Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen

Transkript

1 İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ EKİM SAYI 22 Röportaj Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen Kamuda İşçi Sözleşme Feshi Yıllık İzin Planlaması Nasıl Yapılmalıdır? Devlet Memurlarında Emeklilik Faaliyet Raporu Doğru Hazırlanıyor mu? Renklerle Kişilik Analizi Makaleler Mevzuat-Yönetmelik-Yargı Kararları Haberler Kişisel Gelişim - Aktüalite PB-1

2 KİŞİSEL İNSAN GELİŞİM KAYNAKLARI - AKTÜALİTE YÖNETİMİ Aylık; Bilim, Haber, Yorum ve Aktüel Dergisi EKİM SAYI 22 Dergimiz ayda bir yayınlanan süreli yayındır Genel Yayın Yönetmeni / Editör Mesut DOĞAN Yazı İşleri Müdürü Ayşe ÖZDEMİR Yayın Kurulu Oğuz SAYGIN Kişisel Gelişim NLP Uzmanı Yazar Prof Dr. Zeyyat SABUNCUOĞLU Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F Öğretim Üyesi Prof.Dr.F.Neval GENÇ Adnan Menderes Üniversitesi Öğretim Üyesi Öğr. Grv. Hüsna DOĞAN Afyon Kocatepe Üniversitesi İnsan Kaynakları Bölümü Doç.Dr.Cemal İYEM Sakarya Üniversitesi İnsan Kaynakları Bölümü Öğretim Üyesi Erkan KARAARSLAN Kamu Hukuku Uzmanı, Yazar, İnsan Kaynakları Uzmanı Dr.Gülbeniz AKDUMAN Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Dergi Tasarımı Fey Ajans İmtiyaz Sahibi Kişi Mücahit DOĞAN Cumhur Sinan ÖZDEMİR Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Başmüfettişi Öğr. Grv. Mehmet MECEK Afyon Kocatepe Üniversitesi Yerel Yönetimler Bölümü Uğur SÖKMEN Maliye Bakanlığı Personel Daire Başkanı Avni AKER İNKAY (İnsan Kaynakları Yöneticileri Derneği) Başkanı Nedim İLERİ İnsan Kaynakları Yönetimi ve Kariyer Geliştirme Uzmanı Dinçer BARUTÇUGİL Eğitim Direktörü ve Kişisel Gelişim Uzmanı Hülya AKAYDIN SMMM Yönetim Yeri Bilişim Eğitim Kültür ve Araştırma Derneği İktisadi İşletmesi Fener Mah Sok. Gazez Apt. K:13 D: 30 Muratpaşa/ANTALYA (0242) PBX Baskı Tarihi EKİM 2016 Basım Yeri Salmat Basım Yayıncılık Ambalaj San. ve Tic. Ltd. Şti. Büyük Sanayi 1. Cadde 95/1 İskitler / Altındağ / Ankara T :(0 312) / Yayın Kuralları - Dergide yayımlanan makalelerde yer alan görüşler olup, dergimizin bu görüşe katıldığı veya benimsediği anlamına gelmez, sorumluluk yazarlara aittir. - Dergide yayımlanan yazılar aksi belirtilmedikçe kaynak gösterilecek iktibas edilebilir. - Yayımlanması uygun bulunmayan yazılar geri çevrilir. - Yayın Kurulu yazının özüne dokunmaksızın kısaltma ve değişiklik yapabilir. Reklam, abonelik ve iletişim için: iky@bekadyayinlari.com

3 İÇİNDEKİLER MAKALELER KAMU KURUMLARINCA İŞÇİNİN SÖZLEŞMESİNİN HAKLI NEDENLE FESHİNDE UYULMASI GEREKEN SORUŞTURMA USULÜ Mustafa BAYSAL İç Denetçi, E.İş Müfettişi MEMURLARIN YILLIK İZİN HAKLARI VE KAMU KURUMLARINDA YILLIK İZİN PLANLAMASI Bünyamin ESEN SGK Sosyal Güvenlik Denetmeni DEVLET MEMURLARINDA EMEKLİLİK VE EMEKLİLİKTE ÇALIŞMA Nevzat ERDAĞ Vergi ve Sosyal Güvenlik Uzmanı SÖZLEŞMELİ PERSONEL ÇALIŞTIRILMASINA İLİŞKİN ESASLAR Ersin UMDU E.SGK Müfettişi YEREL YÖNETİMLERDE FAALİYET RAPORU HAZIRLAMA SÜRECİ VE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Hatice KÖSE Araştırmacı&Yazar TÜRKİYE DE DİLEKÇE HAKKI VE KAMU DENETÇİSİNE BAŞVURMA HAKKI Öğr.Grv.Mehmet MECEK Afyon Kocatepe Üniversitesi MEVZUAT - YÖNETME- LİK - YARGI KARARLARI SORU - CEVAPLAR YARGI KARARLARI MEVZUAT HABERLERİ MEVZUATTAN HABERLER BELEDİYELERDEN HABERLER KİŞİSEL GELİŞİM - AKTÜALİTE RÖPORTAJ Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz BÜYÜKERŞEN RENKLERLE KİŞİLİK ANALİZİ Oğuz SAYGIN Kişisel Gelişim ve NLP Uzmanı KİŞİSEL MARKA DEĞERİNİZİ OLUŞTURUN Bürke Nazlı ÇINAR KARİYERİ 12 DEN VURMAK Dinçer BARUTÇUGİL Eğitim Direktörü ve Kişisel Gelişim Uzmanı BAŞARI YOLUNDA İKİ TEMEL: HEDEF BELİRLE VE VAZGEÇME Murat ÖZDEMİR Kişisel Gelişim Uzmanı BUNLARI BİLİYOR MUYDUNUZ? - BUNLARI BİLMELİYİZ Nevin CEYLAN Maliye Bakanlığı VHKİ, Yönetici Asistanı, Kariyer Danışmanı 4-5

