2. BÖLÜM BİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİ

Transkript

1 2. BÖLÜM BİLİMSEL ARAŞTIRMA SÜRECİ Bilimsel Bilgi Nedir? Yeni olgusal buluşlar yeni teorilere yol açtığı gibi, yeni teorilerde yeni gözlem ve deneylere kapı açarak yeni buluşların koşullarını hazırlarlar. Bu yolla, bilim insanlığın ortaya çıkışından başlayıp binlerce yıldır süren bilimsel bilgi üretme sürecinde, kendi niteliğini, geleneklerini ve standartlarını oluşturmuştur. Bu süreçte çağdaş bilimin dört önemli niteliği ortaya çıkmıştır. 1

2 Bunlar; 1.Çeşitlilik: Bilimsel çalışmalar bireylerin veya toplumların tekelinde olmayıp tüm insanlığa açıktır. 2.Süreklilik: Bilimsel bilgi üretme süreci insanlığın var oluşundan bu yana hiçbir zaman durmadan devam etmektedir. 3.Yenilik: Her gün yeni bilimsel bilgiler ve yeni bilim alanları ortaya çıkmaktadır. 4.Ayıklama: Yanlış olduğu ispatlanan bilgiler ayıklanıp yerine yeni bilgiler konulur. Bir Araştırmanın Katkısı Teorik /Kuramsal Metodolojik Uygulama 2

3 İyi Bir Araştırma Araştırılabilir Anlamlı Özgün Beklentilerle uyumlu Araştırmacının yetenek ve imkanlarıyla uyumlu Olgular: Bilimsel Bilgi Türleri Birçok defa doğrulanmış ve üzerinde fikir birliğine varılmış olan deneysel gözlem olarak tanımlanabilir. Olgular tektir, tartışılmaz, basit gözlemlerin bir ürünüdür ve yaşadığımız dünyadan elde edilen verilerdir. Volkanik patlamalar, güneş tutulması ve gece-gündüz olgulara örnek olarak verilebilir. 3

4 Hipotez Deneysel olarak test edilebilmesi gereken bazı olgularla ilgili olarak ileri sürülen açıklamalar olarak tanımlanabilir. Bilimsel bir hipotez esasen doğru veya yanlış olarak ispatlanmaz; bunun yerine eldeki verilerle tutarsız olduğuna karar verilirse reddedilir veya değiştirilir; reddedilmezse geçici olarak doğru kabul edilir. Bu ikinci durumda yeni delillerin veya yapılacak denemelerin ışığında hatalı olduğu bulunana kadar işleyen bir hipotez olarak kabul edilir. Birçok deney yapılmasına rağmen hâlâ direnen ve yanlış olduğu bulunamayan hipotezler, sonuç verici olduğundan dolayı olgular olarak kabul edilirler. 4

5 Teori Birçok olgunun kapsamlı ve birleştirilmiş açıklaması ve doğanın neye benzediği ve nasıl işlediğiyle ilgili hususlarla ilgili ilave hipotezler ile denenebilir türden tahminler üretebilmeye ilişkin açıklamalar olarak tanımlanabilir. Bilimsel teoriler, doğal olaylarla ilgili ortaya çıkan bir sürü farklı noktayı açıklamak ve anlamak için bilinene en iyi çabaları temsil eder. Bu bilgi türüne izafiyet teorisi, hücre teorisi ve biyolojik evrim teorisi örnek olarak verilebilir. 5

6 Hipotezler ve Teoriler: Teoriler bilgi olarak, hipotezlere oranla daha önemli deneysel desteğe sahiptirler. Bu bakımdan doğruluğu henüz test edilmemiş bilgilere ve önerilere hipotez denir. Eğer bir kuram deneylerle destekleniyorsa, bilinen tüm olgularla uygunsa ve daha uygun bir rakibi yoksa, teori olarak adlandırılır. Yasa Teorilerin destekleyici delillerin olması durumunda yasa olacağı yönünde yaygın bir kavram vardır. Hâlbuki yasalar ve teoriler iki farklı bilgi türünü temsil eder. Yasa; gözlenen doğa olayları hakkında yapılan genellemelerdir. Teoriler ise daha çok bu genellemelerin açıklamalarıdır. 6

