve Kırma Eleme Tesisi Kapasite Artışı ÇED RAPORU SAKARYA İLİ, FERİZLİ İLÇESİ, AKÇUKUR KÖYÜ AKÇEV MÜH. DAN. MAD. ÇEV. İNŞ. SAN. ve TİC. LTD. ŞTİ. ÇED Raporu Nihai

Detaylı

BARAJLAR VE HİDROELEKTRİK YERİ

BARAJLAR VE HİDROELEKTRİK YERİ BARAJLAR VE HİDROELEKTRİK SANTRALLERİN ÇED DEKİ YERİ Barajların ÇED Yönetmeliği ndeki ndeki Yeri Ek-1 1 Listesi, Madde 15, Su depolama tesisleri (Göl( l hacmi 10 milyon m3 ve üzeri olan Baraj ve Göletler)

Detaylı

KIRIKKALE İLİ, YAHŞİHAN İLÇESİ, KILIÇLAR BELDESİ MGS PROJE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK TİCARET LTD.ŞTİ. ANKARA

KIRIKKALE İLİ, YAHŞİHAN İLÇESİ, KILIÇLAR BELDESİ MGS PROJE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK TİCARET LTD.ŞTİ. ANKARA ACWA GÜÇ ELEKTRİK İŞLETME VE YÖNETİM SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ. DOĞALGAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) RAPORU KIRIKKALE İLİ, YAHŞİHAN İLÇESİ, KILIÇLAR BELDESİ MGS

Detaylı

WGS 84, COĞRAFİK Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50. Datum : WGS-84 Türü : UTM. Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 33. D.O.M.

WGS 84, COĞRAFİK Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : ED-50. Datum : WGS-84 Türü : UTM. Türü : COĞRAFİK D.O.M. : 33. D.O.M. SAYIN PREFABRİK İNŞ.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ Sayın Prefabrik İnşaat Ticaret ve Sanayi Ltd.Şti. Organize Sanayi Bölgesi 1.Cadde 1.Sokak No:45 Afyonkarahisar TELEFON VE FAKS NUMARALARI

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI Dr. Gülnur GENÇLER ABEŞ Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürü Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 06/02/2016 YENİLENEBİLİR ENERJİ NEDİR? Sürekli devam eden

Detaylı

26 Santral Kuyruksuyu Kotu (m) m 27 İletim Yapısı CTP Boru (basınçlı) 28 İletim Yapısı Uzunluğu (m) İletim Yapısı Eğimi ( j ) Değişken

26 Santral Kuyruksuyu Kotu (m) m 27 İletim Yapısı CTP Boru (basınçlı) 28 İletim Yapısı Uzunluğu (m) İletim Yapısı Eğimi ( j ) Değişken 1. ÖZET 1.1. YÖNETİCİ BİLGİLENDİRME FORMU S.NO Açıklamalar 1 Proje Adı Kale Reg. Ve HES 2 Şirket Adı Asa Enerji Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş. 3 Şirket Adresi Musazade Mah. Cumhuriyet Meydanı Molla

Detaylı

BALIK AĞI ÜRETİMİ FAALİYETİ PROJE OZET DOSYASI

BALIK AĞI ÜRETİMİ FAALİYETİ PROJE OZET DOSYASI TİCARET ANONİM ŞİRKETİ BALIK AĞI ÜRETİMİ FAALİYETİ İSTİKLAL MAHALLESİ, YILDIRIM BEYAZID CADDESİ, NO: 14 ESENYURT / İSTANBUL F21D18C3C3D PAFTA, 159 ADA, 3 PARSEL URBAN ÇEVRE DANIŞMANLIK VE MÜHENDİSLİK TİC.

