Tarih boyunca din ve siyaset oplumlarda meydana gelen siyasi, dinî da sebep ol Özellikle din ve devletin bir bütün olarak öncesi toplumlarda,

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Tarih boyunca din ve siyaset oplumlarda meydana gelen siyasi, dinî da sebep ol Özellikle din ve devletin bir bütün olarak öncesi toplumlarda,"

Pembe Kizil
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 1 Tarih boyunca din ve siyaset oplumlarda meydana gelen siyasi, dinî da sebep ol Özellikle din ve devletin bir bütün olarak öncesi toplumlarda, da neden. (Lincoln, 1989:3-32) Bu nedenle, Türkiye de 15 ve 16. Devleti siyasi ve toplumsal mücadelelerin dinî bir umunu anlamak için, hem indeki din ve siyaset sini çerçevesinde incele u amaçla, i ve en son bölümde Alevi l

2 2 Ortam iyet öncesinde Türklerin dini, idi. Ancak Maniheizm, Budizm, (Nesturi ) ve hatta Yahudilik gibi tli din de Büyük devlet ve imparatorluklar dönemlerinde (Makro dönemler) Yani tek a genellikle lerinde - - Türkler Hun, Göktürk ve Uyg. kuzey bölgelerinde Saha (Yakut), Tuva veya Altay Türkleri ise 19. (Jacobson, 1993: 7-8; Kubarev, 1997: ). a paralel olarak rülmektedir. Kuzeyli devletsiz toplumlarda, genel, her kabile ya da boyun kendine mahsus totemlerinin, iyi ve kötü ruhlar ( Ögel, 2003: ). Güneyli toplumlarda, ifade ile devletli toplularda ise T ön plana Bilinen ilk Türk devleti, idareyi askeri bir darbe ile devralan Mete kurul Konfederatif

3 3 Göktürkler, tarihte Türk- (Findley, 2005: 39-40) Bu siyasi sistemde Gök Tengri, kut vererek T Golden, bu siyasi-dini inan - tengri Onlar tabiatüstü. (Golden, 2006: ). ideoloji, siyasi ve askeri isteyen bir ailenin siyas imparat hem kendilerinin hem de i bulundurulursa, bir liderin böyle bir toplum üzerinde otoritesini ku gerçekten çok zordu. Türk-, yani kendine ait bir maiyeti olan bir lider toplanan kabileler evlet sistemi idi. (Findley, 2005: 49-50). Bu

4 4 olarak merkezî ve sürekli bir siya du. (Togan, : (Golden, 2006: 173). Yani burada bir anlamda dar zaman kendileri Cengiz Han. (Temir, 1995:114). an olmak, ancak mümkün olup, onlar destekleri müddetince devam edebilirdi. Togan bu durumu Hanlar, simgesi o ise tarihte -mülk, bugünkü deyimiyle han- Hanlar mal mülk olarak kabul etmektedir. (Togan, 2009). Bu konfederatif ömürlü tir.

5 5 örgütlen ni biçimler (Golden, 2006: 5-6). kendini gösteriyordu. Ülke - ettikleri alan gittikçe küçül böylelikle kabile bey 2009). âdemi hâkim Gök T T Han, Gök T may ile (Tekin, 1994:268). Mesela, arihi nde Cengiz Han U sürekli tekrar edilmektedir. Öyle ki, Gizli

6 6 Tarih, sadece Gök T hâkim ni. Ancak, 13. eden, kendisi de bir papaz veren Rubruck un de Ulu T, bununla birlikte insanla vermektedir. (Rubruck, 2001: 34). da arka plana itiliyor, na içerisine hapsediliyordu koyup, yönetici boyun totemini kendi totemleri olarak kabul etmeleri gibi. Roux un u sözleri ölçüde kaybettiler - - r - ldi. (Roux, ). imparatorluk öncesi dinî enek ve göreneklere de geri dönülüyordu.

