BARTIN BİLSEM. Gözlemevi ve Planetaryum Kurulumu Ön Raporu

Transkript

1 BARTIN BİLSEM Gözlemevi ve Planetaryum Kurulumu Ön Raporu 1

2 Öğrenciler, öğretmenler, bilime meraklı insanlar; eğitim sistemi ve yaşam koşullarının aşılamaz engelleri yüzünden bilim ve teknolojinin ürünlerini kullanmakta fakat yöntemlerini kavrayamamaktadır. İnsanların doğa içindeki, dünya ve evrendeki gerçek yerlerini doğru olarak gösterebilecek yerlerin başında Bilim Merkezleri gelmektedir. Öğrenciler; matematik, fizik, kimya, biyoloji, yer bilimleri gibi derslerde kendi disiplinlerinin teorik problemleri üzerine yoğunlaşırken, deney yapmaktan, doğrudan fikir üretip uygulayabileceği durumlardan uzaklaşırlar. Bilim Merkezlerinde ise geniş bir bakış açısı ile her yaştan insan, gözlemevinde gökcisimlerine gözlemleyerek, planetaryumda kendini uzayın içinde hissederek, sergi salonunda ve zaman zaman yapılan atölye çalışmaları ile konuyu daha kolay ve kalıcı olarak kavrayabilmektedir. 2

3 Gelişmiş ülkelerde Bilim Merkezlerine verilen önem, beraberinde toplumsal kültüre etki ederek bilim ve teknolojinin gelişmesinde sürükleyici bir görev halini almıştır. Ülkemizde de bu görevin gerçekleştirilmesine TÜBİTAK ve bazı Üniversiteler öncülük etmektedir. Bilimsel çalışmaların yapıldığı TUG (TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi) ve 7 Üniversite Gözlemevi nin yanında 12 Okul Gözlemevi mevcuttur. Planetaryum ise çeşitli kurumlarda 14 adettir. Sergi salonları bulunan Bilim Merkezleri yine çeşitli kurumlarda 8 adettir. Gelişmeye devam eden Bilim Merkezleri kurma fikri uygulamaya geçmiş ve özel teşebbüslerin yanında bazı belediyeler de katkı sağlamaya başlamıştır. 3

4 Bilim Merkezinde (Gözlemevi, Planetaryum) Neler Yapılabilir Kapsamlı bir Gözlemevi ve Planetaryumda, temel düzeyde neler yapılabileceği aşağıda bahsedilmiştir. Güneş, Ay, Jüpiter, Satürn, Mars, Venüs gibi Güneş Sistemi öğelerinin teleskopla doğrudan gözlemlerinin yapılarak tanıtılması. Teleskopa eklenen filtreler ile Güneş lekelerinin dönemlerinin gözlenerek Güneş in aktivite durumunun belirlenmesi ve Dünya ya olası etkilerinin analizi. 4

5 Yıldız gözlemleri yapılarak teleskopun uluslararası veri tabanlarına destek sunması ve bu yolla Gözlemevinin uluslararası ortamda tanıtılması. Güneş ve Ay tutulmaları, meteor yağmurları, kuyrukluyıldız geçişleri gibi güncel gökyüzü olaylarında bilimsel gözlemler yaparak öğrencilerin ve çevre halkının kavram yanılgılarından arınmış gerçek bilimsel bilgilerle bilgilendirilmesinin sağlanması. 5

6 Yurtdışında yaygın olarak yapılan amatör astrofotoğrafçılığın; uygun bir fotoğraf makinesi kullanarak bulutsular, galaksiler, yıldız kümeleri gibi derin uzay cisimlerinin fotoğraflanması ve ülkemizde de yaygınlaştırılmasının sağlanması. Planetaryum ortamında; insan algısı içerisinde yavaş ilerleyen gök olaylarının simülasyonlar ile hızlandırılmış bir şekilde sunulması. Planetaryumlar için özel olarak hazırlanmış kısa belgeseller ile temel bilimsel verilerin; görsel ve işitsel olarak zenginleştirilmiş bir şekilde verilmesi. 6