Detaylı

CENAL ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Muallim Naci Cad. No:69 Ortaköy Beşiktaş / İSTANBUL. Tel : (212) 310 33 00 Faks: (212) 310 33 00 CENAL ATIK DEPOLAMA SAHASI

CENAL ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Muallim Naci Cad. No:69 Ortaköy Beşiktaş / İSTANBUL. Tel : (212) 310 33 00 Faks: (212) 310 33 00 CENAL ATIK DEPOLAMA SAHASI PROJE SAHİBİNİN ADI CENAL ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. ADRESİ TELEFONU VE FAKS NUMARALARI Muallim Naci Cad. No:69 Ortaköy Beşiktaş / İSTANBUL Tel : (212) 310 33 00 Faks: (212) 310 33 00 PROJENİN ADI PROJENİN BEDELİ

Detaylı

Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları)

Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları) T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Hassas Alanlar Dairesi Başkanlığı Sulak Alanlar Şube Müdürlüğü Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik

Detaylı

Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi

Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Alanında Kapasitesinin Kitapçık B68 (Ek II 36) Kayak Merkezlerinin Çevresel Etkileri I. GİRİŞ Bu belge kayak merkezlerinin çevresel etkileri

Detaylı

MADENCİLİK VE ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) M.OĞUZ GÜNER Maden Mühendisi

MADENCİLİK VE ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) M.OĞUZ GÜNER Maden Mühendisi MADENCİLİK VE ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED) M.OĞUZ GÜNER Maden Mühendisi KAMUOYUNDA MADENCİLİK FAALİYETLERİNİN HERHANGİ BİR KISITLAMA OLMADAN YAPILDIĞI YÖNÜNDE KANAAT SÖZ KONUSUDUR. ÜLKEMİZ MEVZUATININ

Detaylı

İÇİNDEKİLER 1 AMAÇ... 3. 3.1 Su Temini ( Su Potansiyeli )... 3 3.1.1 Barajlarda Su Temini... 3. 3.2 Göletlerde Su Temini... 3

İÇİNDEKİLER 1 AMAÇ... 3. 3.1 Su Temini ( Su Potansiyeli )... 3 3.1.1 Barajlarda Su Temini... 3. 3.2 Göletlerde Su Temini... 3 İÇİNDEKİLER 1 AMAÇ... 3 2 KAPSAM... 3 3 ÇALIŞMA KONULARI... 3 3.1 Su Temini ( Su Potansiyeli )... 3 3.1.1 Barajlarda Su Temini... 3 3.2 Göletlerde Su Temini... 3 3.3 Regülatörlerde Su Temini... 3 3.3.1

Detaylı

Mevcut şartlardaki çevrenin ve proje sahasının sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri Bölüm 2 de detaylı olarak sunulmuştur.

Mevcut şartlardaki çevrenin ve proje sahasının sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri Bölüm 2 de detaylı olarak sunulmuştur. 7. ÇEVRESEL ETKİLER 7.1. Mevcut Şartlardaki Çevrenin Özellikleri Önerilen tesisleri, Karadeniz bölgesi, Kastamonu ili sınırlarında, Kastamonu E31-a3 numaralı 1/25000 ölçekli haritada 4 634 000 4 636 000

Detaylı

AGREGA VE DOĞALTAŞ MADENCİLİĞİ PROJELERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

AGREGA VE DOĞALTAŞ MADENCİLİĞİ PROJELERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR AGREGA VE DOĞALTAŞ MADENCİLİĞİ PROJELERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR - 25.11 2014 tarih ve 29186 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek-1

Detaylı

ISPARTA İL ÖZEL İDARESİ HİZMET STANDARTLARI TABLOSU BAŞVURUDA İSTENİLEN BELGELER

ISPARTA İL ÖZEL İDARESİ HİZMET STANDARTLARI TABLOSU BAŞVURUDA İSTENİLEN BELGELER SIRA NO VATANDAŞA SUNULAN HİZMETİN ADI 1 Tarımsal Sulama Suyu İzinleri 2 3 Sulama Suyu, Toprak Analizi ve İçmesuyu Analizleri Gölet, Liman, Baraj gibi Projelerin inşasında kullanılacak yapı ve inşaat 4

Detaylı

DSİ 5. BÖLGE (ANKARA) MÜDÜRLÜĞÜ

DSİ 5. BÖLGE (ANKARA) MÜDÜRLÜĞÜ DSİ 5. BÖLGE (ANKARA) MÜDÜRLÜĞÜ ANKARA GÖLETLERİ (BAŞAYAŞ ve GÖKLER) ve SULAMALARI PROJESİ KAPSAMINDA MALZEME OCAKLARI ve KIRMA-ELEME TESİSİ PROJESİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRME RAPORU ANKARA İLİ, AYAŞ