7 7 (Golden, 2006: 9). Fazlân Seyahatnamesi nde görebiliriz Y - ve küçük devlet ve kabileler halinde - devletler, Türk toplum ve devletlerinde bir biri inama, her kabilenin kendine mahsus totemi ve dinî vermektedir. Bilin enel olarak görülmektedir. ök T ve i de tekrar eski., bu yeni girdikleri medeniyet dairesi içerisinde din ve ni Çünkü am devletlerindeki siyasi ve dinin devlet ile ve

8 8 ve toplumsal ortamda, din çok daha fazl üç - Bu tabakalarda fa ve uzun süreli toplumsal siyasi-ekonomik - Bu siyasi ve toplumsal anlayabilmek için, öncelikle nden siyasi-sosyal yönüyle birlikte zellikle 8. Abbasiler ile büyük bir ivme topyekûn kabul edip, benimsemesinde siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik pek çok unsur etkili n Türk- Çünkü Türkler sadece Cahen in de

9 9 rda, pazar yeri lam dünyas na ilk önce Emeviler (661- di. üzere köle olarak getiriliyordu. için, Memeluk (Arapça sahipli ) in - olm Halefleri döneminde ise Türk ve z î idareler giderek askeri bir vasfa büründükçe Türkler, kadar sürecek olan hâkimiyet kurma ( da giderek Gazneli devleti ( ) bölgeye hâkim oldu. birlikte Müslüman ol Türkler, münferit olarak ve gruplar halinde Müslüman (Lewis,1995: 69.) en önemli büyük ihtimalle B tikten sonra. Selçuklu ailesi

10 10 a hizmet ettiler. Bunlar sonuncusu olan Gaznelilerden 1079 da Suriye ve Filistin i a, Araplarla y Anadolu bun (Lewis,1995: 71). çok önemli etkisi. Bu dönemde meydana gelen siyasi-dinî, Türkmenlerin siyasi otoritelerle olan mücadelelerinde kendilerine pek çok Halifelerin nüfuzu iyice devletinin atta halifelerin kenti enerallerin ve beylerin idaresine. (Lewis,1995: 68). içte tehlike kaybet. Afrika da B bir dinî nda ise Bizans (Lewis,1995: 69). geldiklerinde böyle bir siyasi ve dinî

11 11 nde Lewis,1995: alan Türkler, tekrardan ve kurulan bütün Türk- olan Safeviler verere iade etmekle birlikte, kendilerini Halifenin üzerinde mutlak bir konuma yükselttiler. Selçuklu fetihleri halifeleri reddeden. (Lewis,1995: 71). lular Sultan Sultan unvan resmen Lewis,1995: 71). Selçuklu ele geçirmediler. Onlar, Halifenin otoritesini sorgulaya yeni bir devlet- arak daha merkezi, bürokratik mutlak bir devlet mod ve Sasani gelenekleri il mutlak- e Resûllalah ya da Emirü l-müm

12 12 âlimler. (Yüksel,2009: 2-3). Burada Halife nin siyasi otoritesine dir. Abbasilerin. (Yüksel,2009: 6). p bu dönemde i alarak Emevileri deviren - (Yüksel,2009: 3). Selçuklular, ele geçirerek mut Gazali ( ) ve Nizam- Mülk tür. (Yüksel,2009: 10). Ocak a göre, ehl-i sünnet ina ra XI. r u ilk defa böyle resmi görevi yüklenen m G 1999: ). Gazali, evlet (sultan) ise dinin koruyucusudur. ü

13 13 ve âlimleri yönetimin merkezine koym O, Sultan ündeki gölgesi insanlar kendisine itaat etme (Yüksel,2009: 17). Zalim bir hükümdarla geçen altm (Yüksel, 19) Gazali yi yapan Nizam-i Mülk de Siyasetname, otoritesini ve bu ileri l zulmü ve zalimleri or l i, kötü inanç Yüksel,2009: 17) Böylece Selçuklu Sultan inde siyasi otoritelerle iyi ihtiyaç duydular. kadroyu korumak zorunda idiler. Bu amaçlarla Nizamülk Nizamiye kuruldu. Selçuklular, himaye ettikleri bu medreseler sayesinde hem ele geçirdikleri topraklarda idari, mali ve hukuki görevleri yerine getirecek s

