KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA

Transkript

1 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA D. Ali ARSLAN * Öz Orta Torosların eteğinde kurulmuş olan Bozkır, Türkiye nin en önemli şehirlerinden biri olan Konya nın, çok zengin tarihi birikime sahip olan ilçelerinden biridir. Son derece köklü bir tarihi geçmişi olan yöre, çok sayıda medeniyetin kültürel mirasını bünyesinde barındırır. M.Ö. 6000'li yıllarda İsauria Bölgesi'ne başkentlik de yapmış olan Bozkır ve havalisinde İsauralılar ın yanı sıra Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Anadolu Beylikleri ve Osmanlılar da hüküm sürmüştür. Konya nın kuzey doğusunda yer alır ve şehir merkezine 120 km uzaklıktadır yılı TÜİK- ADNKS verilerine göre, 2014 yılı itibariyle Bozkır da toplam kişi yaşamaktadır yılında ise ilçenin nüfusu ya gerilemiştir (TÜİK). Uzun yıllardan beridir demografik açıdan nüfus kaybı yaşayan yörenin nüfusu, son bir yılda yüzde 1,64 oranında azalmıştır. Yörenin demografik yapısı içinde kadın nüfusu, erkek nüfusu kıyasla daha fazladır. Daha net bir ifadeyle 2016 yılı itibariyle ilçede erkek ve kadın yaşamaktadır. Bu çalışmada, Konya nın Bozkır ilçesinin nüfusunun sosyolojik açıdan incelenmesi hedeflenmiştir. Sosyolojik bir bakış açısı ile gerçekleştirilecek olan araştırmada, temel veri kaynağı olarak TÜİK verileri kullanılacaktır. Ağırlıklı olarak arşiv taraması ve ikincil veri analizi tekniğinin kullanılacağı çalışmada, TÜİK in yanı sıra, öteki kurum ve kuruluşların arşiv, kayıt, belge ve veri setlerinden de faydalanılacaktır. Bu veriler, ikincil veri analizi tekniği kullanılarak Bozkır ilçesinin demografik yapısı, sosyolojik açıdan tahlil edilecektir. Ayrıca, belirlenen hedefler doğrultusunda ortaya konan bulguların Konya ili ve Türk toplumu geneli içinde ifade ettiği anlam da tartışılacaktır.. Anahtar Kelimeler Bozkır, Bozkır ın Demografik Yapısı, Bozkır ın Nüfusu, Konya, Konya Nüfusu * Doç. Dr. Mersin Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji bölümü öğretim üyesi. Sosyolog ve Siyaset Bilimci. Adres: Mersin Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji bölümü, Çiftlikköy Kampusu, Mersin / TÜRKİYE, Tel: (0324) / 48 13, Faks: (0324) , GSM: , E-posta: aliarslan@mersin.edu.tr cimderaslan@hotmail.com.

2 1350 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA Abstract Bozkır is one of the one of the most important district of Konya. It is located in the south of Konya. It is nearly 120 km far from the city centre of Konya. It has a huge cultural and historical inheritance. According to the official data of the TSI, it has a population of by the According to the actual data, people were living in Bozkır in The population of the district is continuously decreasing in recent years. The population of the county declined 1.64 percent by the last year. Population is one of the major components of society. Population is a crucial social indicator that plays a very important role not only in the formation of the social structure but also in the process of social change. It is very important to know the demographic peculiarities of society in order to better understanding the social structure of the society and to take better decisions in the future. Within the light of this determination, it was aimed to analyse and understand the demographic structure of Bozkır in this paper. Also the place of Bozkır within the demographical structure of overall Konya and Turkey will be discussed within this paper too. A structural sociological perspective was used to realise the aim. Official data of TSI were used as the main data source.. Keywords Bozkır, Demographic Structure of Bozkır, the Population of Bozkır Sociological analysis of the demographic structure of Bozkır, Demographic Structure

3 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1351 GİRİŞ VE YÖNTEM Bu çalışmada, toplum ve kültür hayatımız açısından müstesna değere haiz olan, kadim şehir Konya nın, kendisi gibi önemli ilçelerinden biri olan Bozkır ilçesinin demografik yapısı, sosyolojik açıdan araştırıldı. Orta Torosların eteğinde kurulmuş olan Bozkır, yüzölçümü ve nüfus bakımından da Türkiye nin en önemli illerinden biri olan Konya nın, çok zengin tarihi birikime sahip olan ilçelerinden biridir (Bozkır Kaymakamlığı, 2016). Son derece köklü bir tarihi geçmişi olan yöre, çok sayıda medeniyetin kültürel mirasını bünyesinde barındırır. M.Ö. 6000'li yıllarda İsauria Bölgesi'ne başkentlik de yapmış olan Bozkır ve havalisinde İsauralılar ın yanı sıra Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Anadolu Beylikleri ve Osmanlılar da hüküm sürmüştür. Tarihi süreç içinde Bozkır ilçesi, sırasıyla İsaura Vetus, Leontopolis, Siristat ve Bozkır isimleriyle anılmıştır (Şafakçı, 2013: 341) Harita: Konya Kaynak: Wikipedia, (2016). Konya ilinin en eski ilçelerinden biri olan Bozkır, Konya ilinin kuzey doğusunda yer alır ve şehir merkezine yaklaşık 120 km mesafededir (Bozkır Belediyesi, 2016). Orta Torosların eteğinde kurulan ve eski bir yerleşim yeri olan Bozkır, Konya Ovası yla Toros Dağları arasındaki engebeli arazi üzerinde yer alır (Şafakçı, 2013). İlçenin deniz seviyesinden ortalama yüksekliği metredir. İlçenin, kuzeyinde Çumra ve Akören,