Detaylı

HİSAR REG. VE HES BİLGİ NOTU

HİSAR REG. VE HES BİLGİ NOTU HİSAR REG. VE HES BİLGİ NOTU ODAŞ ELEKTRİK ÜRETİM SAN. TİC. A.Ş. 2015 ŞUBAT HİSAR HİDRO ELEKTRİK SANRALİ PROJE BİLGİ NOTU : Hisar Regülatörü ve HES projesi Marmara bölgesinde Sakarya Nehri üzerinde Bilecik

Detaylı

HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu

HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ALARTES ENERJİ A.Ş. HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu DENİZLİ İLİ, HONAZ İLÇESİ, DENİZLİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ AECOM

Detaylı

PRESTİJ ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.

PRESTİJ ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized PRESTİJ ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. ÇEVRE YÖNETİM PLANI GİRESUN İLİ, ÇAMOLUK İLÇESİ ANKARA

Detaylı

POYRAZ HES CEVRE YONETIM PLANI (ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN)

POYRAZ HES CEVRE YONETIM PLANI (ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN) POYRAZ HES CEVRE YONETIM PLANI (ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN) YENİLENEBİLİR ENERJİ PROJELERİ İÇİN GENEL BAKIŞ AÇISI KÜÇÜK ÖLÇEKLİ HİDROELEKTRİK SANTRAL AZALTMA PLANI Safha Konu Azaltım Ölçümü İnşaat Safhası

Detaylı

PROJE SAHİBİNİN ADI AHMET HAKAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. TELEFON VE FAKS NUMARALARI 0312 284 43 30

PROJE SAHİBİNİN ADI AHMET HAKAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. TELEFON VE FAKS NUMARALARI 0312 284 43 30 AHMET HAKAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. ZALA REGÜLATÖRÜ, HES (5,760 MW m / 5,184 MW e ) VE MALZEME OCAĞI PROJESİ NİHAİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU KASTAMONU İLİ, ARAÇ İLÇESİ, ARAÇ ÇAYI ÇED RAPORUNU

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü A. GENEL BİLGİLER

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü A. GENEL BİLGİLER Rapor No: Rapor Hazırlama Tarihi: Tarihi: Firma/İşletme Adı: de kullanılan ilgili standart veya metot: I. İşletmenin Genel Tanıtımına İlişkin Bilgiler 1) İşletmenin ticari unvanı, 2) İşletmenin adresi,

Detaylı

TAŞIT ARAÇLARI İHTİSAS SANAYİCİ VE İŞ ADAMLARI DERNEĞİ YALOVA-ÇİFTLİKKÖY TAŞIT ARAÇLARI YAN SANAYİ İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (OSB) ÇED RAPORU

TAŞIT ARAÇLARI İHTİSAS SANAYİCİ VE İŞ ADAMLARI DERNEĞİ YALOVA-ÇİFTLİKKÖY TAŞIT ARAÇLARI YAN SANAYİ İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (OSB) ÇED RAPORU VE İŞ ADAMLARI DERNEĞİ YALOVA-ÇİFTLİKKÖY TAŞIT ARAÇLARI YAN SANAYİ İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (OSB) YALOVA İLİ, ÇİFTLİKKÖY İLÇESİ, LALEDERE KÖYÜ DERİNDERE, SARISU, İĞDELİBAĞ MEVKİLERİ ÇED Raporu Nihai

Detaylı

VI.2.6.1.1. Mansaptaki Baraj İnşaatları Bağlamında Aşağı Akışların İlgisi

VI.2.6.1.1. Mansaptaki Baraj İnşaatları Bağlamında Aşağı Akışların İlgisi Not: Aralık 2006 tarihli bu kısım Ağustos 2006 da yayımlanmış olan Kısım VI.2.6.1 in yerine geçmiştir. Bu bağlamda, Aralık 2006 da Ek P eklenmiştir. VI.2.6.1. İnşaat ve Su Tutulması Aşamasında Aşağı Akış

Detaylı

Madencilik Yatırımları İzin ve Ruhsat Rehberi

Madencilik Yatırımları İzin ve Ruhsat Rehberi Madencilik Yatırımları İzin ve Ruhsat Rehberi Hazırlayan: Niğde Yatırım Destek Ofisi Koordinatörlüğü Başvuru Mercii: Arama faaliyetinde bulunacağı alanın niteliğine göre ilgili bakanlık ile kamu kurum