14 14 önleyecek ve toplumda çözümlenemeyen ihtilaflarda hakem rolü oynayacak güçlü bir devlet. (Yüksel,2009: 11). güçlü ve mut - devam ettirildi. Bu yeni devlet- an kut k bir otorite ve gücü birlikte yice güçlendirildi. da Yani Hanlar, siyasi ve ekonomik (Togan, 1998). a tir. di de Anadolu daki Selçuklular Pers ve Bizans hâkimleri

15 15 ve ticarete yordu. sadece Türkler, iki ler ve zaman içerisinde pek ço ve kasabalarda uyum enimsedikleri bu yeni mutlak, bürokratik dev - slam kültür ve medeniyetinin etkisine de Hatta Mikail Bayram a göre Selçuklular,. (Bayram, 2001: 61-73). Bu imparatorluklar n kültürlülerinden ve ydi. uz- gelmekteydi. kopmak, özellikle bu kabilelerin liderleri, kullar olmak istemi göçebe bir toplumun, gelene

16 16 bundan zaman zaman uygun zemin - -toplumsal - çok ciddi bir siyasi, dinî ve toplumsal krize sebep Bilin önemli bir yer tutan (han-sâlâr) (muhassad) güçlük ve söylemeye 167). Vergi topla Benzer bir. ya gelen Türkmenler, siyasi-dinî zaten olan Anadolu Selçuklu -bürokratik Selçuklu yönetimine ayak uyduramama. Bu isyan dinî-siyasi bir hareketti. Bu konuda Cahen kendis Yesevi sürdüren. (Cahen, 2000:94) B sya da Türklerin benimsedikleri, genellikle Ortodoks -

17 17 i benimsediler ve Anadolu ya göç ederken bu inan da beraberlerinde getirdiler. Sü s Sünni zümreler de Anadolu ya (Ocak, 1992: 61). Türkler topyekûn Müslüman oldular, ancak gibi Müslüman âlimlerin Os göçebe Türkmenlerle, heterodoks dini gruplarla, Gaziyân- ân- Anadolu nun kuzey- bir dünya ar. bir Dünya, o zaman Türkmenlerle

18 18 önemli bir bürokrat olan Tursun Bey e ona güç ve otorite verir Bir Bu bir toplumdaki temel bir zorunlu politikaya siyaset denilmektedir. -168). Devleti, bu siyaset tli vergilere tabi tuttu, yani onlara Devleti ne isyan etmelerine sebep oldu. (Lindner,1983). toplumsal düzen güçlenince bir kenara itildiler. Bu nedenle Türkmen Onlar,. (Melikof, 1994: 224). Her kesim, kendi siyasi amaç ve ideolojilerine destek veren dini grup dinî inan uygulamalarda nulmaya, insanlar üzerindeki etkilerini çok iyi bili ilk

19 19 cunda Safevi liderleri günümüzdeki Alevi. (Dalkesen, 1999). Sonuç olarak denilebilir ki Siyasi ve sosyal sorunlar merkezdeki Bu siyasi ve toplumsal mücadeleler dini örtüsü ler denilebilir. gibi, gücünü ve otoritesini Allah tan (Cahen, 2000:94) da (Dalkesen, 1999). Bu nedenlerle, merkezi güç ve otoriteyi elinde (Ocak, 1998). m KAYNAKÇA

20 20 Etkileri. Hacettepe Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi. ultan Suleyman I. The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire, Bloomington1993. Lindner, Rudi.(1983). Nomadas and Ottomans in Medieval Anatolia. Indiana Univeristy. - Ekmel Roux, Jean-Paul. (2001). Mo Çev. Ergin Tekin, Talat. (1994). A Grammar of Orkhon Turkic. Indiana University. Ankara.

21 21 Tarih. - The Kerait Khanate and Chinggis Khan. Brill. -

Benzer belgeler

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 9. SINIF TARİH DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ YILLIK PLANI

KASIM EKİM 07-08 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 9. SINIF TARİH DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ YILLIK PLANI Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı TARİH VE TARİH YAZICILIĞI