4 1352 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA güneyinde Hadim ve Antalya ili, batısında Ahırlı, Antalya ili ve doğusunda Güneysınır ilçesi yer alır. Bozkır ın yüzölçümü 1.098,5 km² dir (Mevlana Kalkınma Ajansı, 2016). İlçe Akdeniz bölgesinde yer almakla birlikte, Toros Dağları Akdeniz iklimine geçit vermediği için, ağırlıklı olarak karasal İç Anadolu iklimi hüküm sürer yılı TÜİK-ADNKS verilerine göre, 2015 yılı itibariyle Bozkır da toplam kişi yaşamaktadır (TÜİK, 2016). İlçenin 2014 yılı nüfusu ise kişidir. Yören uzun yıllardan beridir önemli oranda nüfus kaybı yaşamaktadır. İlçenin nüfusu, yalnızca son bir yıllık bir süreç içinde yüzde 1,64 oranında azalmıştır. Yörenin demografik yapısı içinde kadın nüfusu, erkek nüfusu kıyasla daha fazladır. Daha net bir ifadeyle 2016 yılı itibariyle ilçede erkek ve kadın yaşamaktadır. Harita: Konya ve Bozkır Kaynak: Wikipedia, (2016).

5 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1353 Bu araştırmada, İç Anadolu Bölgesi nin kalbinde yer alan Konya nın en önemli ilçelerinden biri olan Bozkır ın demografik yapısı ele alındı. Tasviri bir sosyolojik araştırma türünde gerçekleştirilen çalışmada, ağırlıklı olarak arşiv taraması ve ikincil veri analizi tekniği kullanıldı. Araştırmada, temel veri kaynağı olarak TÜİK verileri kullanıldı. Bu veriler kullanılarak, Bozkır ın demografik özellikleri ile demografik yapının tarihsel süreç içinde geçirdiği değişim de sosyolojik açıdan tahlil edildi. Ayrıca, belirlenen hedefler doğrultusunda ortaya konan bulguların Konya ili ve Türk toplumu geneli bakımından ifade ettiği ehemmiyet ve anlam da tartışıldı. (Arslan, 2015) 1. BOZKIR IN DEMOGRAFİK YAPISI Hiç kuşkusuz toplumun en temel bileşenlerinden biri nüfus oluşturur. Diğer bir tabirle, toplumsal yapının varlık şartlarından birini demografik yapı oluşturur. Nüfus değişkeni toplumsal yapının oluşumunda olduğu kadar, toplumsal değişim sürecinde de oldukça önemli rol oynar. Türkiye de, Cumhuriyet döneminde ilk nüfusu 1927 yılında yapılmıştır. Ancak Osmanlı Devleti nde de, devletin kuruluş döneminden itibaren nüfus tespitine yönelik çeşitli çalışmalara rastlanır (Kongar, 1985: 377-8). Özetle, toplumu daha iyi anlayabilmek ve geleceğe yönelik isabetli kararlar alabilmek için, demografik yapının iyi bilinmesi gerekir. Demografik bilgi, merkezi ve yerel yöneticilerin etkin ve isabetli kararlar alabilmesi ve bu kararları başarıyla hayata geçirebilmesi bakımından da son derece büyük önem arz eder. Bu hakikatin ışığında, çalışmada Bozkır ın toplumsal yapısının anlaşılmasına katkı sağlayacağı düşüncesiyle, öncelikli olarak ilçenin nüfus büyüklüğü ve demografik yapıda son yıllarda yaşanan değişim araştırıldı. Tablo 1: Bozkır Nüfusunun Yıllara Göre Değişimi Yıl Toplam Şehir Kır

6 1354 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA Bulgular, Bozkır ın yaklaşık yarım asırlık bir süreç içinde yoğun bir nüfus azalması yaşandığına işaret etmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 1960 lı yılların sonlarına doğru ilçe nüfusu 60 bin civarında idi. Müteakip süreçte yöre nüfusunda devamlı bir azalma yaşandı ve bu süreç günümüze kadar devam etti. Tablo 1 de de görüldüğü gibi 2009 yılında Bozkır ın nüfusu kişi idi. Yalnızca 7 yıllık süreç içinde Bozkır ilçesi sınırları dâhilinde yaşayan bireylerin sayısı, kişi azalarak, ya geriledi. Daha net bir ifadeyle ilçenin nüfusunda, 7 yılda yüzde 18,14 civarında bir düşüş yaşandı. 2. BOZKIR IN NÜFUSUNUN CİNSİYETE GÖRE DAĞILIMI: Sıklıkla belirtildiği üzere toplum, iki farklı cinsiyete mensup bireylerin bir araya gelmesiyle hayat bulur. Bu sebeple, cinsiyet olgusu, toplumsal yapıyı anlayıp açıklayabilmek için kullanılan değişkenlerin başında gelir. Cinsiyet değişkeni, toplumsal hayatın her safhasında ve özellikle de toplumsal hareketlilik olanakları üzerinde son derece etkilidir. Dün olduğu gibi bugün de, hemen her toplumda bazı cinsiyet mensubu bireyler, toplumsal ve siyasal hayatta daha ön planda ve belirleyici konumda olmaya devam etmektedir (Arslan, 2015). Tablo 2: Cinsiyet Değişkeni Temelinde Konya ve Bozkır ın Nüfusu (2015) İl/İlçe merkezi Toplam Erkek Kadın Konya Bozkır

