İKLİM BİLGİSİ - 5 BASINÇ VE RÜZGARLAR - 1. cografya cepte 14 TON. Basınç Dağılışını Etkileyen Faktörler BASINÇ. cografya CEPTE

Transkript

1 cografya cepte BASINÇ İKLİM BİLGİSİ 5 BASINÇ VE RÜZGARLAR 1 Basınç Dağılışını Etkileyen Faktörler 14 TON Atmosfer basıncıyla, ortalama fiziğe sahip bir insanın üstüne 14 ton ağırlık yüklenmiş gibidir. Ancak insan vücudundaki kan basıncıyla atmosfer basıncı birbirini dengelemiştir. Normal Basınç : Hava küt lesinin Atmosfer basıncı Cam boru Atmosfer basıncı 76 cm verlen alanın sıcaklığı Civa dolu kap 1

2 BASINÇ DAĞILIŞINI ET KİLEYEN FAKTÖRLER Atmosferin yer yüzüne uyguladığı basınç her yerde aynı değildir. Basınç değerleri zamana ve mekana göre farklılık gösterebilir. SICAKLIK YÜKSELTİ YER ÇEKİMİ 1SICAKLIK BASINÇ DAĞILIŞINI ET KİLEYEN FAKTÖRLER Sıcaklıkla basınç arasında ters orantı vardır. Isınan hava genleşir, hafifler ve basınç azalır. Soğuyan hava ağırlaşır ve basınç artar. YOĞUNLUK BASINÇ DAĞILIŞINI ET KİLEYEN FAKTÖRLER BASINÇ DAĞILIŞINI ET KİLEYEN FAKTÖRLER 1SICAKLIK 2YÜKSELTİ Sıcaklıkla etkisiyle oluşan basınç merkezlerine termik basınç merkezleri denir. Örnek: Örnek: YAZ Alçak alanlarda atmosfer yoğunluğu fazladır ve basınç fazladır. KIŞ sınç 1 mm düşer. Bundan yararlanarak Altmetre (Yükseklkölçer) yapılmıştır. Örnek: 2

3 BASINÇ DAĞILIŞINI ET KİLEYEN FAKTÖRLER 3DİNAMİK FAKTÖRLER (GÜNLÜK HAREKET ET KİSİ) BASINÇ DAĞILIŞINI ET KİLEYEN FAKTÖRLER 3DİNAMİK FAKTÖRLER (GÜNLÜK HAREKET ET KİSİ) Dünyanın günlük hareketine bağlı savrulma etkisiyle 30 0 ve 60 0 enlemlerinde dinamik basınç merkezleri meydana gelir. enleminde DİNAMİK ALÇAK BASINÇ (D) enleminde DİNAMİK YÜKSEK YER ÇEKİMİ BASINÇ DAĞILIŞINI ET KİLEYEN FAKTÖRLER 5YOĞUNLUK BASINÇ DAĞILIŞINI ET KİLEYEN FAKTÖRLER Yer çekimi fazla Yoğnluk az Yer çekimi az Yoğnluk faza YAZ Dünyanın geoit şeklinden dolayı ekvatordan kutplara doğ yer çekimi arar Newton KIŞ 3

4 KANALA ONE OLURSANIZ... cografya cepte VİDEOLARI BEĞENİRSENİZ... ARKADAŞLARINIZA KANALI SEVİNİRİZ İKLİM BİLGİSİ 6 BASINÇ VE RÜZGARLAR 2 Alçak Basınç Yüksek Basınç Dünya Basınç Haritaları ALÇAK BASINÇ 1013 milibarın altındaki basınç alçak basınçtır ancak iki yüksek basınç değeri karşılaştırıldığında değeri daha düşük olan merkez de nispeten alçak basınçtır. ALÇAK BASINÇ Alçak basınç, yükselici hava hareketidir. Alçak basınçta yatay yönlü hava hareketi çevreden merkeze doğrudur. Çevreden merkeze MERKEZ Çevreden merkeze 4

5 ALÇAK BASINÇ ALÇAK BASINÇ Yükselen hava kütlesi ısı kaybeder, havanın hacmi daralır ve yağış oluşur. Alçak Alçak basınç alanlarında ve zamanlarında don ihtimali son derece düşüktür. Nem miktarı nispeten fazla olduğundan aşırı soğuma olmaz. Çevreden merkeze MERKEZ Yükselen hava soğur, daralır Çevreden merkeze 5 0 C 5 0 C ALÇAK BASINÇ Alçak basınç alanlarında yatay hava hareketi çevreden merkeze doğrudur. Hava hareket i dünyanın günlük hareketinin etkisiyle sapar. YÜKSEK BASINÇ 1013 milibarın üstündeki basınç yüksek basınçtır ancak iki alçak basınç değeri karşılaştırıldığında değeri daha yüksek olana da nispeten yüksek basınç denir. Yandan görnüm Kuşbakışı görnüm 5