7 TEMEL KAVRAMLAR DEĞİŞKEN Birden fazla değer atfedilebilen ve araştırma bağlamında üzerinde araştırma yapılan kavramları temsil eden karakterler. Y = a + b X + c Z Bağımlı değişken Bağımsız değişken Değişken Herhangi bir olgu ya da şeye ait, birden çok değer alabilen bir özellik veya kavram demektir. Değişkenler Bağımsız değişken Araştırma problemini ve kişi özellikleri etkileyen, değişmez çevre Bağımlı değişken Bağımsız değişkenin etkisinin araştırıldığı, ona göre değişen özellikler Ara değişken Gözlenebilir değişkenlerin gerisinde kalan değişkenler 7

8 Değişken Değişebilen, yani en az iki değer alabilen her şey Belirli özelliklerin mantıksal seti Özellik: Erkek kadın Değişken: Cinsiyet Süreksiz değişkenler (nitel değişkenler; belli seçenekler, tam sayılarla ifade, cinsiyet ) Sürekli değişkenler (nicel değişkenler; ağırlık ) Her değişken süreksiz değişken gibi işlem görür Bağımlı/Bağımsız Değişken Bağımlı değişken açıklanan değişken; sonuç; araştırmacıyı rahatsız eden, açıklanması istenen durum; Bağımsız değişken Açıklayan değişken veya ara değişken; neden 8

9 Bağımlı/Bağımsız Değişken Örnekleri Ekonomik kalkınma siyasal demokrasiye yol açar mı? Demokrasi maddi refahı artırır mı yoksa engeller mi? Kontrol Değişkenleri Evrene ait (zeka, yaş, cinsiyet, deneyim) Araştırma sürecine ait (zaman) Dış kaynaklara ait (gürültü, ışık) Kontrol değişkenleri sabit tutulmalı Aksi halde bağımlı değişken üzerindeki etkinin nereden kaynaklandığı bilinemez 9

10 Bilimin Nitelikleri Bilim mutlak hakikate götürmez; Herkese açık ve yoklanabilirdir Kültürün içinde belli bir yer tutar. İzafidir(görecelidir). Akla ve deneye dayanır. Olmuşu veya olanı tasvir etme, ilişkileri açıklama ve bunlardan yararlanma imkanı verir. Bilimsel bilgi güvenilirdir; ancak değişmez değildir. Elde ettiği bilgiler sistemlidir. Varsayımlara dayanır. Bilimsel bilgi denetlenebilir. Tarafsızdır. Bilim gelişigüzel veri toplamaz. Bireyler tabiattaki olayları anlamada ve problemleri çözmede üç genel kavramdan etkilenirler. Bunlar; Deneyim, Muhakeme ve Araştırma dır 10

11 Deneyimler, Bir konuyu açıklamada veya bir problemi çözmede bireyin veya toplumun ilgili konu hakkında kazanmış oldukları tecrübelerdir. Muhakeme, tümevarım, tümdengelim, tümdengelimtümevarım yöntemlerini kullanarak bir problemi çözme veya doğruyu arama olarak tanımlanabilir. 11

12 Araştırmacıların ve araştırma sürecine katılan bireylerin her birinin kendine özgü deneyimi ve muhakeme etme tarzı olması nedeniyle, bilimsel bilgileri elde etme sürecinde veya bilimsel olayları yorumlamada sadece bu iki kavramdan faydalanmak yeterli değildir. Bunların yanında, araştırma kavramı üzerinde de detaylı olarak durulması gerekmektedir. Araştırma İle Deneyim Arasındaki Farklar Tecrübe rastlantısal olarak karşılaşılan olaylardan kazanılırken, araştırma da veriler sistemli ve kontrollü elde edilip yorumlanır. Tecrübe sübjektiftir. Araştırma deneyseldir. Bununla birlikte, deneysel çalışmalarda bile araştırmacılar verilerinin geçerliliğini sağlamak için diğer araştırmacıların tecrübelerinden faydalanırlar. 12