7 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1355 Grafik 1: Cinsiyet Değişkeni Temelinde Bozkır ın Nüfusu Grafik 1: Cinsiyet Değişkeni Temelinde Bozkır ın Nüfusu Toplam Erkek Kadın İl/İlçe merkezi Bozkır Bu realiteden yola çıkarak çalışmada Sivrihisar ın demografik yapısı, öncelikli olarak cinsiyet değişkeni temelinde incelendi. Tablo 2 ve Grafik 1 de de görüldüğü gibi, 2015 yılı itibariyle Bozkır da toplam kişi yaşamaktadır. Bu nüfusun unu erkekler ve sini de kadınlar oluşturur. Hatırlanacağı üzere, ilçenin 2013 yılı nüfusu kişi idi (TÜİK, 2016). Görüldüğü gibi Bozkır nüfusu, cinsiyet bağlamında kadın egemen bir görünüm sergilemektedir. İlçe genelinde kadınların sayısı erkeklerden 588 kişi, yani yüzde 4,45 daha fazladır. Daha net bir ifadeyle, son ADNKS verilerine göre, Bozkır da yaşayan erkeklerin sayısı kadınların bir hayli altındadır. İlçe nüfusunda bu kadın ağırlıklı görünüm büyük ölçüde, ilçenin sosyo-ekonomik yapısı ve buna bağlı olarak da ilçeden yaşanan göç olgusu ile yakından ilişkilidir. 3. BOZKIR IN NÜFUSUNUN YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI: Demografik yapı analizlerinde üzerinde ağırlıkla durulan bir diğer çok önemli sosyodemografik faktör de yaş değişkenidir. Yaş olgusu, yalnızca toplumun mevcut durumunu anlayabilmek bakımında değil, aynı şekilde toplumun geleceğine dair ön tahminlerde bulunabilmek için de büyük önem arz eder. Toplumun ilerideki durumu ile ilgili ön

8 1356 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA kestirimlerde bulunabilmek ise planlayıcılar, politika yapıcılar ve özellikle de yerel-merkezi siyasi otoriteler için hayati derecede öneme haizdir. Tablo 3: Bozkır ın Nüfusunun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (2015) Yaş grubu Toplam Erkek Kadın '0-4' '5-9' '10-14' '15-19' '20-24' '25-29' '30-34' '35-39' '40-44' '45-49' '50-54' '55-59' '60-64' '65-69' '70-74' '75-79' '80-84' '85-89' '90+' Toplam

9 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1357 Grafik 2: Bozkır ın Nüfusunun Yaş Gruplarına Dağılımı Grafik 2: Bozkır ın Nüfusunun Yaş Gruplarına Dağılımı '90+' '85-89' '80-84' '75-79' '70-74' '65-69' '60-64' '55-59' '50-54' '45-49' '40-44' '35-39' '30-34' '25-29' '20-24' '15-19' '10-14' '5-9' '0-4' Kadın Erkek Toplam Bu tespitlerin ışığında Bozkır ın nüfusu, yaş grubu değişkeni temelinde incelendiğinde, son derece önemli bulgularla karşılaşılır. Tablo 3 ve Grafik 2 de de görüldüğü gibi yaş grubundan bireyler, ilçe nüfusu içinden en büyük yaş dilimini oluşturur. Bu yaş grubunu yaş grubu takip eder. Araştırmada dikkat çeken bir başka husus ise son yirmi yıldır ilçede doğum oranlarında, önemli bir gerileme yaşandığı hakikatidir. Araştırmada dikkat çeken bir başka önemli bulgu ise Bozkır ın nüfus yapısı içinde, 50 yaş sonrası ve 20 yaş altındaki yaş gruplarında düzenli ve kademeli bir azalma eğiliminin varlığıdır. Grafik 2 de net bir şekilde gözlemlenebilen bu durum, özellikle son 30 yılın ilk yarısında doğurganlık oranlarında bir artış gözlemlenirken, son 15 yıllık süreçte ilçede

10 1358 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA doğum oranlarında da ciddi bir azalış yaşandığının da teyidi gibidir. Bir başka ifadeyle ilçede doğurganlık durumunda 1980 li ve 1990 lı yıllarda kayda değer artışlar gözlemlenirken, 1990 lı yılların sonundan itibaren dikkat çekici bir azalma yaşanmaya başlanır. Bu durum ülkenin ve ilçenin sosyo-ekonomik yapısında yaşanan değişimin yanı sıra, değerler sistemindeki farklılaşma ile de yakından ilişkilidir. Özellikle 1980 li ve 1990 lı yıllarda, ilçenin nüfusunun çok büyük bir çoğunluğunun kırsal alanlarda yaşayan bireylerden oluştuğu hakikati göz önünde bulundurulduğunda, durum daha bir netlik kazanır. Zira bu dönemde tarım politikalarında yaşanan olumsuzluklar, ekonomik politikalarda sanayileşmeye verilen ağırlık ve önceliğe, tarımda makineleşmenin her geçen gün yaygınlaşması da eklenince, kırda iş gücüne duyulan ihtiyaç ve verilen önem gitgide azalmıştır. Bu bağlamda dünyaya gelen her bir çocuk da aile için potansiyel bir iş gücü olma değerini yitirmiştir. Bütün bunlara aile planlaması ve doğum kontrol tekniklerindeki bilinçlenme de eklenince Türkiye kırsalının genelinde olduğu gibi Bozkır da da doğum oranlarında kademeli bir artış yaşanmaya başlanmıştır. 4. MEDENİ DURUM DEĞİŞKENİ TEMELİNDE BOZKIR IN NÜFUSU Demografik yapıyla ilgili yapılan sosyolojik araştırmalarda üzerinde önemle durulan bir diğer önemli değişken de medeni durum faktörüdür. Bu değişken araştırmacılara, toplumun genel sosyal yapısının yanı sıra, aile yapısındaki genel eğilimlere dair de son derece önemli ipuçları sunar. Tablo 4: Medeni Durum Değişkeni Temelinde Bozkır ın Nüfusu (2015, 15 Yaş Üstü) Medeni durum Toplam Erkek Kadın Hiç evlenmedi Evli Boşandı Eşi öldü Toplam