4 MAKALELER TÜRKİYE DE DİLEKÇE HAKKI VE KAMU DENETÇİSİNE BAŞVURMA HAKKI İdarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına karşı, Kanun ve bu Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde menfaati ihlal edilen gerçek ve tüzel kişiler Kuruma şikayet başvurusunda bulunabilir. Öğr.Grv. Mehmet MECEK Afyon Kocatepe Üniversitesi 1.GİRİŞ İKY Dergisinin 2016/Temmuz sayısında bilgi edinme hakkı kapsamlı bir şekilde ele alınmıştı. Bu sayıda da bilgi edinme hakkı ile yakın ilişkili olan ve zaman zaman bu hak ile karıştırılabilen dilekçe hakkı ile kamu denetçisine başvurma hakkı konuları ele alınacaktır. Bu haklar birçok benzer hüküm ve süreçlere sahip olmakla birlikte birbirinden tamamen farklı üç ayrı hak olarak düzenlenmiştir. Bununla birlikte uygulamada bazı benzer durumlarda ya da olaylarda bu hakların hepsinin ya da iki tanesinin aynı anda kullanılmasına ya da talep sahibinin tercihine göre bir diğerinin yerine kullanılmasına şahit olunabilmektedir. Dilekçe hakkı ile kamu denetçisine başvurma hakkının hukuki dayanakları, kapsamı, uygulama usul ve esasları hakkında sırasıyla bilgiler verilecektir. 2. DİLEKÇE HAKKININ VE KAMU DENETÇİSİNE BAŞVURMA HAKKININ HUKİKİ DAYANAKLARI Dilekçe hakkı ve kamu denetçisine başvurma hakkı, Anayasa nın Siyasi Haklar ve Ödevler bölümü içerisinde yer alan 74 üncü maddesinde dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı konu başlığı altında düzenlenmiştir. İlgili madde de; Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisine yazı ile başvurma hakkına sahiptir. Kendileriyle ilgili başvurmaların sonucu gecikmeksizin dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirilir. Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler. Kamu Başdenetçisi Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından gizli oyla dört yıl için seçilir. İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu aranır. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılır; dördüncü oylamada en fazla oy alan aday seçilmiş olur. Bu maddede

5 sayılan hakların kullanılma biçimi, Kamu Denetçiliği Kurumunun kuruluşu, görevi, çalışması, inceleme sonucunda yapacağı işlemler ile Kamu Başdenetçisi ve kamu denetçilerinin nitelikleri, seçimi ve özlük haklarına ilişkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir, hükümlerine yer verilmektedir. Bu hükümden yola çıkarak sonrasında muhtelif kanunlar yürürlüğe konmuştur. Dilekçe hakkı da bilgi edinme hakkı gibi genel olarak TBMM ve kamu kurum ya da idareleri ile bunlara bağlı birimlerden talep edilmeyi kapsamaktadır. Dolayısıyla özel hukuk hükümlerine tabi olan gerçek ya da özel hukuk tüzel kişileri (şirket, dernek, vs.) dilekçe hakkı kanununun doğrudan muhatabı olmayıp; kamu tüzel kişileri (devlet, il özel idaresi, belediye, köy, kamu kurumları, vs.) doğrudan doğruya bu kanunun muhatabıdırlar. Gerçek kişilerin ya da özel hukuk tüzel kişilerinin idaresindeki organizasyonların da kamu sektöründekiler gibi faaliyetleriyle ilgili olarak raporlar hazırlama ve paydaşlarına sunma zorunlulukları vardır. Yine kendilerinden yazılı olarak talep edilen bilgi ve belge taleplerini hukuki sınırlar içerisinde karşılamaları gerekmektedir. Bu kapsamda yönetsel faaliyetlere esas haber ve bilgileri duyurma ve gerekli ilanları yapmak zorundadırlar. Yönetim ve denetim faaliyetlerine ilişkin bilgi ve belgeleri usulüne uygun olarak saklamak ve istenilmesi halinde ilgili kişi ya da kurumlara göstermekle mükelleftirler. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ile Türkiye de bulunan vatandaşların TBMM ile diğer kamu kurum ve idarelerine yapılacak başvuru kapsamında kullanılan dilekçe hakkı, bir taraftan idarenin işlem ve eylemleri hakkında bilgi edinilmesi, bu işlem ve eylemlere karşı itiraz edilmesi ile diğer taleplerin de başlatılmasını kapsamaktadır. Bu nedenle idari işlem ve eylemlere karşı başvuru hakkı ile dilekçe hakkı arasında sıkı bir ilişki bulunmaktadır. Anayasanın 125 inci maddesinde idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır hükmüne yer verilmektedir. Bu hüküm ile ortaya konan hak, dilekçe hakkı ile başlatılmaktadır yani hayata geçirilmektedir. Türkiye de dilekçe hakkının kullanılmasıyla ilgili hukuki düzenlemeler tarihli ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun ile tesis edilmiştir. Kamu denetçisine başvurma hakkı ile ilgili hukuki düzenlemeler ise; tarihli ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ile tesis edilmiştir. Ayrıca 6328 sayılı kanuna dayanarak Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik tarih ve sayılı mükerrer resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kamu denetçiliğine başvurma hakkının usul ve esaslarıyla ilgili temel mevzuat hükümleri bunlar olsa da bu hakkın kullanımı ile ilişkili başka mevzuat hükümleri ve Türkiye tarafından imzalanarak usulüne uygun bir şekilde kabul edilen çok sayıda uluslararası antlaşmalar bulunmaktadır. DİLEKÇE HAKKININ KULLANILMASI Dilekçe hakkının kullanılması ile ilgili hükümler 11 maddeden ibaret olan 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun ile düzenlenmiştir. Türk vatandaşlarının ve Türkiye de ikamet eden yabancıların kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, Türkiye Büyük Millet Meclisine ve yetkili makamlara yazı ile başvurma haklarının kullanılma biçimini düzenleme amacıyla (md.1) çıkartılan 3071 sayılı kanun; Türk vatandaşları ve Türkiye de ikamet eden yabancılar tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi ile idarî makamlara yapılan dilek ve şikâyetler hakkındaki başvuruları kapsamaktadır (md.2). Türk vatandaşları kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri hakkında, Türkiye Büyük Millet Meclisine ve yetkili makamlara yazı ile başvurma hakkına sahiptirler. Türkiye de ikamet eden yabancılar karşılıklılık esası gözetilmek ve dilekçelerinin Türkçe yazılması kaydıyla bu haktan yararlanabilirler (md.3). Türkiye Büyük Millet Meclisine veya yetkili makamlara verilen veya gönderilen dilekçelerde, dilekçe sahibinin adı- soyadı ve imzası ile iş veya ikametgâh adresinin bulunması gerekir (md.4). Dilekçenin, konusuyla ilgili olmayan bir idari makama verilmesi halinde, dilekçeyi teslim alan makam tarafından ilgili dilekçe yetkili idari makama gönderilir ve dilekçe sahibine de durumla ilgili bilgi verilir (md.5). TBMM veya yetkili makamlara verilen/ gönderilen dilekçeler aşağıdaki kapsamda yer alanlar incelenmezler (md.6); Belli bir konuyu ihtiva etmeyenler Yargı mercilerinin görevine giren konularla ilgili olanlar 3071 sayılı yasanın 4 üncü maddesinde gösterilen şartlardan herhangi birini taşımayanlar. Türk vatandaşlarının ve Türkiye de ikamet 36-37

6 MAKALELER eden yabancıların kendileri ve kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri konusunda yetkili makamlara yaptıkları başvuruların sonucu veya yapılmakta olan işlemin safahatı (geçirdiği süreçler, safhalar) hakkında dilekçe sahiplerine en geç 30 gün içinde gerekçeli olarak cevap verilir. İşlem safahatının duyurulması halinde alınan sonuç ayrıca bildirilir (md.7). TBMM ye gönderilen dilekçelerin, Dilekçe Komisyonunda incelenmesi ve karara bağlanması 60 gün içinde sonuçlandırılır. İlgili kamu kurum veya kuruluşları TBMM Dilekçe Komisyonunca gönderilen dilekçeleri 30 gün içinde cevaplandırır. Dilekçe Komisyonu, görevleri ile ilgili olarak, kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile özel kuruluşlardan her türlü bilgi ve belgeyi almak, ilgilileri çağırıp bilgi almak, idari denetimin yapılmasını istemek, bilirkişi görevlendirmek ve yerinde inceleme yapmak yetkisine sahiptir. Bu yetkinin kullanılması durumunda kamu kurum ve kuruluşları ile kamu personeli, talep edilen bilgi ve belgeyi vermek, idari denetimi yapmak ve yerinde inceleme için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür (md.8). 4.KAMU DENETÇİSİNE BAŞVURMA HAKKININ KULLANILMASI Daha önce de belirtildiği üzere Türkiye de Kamu denetçisine başvurma hakkı ile ilgili hukuki düzenlemeler tarihli ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ile tesis edilmiştir. Ayrıca 6328 sayılı kanuna dayanarak Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik tarih ve sayılı mükerrer resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kamu hizmetlerinin işleyişinde bağımsız ve etkin bir şikâyet mekanizması oluşturmak suretiyle, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve önerilerde bulunmak amacıyla (md.1) kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu Başdenetçilik ve Genel Sekreterlik birimlerinden oluşmaktadır. Kurumda başdenetçi, 5 (beş) adet denetçi, genel sekreter ve diğer bazı personel görev yapmaktadır. Ankara (başkent) merkezli olan kurum isterse başka yerlere de büro açabilir (md.4). Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir (md.5/1). Kanun metninde idare olarak ifade edilen kavramın içeriği aynı kanunun 3/e maddesinde açıklanmıştır. İlgili maddeye göre idare; Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarını, mahallî idareleri, mahallî idarelerin bağlı idarelerini, mahallî idare birliklerini, döner sermayeli kuruluşları, kanunlarla kurulan fonları, kamu tüzel kişiliğini haiz kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüslerini, sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait kuruluşlar ile bunlara bağlı ortaklıklar ve müesseseleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını, kamu hizmeti yürüten özel hukuk tüzel kişilerini, ifade etmektedir. Hükümden de anlaşılacağı üzere kamu denetçisine başvurma hakkı; dilekçe hakkı ve bilgi edinme hakkı gibi kamu tüzel kişileri ile ilgilidir. Kamu denetçisine başvurma hakkı devlet tüzel kişiliği içerisinde yer alan tüm birimleri, yerel yönetimleri (belediye, il özel idaresi, köy), yerel yönetimlerce kurulan mahalli idare birliklerini, merkezi idare ve/veya yerel idarelere bağlı olarak kurulan kamu kurumları ile bunlara bağlı kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını kapsamaktadır. Ayrıca kamu hizmeti yürüten özel hukuk tüzel kişileri de bu kanun ile kurumun inceleme yetkisi kapsamında yer almaktadır. Kamu hukuku açısından özel hukuk tüzel kişileri kamu idaresi kapsamında yer almazlar. Bu nedenle kanun metninde yönetim birimleri anlamına karşılık gelmek üzere idare kavramını kullanmıştır. Kamu ve özel sektör ayrımına da gitmemiştir. Her ne kadar kanunun amacı dikkate alındığında kanunun dolayısıyla kurumun muhatabı kamu idare ve kurumları ile bağlı/ilgili kuruluşları anlaşılması gerekse de kamu tüzel kişilikleri ile aynı amacı güden farklı bir ifadeyle kamu hizmeti sunan özel hukuk tüzel kişileri de (örneğin KİT ler) kanundaki idare kavramı içinde değerlendirilmektedir. Anayasa nın 125 inci maddesi gereği idarenin her türlü işlem ve eylemine yargı yolu açık olsa da bu hak sınırsız değildir. Anayasa metninin devamında bile bazı haklar yargı denetimi dışında bırakılmıştır. Dolayısıyla kamu denetçiliği hakkı da sınırsız bir statüde değildir. Yani kurum idareyle ilgili olarak kendisine gelen her türlü başvuruyu inceleme hakkına sahip değildir.

7 Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler ile resen imzaladığı kararlar ve emirler, Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikteki faaliyetleri (md.5/2) kurumun inceleme/görev alanı dışında tutulmuştur. Ayrıca yönetmelik hükmü (Yön.md.5) gereğince; Yargı organlarında görülmekte olan veya yargı organlarınca karara bağlanmış uyuşmazlıklar hakkında Kuruma yapılan şikâyetler incelenmez. Sebepleri, konusu ve tarafları aynı olup incelenmekte olan veya daha önce sonuçlandırılan şikâyetler hakkında Kuruma yeniden yapılan şikâyetler incelenmez. Belli bir konuyu içermeyen şikâyetler incelenmez. Başvuru şekil (usul) şartlarını taşımayan dilekçelerle yapılmış şikayetler de incelenmez (md.17/2). İdari başvuru yolları tüketilmeden yapılan başvurular ilgili kuruma(idareye) gönderilir. Ancak Kurum, telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ihtimali bulunan hâllerde, idari başvuru yolları tüketilmese dahi başvuruları kabul edebilir (md.17/4). Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilmesi için 6/1/1982 tarihli ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun; 10 uncu maddesi uyarınca idarî davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idarî makamlara başvuru yapılması gerekir. Bu fıkra (md.10) uyarınca başvuru yolunun tüketilmesi halinde kanunun 11 ni ve 12 nci maddeleri uyarınca gerçekleştirilecek ayrıca bir idari başvuru yoluna gidilmesi gerekli değildir. 11 inci maddesi uyarınca idarî işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılmasının üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan idarî dava açma süresi içinde istenmesi gerekir. Bu madde uyarınca idarî işlemden dolayı doğan zararın giderilmesinin üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan idarî dava açma süresi içinde istenmesi gerekir. İdare tarafından verilecek cevabın tebliği tarihinden itibaren ya da idare tarafından altmış gün içinde cevap verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten itibaren altı ay içinde Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilir (Yön.md.13). 