13 Tecrübe yolu ile kazanılan bilgilerin değişiminde tutuculuk mevcuttur. (kişiler tecrübeleri ile edindikleri bilgilerin doğruluğunun eleştirilmesini kabullenmekte zorluk gösterirler) araştırma yolu ile kazanılan bilgiler gelişime ve değişime açık bir tarzda algılanır (araştırma sonucu elde edilen bilgilerin kritik edilmesi bilgilerin güçlenmesi ve gelişmesi için araç olarak algılanır). Araştırma ile tecrübe arasındaki en belirgin fark ise tecrübenin çok kişisel yoruma açık ve sübjektif olmasıdır. Bilimsel Yöntem BİLİMSEL YÖNTEM Bilimsel Düşünme Yöntemi (Akla dayanır) Bilimsel Araştırma Yöntemi (Araştırmaya dayanır) Olaylara Dayanma Tarafsızlık Dogmatizmi Reddetme Eleştiriye açık olma Yanılma olasılığını kabul etme Sorunu belirleme Gözlem Hipotez kurma Hipotezi test etme Teori ve genel kanunlara ulaşma 13

14 Araştırma Bilim İlişkisi Araştırma: Bir gerçeği ortaya çıkarmak, bir problemi çözümlemek ve mevcut verileri artırmak için bilimsel yöntem ve tekniklerden yararlanarak yapılan düzenli çalışmaya araştırma denir. Geçerli Soru Yöntem ve Teknikler Geçerli Cevap Araştırma; İnsanda varolan merak, ihtiyaç ve rahatsızlık veren duruma karşı olan ilgiden ortaya çıkar. Araştırma; Bilimsel yöntemin kullanılması sonucunda bilimsel bilgi üretmeye yarayan bir çalışma olduğu için bilimin vazgeçilmez aracıdır. Bilimsel bilgi araştırma ile üretilebilir. O halde denilebilir ki, bilim araştırmanın hem sonucudur, hem de sebebidir. Betimsel: Araştırma Türleri Tarihsel ve çağdaş olmak üzere iki grupta incelenmiştir. Tarihsel araştırmalar genel olarak ne idi yi belirlerken çağdaş betimsel araştırmalar ise ne oluyor sorusu ile ilgilenirler. Nedensel: Olan bir olayın arkasındaki gerekçeleri araştırır. Genelleme: Elde edilen sonuçların yeni alan ve ortamlarda tekrarlanıp tekrarlanamayacağını araştırır. Kuramsal: Vuku bulan olaylardaki ilkeleri ve ilişkileri bulmaya çalışır 14

15 TEMEL KAVRAMLAR TÜMEVARIM Sınırlı gözlemden genelleme yapma TÜMDENGELİM Genele bakarak özel hakkında çıkarımlar yapmak Teori Tümevarım Ampirik (görgül) genellemeler Hipotezler Tümdengelim Gözlemler (alan) 15

16 Teori Öngörü Dünya 16

17 Bilimsel Araştırma Süreci Konunun Belirlenmesi Literatür Taraması Araştırma Stratejisi & Hipotezlerin Oluşturulması Araştırmanın Evreni ve Örnekleme Veri Toplama Veri Analizi Raporlama 17

18 ARAŞTIRMANIN EN ZOR SAFHA, ARAŞTIRMA KONUSUNUN SEÇİMİ Konu Belirlemede Başvurulacak Kaynaklar Kuramlar ve Uygulamalar Güçlü ve zayıf noktaları belirlemek Önceki araştırmalar Tartışmak Literatür taraması 18

19 Araştırma Konusu Kontrol Listesi: KONU Zaman Kaynaklar Veri toplamak mümkün mü? Literatür taraması yapılmış mı? Problemler açıkça ifade edilebiliyor mu? Araştırılabilir nitelikte mi? İlgi çekici mi? Yapacak kalifikasyona sahip misiniz? Beklentilere cevap verebilecek mi? Konu Belirleme Süreci Genel Araştırma Konusu Konu Daraltma 19

20 Konu Daraltma Yolları Sektörel sınırlama Sanayi ayrımı Konunun kapsamı Coğrafi sınırlama Zaman Grup kısıtlaması Mesleklere göre sınırlama Yaş Yaşam tarzı Diğer... Araştırma Konusunun Çevresel Kontekstinin Belirlenmesinde Karar vericilerle (yöneticilerle) tartışma Uzmanlarla görüşmek İkincil kaynak taraması Kalitatif araştırmalar Kuramlar ve uygulamalar 20