6 YÜKSEK BASINÇ YÜKSEK BASINÇ Yüksek basınç, alçalıcı hava hareketidir. Alçalan hava kütlesi ısınır, genleşir ve yağıştan uzaklaşır. Yüksek basınç Yüksek basınçta yatay yönlü hava hareketi merkezden çevreye doğrudur. alanlarında hava genelde açıktır ve yağış oluşmaz. Alçalan hava ısınır, genleşir Merkezden çevreye Merkezden çevreye YÜKSEK BASINÇ YÜKSEK BASINÇ Dönenceler civarında çöllerin oluşmasında bu bölgede etkili olan yüksek basınç merkezleri etkili olmuştur. Yüksek basınç alanlarında ve zamanlarında don (ayaz) ihtimali yüksektir C 5 0 C 6

7 YÜKSEK BASINÇ Dünyanın günlük hareketine bağlı olarak hava hareketleri düz çizgi şeklinde Yüksek basınç alanlarında yatay hava hareketi merkezden çevreye doğrudur. Hava hareket i dünyanın günlük hareketinin etkisiyle sapar. Kuzey Yarımküre Kuzey Yarımküre Güney Yarımküre Güney Yarımküre Yandan görnüm Kuşbakışı görnüm HATIRLAYALIM!! HATIRLAYALIM!! TERMİK BASINÇ Sıcaklıkla etkisiyle oluşan basınç merkezlerine termik basınç merkezleri denir. Örnek: Örnek: YAZ DİNAMİK BASINÇ Günlük hareket etkisiyle 30 0 ve 60 0 enlemlerinde oluşan basınç merkezleridir. Örnek: KIŞ Kuzey Kutup Noktası 90 Ekvator 0 90 Güney Kutup Noktası Dinamik Basınç Dinamik Basınç 7

8 SÜREKLİ BASINÇ MERKEZLERİ Sibirya Termik Yüksek Basınç, kış mevsiminde şiddetlenen ve aşırı soğuma sonucunda oluşmuş termik kökenli bir basınç merkezidir. Sürekli basınç merkezi değildir. Basra Termik Alçak Basınç, aşırı ısınma sonucunda oluşmuş termik kökenli bir basınçtır. Sürekli basınç merkezi değildir. Asor D ve Hawai D merkezleri dinamik kökenli yüksek basınç merkezleridir. Yıl boyunca etkilidir, etki alanı mevsime göre değişir. Aleut D ve İzlanda D merkezleri dinamik kökenli alçak basınç merkezleridir. Yıl boyunca etkilidir etki alanı mevsime göre değişir. KANALA ONE OLURSANIZ... VİDEOLARI BEĞENİRSENİZ... ARKADAŞLARINIZA KANALI SEVİNİRİZ 8

9 cografya cepte BASINÇ HARİTALARI İKLİM BİLGİSİ BASINÇ VE RÜZGARLAR 3 Dünya Basınç Haritaları verlen alanın sıcaklığı Basınç dağılışını etkileyen faktörleri dinlemediysek, İzobar Haritalarında: Termik ve Dinamik Basınç kavramlarını bilmiyorsak, Haritalarda ve ne anlama gelmektedir? Hangi mevsim yaşanmaktadır? Nasıl anlıyoruz? ZORNALANACAĞIZ!!!! Haritalarda en yüksek ve en düşük basınç merkezleri nerelerde görülür? 9

10 OCAK AYI BASINÇ DAĞILIŞI En yüksek basınç değerleri kuzey yarımkürede karaların iç kesimlerinde yaşanmaktadır. Bunun sebebi kuzey yarımkürede kış yaşanması ve kara içlerinin karasallık etkisiyle aşırı soğumasıdır. OCAK AYI BASINÇ DAĞILIŞI 30 0 enlemlerindeki dinamik yüksek basınç alanları, kara içlerinde görülen termik yüksek basınç merkezleriyle birleşmiş ve kesintisiz bir yüksek basınç kuşağı oluşturmuştur. KIŞ KIŞ YAZ YAZ OCAK AYI BASINÇ DAĞILIŞI İzlanda dinamik alçak basınç alanı, mevsime bağlı kaymalar ve denizlerin ılık olmasının etkisiyle güneye doğru genişlemiştir. OCAK AYI BASINÇ DAĞILIŞI Güney yarımkürede 30 0 enlemleri civarındaki dinamik yüksek basınç alanları, yazın karaların alçak basınç alanı olması sebebiyle kesintiye uğramıştır. KIŞ KIŞ YAZ YAZ 10