Detaylı

HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu

HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ALARTES ENERJİ A.Ş. HONAZ DOĞAL GAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ (403 MWm / 397,1 MWe / 709,7 MWt ) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu DENİZLİ İLİ, HONAZ İLÇESİ, DENİZLİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ AECOM

Detaylı

2x1.000 MWe (4.777 MWt) MERSİN EREN TERMİK SANTRALI (METES)

2x1.000 MWe (4.777 MWt) MERSİN EREN TERMİK SANTRALI (METES) 2x1.000 MWe (4.777 MWt) MERSİN EREN TERMİK SANTRALI (METES) MERSİN İLİ, SİLİFKE İLÇESİ, AKDERE BELDESİ ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu ANKARA-AĞUSTOS 2014 Huzur Mah. 1139 Sok. Çınar Apt. No:6/3 Çankaya/ANKARA

Detaylı

Analitik Etütlerin Mekansal Planlamadaki Yeri ve Önemi

Analitik Etütlerin Mekansal Planlamadaki Yeri ve Önemi Analitik Etütlerin Mekansal Planlamadaki Yeri ve Önemi 3.ULUSAL TAŞKIN SEMPOZYUMU 29-30 NİSAN 2013 Haliç Kongre Merkezi, İSTANBUL Cemal KAYNAK Teknik Uzman -Y.Şehir Plancısı İller Bankası A.Ş. Mekansal

Detaylı

HUNUT I-II-III REGÜLATÖRLERĠ VE HUNUT I- II-III HĠDROELEKTRĠK SANTRALLERĠ (HES), KIRMA ELEME TESĠSĠ ve HAZIR BETON TESĠSĠ PROJESĠ

HUNUT I-II-III REGÜLATÖRLERĠ VE HUNUT I- II-III HĠDROELEKTRĠK SANTRALLERĠ (HES), KIRMA ELEME TESĠSĠ ve HAZIR BETON TESĠSĠ PROJESĠ SUNEL ENERJĠ ÜRETĠM A.ġ. Adresi : Turan Güneş Bulvarı No:50/7 06450 Çankaya ANKARA Tel : 312 441 75 02 Faks : 312 441 85 95 HUNUT I-II-III REGÜLATÖRLERĠ VE HUNUT I- II-III HĠDROELEKTRĠK SANTRALLERĠ (HES),

Detaylı

ORTAK GÖSTERİMLER ALAN RENK KODU (RGB) ÇİZGİ TİPİ SEMBOL TARAMA SINIRLAR İDARİ SINIRLAR ÜLKE SINIRI İL SINIRI İLÇE SINIRI BELEDİYE SINIRI

ORTAK GÖSTERİMLER ALAN RENK KODU (RGB) ÇİZGİ TİPİ SEMBOL TARAMA SINIRLAR İDARİ SINIRLAR ÜLKE SINIRI İL SINIRI İLÇE SINIRI BELEDİYE SINIRI EK-1a ORTAK GÖSTERİMLER ÇİZGİ TİPİ SEMBOL TARAMA ALAN RENK KODU (RGB) SINIRLAR İDARİ SINIRLAR ÜLKE SINIRI İL SINIRI İLÇE SINIRI BELEDİYE SINIRI MÜCAVİR ALAN SINIRI 1 PLANLAMA SINIRLARI PLAN ONAMA SINIRI

Detaylı

20062066 RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU ANKARA İLİ, POLATLI İLÇESİ, KARAKUYU KÖYÜ

20062066 RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU ANKARA İLİ, POLATLI İLÇESİ, KARAKUYU KÖYÜ TAMTAŞ YAPI MALZEMELERİ 20062066 RUHSAT NO LU KALKER OCAĞI VE KIRMA-ELEME TESİSİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU ANKARA İLİ, POLATLI İLÇESİ, KARAKUYU KÖYÜ Bahçelievler Mah. 52. Sok. (Eski 6. Sok) No: 15/4 ÇANKAYA

Detaylı

ULUKÖY TERMİK SANTRALİ VE SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN MADEN SAHALARI İLE ATIK DEPO SAHASI ÇED RAPORU (650MWm/640 MWe)

ULUKÖY TERMİK SANTRALİ VE SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN MADEN SAHALARI İLE ATIK DEPO SAHASI ÇED RAPORU (650MWm/640 MWe) ULUKÖY TERMİK SANTRALİ VE SANTRALA YAKIT SAĞLAYAN MADEN SAHALARI İLE ATIK DEPO SAHASI ÇED RAPORU (650MWm/640 MWe) AFYONKARAHİSAR İLİ, DİNAR İLÇESİ, ULUKÖY MEVKİİ EKOTEK ÇEV. DAN. ARAŞ. GELİŞ. İNŞ. MAK.