21 Problemin Ortaya Konmasında Teorik çerçeve ve amaçlar Analitik modeller Sözel, grafik, matematiksel Araştırma soruları Hipotezler Araştırma dizaynını etkileyen faktörler Güçlü ve zayıf yönlerin araştırılması Daha önce yapılan araştırmalar Kaynak taraması Genel Araştırma Konularına Örnekler: Performans değerleme verimlilik ilişkisi Yönetici sendikacı ilişkisi Teknolojinin çalışanların sağlığı üzerindeki etkisi Hizmet kalitesinin belirleyicileri Orta Asya da yatırım yapmanın zorlukları Hazcı tüketim davranışı ve yaşam tarzı ilişkisi 21

22 Araştırma Amaçları Örnekler: Bu çalışmanın amacı pazarlama yöneticilerinin pazarlamaya bakış açılarını ortaya koymaktır. Bu bağlamda cevap aranacak temel araştırma soruları arasında; a)... b)... Amaç olarak bu çalışmada, Türkiye de yatırım yapan yabancı firmaların motiflerini ortaya koymak belirlenmiştir. Bu çalışma, tüketicilerin yaşam tarzlarına göre sınıflandırılıp sınıflandırılamayacağı, yaşam tarzları ile marka bağımlılığı arasında bir ilişkinin olup olmadığı, ve yaşam tarzları ile siyasi tercihler arasında bir ilişkinin olup olmadığı sorularına cevap aramayı amaçlamaktadır. Bu çalışmanın amacı, tüketici grubu olarak öğrencilerin tüketim kalıplarında bir değişimin yaşanıp yaşanmadığını belirlemektir. Araştırma Amaçları ve Soruları İşletmelerin takım kurmadaki amaçlarını belirlemek Takımın etkinlik derecesini belirlemek Takım performansını belirleyen temel faktörleri ortaya koymak Müşteri tatmini ve hizmet kalitesi arasındaki ilişkiyi incelemek İşgücü performansında işe alma yönteminin rolü İşletmeler neden kalite çemberleri kurma yoluna gidiyorlar? Oluşturulan takımlar etkin mi? Takımın etkiliğini artıran faktörler nelerdir? Hizmet kalitesi müşteri tatminini artırır mı? Farklı yöntemlerle işe alınanlar arasında performans farkı var mıdır? 22

23 Araştırmalarda Cevap Aranan Temel Sorular Ne? Niçin? Nasıl? Araştırma Konusunun Belirlenmesinde Sorulacak Sorular Neyi açıklamaya çalışıyorum? Olayın muhtemel sebepleri nelerdir? Benim belirlediğim sebepler nelerdir Öne sürdüğünüz sebeplerin neden olduğunu açıklayabilir misiniz? 23

24 Araştırma Teklifinin İçeriği Araştırmanın başlığı Literatür taraması Araştırma soruları ve amaçları Metodoloji Uygulama alanının seçim nedeni Evren Yöntem Analiz yöntemi Zamanlama Kaynakça Araştırma Metodolojisinde Başarı İçin İyi bir literatür taraması Araştırma Konusunun Seçiminde Başarı İyi seçilmiş metodoloji İyi seçilmiş araştırma konusu 24

25 3. BÖLÜM ELEŞTİREL KAYNAK İNCELEME, HİPTEZ VE STRATEJİ GELİŞTİRME Eleştirel Kaynak Taraması Tüm araştırmalar geçmiş çalışmalara dayandırılmak ve ilişkilendirilmek zorundadır. Dolayısıyla, tüm araştırmalarda kaynak taraması gerekmektedir. Hipotez geliştirme süreci eleştirel bir kaynak taramasına dayandırılmak durumundadır. Araştırmalarda çeşitli tuzaklardan kaçınmak gerekmektedir. Bunun için, Hayat boyu kaynak taraması ndan kaçınmak, Kes-yapış tırdan kaçınmak, Tüm kaynakların detaylı incelenmesi mümkün olmayabilir Kaynak taraması sadece gerçeklerine veya bulguların özeti de değildir Mevcut bulguların sistematik şekilde organize edilmesi ve sınıflandırılması gerekmektedir 25