11 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1359 Grafik 3: Bozkır da Yaşayanların Medeni Durumu Grafik 3: Bozkır da Yaşayanların Medeni Durumu Toplam Erkek Kadın Hiç evlenmedi Evli Boşandı Eşi öldü Toplam Bu tespitler temel alınarak araştırmada Bozkır ın nüfus yapısı, medeni durum değişken temelinde de incelendi. Tablo 4 ve Grafik 3 te de görüldüğü gibi ilçenin demografik yapısı içinde evli bireyler büyük bir çoğunluğu oluşturmaktadır. Daha net bir ifadeyle, TÜİK in 2015 yılına dair ADNKS verileri incelendiğinde, ilçe genelinde yaşayan 15 yaş üzeri bireyler arasında en az bir kez evlilik yapmış bireyler yaklaşık yüzde 64,7 lik bir oran oluşturmaktadır. Buna ilaveten 2015 yılında, Bozkır ilçesinde yaşayan boşanmış bireylerin 15 yaş üzeri ilçe nüfusu içindeki oranı ise yüzde 2 civarındadır. Bu konuda dikkat çeken bir bulgu ise Bozkır da boşanmış kadınların, boşanmış erkeklerden daha fazla olduğu gerçeğidir. Tablo 4 ve Grafik 3 te de görüldüğü gibi, boşanmış kadınların ilçenin demografik yapısı içindeki oranı, boşanmış erkeklerden yaklaşık yüzde 35,16 oranında daha fazladır.

12 1360 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA Öte yandan eşi ölmüş bireyler arasında kadınların sayısının fazlalığı, ilçede kadınların ortalama ömürlerinin erkeklerden daha uzun olduğunun delilidir. Yine Tablo 4 ve Grafik 3 te detaylı bir şekilde sergilenen bulgular, Bozkır da eşi ölmüş kadınların oranının, eşi ölmüş erkeklerden yüzde 460,58 daha fazla olduğunu göstermektedir. 5. BOZKIR DA OKUMA-YAZMA DURUMU Toplumların sosyal dokularını anlayıp, toplumsal yapısını açıklamayı hedefleyen araştırmalarda, sıklıkla kullanılan bir diğer sosyolojik olgu eğitim değişkenidir. Eğitim konusu araştırılırken öncelikli olarak akla okuma yazma durumu ele alınır. Toplumların gelişmişlik düzeyinde yaşanan olumlu gelişmelerle ilişkili bir şekilde, okuma yazma bilmeyen bireylerin genel nüfus içindeki oranı da her geçen gün azalmaktadır (Kongar, 1985). Bununla birlikte, üçüncü bin yılın başlarında, okuma-yazma bilmemenin bir toplumsal sorun olarak halen varlığını sürdürmesi ise makul bir durum olmasa gerek. Bozkır ın toplumsal yapısını ve toplum hayatında yaşanan değişimin sosyolojik boyutlarını daha iyi anlayabilmek için, ilçenin demografik yapısı içindeki bireylerin okuma-yazma bilme durumları da araştırıldı. Tablo 5: Bozkır da Okuma Yazma Durumu (2014, 15 Yaş Üstü) Okuma yazma durumu Toplam Erkek Kadın Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen Bilinmeyen Toplam

13 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1361 Grafik 4: Bozkır da Okuma Yazma Durumu Grafik 4: Bozkır da Okuma Yazma Durumu OKUMA YAZMA BİLMEYEN OKUMA YAZMA BİLEN BİLİNMEYEN TOPLAM Toplam Erkek Kadın Tablo 5 ve Grafik 4 te de görüldüğü gibi, Bozkır da okur-yazarlık oranları bir hayli yüksektir. Daha net bir ifadeyle Bozkır da okuma yazma bilen 15 yaş üstü bireylerin genel nüfus içindeki oranı yüzde 94,8 i aşar. Öte yandan Bozkır nüfusu içinde, okul çağına gelmiş olup da okuma-yazma bilmeyenlerin oranı yüzde 4,45 civarındadır. Bu duruma ilaveten, hakkında bilgi bulunmayan bireylerin de büyük çoğunluğunun okur-yazar olmayacağı gerçeği dikkate alındığında, Bozkır da okur-yazarlık oranının yaklaşık yüzde 95 civarında olduğu söylenebilir. 6. EĞİTİM SEVİYESİ Eğitim konusu, toplumsal yapı içindeki herkesi yakından ilgilendiren, konuların başında gelir. Toplumların demografik yapısı eğitim olgusu temelinde incelenirken üzerinde önemle durulan bir diğer sosyolojik değişken de, bireylerin eğitim seviyesidir. Bununla birlikte günümüz toplumlarında, bireylerin aldıkları eğitimin niteliksel durumunun, en az niceliksel özellikleri kadar önem arz ettiği gerçeği de göz ardı edilmemelidir.