7 Gerekli geliştirmeler yapılarak planetaryum ortamında üniversite öğrencilerinin, teorik dersleri için bir uygulama alanı haline getirilmesi. Her yaş gurubundan ziyaretçilerin, yapılacak etkinliklere katılması sağlanarak Bilim Merkezinin bilimsel tartışmaların yapıldığı bir merkez haline getirilmesi. Bulunduğu bölgede öğrenci ve öğretmenlerin projeleri için bilim danışmanlığı yapan bir merkez haline getirilmesi. Bilim merkezinde yarı zamanlı olarak istihdam edilecek öğrencilerin, teorik derslerinde öğrendiklerini uygulamalı olarak anlatabilecekleri bir staj ortamının sağlanması. 7

8 Gözlemevi ve Planetaryumun Kazanımları Planetaryumlar, öğrencilerin temel fen alanlarındaki ilgilerini motive ederek, öğrenme durumlarını artırmaktadır. Birçok çalışma, planetaryumların öğrencilere astronomiyi sevdirerek, onları evreni anlamaya tahrik ettiği ve yaşamları boyunca bu ilgilerinin devam etmesini sağladığı ve öğrenmeye araştırmaya sevk ettiği ortaya koymaktadır. 8

9 Bir Gözlemevinde, Güneş Sistemindeki gökcisimleri ve derin uzay cisimlerini gören, bunları bilgisayar simülasyonları da kullanarak zihninde konumlandıran bir öğrenci, evrenin dinamiklerinin farkına vararak, evrenin anlaşılmazlığı fikrinden kurtulup yepyeni araştırmaların yapılacağı bir öğrenme laboratuarı olduğunu fark eder. Bu kişinin bilimsel gelişimi açısından son derece önemli bir adımdır. Birkaç birey ile başlayan bu süreç, kurum ve halk arasında oluşan köprüyü sağlamlaştıracak ve bilim toplumu adına önemli bir adım oluşturacaktır. Gökbilim bilgisi yalnızca spesifik bilgileri içermeyen; fizik, matematik, kimya, coğrafya, tıp, bilişim gibi pozitif bilimler içerisinde kullanılan pek çok bilginin geliştirilmesi için temel oluşturur. Yaşadığı çevrede aktif çalışan bir Gözlemevi ve Planetaryum olan öğrencinin bunlardan haberdar bir şekilde üniversite öğrenimine başlaması ona büyük artı sağlar. Öğrenciler başka bölümler okusalar da üniversiteye temel bilimsel altyapıya sahip olarak gitmeleri onlara aldıkları derslerde analitik düşünme olanağı sağlar. 9

10 Gözlemevi ve Planetaryum İçin Kurulacak Yerin Önemi Gözlemevleri; gökyüzü gözlemleri açısından büyük öneme sahip, ışık kirliliği ve titreşimden uzak gözlem ufkunun her yönde açık bulutluluk oranı ve yağışın az olduğu yüksek yerlerde (atmosfer etkisini azalttığından) kurulmalıdır. Planetaryumlar; kendini oluşturan teknik ayrıntılar dışında, kolay ulaşımın sağlanabildiği, geniş alanlarda (ziyaretçiler çoğunlukla gruplar halinde geleceği için) kurulmalıdır. Merkezi bina düşünüldüğünde; Gözlemevi ve Planetaryuma ek olarak; tamirat ve sürdürülebilirlik için eğitim atölyesi ziyaretçiler için bekleme salonu, kafeterya, satış reyonu özürlü asansörü ya da rampa gözlemci için uyku odası çalışanlar için dinlenme odası gibi unsurlar da göz önüne alınmalıdır. 10

11 Gözlemevi ve Planetaryum binaları, çoğunlukla Dünya da çevresindeki kültürel yapıya uygun, aynı zamanda modern çizgide bir mimari konsepte sahip olarak inşa edilir, bununla beraber çevre düzenlemesinin de özel bir temayla oluşturulması, Bartın da yapılmak istenen Merkezin bulunduğu bölgede bir ikon haline dönüşmesini sağlayacaktır. Gözlemevi ve Planetaryumun İşletilmesi ve Sürdürülebilirlik: Teleskop ile gözlemler, gündüz Güneş gözlemi dışında çoğunlukla gece yapılır. Bu durumda günün her saati kullanılabilen Planetaryum ile birlikte, havanın açık olduğu zamanlarda tüm gün aktif çalışma söz konusudur. Planetaryumlarda; yaklaşık bir saat süren seansların yoğunluğuna göre, Bilim Merkezi için taleplerin karşılanması, konunun uzmanı yeterli sayıda kişi kurum tarafından görevlendirilerek edilerek ya da Üniversite öğrencileri yarı zamanlı istihdam edilerek sağlanabilir. 11