26 Eleştirel Kaynak Taramasının Faydaları Araştırma konusunun genelden özele indirgenmesine yardımcı olur. Hipotezlerim geliştirilmesine zemin oluşturur. Araştırma metodolojisinin şekillenmesine yardımcı olur Araştırma bağlamında kullanılacak ölçeklerin geliştirilmesine ve yeni ölçeklerin geliştirilmesine zemin hazırlar Bulguların yorumlanmasına yardımcı olmak Eleştirel bir kaynak taraması araştırmacının beyin jimnastiği yapmasına imkan tanıyacaktır Eleştirel Kaynak Taramasında Sorulacak Temel Sorular Mevcut çalışmalar benim araştırma konuma/hedeflerime ne derecede cevap verebilmektedir. Kaynak taraması araştırma amaçları ve hipotezleri ile ne derecede ilintilidir. 26

27 Eleştirel Kaynak Taramasında Kaynakların Hazırlanması Kütüphane imkanlarının belirlenmesi Araştırma konusu ile ilgili temel kaynakların tespit edilmesi Genel kaynakların tespiti Konuyla ilgili yardımcı olabilecek diğer kişi ve kaynakların belirlenmesi İnternet kaynak tarama yollarının araştırılması Konuyla ilgili kişi ve kuruluşlarla ön çalışmalar yapılması araştırma sürecinin kolaylaşmasını ve araştırmada etkinliği sağlayacaktır. Eleştirel Kaynak Taramasında Dikkat Edilecek Noktalar Araştırma amaç, soru ve hipotezlerini geliştirmeden önce konuya genel bir yaklaşım içinde olmak gerekmektedir. Literatürde yer alan ana fikirlerin kısa takdiminin yapılması anlamayı kolaylaştıracaktır Öncelikle akademik yönü olan çalışmalara öncelik verilmelidir. Kitaplardan ziyade makalelere öncelik vermek kritiktir Literatürde yer alan uyuşan ve çelişen noktaların belirlenmesi konunun farklı yönlerini ortaya koymada yönlendirici olacaktır Araştırmanızla yakından ilgili olan kaynakları ayrıca detaylı incelemeye alınız ve bulgular üzerine odaklanınız Sizin çalışmanızda farklı olacak yönlerin vurgulanması önemlidir 27

28 Eleştirel Kaynak Taramasında Dikkat Edilecek Noktalar Organize edilmemiş çok sayıda kaynağın taranması yerine daha az sayıda ancak, iyi organize edilmiş kaynak taraması daha etkin olacaktır Kaynak taramasında mümkün olduğunca son yıllarda yapılan çalışmalardan başlamak eski çalışmalar hakkında bilgi verme açısından yararlı olacaktır Araştırma bağlamında sınırlı sayıda çalışmanın bulunması durumunda mümkün olan tüm kaynaklara ulaşılması önemlidir İncelenen her kaynağa ilişkin bir özetin tutulması zaman kazandıracaktır Çok fazla kaynağa sahip olmak tek başına araştırmanın kalitesini göstermez, ancak sözkonusu kaynakların amaca uygun bir şekilde kullanılıp kullanılmadığı önemlidir. Hipotez nedir? Belirli olay, olgu veya davranışlara ilişkin yapılan önseziye veya mevcut araştırma (literatürde yer alan) bulgularına dayalı açıklamalar veya izahlardır. Araştırma problemine ilişkin değişkenler arasındaki ilişkiyle alakalı beklentilerdir. 28

29 Hipotezlerin özellikleri Mevcut araştırma bulgularıyla uyumluluk Makul ve mantıklı Açık ve sade bir tarzda ifade edilmiş Test edilebilir Hipotezlerin türleri ARAŞTIRMA HİPOTEZLERİ Değişkenler arasındaki ilişkinin ifade edilmesi Yönlü hipotez Yönsüz hipotez İSTATİSTİKSEL HİPOTEZ Değişkenler arasında ilişkinin olmadığı varsayımını ortaya koyan hipotez. 29