11 TEMMUZ AYI BASINÇ DAĞILIŞI TEMMUZ AYI BASINÇ DAĞILIŞI Kuzey yarımkürede yaz yaşanmaktadır. Asya'nın iç kesimlerinde aşırı ısınma Asor dinamik yüksek basınç alanı, mevsime bağlı kaymalar ve yazın denizlerin sonucunda termik alçak basınç alanı oluşmuştur. Basra termik alçak basınç daha serin olmasına bağlı olarak alanını genişletmiştir. alanı genişlemiştir. TEMMUZ AYI BASINÇ DAĞILIŞI Güney yarımkürede 30 0 enlemlerindeki dinamik yüksek basınç, kışın karaların soğuk olmasıyla oluşan yüksek basınçla birleşmiş, kesintisiz kuşak oluşturmuştur. TEMMUZ AYI BASINÇ DAĞILIŞI Güney yarımkürede 60 0 enlemlerindeki dinamik alçak basınç, bu bölgenin tamamen deniz olması sonucu kesintisiz bir alçak basınç kuşağı olmuştur. 11

12 İzobar Haritalarında: Haritalarda ve ne anlama gelmektedir? Hangi mevsim yaşanmaktadır? Nasıl anlıyoruz? Haritalarda en yüksek ve en düşük basınç merkezleri nerelerde görülür? KANALA ONE OLURSANIZ... VİDEOLARI BEĞENİRSENİZ... ARKADAŞLARINIZA KANALI SEVİNİRİZ cografya cepte RÜZGARLAR Yüksek basınç (antisiklon) alanlarından alçak basınç (siklon) alanlarına doğru İKLİM BİLGİSİ 8 olan yatay hava hareketine rüzgâr denir. Rüzgarın sebebi basınç farkıdır. BASINÇ VE RÜZGARLAR 4 Rüzgarın Hızı Yönü 12

13 a ) Basınç Farkı: RÜZGARIN HIZI Rüzgarın hızını etkileyen temel faktör basınç farkıdır. Basınç farkı artarsa rüzgarın hızı artar. Rüzgarın hızını ölçen alete anemometre denir. RÜZGARIN HIZI b ) Basınç Merkezleri Arası Mesafe: Basınç farkı eşitse merkezler arasında mesaefenin az olduğu alanlarda rüzgarın hızı daha fazladır. Mesafe artarsa rüzgarın gücü azalır. RÜZGARIN HIZI c ) Yer şekilleri: Yer şekillerinin engebeli olduğu alanlarda rüzgarın hızı, yer şekillerinin sade olduğu alanlara göre daha azdır. Ege ve Marmara Bölgelerinde rüzgarın hızı Doğu Anadolu Bölgesi'ne göre daha fazladır. RÜZGARIN HIZI d ) Dünya'nın Günlük Hareketi: Günlük harekete bağlı oluşan sapmalar rüzgarın yolunu uzattığı için rüzgarın hızının azalmasına sebep olur. = Günlük hareket olmasaydı = Günlük hareket sonucu olan 13

14 RÜZGARIN YÖNÜ RÜZGARIN YÖNÜ a ) Basınç Merkezlerinin Konumu: a ) Basınç Merkezlerinin Konumu: Rüzgar daima basınç değeri daha yüksek olan merkezden basınç değeri Rüzgar daima basınç değeri daha yüksek olan merkezden basınç değeri daha düşük olan merkeze doğru eser. daha düşük olan merkeze doğru eser. RÜZGARIN YÖNÜ RÜZGARIN YÖNÜ b ) Yer şekilleri: b ) Yer şekilleri: Yer şekilleri hangi yönde uzanıyorsa rüzgar da daha çok o yönde eser. Yer şekilleri hangi yönde uzanıyorsa rüzgar da daha çok o yönde eser. Yer şekilleri rüzgarın hem hızını hem de yönünü etkileyen bir faktördür. K Yer şekilleri rüzgarın hem hızını hem de yönünü etkileyen bir faktördür. Örnek : X merkezinde rüzgar yıl içinde daha çok doğu batı yönünde eser. X Kuzey Örnek : K merkezinde rüzgar yıl içinde daha çok kuzey güney yönünde eser. 14