14 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA Tablo 6: Bitirilen Eğitim Seviyesi ve Cinsiyete Göre Bozkır ın Nüfusu (15 +yaş ) 2014 Eğitim Durumu Toplam Erkek Kadın Okuma yazma bilmeyen Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen İlkokul İlköğretim Ortaokul veya dengi Lise veya Dengi Meslek Okulu Yüksekokul veya fakülte mezunu Yüksek lisans mezunu Doktora mezunu Bilinmeyen Toplam Grafik 5: Eğitim Seviyesi ve Cinsiyete Göre Bozkır ın Nüfusu Grafik 5: Eğitim Seviyesi ve Cinsiyete Göre Bozkır ın Nüfusu OKUMA YAZMA BİLMEYEN OKUMA YAZMA BİLEN FAKAT BİR OKUL BİTİRMEYEN İLKOKUL İLKÖĞRETİM ORTAOKUL VEYA DENGİ LİSE VEYA DENGİ MESLEK OKULU YÜKSEKOKUL YÜKSEK LİSANS VEYA FAKÜLTE MEZUNU MEZUNU DOKTORA MEZUNU BİLİNMEYEN Toplam Erkek Kadın Bu tespitlerin ışığında çalışmada Bozkır ın demografik yapısı, ilçede yaşayan bireylerin eğitim seviyesi temelinde de incelendi. Bozkır ın nüfusu eğitim değişkeni esas alınarak analiz edildiğinde oldukça önemli sonuçlara ulaşılır. Tablo 6 ve Grafik 5

15 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1363 incelendiğinde ilk dikkat çeken husus, dezavantajlı eğitim gruplarında ağırlığı kadınların oluşturduğu gerçeğidir. Buna karşın avantajlı eğitim gruplarında ise erkekler lehine bir durumla karşılaşılır. Daha net bir ifadeyle, ilçe genelinde okuma yazma bilmeyenlerin yüzde 78,96 sını kadınlar oluşturmaktadır. Okur-yazar fakat bir okul bitirmemiş bireyler arasında ise kadınların oranı yine 75,24 ü aşar. Yalnızca ilkokul eğitimi almış olanlar incelendiğinde de benzer bir görünüm ile karşılaşılır: İlçe genelinde yalnızca ilkokuldan mezun olmuş bireylerin arasında kadınların oranı yüzde 52,92 den fazladır. Öte yandan, Tablo 6 da da ayrıntılı bir şekilde görüldüğü gibi, Bozkır genelinde lise ve dengi okul mezunlarının yaklaşık yüzde 64,38 ini erkekler oluşturur. Bozkır nüfusu içinde üniversite mezunu bireyler arasında erkeklerin oranı ise yüzde 61,61 i aşar. Bunlara ilaveten, yüksek lisans yapmış bireyler arasında erkeklerin oransal ağırlığı daha da yüksektir. Ancak doktora yapmış bireyler arasında kadınların ön plana çıkmış olması, fırsat ve imkân bulduklarında kadınların, akademik açıdan daha yüksek performans sergileyeceklerinin açık delili gibidir. Özetle, toplum hayatımızdaki erkek egemen anlayışın (Newman, 2012) izlerini, Bozkır da da gözlemlemek mümkündür. Daha net bir ifadeyle, avantajlı sayılabilecek eğitim kategorilerinde Bozkır ın toplumsal yapısı içinde, erkeklerin açık bir üstünlüğü gözlemlenir. Kadınlar aleyhine ortaya çıkan bu tablo, sadece Bozkır ilçesine özel bir durum olmadığını da hatırdan çıkarmamak gerekir. Günümüz Türkiye sinde, ülkenin dört bir yanında, aynı tabloyu görmek mümkündür (Arslan, 2014, Arslan, 2015). 7. KONYA VE BOZKIR DA GÖÇ OLGUSU Sosyolojik araştırmalarda sıkça belirtildiği gibi, göç evrensel bir sosyolojik olgudur. Dünyanın dört bir yanında, dünden bugüne insanlar, birçok nedene bağlı olarak, doğduğu toprakları bırakıp başka coğrafyalara göç etmeye devam etmektedir. Bu durum bazen kuraklık, işsizlik, bazen alt yapı ve barınma yetersizlikleri gibi nedenler yüzünden ortaya çıkarken; kimi zaman da kız kaçırma, kan davası gibi kültürel sebeplere bağlı olarak doğabilmektedir. Göç bazen de salgın hastalıklar, iç savaşlar, doğal afetler, zorunlu iskân politikaları gibi sebeplere bağlı olarak gerçekleşebilmektedir.