13 üncü maddesi uyarınca idarî eylemin yazılı bildirimi veya başka suretle öğrenildiği tarihten itibaren bir yıl ve her hâlde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak hakkın yerine getirilmesinin istenmesi gerekir (Yön.md.12). Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilmesi için özel kanunlarda yer alan zorunlu idarî başvuru yollarının tüketilmesi gerekir. Kurum, telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ihtimali bulunan hâllerde idarî başvuru yolları tüketilmese dahi şikâyet başvurularını kabul edebilir. İdarenin tutum ve davranışına karşı idarî başvuru yollarının tüketilmesi şart değildir. İdarenin, kanunlarda açıkça kesin olduğu belirtilen işlemlerine karşı doğrudan Kuruma şikâyet başvurusu yapılabilir (Yön.md.12). İdarenin tutum ve davranışları ile kanunlarda kesin olduğu belirtilen işlemlere karşı, tutum ve davranışın gerçekleştiği veya öğrenildiği tarihten veya işlemin tebliği tarihinden itibaren altı ay içinde Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilir (Yön.md.13). Dava açma süresi içinde yapılan başvuru, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurur (md.17/8). Başvurunun Kurum tarafından reddedilmesi hâlinde, durmuş olan dava açma süresi gerekçeli ret kararının ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye başlar. Başvurunun Kurum tarafından yerinde görülerek kabul edilmesi hâlinde; ilgili merci Kurumun önerisi üzerine otuz gün içinde herhangi bir işlem tesis etmez veya eylemde bulunmaz ise durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlar. Kurumun, inceleme ve araştırmasını, başvuru tarihinden itibaren altı ay içinde sonuçlandıramaması hâlinde de durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlar (md.21). Kurum, inceleme ve araştırma yaparken idarenin, insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde; kanunlara uygunluk, ayrımcılığın önlenmesi, ölçülülük, yetkinin kötüye kullanılmaması, eşitlik, tarafsızlık, dürüstlük, nezaket, şeffaflık, hesap verilebilirlik, haklı beklentiye uygunluk, kazanılmış hakların korunması, dinlenilme hakkı, savunma hakkı, bilgi edinme hakkı, makul sürede karar verme, kararların gerekçeli olması, karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi, kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi, kişisel verilerin korunması gibi iyi yönetim ilkelerine uygun işlem ve eylem ile tutum veya davranışta bulunup bulunmadığını gözetir ve iyi yönetim ilkeleri ne uyar (Yön.md.6). 5.KAMU DENETÇİSİNE BAŞVURMA HAKKININ KULLANILMASI USULÜ Kuruma, gerçek ve tüzel kişiler 38-39

8 MAKALELER başvurabilirler (md.17/1). İdarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına karşı, Kanun ve bu Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde menfaati ihlal edilen gerçek ve tüzel kişiler Kuruma şikâyet başvurusunda bulunabilir. Ancak, şikâyetin insan hakları, temel hak ve özgürlükler, kadın hakları, çocuk hakları ve kamuyu ilgilendiren genel konulara yönelik olması hâlinde menfaat ihlali aranmaz (Yön.md.7/1). Şikâyet başvurusu Türkçe dilekçe ile yapılır. Ancak, şikâyetçinin kendisini daha iyi ifade edebildiği başka bir dildeki başvurusu, Kurumca haklı ve makul olduğunun tespiti halinde kabul edilebilir. Şikayet dilekçeleri (Yön. md.8/2-3); Şikâyet dilekçeleri doğrudan Kuruma ya da kurumun gerekli gördüğü yerlerde açtığı bürolara elden verilebilir. Posta yoluyla dilekçe gönderilebilir. Elektronik posta yoluyla dilekçe gönderilebilir. Faks yoluyla dilekçe gönderilebilir. Kurum tarafından oluşturulan elektronik sistem aracılığıyla şikâyet başvuruda bulunulabilir. İllerde valilikler veya ilçelerde kaymakamlıklar aracılığıyla elden veya posta yoluyla şikâyet başvurusu yapılabilir. Valilik veya kaymakamlıklar, şikâyetleri tarih ve sayı vermek suretiyle kayıt altına aldıktan sonra şikâyet başvurusunu ve varsa eklerini en geç üç iş günü içinde doğrudan Kuruma gönderir. Faks veya elektronik posta