Detaylı

Ekşi Elma Mevkii Seymen Yolu 4.km M.Ereğlisi/Tekirdağ Tel: Fax: Tekirdağ İli, Marmara Ereğlisi

Ekşi Elma Mevkii Seymen Yolu 4.km M.Ereğlisi/Tekirdağ Tel: Fax: Tekirdağ İli, Marmara Ereğlisi PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFONU VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJENİN BEDELİ ÇEBİ ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. Ekşi Elma Mevkii Seymen Yolu 4.km M.Ereğlisi/Tekirdağ Tel: 0 282 611 00 00 Fax: 0 282

Detaylı

DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 12. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ

DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 12. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 12. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ YENİCE BARAJI, SULAMA VE İÇMESUYU PROJESİ (MALZEME OCAKLARI, BETON SANTRALİ, KIRMA ELEME YIKAMATESİSİ DAHİL) YOZGAT İLİ, MERKEZ İLÇESİ, TEKKE YENİCESİ

Detaylı

MADENCİLİK VE ÇEVRE. M. Oğuz GÜNER Maden Mühendisi

MADENCİLİK VE ÇEVRE. M. Oğuz GÜNER Maden Mühendisi MADENCİLİK VE ÇEVRE M. Oğuz GÜNER Maden Mühendisi 1-MADEN SAHALARI İLE İLGİLİ MADEN HAKLARI 2- ARAMA VE FİZİBİLİTE 3-OCAK İŞLETMECİLİĞİ 4-OCAK ÜRETİM YÖNTEMLERİ 5-CEVHER HAZIRLAMA VE ZENGİNLEŞTİRMEİ 6-MADEN

Detaylı

İÇİNDEKİLER SI BASKISI İÇİN ÖN SÖZ. xvi. xxi ÇEVİRİ EDİTÖRÜNDEN. BÖLÜM BİR Çevresel Problemlerin Belirlenmesi ve Çözülmesi 3

İÇİNDEKİLER SI BASKISI İÇİN ÖN SÖZ. xvi. xxi ÇEVİRİ EDİTÖRÜNDEN. BÖLÜM BİR Çevresel Problemlerin Belirlenmesi ve Çözülmesi 3 . İÇİNDEKİLER SI BASKISI İÇİN ÖN SÖZ xv ÖN SÖZ xvi YAZARLAR HAKKINDA xix ÇEVİRENLER xxi ÇEVİRİ EDİTÖRÜNDEN xxiii K I S I M B İ R ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ 1 BÖLÜM BİR Çevresel Problemlerin Belirlenmesi ve Çözülmesi

Detaylı

PLAN AÇIKLAMA RAPORU. Aslıhan BALDAN Doğuş BALDAN ŞEHİR PLANCISI

PLAN AÇIKLAMA RAPORU. Aslıhan BALDAN Doğuş BALDAN ŞEHİR PLANCISI MANİSA İLİ SARIGÖL İLÇESİ, SELİMİYE MAHALLESİ, MANİSA İLİ, SARIGÖL İLÇESİ, SELİMİYE MAHALLESİ, 105 ADA 1 PARSELDE YER ALAN TAHSİS-A ALANINDA KATI ATIK TESİSLERİ ALANI BELİRLENMESİNE İLİŞKİN 1/5000 ÖLÇEKLİ

Detaylı

HANGİ ÇEVRE? HANGİ AKIŞ?