16 1364 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA Göç olayı, ülkenin kendi sınırları içinde nüfus hareketi anlamına gelen iç göç şeklinde olabileceği gibi, ülkeler arasında demografik hareketlilik anlamına gelen dış göç şeklinde de gerçekleşebilir. Göç olgusunu, tarihin derinliklerinden bugüne, bütün boyutlarıyla ülkemizde de gözlemlemek mümkündür. Hem dış göç ve hem de iç göç halen, toplum hayatımızın en önemli hakikatlerinden biri olarak varlığını devam ettirmektedir. Günümüzde, özellikle de dış göç konusu ise ülkemiz açısından her geçen gün önemi artan bir sosyolojik olguya dönüşmektedir. Ortadoğu da İslam coğrafyasında yaşanmakta olan toplumsal kriz, karmaşa ve iç savaşlar sebebiyle, Üçüncü bin yılın ilk 15 yılının geride kaldığı günümüzde, Türkiye önemli bir dış göç destinasyonu merkezine dönüşmüştür. Özellikle son birkaç yıl içinde, Suriye den ülkemize göç eden insanların sayısı üç milyonu aşmıştır. Tablo 7: Konya nın aldığı göç, verdiği göç, net göç ve net göç hızı (2015 dönemi) İl ADNKS 2015 Nüfusu Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hızı (Binde) Konya Tablo 8: Türkiye, Konya İli ve Bozkır a Dair Nüfus Göstergeleri Toplam Nüfus Yıllık Nüfus Artış Hızı (Binde) Nüfus Yoğunluğu (Km²/kişi) TÜRKİYE ,3 13, Konya ,1 10, Bozkır , Kaynak: TÜİK (2016) ve Konya Valiliği (2016). Konya, toplum ve kültür hayatımız açısından müstesna değere haiz, kadim şehirlerimizden biridir. Tarihi ve kültürel zenginliğinin yanı sıra, hem bünyesinde barındırdığı nüfus büyüklüğü ve hem de gelişmişlik seviyesi bakımından, yalnızca İç Anadolu bölgesinin değil, Türkiye nin en önemli illerinden biri konumundadır. Konya

17 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1365 aynı zamanda Türkiye nin en büyük yüzölçümüne sahip ilidir. İlin arazi büyüklüğü, birçok Avrupa ülkesinden daha fazladır yılı TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre, Türkiye nin önemli metropollerinden biri olan Konya nın nüfusu kişidir (Konya Valiliği 2016). Konya ili 2014 yılında, yıllık binde 14,1 lik nüfus artışıyla, Türkiye ortalamasının üzerinde bir nüfus artışına sahip iken, 2015 yılında ilin nüfus artışında bir gerileme yaşanır yılında yıllık binde 10,3 lük nüfus artışıyla Konya ili nüfus artışı Türkiye ortalamasının altında kalmıştır. İlin genel nüfus yoğunluğu da Türkiye ortalamasının bir hayli altında olup, kilometrekareye 55 kişi düşmektedir yılı TÜİK verilerine göre Konya ili, göç veren bir il konumundadır yılında il, aldığından daha fazla göç vermiştir. Daha net bir ifadeyle 2015 yılında Konya ili genelinde net göç hızı binde eksi 0,11 dir (Tablo 7). Öte yandan, Konya nın en önemli ilçelerinden biri olan Bozkır ın son bir yıllık süreçte nüfusu yapısında yaşanan değişim incelendiğinde de son derece önemli bulgularla karşılaşılır. Bozkır, uzun yıllardan beridir verdiği göç nedeniyle nüfus kaybı yaşamaktadır. Bu durum son bir yıl içinde de devam etmiştir. Tablo 8 de de görüldüğü gibi, ilçenin nüfusunda son bir yılda, binde 16 nın üzerinde bir azalma yaşanmıştır. TÜİK (2016) verileri ve Konya Valiliği (2016) nin ortaya koyduğu bulgulara göre ilçede nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının beşte birinden daha azdır. İlçenin nüfus yoğunluğu, bağlı bulunduğu Konya ilinin de üçte biri kadardır. Tablo 9: İkamet Edilen İlçeye Göre Nüfusa Kayıtlı Olunan İl 2015 BOZKIR Konya Karaman 118 Mersin 111 Antalya 63 Ankara 56 Hatay 43 Osmaniye 43 Niğde 36 İstanbul 29

18 1366 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA Adana 27 Aksaray 27 Ordu 27 Grafik 6: Bozkır ın Yoğun Göç Aldığı İller Grafik 6: Bozkır ın Yoğun Göç Aldığı İller Bozkır ın nüfusu göç olgusu temelinde incelendiğinde de son derece önemli bulgularla karşılaşılır. Tablo 9 ve Grafik 6 daki bulgular incelendiğinde, Bozkır ın son derece homojen bir nüfus yapısına sahip olduğu sonucuna ulaşılır. Zira ilçe nüfusun yalnızca yüzde 4,7 sini, Konya dışındaki illerin nüfusuna kayıtlı bireyler oluşturmaktadır. Bir başka ifadeyle Bozkır ın nüfusunun yüzde 95 inden fazlası Konya nüfusuna kayıtlıdır. Bozkır da ikamet edip de Konya ili nüfusuna kayıtlı olmayan bireylerin de büyük çoğunluğunu öğretmen, polis, devlet memuru gibi ilçede kamu görevi yerine getiren bireylerin ve ailelerinin oluşturduğu düşünülmektedir. Konya ili dışında başka bir ilin nüfusuna kayıtlı durumdaki bu yüzde 5 lik nüfus dilimin içinde, yurdun dört bir yanından Bozkır a gelmiş bireyler bulunmaktadır. Tablo 9 ve Grafik 6 da, Bozkır da yaşayan yurdumuzun farklı yörelerinden gelmiş bireylere dair ayrıntılı bilgilere yer verilmiştir. Burada özellikle 20 ya da daha fazla kişinin yaşadığı iller hesaplamaya dâhil edilmiştir. Bütün bu açıklamalar dikkate alındığında, öteki illerin