30 Hipotez örnekleri Yönlü Hipotezler Demokratik usullere dayalı seçilen yöneticiler daha verimli olurlar. Tüketim tecrübesi fazla olan tüketiciler daha kısa süreli karar alma süreçlerini kullanır. Gece vardiyasında çalışanlar gündüz vardiyasındakilere kıyasla daha fazla hatalı üretim yapmaktadır. Yönsüz Hipotezler Yöneticinin seçim şekli verim üzerinde etkilidir. Tüketim tecrübesi satın alma karar sürecinin uzunluğu üzerinde etkilidir. Gece vardiyasında çalışanlar gündüz vardiyasında çalışanlar arasında hatalı üretim miktarı açısından farklıdır. Hipotez (Denence) Sıfır Hipotezi (H0) [ farksızlık hipotezi ] : İki değişken arasında önemli bir ilişki bulunmadığını ya da gruplar arasında önemli bir farkın bulunmadığını belirten hipotezdir. (Birbirinden önemli derecede farklı değildir) H0:Adidas ve Nike marka ayakkabıların ortalama dayanma süreleri birbirine eşittir. Alternatif Hipotez (H1) [ H0 zıddı ] : İki değişken arasında önemli bir ilişki bulunduğunu ya da gruplar arasında önemli bir fark olduğunu belirten hipotezlerdir. Adidas marka ayakkabıların ortalama dayanma süresi NIKE marka ayakkabılara göre daha yüksektir 30

31 Eğerli Hipotez: Eğer çalışanlar sağlıklı ise daha az hasta olurlar Yön belirten hipotez: İşte karşılaşılan stres yüksek olursa çalışanların iş tatmini daha düşük olur Kadınlar erkeklere göre daha kolay motive olurlar Yön belirtmeyen hipotez: Çalışanların yaş düzeyleri il iş tatmin düzeyleri arasında önemli bir ilişki vardır Amerikalı ve Asyalı çalışanlar arasında iş etik değerleri bakımında bir farklılık vardır İyi bir hipotezin özellikleri Kuramsal bir temele dayanmalıdır Bilinenlerle ciddi çelişkisinin olmaması gerekir Değişkenler arasındaki ilişkiyi tanımlamalıdır Test edilebilir olmalıdır 31

32 Hipotez / Araştırma sorusu Yeterli nicel veri Hipotez Az sayıda nicel veri Araştırma sorusu Araştırma Yöntemlerinin Sınıflandırılması Benimsenen yaklaşım Pozitivist Yorumlayıcı Karma Veri edinme yöntemi Araştırma süresi Deneysel Anket Örnek olay Kesit (anlık) Dönemlik (Uzun süreli) Amaçlar Keşfedici Tanımlayıcı Açıklayıcı 32

33 Pozitivist ve Yorumlayıcı Yaklaşımların Karşılaştırılması Pozitivist Yaklaşım Yorumlayıcı Yaklaşım Çok sayıda veri toplamaya imkan tanır Yüksek kuramsal odaklanma tanır Araştırma süreci üzerinde daha fazla kontrol sunar Karşılaştırmaya imkan tanıyan veriler sağlama Veri toplamada esneklik sağlamayabilir Sosyal süreçleri anlamada zayıf Nasıl ve niçin sorularına odaklanır Araştırma sürecindeki gelişmeler araştırmacıca kontrol edilebilir Sosyal süreci daha iyi anlamaya yöneliktir Veri toplamak zahmetlidir Analiz zordur Sonuçlar netleşmedikçe araştırmacı belirsizlikler içinde kalır Bazı kişilerce daha az bilimsel kabul edilirler Temel Araştırma Yaklaşımları İnceleme (Exploratory) (Keşifsel) araştırmalar Tanımlayıcı (Descriptive) araştırmalar Neden-sonuç (Cause-effect) araştırmalar Fikirleri, iç görüleri ve bakış açılarını ortaya koymayı amaçlar Esnektir Tüm araştırma dizaynının ön aşaması olarak düşünülebilir Uzman mülakatları Pilot çalışmalar İkincil veri kaynakları Kalitatif çalışmalar Araştırma konusuna ait özelliklerin belirlenmesi Spesifik araştırma soruları ve hipotezlerin test edilmesi Planlı ve yapısal dizayn sözkonusu İkincil veriler Anket Paneller Gözlem ve diğer veri Sebep sonuç ilişkisini ortaya koymaya çalışmaktadır Çeşitli bağımsız değişkenlerin kontrol altında tutulması durumunda araştırma konusunda ortaya çıkan değişimler incelenmeye çalışılır Deneysel düzenekler 33