HANGİ ÇEVRE? HANGİ AKIŞ? HANGİ ÇEVRE? HANGİ AKIŞ? Yrd.Doç.Dr. Oğuz KURDOĞLU KTÜ Orman Fakültesi Oğuz KURDOĞLU, 21.11.2013 Mövenpick-Ankara 2 Maliyetleri kim karşılayacak? Oğuz KURDOĞLU, 21.11.2013 Mövenpick-Ankara 3 Oğuz KURDOĞLU,

Detaylı

İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ) FAALİYETİ/FALİYETLERİ İŞ AKIM ŞEMASI/ŞEMALARI VE PROSES ÖZETİ/ÖZETLERİ. Hazırlayan (Unvan) Tarih

İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ) FAALİYETİ/FALİYETLERİ İŞ AKIM ŞEMASI/ŞEMALARI VE PROSES ÖZETİ/ÖZETLERİ. Hazırlayan (Unvan) Tarih İşletme Logosu (varsa) İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ) FAALİYETİ/FALİYETLERİ İŞ AKIM ŞEMASI/ŞEMALARI VE PROSES ÖZETİ/ÖZETLERİ Hazırlayan (Unvan) Tarih İÇİNDEKİLER Sayfa 1. İŞLETME BİLGİLERİ 3 2.....

Detaylı

İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ)

İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ) İşletme Logosu (varsa) İŞLETMENİN ADI (İŞLETMENİN ADRESİ)...... FAALİYETİ/FALİYETLERİ İŞ AKIM ŞEMASI/ŞEMALARI VE PROSES ÖZETİ/ÖZETLERİ Hazırlayan (Unvan) Tarih İŞLETMELERİN FAALİYET KONULARI FARKLI OLSA

Detaylı

İZİN BAŞVURUSU İÇERİĞİ PETROL RAFİNERİLERİ

İZİN BAŞVURUSU İÇERİĞİ PETROL RAFİNERİLERİ İZİN BAŞVURUSU İÇERİĞİ PETROL RAFİNERİLERİ 1 AŞAĞIDA ADI GEÇEN TESİSİN BİRİMLERİ İÇİN ENTEGRE ÇEVRE İZNİ GEREKLİLİĞİ İÇİN TEMEL PROJE : YERLEŞKE ADRESİ: VERİLİŞ TARİHİ: HAZIRLAYAN KİŞİ 1 : Adı - Soyadı

Detaylı

ULUSAL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM SAN. TİC. A.Ş.

ULUSAL ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM SAN. TİC. A.Ş. NİHAİ ÇED RAPORU (6,832 MWm - 6.561 MWe) GİRESUN İLİ, BULANCAK İLÇESİ, KOVANLIK BELDESİ PAZARSUYU ÜZERİ ÇED RAPORU X NİHAİ ÇED RAPORU MAYIS 2014 ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN TANITIMI Proje

Detaylı

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ YER SEÇİMİ YÖNETMELİĞİ

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ YER SEÇİMİ YÖNETMELİĞİ ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ YER SEÇİMİ YÖNETMELİĞİ (21.05.2001 tarih ve 24408 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır) BİRİNCİ KISIM Genel Hükümler Amaç Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, Organize Sanayi Bölgeleri

Detaylı

HAKTAŞ TAŞKIRMA VE MERMER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 6612 RUHSAT NUMARALI SAHA KALKER OCAKLARI VE KIRMA-ELEME TESİSLERİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU

HAKTAŞ TAŞKIRMA VE MERMER SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. 6612 RUHSAT NUMARALI SAHA KALKER OCAKLARI VE KIRMA-ELEME TESİSLERİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU 6612 RUHSAT NUMARALI SAHA KALKER OCAKLARI VE KIRMA-ELEME TESİSLERİ KAPASİTE ARTIŞI ÇED RAPORU ANKARA İLİ ELMADAĞ İLÇESİ HASANOĞLAN BELDESİ Bahçelievler Mah. 52. Sk. (Eski 6. Sk.) No: 15/4 Çankaya/ANKARA

Detaylı

VATANDAŞA SUNULAN HİZMETLERDE İSTENİLEN BELGELER ve İŞ BİTİRME SÜRELERİ KASTAMONU ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ

VATANDAŞA SUNULAN HİZMETLERDE İSTENİLEN BELGELER ve İŞ BİTİRME SÜRELERİ KASTAMONU ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ VATANDAŞA SUNULAN HİZMETLERDE İSTENİLEN BELGELER ve İŞ BİTİRME SÜRELERİ KASTAMONU ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ SIRA NO HİZMETİN ADI BAŞVURUDA İSTENİLEN BELGELER HİZMETİN TAMAMLANMA SÜRESİ GEÇ) (EN 1.Talep Dilekçesi