19 KONYA İSTANBUL ANTALYA ANKARA İZMİR AYDIN BURSA KARAMAN KOCAELİ TEKİRDAĞ MUĞLA MERSİN MANİSA ESKİŞEHİR ISPARTA BALIKESİR ADANA DENİZLİ AKSARAY AFYONKARAHİSAR SAKARYA ÇANAKKALE KAYSERİ YALOVA KÜTAHYA KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1367 nüfusuna kayıtlı bireyler arasında Karamanlılar ın ve Mersinliler in başı çektiği görülür. Bu bireyleri sırasıyla Antalya, Ankara ve Hatay nüfusuna kayıtlı bireyler izler. Özetle bulgular, Bozkır da yaşayıp da Bozkırlı olmayan bireylerin çok büyük bir çoğunluğunu İç Anadolu, Batı Anadolu ve Akdeniz Bölgelerinden gelmiş bireyler oluşturmaktadır. Tablo 10: Bozkırlılar ın Yoğun Olarak Yaşadığı İller 2015 İkamet Edilen İl Kişi Sayısı Konya İstanbul Antalya 4384 Ankara 3410 İzmir 2152 Aydın 991 Bursa 743 Karaman 639 Kocaeli 539 Tekirdağ 421 Muğla 307 Mersin 276 Manisa 224 Eskişehir 207 Grafik 7: Bozkırlılar ın Yoğun Olarak Yaşadığı İller 2015 Grafik 7: Bozkırlılar ın Yoğun Olarak Yaşadığı İller

20 1368 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA Öte yandan Bozkır ın en çok göç verdiği iller incelendiğinde ise Bozkır ın demografik yapısına dair tablo daha bir netlik kazanır. Bozkırlılar ın yoğun olarak yaşadığı iller tespit edilirken, özellikle 100 ya da daha fazla sayıda Bozkırlı nın yaşadığı iller hesaplamaya dâhil edilmiştir. Tablo 10 ve Grafik 7 de de görüldüğü gibi, Bozkır ın en çok göç verdiği iller arasında birinci sırada İstanbul yer alır. İstanbul u Antalya, Ankara ve İzmir takip eder. Bu dört büyük şehrin ardından, Bozkırlılar için tercih göç için tercih edilen iller arasında ilk 5 sırayı Aydın, Bursa, Karaman, Kocaeli ve Tekirdağ paylaşır. Bulgular, Bozkırlılar ın göç için tercih ettiği bölgeler arasında İç Anadolu, Batı Anadolu (Ege-Marmara) ve Akdeniz bölgeleri ön plana çıkmaktadır. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Araştırmada, yalnızca nüfus ve yüzölçümü bakımından değil, sosyo-kültürel, tarihi ve ekonomik açıdan da Türkiye nin ve İç Anadolu bölgesinin en önemli illerinden biri olan Konya nın, en önemli ilçelerinden biri konumundaki Bozkır ın demografik yapısı sosyolojik açıdan incelendi. Yapısalcı bir yaklaşımla, ağırlıklı olarak tasviribetimleyici türden bir sosyolojik araştırma şeklinde gerçekleştirilen çalışmada, temel veri kaynağı olarak Türkiye İstatistik Kurumu nun, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi kullanıldı. Araştırmada özellikle 2014 ve 2015 TÜİK verileri kullanıldı. Yapısalcı bir yaklaşımla (Giddens, 1992; Haralambos, 1987), betimleyici türden bir sosyolojik araştırma şeklinde gerçekleştirilen çalışmada, metodolojik (Güven, 2006; Gilbert, 1997; Gilbert, 1994; Denzin, 1984) olarak temel veri kaynağı olarak Türkiye İstatistik Kurumu nun, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi kullanıldı. Araştırmada imkânlar dâhilinde, en güncel veri hüviyetine sahip 2016 TÜİK verileri kullanıldı. TÜİK in en güncel verilerine göre, Konya ilinin 2015 yılı nüfusu kişidir. Bozkır ın güncel nüfusu ise kişidir. Bulgular, son yedi yıllık süreç içinde yörenin nüfusunda, yüzde 18,14 oranında bir azalma olduğuna işaret etmektedir. Bozkır ın demografik yapısı cinsiyet değişkeni temelinde incelendiğinde, demografik yapının kadın egemen bir görünüm sergilediği gerçeği ile karşılaşılır. İlçe genel nüfusu içinde kadınların oranı erkeklerden yüzde 4,45 daha fazladır. İlçe nüfusunda bu kadın ağırlıklı durum, ilçenin