12 Bartın ve çevresi için yeterli araştırma yapıldığında Bilim Merkezi ne gelebilecek ziyaretçiler için bir istatistik oluşturulabilir. Öngörülen ölçekte bir Bilim Merkezi nin kapasitesi, teknik cihazların üstünlüklerine ve çalışanların sayısı/performanslarına bağlıdır. Bilim Merkezine ziyaretçiler Gözlemevi ve Planetaryumu Sergi birlikte görmek için ya da farklı zamanlarda gelebilirler. Azami düzeyde düşünüldüğünde Planetaryumda 6 seans yapılabilir. Gündüz Güneş gözlemleri (hava durumuna bağlı olarak) ile birlikte Gözlemevi günlük kişiye cevap verebilir. Kurumun hizmet anlayışı ve masraflar düşünüldüğünde Gözlemevi ve Planetaryuma ziyaretçiler randevu alarak, ücretsiz ya da ücretli olarak gelebilirler. Oluşturulacak merkezde verilecek öğretim programlarının maliyetleri, birçok okulun öğrencilerinin sosyo-ekonomik yapıları analiz edilerek belirlenmeli. Belirlenecek bu maliyetler, Bilim Merkezinin devamlılığının ve gelişiminin sürdürülebilirliğini sağlayacak maliyetlerle uyum içerisinde olmalıdır. 12

13 Gözlemevi ve PlanetaryumuOluşturan Unsurlar: GÖZLEMEVİ Gözlemevi; içerisinde teleskop ve aksesuarlarının bulunduğu üzerinde, gökyüzünün tümünü tarayabilecek şekilde hareket edebilen kubbeye sahip bir laboratuardır. Teleskop u belirleyen en önemli özelliği birincil aynasının çapıdır (Açıklık). Açıklık ne kadar büyükse incelenen gökcisminin görüntüsü o kadar parlak ve büyük olur. Teleskopa takılacak aksesuarlar yardımıyla gökcisimlerinin farklı dalgaboylarında görüntüleri görülebilir ve kaydedilebilir. 13

14 Gözlemevi kubbesi; 360 derece eksen hareketine sahip, kapakları açılıp kapanabilen ve teleskopu dış hava şartlarından, çevresel ışıklardan kısmen koruyan bir makinedir. Oluşturulacak yapı içerisinde yükseltilmiş platform, teleskop kaidesi (pilye), merdiven, ışıklandırma gibi özelleşmiş bileşenlerin de teknik açıdan doğru inşa edilmesi oldukça önem taşır. 14

15 Proje için önerilen teleskop; (Bartın ve çevresi için hava koşulları, ışık kirliliği ve yükseklik göz önüne alındığında) 30-36cm açıklığa (ayna çapı) sahip olmalı, istenilen gökcismine otomatik olarak yönlendirilebilmeli ve odak düzlemine takılacak CCD kamera ile görüntüleri yüksek çözünürlükle kaydedebilmelidir cm lik çapı ile kubbe ise, 1m2 lik merkezi alan içinde hareket eden teleskop için uygun olmalıdır. Gözlemevi; gündüz, Güneş gözlemleri için dalgaboyları belirli filtrelere ve farklı büyüklükte görüntüler elde edebilmek için oküler (göz merceği) takımına sahip olmalıdır. 15

16 PLANETARYUM Planetaryum projektörleri; farklı çözünürlük, parlaklık ve fisheye merceğin çıkış açısı değerlerine göre farklı çaptaki kubbe ekrana, görüntü yansıtabilirler. Gelişen teknoloji sayesinde projektörler oldukça yüksek çözünürlüklere ulaşmış ve kubbede oluşan yıldız görüntülerinin kalitesi gerçeğe yakın görüntülere yaklaşmıştır. Projede önerilen Planetaryum cihazı yaklaşık 1K lık (1200x1200px) bir çözünürlüğü, 7500 Lumen parlaklığı ile gökyüzü simülasyonlarını ve filmleri, 7 metre çaptaki yarım küre şeklindeki ekranda gösterebilecek ve etkileşimli yazılımı sayesinde, kolay kullanım sağlayacaktır. Planetaryum kubbesinin iç yüzeyi parlama yapmayacak şekilde ve projektörden gelen ışığı en iyi yansıtacak renk ve dokuda olmalıdır. Yer ve taban kaplamaları ses izolasyonunun yanı sıra mat renklerde oluşturulmalıdır. 16