15 RÜZGARIN YÖNÜ c ) Dünya'nın Günlük Hareket i : RÜZGAR FREKANS GÜLÜ Günlük harekete bağlı olarak rüzgarların yönünde sapmalar meydana gelir. Günlük hareket rüzgarın hem hızını hem de yönünü etkileyen bir faktördür. denir. Rüzgar frekans gülüne bakarak; Yerşekllernn uzanışı = Günlük hareket olmasaydı = Günlük hareket sonucu olan KANALA ONE OLURSANIZ... cografya cepte VİDEOLARI BEĞENİRSENİZ... ARKADAŞLARINIZA KANALI SEVİNİRİZ İKLİM BİLGİSİ 9 BASINÇ VE RÜZGARLAR 5 Rüzgar Çeşitleri 15

16 SÜREKLİ RÜZGARLAR A ALİZELER B BATI RÜZGARLARI C KUTUP RÜZGARLARI RÜZGAR ÇEŞİTLERİ MEVSİMLİK RÜZGARLAR A YAZ MUSONU B KIŞ MUSONU YEREL RÜZGARLAR A MELTEM RÜZGARLARI B SICAK YEREL RÜZGARLAR C SOĞUK YEREL RÜZGARLAR TROPİKAL RÜZGARLAR TAYFUN HURRICANE SYCLONE TORNADO WILLY WILLY D T D D T D T ALİZELER Okyanus akıntılarının yönlerinin belirlenmesinde etkilidirler. T D D T D D T 16

17 ALİZELER ALİZELER ALİZELER ALİZELER 17

18 TERS ALİZELER BATI RÜZGARLARI BATI RÜZGARLARI BATI RÜZGARLARI 18

19 BATI RÜZGARLARI BATI RÜZGARLARI BATI RÜZGARLARI KUT UP RÜZGARLARI 19

20 MEVSİMLİK RÜZGARLAR KUT UP RÜZGARLARI MUSONLAR KIŞ YAZ MEVSİMLİK RÜZGARLAR MUSONLAR MEVSİMLİK RÜZGARLAR YAZ MUSONU MUSONLAR KIŞ MUSONU 20

21 MEVSİMLİK RÜZGARLAR MUSONLAR Yazın denzden karaya eserler ve bol yağış getrrler Kışın karadan denze eserler, yağış getrmezler MELTEM RÜZGARLARI YEREL RÜZGARLAR Gündüz Gece DENİZ MELTEMİ KARA MELTEMİ Gündüz Gece KARA VE DENİZ MELTEMİ YEREL RÜZGARLAR KARA VE DENİZ MELTEMİ YEREL RÜZGARLAR Gündüz Gece DENİZ MELTEMİ KARA MELTEMİ 21

22 DAĞ VE VADİ MELTEMİ YEREL RÜZGARLAR DAĞ VE VADİ MELTEMİ YEREL RÜZGARLAR Gündüz Gece NOT: FÖN RÜZGARLARI YEREL RÜZGARLAR Belli bir yükseltiden sonra bünyesindeki nemi yağış olarak bırakır. Dağın diğer yamacına. Dağ zirvelerinden aşağıya doğru fön Gündüz Gece rüzgârı denir. DENİZ MELTEMİ KARA MELTEMİ Gündüz Gece 22

23 YEREL RÜZGARLAR YEREL RÜZGARLAR FÖN RÜZGARLARI LODOS Not : Fön rüzgarı enleme bağlı değildir. Kuzey ve güney fark etmez. Her yerde sıcaktır. TROPİKAL RÜZGARLAR TROPİKAL RÜZGARLAR Sıcak kuşakta ani ve büyük basınç Sarmal hava hareketleri halinde farkları sonucunda oluşan ve hızları olduklarından genelde hortumlara saatte 300km'nin üstüne çıkabilen sebep olurlar ve etkili oldukları rüzgarlardır. alanlara büyük zarar verirler. D 0 30 T D Ekvator Tropikal rüzgarlar etkili Sıcak kuşaktaki okyanus kıyılarında etkisi oldukça fazladır. oldukları bölgeye göre farklı isimler almaktadır. Asya kıyılarında ; Tayfn Hint okyanusu ; Cyclone ( Sayklon ) Kuzey Amerika ; Huricane ( Kasırga ) Avustalya ; Willy willy 23

24 KANALA ONE OLURSANIZ... VİDEOLARI BEĞENİRSENİZ... ARKADAŞLARINIZA KANALI SEVİNİRİZ 24