21 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1369 sosyo-ekonomik yapısı ve buna bağlı olarak da ilçeden yaşanan göç olgusu ile ilişkilendirilebilir. İlçe nüfusu, yaş grubu değişkenine göre incelendiğinde, yaş grubundan bireylerin, ilçe nüfusu içinden en büyük yaş grubunu teşkil ettiği dikkatten kaçmaz. Nüfus piramidi, son 20 yıllık süreç içinde, doğum oranlarında kademeli ve düzenli bir azalış yaşanmakta olduğuna işaret eder. Bununla birlikte, son yıllarda doğum oranlarında yaşanan düşüş daha belirgin hale gelmiştir. Öte yandan, medeni durum temelinde Bozkır ın demografik yapısı incelendiğinde, evli bireylerin, ilçenin demografik yapısı içinde büyük bir çoğunluğu oluşturduğu görülür. Bozkır da yaşayan 15 yaş üzeri bireyler arasında boşanma oranı ise yüzde 2 civarındadır. Boşanmış kadınların ilçenin demografik yapısı içindeki oranı, boşanmış erkeklerden yaklaşık yüzde 35,16 oranında daha fazladır. Eşi ölmüş bireyler arasında kadınların büyük bir çoğunluğu oluşturur. Bu da ilçede kadınların ortalama ömrünün erkeklerden daha yüksek olduğuna işaret eder. Bozkır da okur-yazarlık oranı son derece yüksektir. Okuma yazma bilmeyenlerin büyük çoğunluğunu, ileri yaş gruplarındaki bireylerin oluşturdukları dikkate alındığında, kısa vadede okur-yazarlık oranlarının daha da artacağı ön görülebilir. Yörenin eğitim seviyesi incelendiğinde, kadınların erkeklere kıyasla daha az eğitimli olduğu gerçeği ile karşılaşılır. Okur-yazar olmayan, okur-yazar ve ilkokul mezunu gibi dezavantajlı toplum kesimlerinden bireylerin çoğunluğunu kadınlar oluştururlar. Buna karşın lise ve üniversite mezunları gibi avantajlı eğitim gruplarında ise erkeklerin ağırlığı göze çarpar. Öte yandan Bozkır oldukça homojen bir nüfus yapısına sahip olsa da, yurdun farklı yörelerinden sınırlı sayıda göç almaktadır. Bozkır a en yoğun göç Karaman ve Mersin illerinden olmuştur. Bu illeri Antalya, Ankara ve Hatay izler. Bozkır da yaşayıp da Bozkırlı olmayan bireylerin çok büyük bir çoğunluğunu İç Anadolu, Batı Anadolu ve Akdeniz Bölgelerinden gelmiş bireyler oluşturmaktadır. Bozkır ın en çok göç verdiği iller arasında ilk sıraları Türkiye nin en önemli metropol şehirleri paylaşır. Bu şehirlerin başında İstanbul yer alır. İstanbul u Antalya, Ankara ve İzmir takip eder.).

22 1370 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA KAYNAKÇA Arslan, D.A. (vd.) (2015). Yerel seçim sonuçları temelinde, Sarayönü nün sosyo-politik yapısı. Cappadocia: Journal Of History And Social Sciences, 4, Arslan, D.A. (vd.) (2014). Yerel seçim sonuçları temelinde, dünden bugüne Sarayönü. Uluslararası Sarayönü Sempozyumu (24-26 Ekim). Konya: Selçuk Üniversitesi. Arslan, D. A. (2013-a). Sosyoloji: Günlük yaşamın mimarisini keşfetmek. Ankara: Nobel Yayınevi. Arslan, D.A. (2012-b). Sosyoloji ve yöntem yazıları. Ankara: Kalkan Matbaacılık. Bozkır Belediyesi (2016). Bozkır, , Bozkır Kaymakamlığı (2016). Bozkır, , Denzin, N. K. (1984). Sociological methods. London: McGraw-Hill. Giddens, A. (1992) Human societies. Oxford: Polity Press. Gilbert, N. (1997). Analysing tabular data. London: Sage. Gilbert, N. (1994). Researching social life. London: Sage. Güven, S. (2006). Toplumbiliminde araştırma yöntemleri. Bursa: Ezgi Kitabevi. Haralambos, M. (1987). Sociology: Themes and perspectives. London: Bell & Hyman Konya Valiliği (2016). Konya , Kongar, E. (1986). Türkiye üzerine araştırmalar. İstanbul: Remzi Kitabevi. Kongar, E. (1985). İmparatorluktan günümüze Türkiye nin toplumsal yapısı 1. İstanbul: Remzi Kitabevi. Kongar, E. (1985). İmparatorluktan günümüze Türkiye nin toplumsal yapısı 2. İstanbul: Remzi Kitabevi. Mevlana Kalkınma Ajansı, (2014). Bozkır ilçe raporu , X9Syg%3D%3D Neuman, W. L. (2006-a). Toplumsal araştırma yöntemleri 1: Nitel ve nicel yaklaşımlar. İstanbul: Yayın Odası. Neuman, W. L. (2006-b). Toplumsal araştırma yöntemleri 2: Nitel ve nicel Yaklaşımlar. İstanbul: Yayın Odası. Şafakçı, H. (2013). Tarihi süreçte bir yerleşim yerinin isimleri: Konya-Bozkır örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6-28,

23 KONYA NIN BOZKIR İLÇESİNİN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ 1371 Temiz, M. (2011). Düzey 2 sınıflandırmasında bölge içi gelişmişlik farklılıkları: TRB1 örneği. Uluslararası Bölgesel Kalkınma Konferansı, Eylül 2011 Malatya. TÜİK (2016). Konya 2015 nüfusu, , TÜİK (2015). Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni: Hayat Tabloları 2013, , TÜİK (2015). Konya nüfusu, , Wikipedia (2016). Bozkır, Konya, ,

24 1372 SOCIOLOGICAL ANALYSIS OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF BOZKIR KONYA