yoluyla yapılan şikâyet başvurularına ait dilekçe asılları, onbeş gün içinde Kuruma gönderilmedikçe başvuru geçerli sayılmaz. Kayıtlı elektronik posta yoluyla yapılan başvurularda bu şart aranmaz. Kurumun resmî internet sitesi aracılığıyla elektronik ortamda şikâyet başvurusu yapılabilir. Elektronik ortamda yapılan şikâyet başvurusunda 9 uncu maddede belirtilen koşulların bulunması gerekir. Bu başvurularda imza şartı aranmaz; ancak Kurum elektronik ortamda güvenli elektronik imza kullanılarak şikâyet başvurusu yapılmasına karar verebilir. Şikâyet başvurusuna ilişkin belgeler elektronik başvuruya ek yapılır (Yön.md.10). Şikayet dilekçesinin ibrazı öncesinde ilgili başvuru Yönetmeliğin ekinde yer alan ve Kurumun resmî internet sitesinde yayımlanan Gerçek Kişiler İçin Şikâyet Başvuru Formu (EK-1) veya Tüzel Kişiler İçin Şikâyet Başvuru Formu (EK-2) doldurulmak suretiyle yapılır. Yönetmelikte belirlenen (md.9) zorunlu bilgi ve belgelerin bulunması koşuluyla form kullanılmadan da şikâyet başvurusu yapılabilir. Haklı bir nedenin bulunması hâlinde başvuru yapılan yerde formun doldurulmasına yardımcı olunmak suretiyle sözlü yapılan şikâyet başvuruları da kabul edilir. Şikâyet başvuruları okunaklı ve anlaşılır bir şekilde yazılır veya doldurulur. Varsa şikâyet konusuna ilişkin bilgi ve belgeler de başvuruya eklenir. Şikâyet başvurusundan herhangi bir nedenle ücret alınmaz (Yön.md.9). Kurum, engellilerin şikâyet başvurusu yapabilmesi için gerekli tedbirleri alır (Yön.md.15). Şikâyet başvurusu, kanunî temsilci veya vekil tarafından da yapılabilir. Kanunî temsilci veya vekil aracılığıyla yapılan şikâyetlerde temsile veya vekâlete dair geçerli bir yetki belgesinin veya ispat belgesinin sunulması zorunludur. Kanunî temsilci veya vekil aracılığıyla yapılan şikâyet başvurularında tebligat bu kişilere yapılır (Yön.md.11). Şikâyet başvurusunda bulunan şikayetçi gerçek kişi ise başvuru talebinde aşağıda belirtilen hususların mevcut olup olmadığı kontrol edilir. Eksiksiz bir şekilde başvuru talebinde bulunması gereken hususlar şunlardır (Yön.md.9); Başvurusunda adı, soyadı ve imzası, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için vatandaşlık kimlik numarası, yabancılar için ise pasaport numarası, uyruğu ve varsa kimlik numarası, Tebligata esas yerleşim yeri veya iş adresi, Şikâyet edilen idare, şikâyet konusu ve talep İdareye başvuru tarihi ve idarenin cevap tarihi, Varsa bildirime esas elektronik posta adresi, telefon ve faks numarası, Şikâyet başvurusunda bulunan şikayetçi tüzel kişi ise başvuru talebinde aşağıda belirtilen hususların mevcut olup olmadığı kontrol edilir. Eksiksiz bir şekilde başvuru talebinde bulunması gereken hususlar şunlardır (Yön.md.9); Başvuru sahibi tüzel kişinin unvanı, Tebligata esas yerleşim yeri adresi, telefon numarası ve varsa elektronik tebligat adresi, Yetkili kişinin adı, soyadı, unvanı, imzası ve varsa bildirime esas elektronik posta adresi, telefon ve faks numarası, Şikâyet edilen idare, şikâyet konusu ve talep, İdareye başvuru tarihi ve idarenin cevap tarihi, Yetkili kişinin yetki belgesinin aslı veya onaylı örneği, Varsa merkezi tüzel kişilik numarası. Şikâyet başvurusunun kanunî temsilci veya vekil tarafından yapılması durumunda kanunî temsilci veya vekilin; Adı, soyadı ve imzası, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için vatandaşlık kimlik numarası, Yabancılar için pasaport numarası, uyruğu ve varsa kimlik numarası, Tebligata esas yerleşim yeri veya iş adresi, Varsa bildirime esas elektronik posta adresi, telefon ve faks numarası, şikâyet başvurusunda yer alır (Yön. md.11/2). Kuruma yapılan veya ulaşan şikâyet başvurusu, tarih ve sayı verilmek suretiyle kaydedilir ve elden teslim edilenler için alındı belgesi verilir. Şikâyet (başvuru) tarihi (Yön.md.14); Şikâyet başvurusunun Kuruma, bağlı bürolarına, valilik veya kaymakamlıklara