Detaylı

Trakya Kalkınma Ajansı. www.trakyaka.org.tr. Madencilik İşlem Basamakları

Trakya Kalkınma Ajansı. www.trakyaka.org.tr. Madencilik İşlem Basamakları Trakya Kalkınma Ajansı www.trakyaka.org.tr Madencilik İşlem Basamakları MADENCİLİK FAALİYETLERİ YAPMAK İÇİN GEREKLİ İŞLEM BASAMAKLARI Başvuru Mercii: Arama faaliyetinde bulunacağı alanın niteliğine göre

Detaylı

ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK

ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK Lisans başvurusu Düzenli depolama tesisleri için tesisin bulunduğu belediyeden usulüne göre alınmış izin veya ruhsat üzerine Bakanlıktan lisans alınması

Detaylı

BALIKESİR-ÇANAKKALE PLANLAMA BÖLGESİ 1/100.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI 3. FAALİYET RAPORU

BALIKESİR-ÇANAKKALE PLANLAMA BÖLGESİ 1/100.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI 3. FAALİYET RAPORU BALIKESİR-ÇANAKKALE PLANLAMA BÖLGESİ 1/100.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI 3. FAALİYET RAPORU TEMMUZ 2012 YÜKLENİCİ: DOĞUKAN & BHA İŞ ORTAKLIĞI 1 "Balıkesir-Çanakkale Planlama Bölgesi 1/100 000 Ölçekli

Detaylı

MADENCİLİK YATIRIMLARI İZİN VE RUHSAT REHBERİ

MADENCİLİK YATIRIMLARI İZİN VE RUHSAT REHBERİ MADENCİLİK YATIRIMLARI İZİN VE RUHSAT REHBERİ Ahiler Kalkınma Ajansı Ahiler Kalkınma Ajansı Sayfa 1 Başvuru Mercii: Arama faaliyetinde bulunacağı alanın niteliğine göre ilgili bakanlık ile kamu kurum ve

Detaylı

Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları)

Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları) T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Hassas Alanlar Dairesi Başkanlığı Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları) Ramazan

Detaylı

KANLIĞI ÇEVRE. Tamamlanması ERHAN SARIOĞLU ANTALYA 05-07/10/2010 ÇEVRE İZNİ / ÇEVRE İZİN VE LİSANSI

KANLIĞI ÇEVRE. Tamamlanması ERHAN SARIOĞLU ANTALYA 05-07/10/2010 ÇEVRE İZNİ / ÇEVRE İZİN VE LİSANSI ÇEVRE YÖNETY NETİMİ GENEL MÜDÜRLM RLÜĞÜ İZİN N VE DENETİM M DAİRES RESİ BAŞKANLI KANLIĞI ÇEVRE İZNİ VE LİSANSI L ŞUBESİ Başvuru Sürecinin S Tamamlanması ERHAN SARIOĞLU Çevre MühendisiM ÇEVRE İZNİ / ÇEVRE

Detaylı

KÖK ÇEVRE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK İNŞ. MADEN TAR. TURZ. SAN Ve TİC. LTD. ŞTİ.

KÖK ÇEVRE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK İNŞ. MADEN TAR. TURZ. SAN Ve TİC. LTD. ŞTİ. ÇEVREYE DAİR TÜM SORUNLARI ORTAYA KOYARAK, KALİTELİ HİZMET VERMEK AMACIMIZDIR. KÖK ÇEVRE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK İNŞ. MADEN TAR. TURZ. SAN Ve TİC. LTD. ŞTİ. ÇALIŞMA GRUBUMUZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ

Detaylı

BARTIN İL ÖZEL İDARESİ HİZMET STANDARTLARI TABLOSU

BARTIN İL ÖZEL İDARESİ HİZMET STANDARTLARI TABLOSU SIRA NO VATANDAŞA SUNULAN HİZMETİN ADI 1 Tarımsal Sulama Suyu İzinleri 2 Yem Bitkileri Tohumu Desteği 3 Meyvecilik desteği (Çilek, Kiraz,Elma) 4 Zirai Kredi Proje Tasdikleri 5 6 Orman Köylüsünü Destekleme

Detaylı