17 Standarttan biraz daha fazla eğimli ve başlıklı olacak koltuklar ziyaretçilere, yukarıya bakarken konforlu bir seyir sağlayacaktır. 7m çapındaki bir Planetaryum kubbesi aynı anda 30 kişiye görüntü sağlayabilir. Simülasyon ve Filmler: Simülasyon, Planetaryum sistemine dâhildir, fakat daha yetenekli bir sistem için farklı bir ürün de alınabilir. Planetaryum filmleri belgesel niteliğindedir ve dakika sürer. Konusu ve teknolojisi oldukça çeşitlidir. Gösteri yapılacak gruba, yaş ve ilgi alanlarına göre farklı filmler seçilebilir. Aşağıda popüler birkaç film belirtilmiştir. Filmlerin lisans ücretleri planetaryumdaki koltuk sayısına bağlı olarak belirlenir. 17

18 PROJE İLE YAPIMI PLANLANAN GÖZLEM EVİ VE PLENETERYUM ÜSSÜNÜN PLANLANMIŞ ÖRNEKLERİ 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

24 Gözlemevi ve Planetaryumu Oluşturan Unsurlar ve Maliyet Analizi Bartın için genel talepleri karşılayacak özelliklerdeki bir Bilim Merkezini oluşturan temel unsurlar alternatifleriyle birlikte listelenmiştir. Söz konusu ürünler Türkiye de distribütörlükleri bulunduğu için önerilmiştir ve KDV hariç yaklaşık fiyatlar Türkiye satış fiyatlarıdır. Farklı marka ve modeller farklı fiyatlarda olabilir. Gözlemevi Gözlemevi; içerisinde teleskop ve aksesuarlarının bulunduğu üzerinde, gökyüzünün tümünü tarayabilecek şekilde hareket edebilen kubbeye sahip bir laboratuardır. Oluşturulacak yapı içerisinde yükseltilmiş platform, teleskop kaidesi (pilye), merdiven, ışıklandırma gibi özelleşmiş bileşenlerin de teknik açıdan doğru inşa edilmesi oldukça önem taşır. 24

25 25

26 Planetaryum Farklı çözünürlük, parlaklık ve fisheye merceğin çıkış açısı değerlerine göre farklı çaptaki kubbe ekrana görüntü yansıtabilirler. Projektörlerin çalışma süreleri göz önüne alındığında, tam performansla çalışan sistemde lamba ömrü yaklaşık 2 yıldır. Bu sürenin sonunda projektör lambalarının değişmesi gerekir. 26

27 Dış Yapı ve İç Tefrişat Öngörülen yapının mimarisine göre Planetaryum kubbesinin çift katmanlı ve ısı yalıtımlı olması gerekir. 27

28 Simülasyon ve filmler Simülasyon, Planetaryum sistemine dâhildir, fakat daha yetenekli bir sistem için farklı bir ürün de alınabilir. Planetaryum filmleri belgesel niteliğindedir ve dakika sürer. Konusu ve teknolojisi oldukça çeşitlidir. Gösteri yapılacak gruba, yaş ve ilgi alanlarına göre farklı filmler seçilebilir. Aşağıda popüler birkaç film ücreti belirtilmiştir. Filmlerin lisans ücretleri planetaryumdaki koltuk sayısına bağlı olarak belirlenir. Bina maliyetleri, ölçülere ve kullanılacak malzemelerin kalitesine göre belirgin bir biçimde değişiklik gösterir. Örnek olarak verilen yapıların inşaat maliyetleri; Gözlemevi için m2 si 650 TL, Planetaryum için m2 si 1100 TL civarındadır. 28

29 YAPILMIŞ HALİ İLE BARTIN BİLİM SANAT MERKEZİ GÖZLEM EVİ VE PLANETERYUM GÖRSELLERİ 29

30 30

31 PROJELERİMİZE KATKILARINIZDAN DOLAYI TEŞEKKÜR EDERİZ. 31