9 verildiği, Posta, elektronik posta veya faksın Kuruma ulaştığı, Elektronik ortamda yapılan şikâyet başvurusunun Kurumun elektronik sistemine ulaştığı, tarih olarak kabul edilir. Şikâyetçinin talebi üzerine şikâyet başvurusu gizli tutulur. Şikâyet başvurusunun gizli kalmasına yönelik her türlü tedbir Kurum tarafından alınır (Yön.md.16). Şikâyet başvurusu, inceleme ve araştırmaya geçilmeden önce ön incelemeye tabi tutulur. Ön incelemede şikâyet başvurusu; Kurumun görev alanına girip girmediği, Süresi içinde yapılıp yapılmadığı, Kurumda incelenmekte ve araştırılmakta olan bir şikâyet başvurusuyla sebepleri, konusu ve taraflarının aynı olup olmadığı, Kurum tarafından daha önce sonuçlandırılan bir şikâyetle sebepleri, konusu ve taraflarının aynı olup olmadığı, Yargı organlarında görülmekte olan veya yargı organlarınca karara bağlanmış uyuşmazlıklara ilişkin olup olmadığı, İdari başvuru yollarının tüketilip tüketilmediği, Yönetmeliğin 8 inci maddenin birinci fıkrası kapsamında yapılıp yapılmadığı, Belli bir konuyu içerip içermediği, Kanuna göre şikâyet başvurusunda bulunması gereken bilgilerin yer alıp almadığı, Menfaat ihlali içerip içermediği, yönlerinden incelenir (Yön.md.19). Şikâyet başvurusunun idari başvuru yollarının tüketilip tüketilmediği maddesi hariç olmak üzere yönetmelik 19 uncu maddede yer alan şartlardan herhangi birini taşımaması hâlinde incelenemezlik kararı verilir. Bu karar, şikâyetçiye tebliğ edilir ve tebliğ ile birlikte durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden tekrar işlemeye başlar. İdari başvuru yolları tüketilmeden yapılan şikâyet başvurusu hakkında ilgili idareye gönderme kararı verilir. Gönderme kararı şikâyetçiye de tebliğ edilir. Kuruma şikâyet tarihi, ilgili idareye başvuru tarihi olarak kabul edilir. Şikâyet edilen idarenin yanlış gösterilmesi durumunda Kurum, resen doğru idareyi belirler ve inceleme aşamasına geçer. İncelenemezlik kararı doğrultusunda, eksikliklerin giderilmesi şartıyla süresi içinde yeniden Kuruma şikâyet başvurusu yapılabilir. Şikâyet başvurusunun yönetmelik 19 uncu maddede yer alan şartları taşıması hâlinde inceleme ve araştırma aşamasına geçilir. Ön inceleme şartlarının bulunmadığının sonradan anlaşılması hâlinde de incelenemezlik veya gönderme kararı verilir (Yön.md.20). İdarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışları, insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk ve iyi yönetim ilkeleri yönlerinden incelenir ve araştırılır. Şikâyet başvurusu Başdenetçi, denetçi veya görevlendirilecek uzman ve uzman yardımcıları tarafından incelenir ve araştırılır. Aynı sebep ve konuya ilişkin benzer nitelikteki şikâyet başvuruları birleştirilerek incelenebilir. Şikâyet konusunun insan haklarına, temel hak ve özgürlüklere, kadın ve çocuk haklarına ilişkin olması halinde yerinde inceleme ve araştırma yapılabilir. Kamuyu ilgilendiren genel konulara yönelik şikâyetlerde ise, şikâyetçi veya şikâyet edilen idarenin talebi üzerine yerinde inceleme ve araştırma yapılabilir. İlgili idare ve yetkililer bunun için gerekli her türlü kolaylığı sağlamakla yükümlüdür (Yön.md.22). Kurumun inceleme ve araştırma konusu ile ilgili olarak istediği bilgi ve belgelerin, bu isteğin tebliğ edildiği tarihten itibaren otuz gün içinde verilmesi zorunludur. Bu süre içinde istenen bilgi ve belgeleri haklı bir neden olmaksızın vermeyenler hakkında Başdenetçi veya denetçinin başvurusu üzerine ilgili merci soruşturma açar. Devlet sırrı veya ticari sır niteliğindeki bilgi ve belgeler, yetkili mercilerin en üst makam veya kurulunca gerekçesi belirtilmek suretiyle verilmeyebilir. Ancak, Devlet sırrı niteliğindeki bilgi ve belgeler Başdenetçi veya görevlendireceği denetçi tarafından yerinde incelenebilir (md.18). İnceleme ve araştırma konusu ile ilgili olarak Başdenetçi veya denetçiler bilirkişi görevlendirebilir. Görevlendirilen bilirkişilere kanunda öngörülen katsayılar üzerinden bilirkişi ücreti ödenir. Bu ödemeler, damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. İnceleme ve araştırma konusu ile ilgili olarak Başdenetçi, denetçiler veya uzmanlar tanık ya da ilgili kişileri dinleyebilir (md.19). Şikâyetçi, karar verilinceye kadar şikâyetinden vazgeçebilir. Bu durumda Kurum inceleme ve araştırmasını sonlandırır (Yön.md.26). Karar verilmeden önce şikâyete konu talebin ilgili idare tarafından yerine getirilmesi hâlinde Kurum inceleme ve araştırmasını sonlandırır (Yön.md.27). Şikâyetçi gerçek kişi ise ölümü, tüzel kişi ise tüzel kişiliğinin sona ermesi durumunda inceleme ve araştırma sonlandırılır. Ancak, şikâyet konusunun mirasçıları ilgilendirmesi hâlinde inceleme ve araştırmaya devam edilebilir (Yön. md.28). İnceleme ve araştırma devam ederken şikâyet konusuyla ilgili olarak 40-41

10 MEVZUAT - YÖNETMELİK - YARGI KARARLARI dava açılması hâlinde Kurum inceleme ve araştırmasını dava sonuçlanıncaya kadar bekletebilir veya şikâyet başvurusunun mahiyetine göre inceleme ve araştırmasını sonlandırabilir. Bekletilen şikâyet başvurusu hakkında kesinleşen dava sonucuna göre Kurum, inceleme ve araştırmayı karara bağlar (Yön.md.29). Şikâyetten vazgeçme, şikâyete konu talebin idarece yerine getirilmesi ve şikâyetçinin ölümü veya tüzel kişiliğinin sona ermesi hâllerinde şikâyet konusunun; insan haklarına, temel hak ve özgürlüklere, kadın haklarına, çocuk haklarına ve kamuyu ilgilendiren genel konulara yönelik olması durumunda inceleme ve araştırmaya devam edilebilir (Yön.md.30). Kurum, inceleme ve araştırmasını başvuru tarihinden itibaren en geç altı ay içinde sonuçlandırır. Bu süre içinde inceleme ve araştırmanın sonuçlandırılamaması hâlinde şikâyetçiye sonuçlandırılamama gerekçesi ve dava açma süresinin işlemeye başladığı hususu bildirilerek inceleme ve araştırmaya devam edilir (Yön.md.36). Kurum, inceleme ve araştırma sonucunu ve varsa önerilerini ilgili mercie ve başvurana bildirir. Kurum, başvurana, işleme karşı başvuru yollarını, başvuru süresini ve başvurulacak makamı da gösterir (md.20). Kamu hizmeti yürüten özel hukuk tüzel kişileri hakkında verilen tavsiye kararları denetim ve gözetimden sorumlu bakanlığa veya kamu kurum ve kuruluşuna da gönderilebilir (Yön. md.37). Kurum, şikâyet başvurusuna ilişkin inceleme ve araştırma sonucunda tavsiye kararı, ret kararı veya karar verilmesine yer olmadığına dair karar verir (Yön.md.31). İnceleme ve araştırma sonucunda şikâyetin yerinde olduğu kanaatine varılması hâlinde tavsiye kararı verilir. Kararda idare hakkında aşağıdaki tavsiyelerden bir veya birkaçına yer verilir: Hatalı davranıldığının kabulü. Zararın tazmini. İşlem yapılması veya eylemde bulunulması. Mevzuat değişikliğinin yapılması. İşlemin geri alınması, kaldırılması, değiştirilmesi veya düzeltilmesi. Uygulamanın düzeltilmesi. Uzlaşmaya gidilmesi. Tedbir alınması. Kurum, yukarıda belirtilen tavsiyeler dışında başka bir tavsiye kararı da verebilir. İlgili merci, tavsiye doğrultusunda tesis ettiği işlemi, aldığı önlemi veya tavsiye edilen çözümü uygulanabilir nitelikte görmediği takdirde bunun gerekçesini otuz gün içinde Kuruma bildirir (Yön. md.32). İnceleme ve araştırma sonucunda şikâyetin yerinde olmadığı kanaatine varılması hâlinde ret kararı verilir (Yön. md.33). Kurum, aşağıdaki durumlardan birisi üzerine inceleme ve araştırmasını sonlandırması hâlinde karar verilmesine yer olmadığına dair karar verir (Yön. md.34); Şikâyetçinin başvurusundan vazgeçmesi, Şikâyetçi gerçek kişi ise ölümü veya tüzel kişi ise tüzel kişiliğinin sona ermesi, Şikâyet konusu talebin ilgili idare tarafından yerine getirilmesi, İnceleme ve araştırma devam ederken şikâyet konusu hakkında dava açılması, İnceleme ve araştırma sonucunda verilecek kararlarda aşağıdaki hususlar yer alır (Yön.md.35); Şikâyet numarası ile karar numarası ve tarihi Şikâyetçinin ve varsa temsilcisinin adı, soyadı ve adresi Şikâyet edilen idare ve adresi Şikâyet konusu, hukuki sebepler ve istemin özeti Dosyadaki bilgi ve belgelerin özeti Gerekçe Verilen karar ve sonuç Şikâyet konusuna ilişkin başvuru yolları, süresi ve başvurulacak makam İmza ve mühür Başdenetçilik, kararın verilmesinden sonra sonucu etkileyebilecek bilgi ve belgelerin ortaya çıkması durumunda şikâyet hakkında yeniden inceleme ve araştırma yapabilir (Yön.md.39). KAYNAKÇA Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ( tarih ve sayılı resmi gazete) 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu ( tarih ve sayılı resmi gazete) 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun ( tarih ve sayılı resmi gazete) 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ( tarihli ve sayılı resmi gazete) Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik