ÇOCUKLARDA. ve Gençlerde fiiflmanl k. yi Bir Program Bulabilmeniz çin. Anne-Babalar ve E itmenler çin Bir Kılavuz

Transkript

1 ÇOCUKLARDA ve Gençlerde fiiflmanl k yi Bir Program Bulabilmeniz çin Anne-Babalar ve E itmenler çin Bir Kılavuz

2 KÜNYE Yayımlayan: Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (BZgA), Köln Proje daresi: Cornelia Goldapp (BZgA), Reinhard Mann (BZgA) Tasarım: CARE-LINE Verlag, Metin: Monika Cremer lüstrasyon: Jakob Werth Baskı: Rasch, Bramsche Tarih: Bütün hakları saklıdır. Siparifl: Bu broflür ücretsiz olarak Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung, Köln, ya da yoluyla adresinden temin edilebilir. Siparifl No.: Bu bröflür, BZgA tarafından ücretsiz olarak da ıtılmaktadır. Siparifl edenler ya da üçüncü flahıslar tarafından sat lamaz.

3 ÖNSÖZ Sevgili veliler, Çocu unuz fliflman mı? Doktor, kilosuna dikkat etmesini ya da zayıflamasın m önerdi? Bu durumda fazla kilolu çocuklar ve gençler için hazırlanan programlar yardımcı olabilir. Fakat hangi program iyi, hangisi de ildir? Önemli olan noktalar hangileridir? Bu kitapçık size de erlendirmenizde yardımc olacak, iyi bir program n özelliklerini birer birer aç klay p, seçim yapmanız kolaylafltıracakt r. Kitapçı ın sonunda çocu unuzu evde nasıl destekleyebilece iniz konusunda öneriler yer almaktad r. Sevgili e itmenler, Sevgili ö retmenler, Bir programın seçiminde velilere destek olmak istiyorsanız bu kitapçık size yardımcı olabilir. Programların, çocu un sa lıklı bir biçimde, herhangi bir hastalık veya yeme bozuklu u gelifltirmeden kilosunu normallefltirebilmesi için hangi kalite kriterlerini yerine getirmesi gerekti ini ö renebilirsiniz. Bu kriterlerin yardımıyla programları de erlendirebilir ve velilere karar vermelerinde yardımcı olabilirsiniz.

4 çindekiler Çocuklarda fiiflmanlık... 3 Fazla Kilodan Kaynaklanabilecek Sa l k Sorunlar... 4 Birçok Neden... 5 Çocu um fiiflman mı?... 7 Programlar Size En Uygun Olan Program Hangisi? Hızlı Kontrol Büyük Kontrol Kalite Ölçütleri Adım Adım Konsept Konsept Yapı Taflı «Beslenme» Yemede ve çmede Yönelim De iflikli i Konsept Yapı Taflı «Hareket» Çocu unuz Aktiflefliyor Davranıfl De ifliklikleri Pedagojik Konsept Program Sonrası Bakım Süreklilik Kazanan Yeni Davranıfllar Uygun Olmayan Önlemler laçlara ve Ameliyatlara Hayır! Katılım fiartları Program Çocu unuza Uygun mu? Program Akıflı Ebeveynler Olmadan Bir fiey Olmaz Ailelerin Kat l m steniyor! Net Hedefler lerleme Ölçülebilir Program Akıflı Bafları Göz Önünde Genel Koflullar Antrenörler Ekipteki Profesyonellik Mekan ve E itim Materyalleri Ölçülü ve Hitap Edici Sonuç Sonuçlar Kaydetme ve De erlendirme De erlendirmeler Metodlar Kabul Edilmifl Olmalı Ev çin Öneriler Nasıl Yardım Alabilirim?... 46

5 Çocuklarda fiiflmanlık 3 Fazla a ır, fazla yuvarlak fazla kilolu çocukların ve gençlerin sayısı 80 li yılların baflından beri giderek art yor. Savafl sonrası dönemde anne-babalar gürbüz çocuklarıyla gurur duyarken, günümüzde fazla kilolu olmak ebeveynlerin gözünde sorun teflkil ediyor. Bu durum sadece bizde böyle de il. Dünya çapında fliflman çocukların ve gençlerin sayısı giderek artmaktad r. Bu, Almanya daki çocukların ve gençlerin % 10 ila 18 i için geçerliyken, Çocuk ve Genç Yafltaki Obezite ile lgili Çalıflma Birli i nin (Arbeitsgemeinschaft Adipositas im Kindes- und Jugendalter) verilerine göre bunlar n % 4 ila 8 i ileri derecede fliflman. Özellikle çok fliflman olan çocuklar n gittikçe daha fazla kilo almas bizi endiflelendirmelidir. Bu durumdaki çocuklar ve gençler için, kilo sorunlarına yardımcı olabilecek de iflik programlar sunulmaktad r. Çocu unuz fliflmansa, elbette siz de yak nlar n zda bir program bulabilirsiniz. Çocuklarda fiiflmanlık

6 Fazla Kilodan Kaynaklanabilecek Sa l k Sorunlar Bir insan n normal çerçevede mi afl r derecede mi fliflman olmas, günümüzde bir güzellik sorunu olmaktan ç kt. Çünkü vücudun a rl, çocukların sa lı ı ve geliflimi üzerinde etkili olabilmektedir. Doktorlar bu durumda vücut ve ruh sa lı ı üzerindeki olumsuz etkiler açısından uyarıda bulunmaktad rlar. Bu etkiler her zaman ve bugünden yarına ortaya çıkmaz. Birçok fley çocu unuzun ne kadar fliflman oldu una ba lıdır. Tombiklikten hastal a sebep olabilecek aflırı kiloya kadar uzanan bu süreç, genellikle uzun zaman almaktadır. 4 Kan De erlerinin Dengeden Çıkmas fiiflmanlık tansiyonu yükseltir ve kandaki ya ve kan flekeri de erlerini kötülefltirebilir; aynı zamanda diyabete (fieker hastalı ına) da yol açabilir. Bu durum sadece fazla kilolu yetiflkinlerde de il aflırı kilolu çocuklarda da böyledir. Yüksek tansiyon, ya metabolizması bozuklukları ve diyabet, kalp-dolaflım hastalıklarına yakalanma tehlikesini arttırır, hem de çok genç yaflta! Kemiklerin Üzerindeki Yük Özellikle ayak, diz ve kalça eklemleri fazla kilodan olumsuz etkilenmektedir. Fazla kilonun etkisiyle kemikler daha hızlı aflınmaktadır. Sorunlar genellikle fliflman çocuklar ve gençlerin gere inden az hareket etmeleri ve kaslarının az çalıflması sonucu ortaya çıkmaktadır. Çocuklar bu durumda fazla kilolarını taflıyabilmek için gerekli gücü bulamayıp durufl bozuklukları göstermeye bafllarlar. Alaylar n Ruh Sa l Üzerinde Oluflturdu u Yük Fazla kilolu çocukların ve gençlerin en baflta ruh sa lıkları etkilenmektedir: «fiiflmanlar sıkıcı, çirkin, tembel, hareketsiz, üzgün, çok aptal» d rlar. fiiflman çocuklar buna benzer birçok fley dinlemek zorunda kalır, ço u zaman birlikte oynanan oyunlara Çocuklarda fiiflmanlık

7 al nmazlar. Arkadafl grupları için yeterince «cool» de ildirler. Fakat sadece çocuklar n de il, ebeveynlerin ve baflka yetiflkinlerin yan bakıflları, sürekli uyarıları ve elefltirileri de yaralayıcıdır ve özgüvenlerini zedeler, «Oldu um gibi yeterince iyi de ilim» gibi düflüncelere yol açar. Bu duygu, korku, depresyon ve yeme bozukluklarına da neden olabilir. Birçok Neden Aslında olay basit. Harcadı ımızdan fazla kalori aldı ımızda kilomuz artmaktadır. Fakat bu durum herkes için aynı flekilde geçerli de ildir: Bazı çocuklar çok fazla atıfltırıp fliflmanlamazken, bazıları çok daha az yemelerine ra men fliflmanlayabilmektedir. Bu kadar farklı olmalarının nedenleri çeflitlidir. kal t m yanl fl beslenme al flkanl klar az hareket fliflmanlık fiiflmanlık Biraz da Irsîdir Uzman tahminlerine göre, kilo alma yatk nl n n % 70 kadar büyük bir oran kal t m m z taraf ndan belirlenir, yani aileden gelir. Bu nedenle, anne veya baba, büyükanne veya büyükbabanın fliflman oldu u ailelerde fazla kilolu çocuklara daha sık rastlanır. Bu yatk nl k yüzünden çocuk daha kolay fliflmanlayabilir fakat bu, kaç n lmaz birfley de ildir. Bir insan n fliflman olup olmayaca ı, baflka etkenlere de ba lıdır. 5 Çocuklarda fiiflmanlık

8 Koflmaktansa Yerinde Oturmak Günümüzde çocuklar çok fazla oturuyor; yuvada el ifli yaparken, ö leden önce okulda, ö leden sonra televizyon veya bilgisayar bafl nda. Neredeyse hiç hareket etmeyen insan çok az kalori harcar. Arafltırmalar, günde iki saatten fazla televizyon izleyen çocukların daha kolay fliflmanlad n göstermektedir. Bunun yanıs ra flekerleme, cips, kek ve benzeri g daları alan çocuklar n fliflmanlama tehlikesi daha da yüksektir. Kritik Büyüme Ça lar Önemli olan, fliflmanlı ın sık ortaya çıktı ı ça lar göz önünde bulundurmak: 6 Bebekler, ilk yıllarında çok kilo alırlar. Bu, sa lıklı bir geliflme için oldukça önemlidir. Bebek ya larını dert etmek için herhangi bir neden yoktur. Bu ya lar genellikle üç yaflına kadar ortadan kaybolur. Do du unda afl r zay f ya da çok a ır olan çocuklar n kilo geliflimini daha dikkatli takip etmek gerekir. Çocuklar okula baflladıklarında birçok fley de iflmektedir. Artık çok daha az hareket ederler. Beklentiler ço almakta, stres artmaktadır. Bu durum kilo artıflına neden olabilir. Ergenlik ça nda bütün dengeler bozulur. Bu dönemde ruhsal çalkantılar da ortaya çıkar. Yemek yemek s kça teselli için önem kazan r, hafif bir kilo artıflı ortaya çıkar. Buna ilaveten gençlerin tercih etti i g dalar genellikle çok fazla ya ve fleker içerir. Zaten Boyuna Gider!? Büyüme ça larında çocuklar hızla boylan r. Bu ça larda, tombul ilkokul ö rencilerinden uzun boylu t gibi gençler olur. Fakat çocuklar çok farklı flekillerde boy atar. Bu nedenle çocuklardaki fazla kilonun kendili inden kaybolup kaybolmayaca ını önceden söylemek çok zordur. Çocuklarda fiiflmanlık

9 Yanl fl Beslenme Alıflkanlıkları Neredeyse her yerde sunulan çeflit çeflit yiyecekler, sihirli bir çekim gücüne sahiptirler. Pastanede, fırında, kasapta, süpermarkette, sosis veya döner kulübesinde, benzin istasyonunda, okul kantininde ya da hamburgercide. Bu durum, daha fazla yemek yemeyi teflvik eder. Özellikle bol kalorili yiyecekler sıkça tüketilir. Sık ve düzensiz beslenen ve bunun yanı sıra arada atıfltırmayı seven insanlar daha kolay fliflmanlar. Çocuklar yemek alıflkanlıklarını ailede ö renir. Neyin ne zaman ve nasıl yenece ini annemizden babam zdan görürüz. Sizin yemek alıflkanlıklarınız nasıl? Düzenli olarak ve ailece yemek yiyiyor musunuz? Yoksa daha çok ayak üstü, hızlıca birfleyler mi at flt r yorsunuz? Çocu um fiiflman mı? Veliler iyimser tahminlerde bulunurlar. Göz tahmine göre karar vermeyin, bu sizi yanıltabilir. Arafltırmalar gösteriyor ki: Ço u aileler çocukların n fliflman oldu unu görmezler, afl r fliflman çocukları bile «idare eder» veya «hafif t knaz» olarak görürler. Kız ve o lan çocukları için farklı yarg lara var ld da ayr bir gerçektir. Kızlar daha çok, o lanlar ise daha az fliflman olarak görülür. Bu nedenle b rak n çocu unuzun fliflman olup olmadı ına doktor karar versin. 7 Tartma, Ölçme, Hesaplama, Karflılafltırma Doktorlar kiloyu sa lık riskine göre de erlendirler. Vücuttaki ya oranı arttıkça sa l k riskleri de artar. Bu riskin ölçümü, BMI (Body-Mass-Index/Vücut Kütle Endeksi) yardımıyla yapılır. Çocuklarda fiiflmanlık

10 BMI = Vücut a ırlı ı (Kilogram olarak) Boy (Metre olarak) x Boy (Metre olarak) Örnek: 9 yaflında, 1,40 boyunda ve 37 kg a ırlı ında bir kız çocu u. BMI flöyle hesaplan r: 37 : (1,40 x 1,40) = 37 : 1,96 = 18,9. BMI de eri, tek baflına bak ld nda, çocu unuzu kilosunun normal ya da fazla oldu unu göstermez. Bunun nedeni çocu unuzun büyümekte ve geliflmekte olmasıdır. Bu da, BMI de erlendirmesini etkilemektedir. Bundan dolayı hesapladı ınız de eri, çocu unuzun yafl itibariyle bulundu u büyüme ça n n normal de erleriyle karflılafltırmanız gerekir. Yukarıdaki örne i ele alırsak, söz konusu k z çocu unun normal kiloda oldu unu anlar z. 8 Çocu unuzun Kilosu Normalse Bravo! Çocu unuzu lezzetli sebze ve meyve çeflitleri, çekilmemifl bu day taneli ekmek, süt, yo urt ve tadını sevdi i birçok baflka fleyle beslemeye devam edin. Koflmak, bisiklet sürmek, yüzmek ve baflka hareket biçimleri çocu unuzun zevk alarak sa lıklı ve zinde kalmasına yardımcı olur. O lan Çocu u Aflırı fiiflman (Obez) fiiflman Normal Kilolu Zayıf Aflırı Zayıf Çocuklarda fiiflmanlık

11 Çocu unuz Zayıfsa Çocu unuz hafif ya da afl r zayıfsa lütfen çocuk doktorunuza ya da danıflma merkezlerine baflvurun (Adresler için eke bakabilirsiniz). Çocu unuz fiiflmansa Grafikteki de erlendirme çocu unuzun hafif ya da çok fazla kilolu (obez) oldu unu gösteriyorsa mutlaka çocu unuzu tan yan bir doktora dan fl n. Çocu unuz için en iyi olanı birlikte belirleyin. Bazen çocu un kilosunda kalmas bile yeterli olacakt r. Belki de bunun için beslenmede ufac k de ifliklikler ya da biraz daha fazla hareket yetebilir. Fakat baz durumlarda doktorun önerisi, fliflman çocuklara ve gençlere yönelik bir program da olabilir. Dıflarıdan Yardım Ne Zaman Anlamlıdır? Çocu unuz, doktor tavsiyesi üzerine kilosunu tutacak ya da zayıflayacaksa, ailenin deste ine ihtiyacı olacakt r. Ne var ki, kimi durumlarda bu yeterli olmamaktadır. flte o zaman, dıflarıdan uzman bir kiflinin yardımını almanın zamanı gelmifltir. Bu, özellikle çocu unuzun kilosunu korumaya çalıflmasına ra men kilo almaya devam etti i durumlarda önemlidir. 9 Kız Çocu u Aflırı fiiflman (Obez) fiiflman Normal Kilolu Zayıf Aflırı Zayıf Çocuklarda fiiflmanlık

12 10 Programlar? Size En Uygun Olan Program Hangisi Uzmanlar, ve baz kurumlar, fliflman çocuklar için zay flama programlar sunmaktad r. Örne in, doktorlar, beslenme uzmanları, psikoterapistler, sa lık sigortaları, tüketici merkezleri ve halk e itim merkezleri (Volkshochschule). Bu programlar birbirlerinden çok farklıdır. Kimileri danıflma merkezlerinde bir kereye mahsus olmak üzere dan flmanl k hizmeti olarak, kimileri de düzenli olarak gruplarda buluflularak gerçeklefltirilen e itim programlarıdır. Bazı programlar evde tek baflına bireysel olarak uygulanabilir. Gerekli materyaller postayla eve gönderilmekte veya e itim internet üzerinden yapılmaktadır. Çocuklar n kliniklere al nd programlar da mevcuttur. Çocu unuz için hangi metodun en uygun oldu una tedaviyi uygulayan doktor karar vermelidir. Programlar

13 Programların Niteli ini Gözden Geçirin Bazı programlar oturdu unuz yere yak n olabilir. Fakat tek bafl na bu, karar n z belirlememelidir. Program n size ne sundu una dikkat edin. Bunun anlamı fludur: Program belirli ölçütleri yerine getirmeli ki çocu unuz sa lıklı olarak kilo verebilsin. Bu broflür de erlendirme yapmayı kolaylafltırmak için gelifltirildi. Broflürde uzman kifliler tarafından gelifltirilen genel kalite ölçütleri tanıtılmaktadır. HıZLı KONTROL Fazla zamanınız yoksa ya da elinizde programla ilgili sadece kısa bir tanıtım varsa, hızlı kontrolü uygulayın, yani «küçük denetim» i. Afla ıdaki kısa test, size do ru istikamette olup olmadı ınız gösterecektir. Program, beslenme ve hareketi ele al yor mu? EVET HAYIR Diyet de il! Program, yeme, içme ve harekette alıflkanlık de ifltirmeyi afl lamaya çal fl yor mu? EVET HAYIR 11 Veliler, programa dahil ediliyor mu? EVET HAYIR Program, uzman kifliler tarafından sunuluyor mu? (Doktorlar, Psikologlar, beslenme uzmanları) EVET HAYIR Program, birden fazla haftaya yayılmıfl m ve alt dan fazla oturum sunuluyor mu? EVET HAYIR Program, zay flamay vaat etmiyor mu? EVET HAYIR Programlar

14 De erlendirme Hep «EVET» mi iflaretlediniz? O zaman program birinci sınavı atladı. Bu, çok önemli kalite ölçütlerinin yerine getirildi ini gösterir. fiimdi de programı yakından incelemelisiniz; mercek altına alıp «büyük kontrolü» yapın. Bir veya birden fazla «HAYIR» mı iflaretlediniz? O zaman o programdan vazgeçebilirsiniz, size uygun de il. Büyük Kontrol 12 fl çıkarmasına ve zaman almasına ra men yapmaya de er. Programı ne kadar yakından tanırsanız, iyi olup olmadı ına ve size uygun olup olmadı ına o kadar iyi karar verebilirsiniz. Burada konseptin kalitesi, programın akıflı, çerçevesi ve sonuçları mercek altına alınmaktadır. Program n Niteli ini fiöyle Ölçebilirsiniz: Sayfa 16 dan 39 a kadar kalite ölçütleri birer birer açıklanmaktad r. Bütün ayr nt lar, mümkün oldu unca iyi inceleyin. Daha sonra afla ıdaki tabloya, programın kalite ölçütlerini yerine getirip getirmedi ini kaydedin. De erlendirme Ne kadar çok «EVET» iflaretlerseniz, program o kadar iyidir. E er tüm kalite ölçütlerini yerine getiriyorsa, program çok iyidir. Programlar

15 Kalite ölçütü Daha fazla Kalite iyi Kalite bilgi gerekliyse iyi de il Konsept 1. Program Her Dört Yapı Taflını çeriyor: 1 a Beslenme S. 17 EVET HAYIR 1 b Hareket S. 19 EVET HAYIR 1 c Davranıfl De ifliklikleri S. 21 EVET HAYIR 1 d Program Sonrası Bakım S. 23 EVET HAYIR 2 laçlar, Diyet Tozları, Katı Diyetler ve Ameliyatlar Dahil De il S. 24 EVET HAYIR 3 Katılım fiartları Tam Olarak Tarif Edilmifl (fliflmanlı ın boyutu, hastalıklar, vs.) S. 26 EVET HAYIR 13 Program Akıflı 4 Aileler Dahil Edilmifl S. 28 EVET HAYIR 5 Hangi Hedeflere Ulaflılaca ı Net S. 30 EVET HAYIR 6 Programın Akıflını Gösteren Yazılı Bir Plan Var (konular, süre, vb.) S. 32 EVET HAYIR Programlar

16 Genel Koflullar 7 Antrenörler Uzmanlık E itimi Almıfl S. 33 EVET HAYIR 8 Beslenme, Hareket ve Davranıfl Terapisi Alanlarından Gelen Uzmanlar Birlikte Çalıflıyor S. 34 EVET HAYIR 9 Mekanlar yeterince büyük ve uygun donanıma sahip S. 36 EVET HAYIR 10 E itim materyalleri veriliyor S. 36 EVET HAYIR 14 Sonuç 11 Sonuçlar program süresince yazılı olarak kaydediliyor S. 37 EVET HAYIR 12 Sonuçlar de erlendiriliyor S. 39 EVET HAYIR Programlar

17 Aflırı fiiflman Çocuklara Sunulan Programlar çin Ek Kalite Ölçütleri* Tedaviyi uygulayan doktor (mesela çocuk veya ev doktoru) programa bir sözleflme dahilinde ba lanmıfl S. 35 EVET HAYIR Programda, fliflmanlı ın nedenleri, sonuçları ve tedavi imkanları ile ilgili t bbî aç klamalar yap l yor S. 34 EVET HAYIR * Aflırı fliflman veya fliflmanlık sonucu ortaya çıkan / fliflmanlı a efllik eden hastalıklara yakalanmıfl olan çocukların ve gençlerin özel bir bakıma ihtiyacı vardır. Bu nedenle böyle çocuklar için sunulan programların gereklilikleri daha yüksektir. Gerekli Bilgileri Nereden Edinebilirsiniz? Birçok kurum / kifli en önemli bilgileri bir broflürde veya bir internet sayfasında bir araya getirmektedir. Kimi zaman bu bilgiler tüm kalite ölçütlerini göstermez. Bu durumda ilgili kiflilerle iletiflime geçin, soru sorun, gerekti inde bir randevu isteyin. Doktorla, hastalık sigortasıyla veya daha önce programa katılmıfl olan kiflilerle yapaca ınız konuflmalar da size yardımcı olacakt r. 15 Programlar

18 Kalite Ölçütleri 16 Adım Adım Bundan sonraki sayfalarda 1) Bir programın niteli ini tespit edebilmek için size gereken bilgileri bulacaksınız. «Programı Mercek Altına Alma» bölümünde, yukar daki tabloda listelenen kalite ölçütleri daha ayrıntılı açıklanmaktad r. Burada hangi açıklamalara ve terimlere dikkat etmeniz gerekti iyle ilgili öneriler bulacaksınız. nın anlamı: yi bir program tarafından sunulmalı nin anlamı: yi bir programda olmamal Kalite ölçümü için bu bölümler yeterlidir. 2) Ek bilgiler bulacaksınız. Belirli noktaların neden önemli oldu u açıklanmaktad r. Kalite Ölçütleri

19 KONSEPT Kalite Ölçütü 1 a Konsept Yapı Taflı «Beslenme» Yemede ve çmede Yönelim De iflikli i Çocu unuz, dengeli beslenmeye hangi besinlerin, hangi miktarlarda dahil oldu unu ö reniyor. Bunun yanıs ra, flekerleme, cips, burger, limonata ve benzeri besinlerle mantıklı bir flekilde bafla çıkmasını ö reniyor. Tüm bunlar fliflmanlıktan kurtulmaya yardımcıdır. Programı Mercek Altına Alma Temel Optime Edilmifl Karıflık Beslenme (Optimierte Mischkost) Program «optimix» veya «optimix-reduktionskost» fleklinde de tarif edilmektedir. fiöyle bir açıklama da bulabilirsiniz: «nach den Empfehlungen des Forschungsinstituts für Kinderernährung (FKE)» (Çocuk Beslenmesi için Arafltırma Enstitüsü nün tavsiyelerine uygundur) veya «nach den Empfehlungen der Deutschen Gesellschaft für Ernährung (DGE)» (Alman Beslenme Birli i nin tavsiyelerine uygundur). Bunlar n d fl nda, «AID-Kinderpyramide» (AID-Çocuk Piramidi) veya «Arbeitsgemeinschaft Adipositas im Kindesund Jugendalter (AGA)» (Çocuk ve Genç Yafltaki Obezite ile lgili Çalıflma Birli i) kurumlar n da ad geçebilir. «Sa lıklı yemek» veya «kalori saymadan beslenme» gibi genel tariflerde daha fazla açıklama istemelisiniz. Çocukların severek yedi i fleyler dikkate alınmıfl Çocu unuz sevdi i ve sevmedi i fleyleri yemek planına dahil edebiliyor. Kalori sayma, katı diyet planları Sürekli kalori sayma bir sonuç getirmedi i gibi sıkıcı ve yorucudur. Günde 1450 kcal nin altındaki diyetler zarar bile verebilir. Katı diyet planları çocu unuzu yemek masasında dıfllamaktadır. Diyete uymadı ı takdirde çabuk pes edebilir. Bu durum yeme bozukluklarını teflvik eder. 17 Kalite Ölçütleri

20 Program, 1 a da belirtilen «Beslenme» kriterini sa l yor, 13. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. OptimiX Nedir? 18 Çocuk Beslenmesi için Arafltırma Enstitüsü / Forschungsinstitut für Kinderernährung, Alman Beslenme Birli i / Deutsche Gesellschaft für Ernährung (DGE) nin kurallarına göre optime edilmifl karıflık beslenme (Optimierte Mischkost) adlı beslenme konseptini gelifltirdi. Bu beslenmeyle çocu unuz ihtiyaç duydu u tüm besin maddelerini almaktadır. Konsept gayet basittir: Bazı besinlerden çokça yenilebilirken, ya l ve tatlı besinler çok az tüketilir. OptimiX Reduktionskost ta miktarlar biraz daha azdır. OptimiX avantaj sa lar: Çocu unuz, köfle baflındaki süpermarkette alabilece iniz normal temel besin maddelerini yer. Bu önemli bir noktad r çünkü yeni beslenme biçimi daha sonra bir ömür boyu devam ettirilebilir. Kimi çocuklar ekme ini salamlı, kimileri peynirli sever. Bazı çocuklar ö lenleri tek baflına, bazıları da yuvada veya okul kantininde di erleriyle beraber yemeklerini yerler. Bazı aileler akflamlar so uk, baz lar da s cak yemek tercih eder. OptimiX, bu beslenme flekillerinin hepsine uygundur. Yemek Tarifleri ve Piflirme Saatleri Yeterli Olmaz Kalite Ölçütleri Çocuklar, program çerçevesinde süpermarketten alıfl-verifl yapma alıfltırmas yaparlar. Piflirme saatlerinde ise sevdikleri yemekleri haz rlarken, ya dan ve kaloriden nasıl sak nacaklar n ö renirler. Bu flekilde çocu unuz bilgisini prati e döker, kendi yeme ini hazırlamanın ne kadar zevkli oldu unu ö renir. Fakat tek baflına bu, yeme alıflkanlı ını de ifltirmek için yeterli de ildir. Bu

21 nedenle çocuklar nasıl, ne zaman, nerede ve neden yemek yediklerini konuflmal lar. Çocu unuz, yemek tuzaklarıyla baflka bir flekilde bafla çıkabilmenin yollarını ö renmelidir. Aflırı fliflman çocuklar için sunulan programlarda böylesi davranıfl alıfltırmaları ön planda olmal d r. Kalite Ölçütü 1 b Konsept Yapı Taflı «Hareket» Çocu unuz Aktiflefliyor Bedensel aktiviteler çocuklara keyif vermekle birlikte sa lıklı bir geliflim için önem taflır. Çocuklar iyi programlarda* gündelik hayatlarına daha fazla spor ve hareket katabilmenin yollarını ö renirler. Programı Mercek Altına Alma fiiflman çocuklar için hedefli antrenman Programlara «spor», «hareket» ya da «hareket terapisi» olarak girer. Bazı kurumlar / kifliler saatleri tek baflına belirlerken bazıları bir spor derne i veya fitness stüdyosuyla birlikte çalıflmaktadır. Bu özel spor saatlerine katılım flarttır. Gündelik hayatta daha fazla hareket yi programlar, «hareketli gündelik hayat» konusunu merkeze almaktadır. Çocuklar, tembellikten kurtulup daha fazla hareket etmeye ad m ad m al flt r lmal d rlar. Örne in, otobüsle gitmek yerine yürümek gibi. Spor tavsiyeleri Bazı programlarda do rudan hareket terapisi yoktur. Bu programlar, spor dallar yla ilgili tavsiyeler verir, spor derneklerine, fitness stüdyolarına veya antrenörlerle ba lantıyı sa larlar. Çocuklar kendilerini düzenli spor yapmaya yükümlü kılarlar. Daha az televizyon izleme ve bilgisayar oynama Programların bir hedefi de «oturularak» geçirilen bofl zamanı de erlendirme aktivitelerini mümkün oldu unca kısıtlamaktır. Buna nasıl ulafllabilece i konusunu veliler ve çocuklar antrenörlerle konuflmalıdır. 19 Kalite Ölçütleri

22 Hareket konusuna de inilmiyorsa Hareket yoksa, üzerine hiç konuflulmuyorsa, programda önemli bir yapı taflı eksiktir. Sadece spor saatleri de yeterli de ildir. Hedef, gündelik hayatta daha fazla hareketlilik sa lamak olmalıdır. Program, 1 b de belirtilen «Hareket» kriterini sa l yor, 13. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. Hedefli Antrenman 20 Çocu unuz spor yapmak istemiyorsa, bu duruma flaflırmayın. Büyük bir ihtimalle okuldaki spor derslerinde kötü deneyimler yaflamıflt r. fiiflman çocuklar ço u zaman di er çocuklara ayak uyduramaz. Takım kurulurken en son onlar seçilirler. Spor kıyafetlerinde kilolarını saklayamazlar ve alaya alınırlar. Sporun onlar için anlamı korku ve pes etmedir. Bu nedenle bafllangıç için sadece fliflman çocukların bir araya geldi i spor grupları daha uygundur. Antrenman, fliflman çocukların çok fazla kondisyonu olmadı ını dikkate al r. Çocu unuz burada daha kolay uyum sa layabilir, hareket etmenin ne kadar keyif verici oldu unun yeniden farkına varır. Spor ve Hareket Gündelik Hayatta Birbirini Tamamlamalıd r Haftalık spor saati yeterli de ildir. Özellikle gündelik hayattaki hareket çocu unuzu dinç tutar. Bu durumun kalori tüketimi üzerindeki etkisi çok güçlüdür. Çocu unuz sabahları okula yürüyerek gidiyor, ö lenleri yine yürüyerek eve dönüyor ve ö leden sonraları patenlerle yola çıkıyorsa, otobüsle gidip ö leden sonraları odasında oturmasına kıyasla daha fazla kalori harcayacakt r. Kalite Ölçütleri

23 Kalite Ölçütü 1 c Davranıfl De ifliklikleri Pedagojik Konsept Farklı yeme, daha fazla hareket etme. Bunu bilmek tek baflına yeterli de ildir. Çoçu unuz davranıfllarını nasıl de ifltirebilece ini ö renmelidir. 21 Programı Mercek Altına Alma Davranıflın de iflmesi Program tariflerinde «Davranıfl antrenmanı», «Hareket ve yeme antrenmanı», «Davranıfl de iflikli i» veya «Alıflkanlıkların de iflmesi» gibi tarifler bulacaksınız. «Ö renme ve de ifltirme» veya «Psikolojik destek» gibi açıklamalarda daha fazla bilgi istemelisiniz. Gündelik hayattaki stres ve stresle bafla çıkabilmenin imkanları üzerine konuflulması da önemlidir. Sadece bilgi aktarımı Farklı davranıfllar göstermenin neden mantıklı oldu unu ö renmek önemlidir. Fakat bu yeterli de ildir. Programın / Danıflma saatinin büyük bir bölümü, davranıflların nasıl de ifltirilebilece ini gösteren alıfltırmalardan oluflmalıdır. Kalite Ölçütleri

24 Çok fazla teorik bilgi aktarıldı ı zaman pratik bölüme yeterince zaman kalmaz. Pedagojik konsept çocuklara uygun mu? Sadece yazı içeren, resim içermeyen alıfltırma ka ıtları, çocuklara uygun de ildir. Beslenme bölümünde çocukların ve gençlerin sevdi i yemekler üzerine konufluluyor olmas gerekir. Spor programında oyuna yeterince vakit ayrılmal d r. Antrenörler çocuklar açısından anlaflılır bir flekilde konuflmal d r, çok fazla yabancı kelime kullanmay p, gündelik hayattan somut örnekler vermelidir. Program, 1 c de belirtilen «Davran fl De ifliklikler» kriterini sa l yor, 13. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. 22 Davranıfl De iflikli i, Ama Nasıl? yi programlar bunu çok de iflik flekillerde yaparlar: Protokoller ve günlükler. Davranıflını de ifltirmek isteyen kifli öncelikle tam olarak ne yaptı ını bilmelidir. Kifli kendisiyle ilgili tahminlerde kolayca yanılabilir. Bu nedenle çocuklar ve gençler ve tabiî ki ebeveynler kendilerini takip edebilmeyi ve protokol tutmayı ö renmelidir. Örne in, çocu unuz bir hafta boyunca, neyden ne kadar yedi ini, televizyon karflısında ne kadar oturdu unu veya kendisini nasıl hissetti ini yazar. OKUL OTOBÜSÜ Ödüllendirilme, teflvik ve gurur kayna d r. Örne in, her olumlu adım için çocuklar bir yapıflkan, damga veya bonus puan al r ve böylece ne kadar baflarılı Kalite Ölçütleri

25 olduklarını görürler. Ebeveynler de ödüllendirebilir. Belli sayıdaki puanları, örne in bir havuz ya da e lence park girifliyle takas edebilirsiniz. Rol oyunları ile farklı davranıfllar göstermek alıfltırılabilir. Örne in, yemek yemek istenmedi inde «hayır» demek ya da okul arkadafllarının alaylarına cevap vermek gibi. Program sadece öneri vermektedir. Alıfltırmalar gündelik hayatta yapılmalıdır. Bu nedenle iyi programlarda ev ödevleri verilir. Kalite Ölçütü 1 d Program Sonrası Bakım Süreklilik Kazanan Yeni Davranıfllar De ifltirilen davranıfllar program bitiminden sonra da kalmalıdır. Kimi zaman bu zor olabilir. Geriye dönüfllere hazırlıklı olmak ve program sonrası bakım önemlidir. 23 Programı Mercek Alt na Alma Program sonrası buluflmalar Grup buluflmalar nda veya danıflma saatlerinde programda ö renilenler tazelenir. Program sonrası düzenli tecrübe alıfl-verifli Bazı programlarda genç katılımcılar veya ebeveynler, program bitiminden sonra, kendi imkanlarıyla düzenli olarak buluflmayı önerirler. Geriye dönüfller / Tekrarlamalar konu ediliyor mu? yi programlar geriye dönüfl durumlar na hazırlık yapar. Geriye dönüfllerde nasıl davranılması gerekti ini gösterir ve alıfltırma yaptırırlar. Bununla ilgili katılımcılara yazılı öneriler verilir. Kalite Ölçütleri

26 Eski katılımcılar için spor Bazen çocuklar ve gençler program bitiminden sonra da sunulan spor imkanlarına katılabilirler. Program sonrası bakım gibi bir durum söz konusu de il. Program, 1 d de belirtilen «Program Sonras Bak m» kriterini sa l yor, 13. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. Program Sonrasında Herfley Eskisi Gibiyse 24 Kiloyu korumak, ço u zaman bir ömür boyu sürer. Bu nedenle program zamanını «ola anüstü hal zamanı» olarak görerek daha sonra eski alıflkanlıklara geri dönmenin bir faydası yoktur. Program, çocu unuzun eski alıflkanlıklardan yeni alıflkanlıklara geçti i bir geçifl dönemidir. Örne in, bafllangıçta çocu unuza okula yürüyerek gitmek zor geliyorsa, bu durum programda konuflulur ve alıfltırma yapılır. Birkaç ay sonra herfley normale döner. Kalite Ölçütü 2 Uygun Olmayan Önlemler laçlara ve Ameliyatlara Hayır! fiiflman çocuklar için sunulan programlarda ilaçlar ve ameliyatlar tavsiye edilmemelidir. Programı Mercek Altına Alma Kilo kaybını destekleyen ilaçlar Buna ifltahı dizginleyen ilaçlar dahildir. Bu ilaçlar n yan etkileri bazen çok büyük olabilir. Kalite Ölçütleri

27 Ameliyatlar Bunlar a ır müdahalelerdir. Birçok komplikasyon ortaya çıkabilir. Diyet tozu ve aflırı diyetler Günlük 1450 kcal nin altındaki diyetler zarar verebilir. Önemli besin maddelerinin yeterli miktarda al namad durumlarda büyüme gecikebilir. Buna tozdan hazırlanan diyet ö ünleri ve oruç dahildir. Atkins diyeti, lahana çorbası diyeti ve buna benzer tek yönlü diyetler çocuklar için uygun de ildir. Zayıflama maddleri, diyet kapsülleri, zayıflama kürleri Çocuklar ve gençler için kesinlikle uygun de ildir. Program, 2 de belirtilen «laçlar, Diyet Tozlar, Kat Diyetler ve Ameliyatlar» kriterini sa l yor, 13. sayfada EVET i iflaretleyin. 25 Kalite Ölçütleri

28 Çabuk Zay flama Birçok zayıflama maddesi, kısa zamanda ve fazla çaba göstermeden fazla kilolardan kurtulmayı vaadeder. Bu, kula a cazip gelebilir ama yan etkiler çocuklar için çok fliddetli olabilir. Bir baflka önemli neden daha, tam tersini gösterir: Çocu unuz davranıfllarını uzun vadeli de ifltirmeyi ö renmez ve fliflmanlı ının nedenlerini ortadan kaldıramaz. Bundan dolay, diyet tozlarından, mucize diyetlerden ve zay flama haplarından kaç n n. fiiflman çocuklar ve gençler için sunulan programlarda böylesi fleylere yer yoktur. Kalite Ölçütü 3 26 Katılım fiartları Program Çocu unuza Uygun mu? yi programlar, kimin için uygun oldu unu söylerler. Bir çocu a yardımcı olan bir program bir di eri için anlamlı olmak zorunda de ildir. Programı Mercek Altına Alma Katılım flartları tarif edilmifl Bir belirti de kilodur. Programların bir kısmı «hafif ve orta dereceli fliflmanlara» yöneliktir. Baflka programlar «bariz / güçlü / a ır / kaba / aflırı fliflman» veyahut obez çocuklara hitap eder. Bazen büyüme ça lar baz al n r (bakınız 8./9. sayfa). Doktorunuz size, hangi program n uygun oldu una karar vermekte yardmcı olur. Yafl ve cinsiyete göre grup da ılımı Programın hangi yafl grubuna hitap etti i net olmalıdır. Çocuklar ve gençler gruplarda alıfltırma yapacaklarsa aynı yaflta olmalıd rlar. Ergenlik ça nda kız ve o lan çocuklar n ayr gruplara ayrılması önemle tavsiye edilir. Kalite Ölçütleri

29 Hangi durumlarda katılınamayaca ına dair açıklamalar var Herfleyden önce metabolizma bozuklukları, depresyon ve yeme bozuklukları gibi ruhsal hastalıklar buna dahildir. Birlikte çalıflmak istemeyen katılamaz Çocuklar ve ebeveynler kendilerini de ifltirmek için birlikte çalıflmak için hazır olmalıd rlar. Hazır olmamaları, programa alınmamaları için bir neden olabilir. Aflırı fliflman çocuklar için sunulan programlarda çocukların ve ailelerin hazır olup olmadı ı program baflında kontrol edilmelidir. Programın yarıda kesilmesinin nedenleri açıklanmıfl Bazı programlar, randevulara düzenli gelmeyen katılımcılarını çıkar r. Program sırasında ortaya çıkan hastalıklar da, programdan çıkmayı gerekli kılabilir. Program, 3 te belirtilen «Katılım fiartları Tam Olarak Tarif Edilmifl» kriterini sa l yor, 13. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. Herkes Katılamaz 27 fiiflmanlık öyle sadece fliflmanlık de ildir. Program çocu unuzun durumuna ne kadar uygunsa o kadar baflarıl olur. Örne in, çok fazla kilosu olan çocukların, daha az fliflman çocuklara kıyasla sporda farklı bir denetime ihtiyacı vardır. Çok aflırı fliflmanlar belki de daha fazla kilo vermelidir. Yafl önemlidir. Daha büyük çocuklar küçüklere göre gruplarda farklı baflar lar sergileyebilir. Gençlerin sorunları, yuva ça ındaki çocuklardan farklıdır. Hastalıklar farkl flekillerde tedavi edilmelidir. Farklılıklar çok büyük olabilir. Bu yüzden, programın kime uygun olup olmadı ını bilmek iyidir. Kalite Ölçütleri

30 PROGRAM AKıflı Kalite Ölçütü 4 Ebeveynler Olmadan Bir fiey Olmaz Ailelerin Kat l m steniyor! Çocu unuzu destekleyebilmeniz için programı tanımanız gerekir. Bunun dıflında, de ifliklikleri aile hayatınıza sorunsuz olarak dahil edebilmek için yard m alabilirsiniz. Programı Mercek Altına Alma 28 fiiflman çocukların ebeveynlerine e itim veriliyor Buna birlikte ö ün hazırlamak, yemekte stresi ortadan kaldırmak gibi talimatlar ve pratik alıfltırmalar dahildir; örne in, televizyon izlemede sınır koymak gibi. Veliler, veli gruplarında buluflup yazılı materyaller alıyor. Tek bafllarına veya kimi zaman çocuklarla birlikte alıfltırma yapıyorlar. fiiflman gençlerin ebeveynleri bilgilendiriliyor En azından velileri bilgilendiren bir broflür olmalı. Broflür, programla ilgili açıklamalar ve çocu unuzu nasıl destekleyebilece inize dair öneriler vermeli. Bunun dıflında en az ndan birer kapsamlı bafllangıç ve kapanıfl konuflmasına gitmelisiniz. Gençlerin e itim saatlerine ebeveynler katılmamalıdır. Velilerin deste i istenmiyor ya da veliler herhangi bir rol oynamıyor. Program, 4 te belirtilen «Aileler Dahil Edilmifl» kriterini sa l yor, 13. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. Kalite Ölçütleri

31 Çocu unuz ne kadar küçükse o kadar daha çok size ihtiyacı vardır Alıfl-verifl, yemek piflirme, spora götürme, gündelik hayatta hareket, kurallara uymakta yardımcı olma, stresi önleme yuva ve ilkokul ça ındaki çocuklar birçok fleyde ebeveynlerinin yardımına muhtaçtır. Bu nedenle ebeveynler e itilir. Çocuklarının pes etmemesi için, onları idare etmeyi ve cesaretlendirmeyi ö renirler. Küçük çocuklarda ailelerin katılımı özellikle önemlidir. Gençler için programlarda durum çok farklıdır. Ebeveynlerin katılımını ço u zaman «çocuk muamelesi» olarak algılarlar. Kendi sorumluluklarını kendileri taflımak isterler. Yine de bu ça daki çocuklar aileler tarafından usulca desteklenmelidir. Çocu unuzun yaptı ı fleylerle ilgilenin. Ulafltı ı hedefler için onu övün. 29 Kalite Ölçütleri

32 Kalite Ölçütü 5 Net Hedefler lerleme Ölçülebilir «Bunu ben baflardım!» Bafları gurur verir ve teflvik eder. Fakat bu sadece göz önünde sıkı bir hedef tutuldu u zaman ölçülebilir. Önemli olan, hedefin çocu unuz için ulaflılabilir olmas d r, yoksa çocuk kendini çok çabuk yük altında hissedebilir. Programı Mercek Altına Alma 30 Kilo hedefleri Çocu unuz hafif veya orta derecede fliflmansa ço u zaman kilosunda kalmas yeterlidir. Programlarda bu «sürekli / uzun vadeli kilo stabilize etme» veya «kilo sabitli i» olarak geçebilir. Çocu unuz aflırı fliflmansa veya fliflmanlık hastalıklara neden olmuflsa uzun vadeli kilo vermesi gereklidir. Davranıfl hedefleri fiiflmanlıktan temelli olarak kurtulması için çocu unuz davranıfllarını HEDEF de ifltirmelidir: yemede, içmede, hareket etmede ve stresle, can sıkıntısıyla ve baflka yemek tuzaklarıyla bafla çıkmada. Fakat herfleyi birden yapabilmesi mümkün de ildir. Bu nedenle iyi programlarda ara hedefler konulmaktadır. Böylece baflarıya do ru ad m ad m ilerlenir. Sa lık hedefleri fiiflmanlık yüzünden çocu unuzun kan de erleri kötüleflti veya hastalıklar gelifltiyse, bunları iyilefltirmek bir hedef olmalıd r. Bir baflka sa lık hedefi ise, ortaya yan etkilerin ç kmas n n önüne geçilmesidir. Mesela, sunulan spor dal Kalite Ölçütleri

33 eklemlere zarar vermemelidir. Daha çok keyif, daha fazla özgüven, birlikte yapabilme, sa lıklı olma ve en iyi flekilde geliflme tüm bunlar birer hedef olabilir. Kiflisel flartlar kiflisel hedefler Çocu unuz kaç yaflında, neler ö renebilir? fiiflmanlı ı ne boyutta, ne kadar zayıflaması gerekiyor? Bu arada onu nasıl destekleyebilirsiniz? Çocu unuz hareket etmeyi seviyor mu yoksa hareket etmek çok mu zor geliyor? Aralarda mı yoksa ö ünlerde mi çok yemek yiyor? Her çocu un bulundu u durum farklıd r. Bu nedenle genel hedefler koymak mantıklı de ildir. Çocuklar ve veliler antrenörlerle birlikte kifliye uygun hedefler belirlemelidir. mkansız hedefler «Bir haftada 3 kg verme», «Bundan sonra tatl yok» gibi hedeflere ulaflılamaz. Ulafl lamad klar için sadece moral bozuklu una neden olmaktadırlar. Program, 5 te belirtilen «Hangi Hedeflere Ulaflılaca Net» kriterini sa l yor, 13. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. 31 Kilo herfley de ildir «Çocu um flu kadar kilo vermeli!» Bu sizin için de en önemli fley mi? Bu mant ktan vazgeçin! Önemli olan, çocu unuzun davranıfllarını de ifltirmesidir. Bu nedenle faydalı bir beslenme biçimi, daha fazla hareket ve bofl zamanlarda daha az yerinde oturmak, iyi programların hedefleridir. Çocu unuz bunu uzun vadeli yakalarsa, baflarılı olması mümkün! O zaman yavaflça fazla kiloları da kaybolur. Fakat bunu çocu unuzun istemesi gerekir. Çünkü sadece benimsenen hedefler iyi hedeflerdir. Velilerin hedefi, çocu u desteklemek olmal d r. Kalite Ölçütleri

34 Kalite Ölçütü 6 Program Akıflı Bafları Göz Önünde Programın oluflumu ve akıflı bir plan üzerinde yazılı olarak kaydedilmifl. Bu plan programda çalıflan herkes için geçerli. Bu flekilde kalite garanti altına alınıyor. 32 Programı Mercek Altına Alma Yazılı bir akıfl planı mevcut Planda tek tek konular ve ö renme metodları görülmektedir. Planda, programın nasıl oluflturuldu u belli olmalıdır. Çocuklar ve veliler ne sıklıkta bulufluyor? Aralıklar ne kadar uzun? Bu genel bakıflta, tek tek etaplarda hangi hedeflere ulaflılması gerekti ini de görebilirsiniz. Program akıflı ihtiyaçlara göre belirleniyor yi bir program, çocu unuzun gösterdi i HIZLI BÜFE kiflisel ilerlemeleri göz önüne alır. Çünkü her çocuk hedefine hızlı ulaflamayabilir. Kimi zaman daha çok alıfltırmaya ihtiyaç duyulurken, kimi zaman de ifliklikler kolay gelebilir. Az antrenman, az alıfltırma zamanı Kısa programlar mantıklı de ildir. Birden fazla haftaya yayılmıfl bile olsa, alt dan az e itim birimi olmamalıd r. Bilgilendirmek ve yeni davranıfllar alıfltırmak için yeterince uzun bir süreç gerekmektedir. Bunun dıflında gündelik hayattaki alıfltırma saatleri de çok azdır. Akıfl planı anlaflılır de ildir veya yoktur Program, 6 da belirtilen «Programın Akıflını Gösteren Yazılı Bir Plan Var» kriterini sa l yor, 13. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. Kalite Ölçütleri

35 Küçük Adımlar Zaman ster Neyi nasıl yedi imiz, ne kadar hareket etti imiz yıllar içinde al flt k bunlara. Bugünden yarına ne siz davran fllar n z de ifltirebilirsiniz, ne de çocu unuz davranıfllarını de ifltirebilir. Programlar etaplar halinde hedefe uzanır. Bunun için zamana ihtiyaç vardır. Bu nedenle, programlar birkaç ay, hatta bir yıl bile sürebilir. Bazılarında eflit aralıklarla e itim verilir. Baflka programlarda çocuklar bafllangıçta daha yo un e itilir, örne in haftada bir gün. Programın sonuna do ru randevular arası zaman dilimi büyür. Çocu unuz giderek kendi ayakları üzerinde durur, antrenörlere neredeyse ayda sadece bir kez ihtiyaç duyar. Kendisi için sorumluluk alır. E itimler yıllar boyunca sürekli efllik eder duruma gelmemelidir. Aflırı fliflman çocuk ve gençler için sunulan programlar bile 24 aydan fazla sürmemelidir. GENEL KOflULLAR 33 Kalite Ölçütü Antrenörler Ekipteki Profesyonellik yi bir antrenörle zorluk neredeyse yarıya iner. De iflik alanlardan gelen uzman kifliler bir ekipte birbirini tamamlar. Programı Mercek Altına Alma Yeterli say da bakıcı / denetmen Bunu grubun büyüklü ünden anlayabilirsiniz. Grup çok büyükse, antrenör herkesle gerekti i kadar ayrı ayrı ilgilenemeyebilir. Aflırı fliflman çocuk ve gençler için sunulan gruplarda 12 den fazla kat l mc olmamalıd r. Kalite Ölçütleri

36 Uzman kifliler Beslenme alanı için diyet asistanları ve beslenme uzmanları. Beslenme doktorları da beslenme ile ilgili bilgi verebilir. Hareket alanında spor ve hareket terapistleri uygun antrenörlerdir. Davranıfl de ifliklikleri ile ilgili alıfltırmaları psikologlar ve pedagoklar yaptırabilir. Antrenörlerin e itimi ve tecrübesinden bahsedilmemektedir. Program, 7 de belirtilen «Antrenörler Uzmanlık E itimi Almıfl» kriterini sa l yor, 14. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. 34 Üç ayr alandan uzmanlar birlikte çalıflıyor Bazı programlarda beslenme, hareket ve davranıfl alanından gelen uzmanlar bir çatı altında çalıflmaktadır. Baflka programlarda ayrı çalıflırlar, fakat sıkı bir a oluflturmufllardır. Örne in, bir beslenme danıflmanı a ırlık noktası beslenme olan bir program sunar. Bir hareket terapisti program katılımcılarına yönelik kendi fitness stüdyosunda sundu u hedefli spor saatleri ile programı tamamlar. Aflırı fliflman çocuklar ve gençler için sunulan programlarda ekip bir doktor tarafından yönetilmek zorundadır. Program, 8 de belirtilen «Beslenme, Hareket ve Davranıfl Terapisi Alanlarından Gelen Uzmanlar Birlikte Çalıflıyor» kriterini sa l yor, 14. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. yi E itim Almıfl Kifli Kimdir? yi bir antrenör, katılımcıların en iyi yanlar n ortaya çıkarır. Zaafları ve güçlü yanları çabuk görür ve böylece hedefli alıfltırma yapar. Bu flekilde baflarılı olmada belirleyici bir rol oynar. Bu sadece futbolda de il, zayıflamada da geçerlidir. Antrenörün, bunu Kalite Ölçütleri

37 yapabilmesi için bir uzmanlık e itimine, duyarlılı a ve özel deneyimlere ihtiyacı vardır ki, çocukları ve gençleri e itebilsin. yi danıflmanlar seminerlerde veya kongrelerde, bilgilerini güncellemektedir. Grup danıflmaları için e itim almıfl olup, daha önce gruplarla çalıflmıfl olmalılar. 35 Aflırı fiiflman Çocuklar çin Sunulan Programlar çin Ek Kalite Ölçütleri Öncesi ve Sonrasında Doktor Eflli i Aflırı fliflman çocuklar için sunulan programlarda, çocu u her zaman tedavi eden doktor da sıkı bir flekilde dahil edilir. Doktorlar e itim bafllamadan önce çocu unuzun kilosunu ve sa lık durumunu tespit edip hangi programın gerekli oldu una karar verirler. Program yürürken yılda dört kez gidiflatla ilgili bilgi alırlar. Herhangi bir problem ortaya çıktı ında ise kendilerine bilgi verilir. Program bitiminden sonra doktorlara bir rapor haz rlan r. Böylece çocu unuza iyi bir flekilde efllik edilmifl olur. Kalite Ölçütleri

38 Kalite Ölçütü Mekan ve E itim Materyalleri Ölçülü ve Hitap Edici Mekanlar uygun olmalıd r. Antrenörler, çocuklar ve veliler için materyaller bulunmal d r. 36 Programı Mercek Altına Alma Mekan Uygun E itim mekanı yeterince büyük olmalı, yeterince sandalye ve baflka oturma imkanları bulunmalıd r. Bir duvar tahtası, mesela açıklamalar için faydal olacakt r. Grubun spor için toplandı ı mekanda, oynamak, koflmak ve baflka hareket türleri için KURS MATERYALLERÝ yeterince yer olmalıd r. Mekan, bir spor tabanı ile döflenmiflse ve içinde antrenman aletleri varsa, bu bir avantajd r. Program, 9 da belirtilen «Mekan ve Mekanın Donanımı Uygun» kriterini sa l yor, 14. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. Katılımcılar için materyaller Çocu unuza program boyunca ona efllik edecek bir el kitabı veriliyor. Kimi zaman tekil çalıflma ka ıtları veya yemek tarifleri de olabilir. E itimde ve gündelik hayattaki alıfltırmalar için öneriler verilmektedir. Veliler için materyaller Bu, mesela programın gidiflatını ve hedeflerini açıklayan ve öneriler veren, veliler için haz rlanm fl bir broflür olabilir. Veliler, veli mektupları ve yoluyla da bilgilendirilebilir. Veliler, buluflmalar oldu unda, kendileri için hazırlanan çalıflma ka ıtların alırlar. Kalite Ölçütleri

39 Materyaller hitap etmiyor Birçok yabancı kelime içeren uzun, a ır cümlelerden oluflan açıklamalar ve az açıklanmıfl, resimsiz ka ıtlar materyalleri anlaflılması zor bir hale getirmektedir. Program, 10 da belirtilen «E itim Materyalleri Veriliyor» kriterini sa l yor, 14. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. Antrenörlerin de Bir El Kitabına htiyacı Vardır çerisinde konular ve alıfltırmalar yazılı olarak belirlenmifltir. Bu, bazen genel bir bakıfl, bazen de oturumların ayrıntılı tarifidir. Antrenörün el kitabı, programda çalıflan herkesin aynı konsepti takip edebilmesi için önemlidir. SONUÇ Kalite Ölçütü Sonuçlar Kaydetme ve De erlendirme Çocuklar ve gençler, programda önlerine koydukları hedeflere ulaflıyor mu? Sonuna kadar kalıyorlar mı? «Ço unlukla» gibi cevaplar fazla birfley ifade etmez. Kurum / kifli, sonuçlarını kanıtlayabildi i zaman iyidir. Programı Mercek Altına Alma Bedensel belirtiler kaydediliyor Yafl, cinsiyet, boy ve a ırlık buna dahildir. Aynı flekilde fliflmanlık sonucu kötüleflen kan de erleri veya hastal klar da. De erler, programın baflında ve sonunda ve bir yıl sonrasında tespit edilip yazılı olarak kaydedilir. Kalite Ölçütleri

40 38 Programı yarıda b rakanlar kaydediliyor Kurum / kifli kaç katılımcının programı yarıda b rakt n gösterebilmeli, neden bıraktıklarını da bilmelidir. Kimin ne zaman yarıda bıraktı ını tespit edebilmek için her e itim buluflmasında bir katılımcı listesi tutulmalıdır. Davranıfl de ifliklikleri kaydediliyor Amaç, davranıfl de iflikli ine ulaflmak. Bu nedenle program esnasında yemede, içmede, harekette ve bofl zamanlar n kullan m ndaki de ifliklikler gözden geçirilmeli. Bu durum çocu unuza hedefine ulaflıp ulaflmadı ını gösterecektir. Beklenmeyen etkiler kaydediliyor yi programlar, mümkün oldu unca hiçbir yan etkinin ortaya çıkmamasına özen gösterir. Bu nedenle sadece olumlu adımları de il, örne in spor yaralanmaları veya yeme bozuklukları ortaya çıktı ında, bunları da kaydederler. Katılımcılar n bitme sonras de erlendirmesi Katılımcıların memnuniyeti önemli. «Tedavi yardımcı oldu mu?», «Problemleri iyilefltirdi mi?», «Danıflmanla her konuda konuflabildiniz mi?» Uzman bir kurum / kifli program bitiminden sonra bu sorular sorar. De ifliklikler yazılı olarak kayıt altına alınm yorsa, programın kalitesi belgelenmemifltir, bafları ölçülemez. Program, 11 de belirtilen «Sonuçlar Program Süresince Yazılı Olarak Kaydedilir» kriterini sa l yor, 14. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. Kalite Ölçütleri

41 Daha Fazla Bilgi çin E er kurum / kifli programın uzun vadede baflarılı olup olmadı ını bilmek istiyorsa, sadece bir yıl sonra de il, üç, hatta befl yıl sonrasında katılımcılara soru sormal d r. Örne in, yaflam tarz n n de iflikli i kal c oldu mu? Çocu unuz spor derne inde hâlâ aktif üye mi? Kilosu nasıl geliflti? Aflırı fliflman çocuklara yönelik programlar n sonuçları, üç y l boyunca her y l kaydedilmelidir. Programa dahil olan, çocu unuzu devaml tedavi eden doktor (örne in çocuk veya ev doktoru) gerekli olan muayeneleri üstlenir. Kalite Belirtisi 12 De erlendirmeler Metodlar Kabul Edilmifl Olmalı yi programlar bireysel bilgileri birlikte de erlendirir. Böylece örne in, katılımcıların yüzde kaçının sürekli olarak baflarılı oldu unu görmek mümkün olur. Fakat de erlendirme metodu do ru, sonuç güvenli olmalıd r. Bu konuda yorum yapmak kolay de ildir. Gerekti inde, doktorunuz veya hastalık sigortanızın bir çalıflanı size yardımcı olacakt r. 39 Program, 12 de belirtilen «Sonuçlar De erlendiriliyor» kriterini sa l yor, 14. sayfadaki program kontrolünde EVET i iflaretleyin. Kalite Ölçütleri

42 EV ÇIN ÖNERILER 40 Çocu unuz zayıflamak istiyor. lk önce dıflarıdan yardım almadan denemek istiyorsan z, önümüzdeki sayfalardaki öneriler size yardımcı olabilir. Bu öneriler, ailenizin yemek planını nasıl daha uygun hazırlayabilece iniz ve gündelik hayata nasıl daha fazla hareket getirebilece inize dair bir fikir verecektir. Ev çin Öneriler

43 Besin Seçimi Trafik Iflıklarının Renkleri Yolu Gösteriyor Kırmızı: Tereya ı ve ya da, flekerde, reçelde, flekerlemelerde, donutlarda, muffinste, cipste, limonatada, kızarmıfl patateste kırmızı fl k yanar. Dikkatli olun! Ya ı dikkatlice ve tatlı kaflı ı ile ölçerek kullanın. Tatlı, ya lı yiyecekler ve çerezleri düflünmeden öylesine atıfltırmayın. Daha iyisi, kendinizi günde küçük bir miktara al flt r n. Sarı: süt, yo urt, quark / kaymak, peynir, et ve salam, balık ve yumurta sa lı ınız için önemlidir. E er mümkünse bunların az ya lı türlerini alın. Çocu unuz karnını bu ürünlerle doyurmamalı; küçük porsiyonlar yeterlidir. Yeflil: Meyvede ve sebzede, hafif bir flekilde hazırlanmıfl ö ütülmemifl tah lgillerde, az ya lı hazırlanmıfl patateste, makarnada veya pilavda trafik ıflı ı yeflili gösterir. Aynı flekilde suda ve meyve çaylarında. Bunlardan çocu unuz istedi i kadar yiyebilir ve içebilir. Karnını bunlarla doyurmasında bir sak nca yoktur. Yemek Planını Yavafl Yavafl De ifltirin Ailenizin yemek planını yavaflça de ifltirin adım adım. Mesela beyaz tost ekme i yerine, ö ütülmemifl bu daydan yap lan tost ekme ini tecih etmekle bafllayın. Süt, yo urt, quarkta az ya lı ürünleri (ya oran % 1,5 olan n ) alın. Sıcak ö ünlerde giderek daha fazla sebze ve daha az et yiyin. Hafllamalar veya tavalar bunun için özellikle uygundur. Salamı daha ince kestirin. Yemekten sonra tatlı ve kremalar yerine daha sık meyve tercih edin. 41 Daha Fazla Meyve ve Sebze Meyve ve sebzeler sa lı ımız için farkl anlamlarda önemlidir. Bu yüzden her ö ünde bulundurmalıd rlar: sabahlar, ö lenleri, akflamları ve hatta aralarda bile. Fakat bazı çocuklar meyve ve sebze yememekte ısrarc d r. fiu imkanları deneyin: Meyveyi yo urt ve süt ile püre ederek içecek haline getirin 1 bardak meyve suyu 1 porsiyon meyvenin, 1 bardak sebze suyu 1 porsiyon piflmifl Ev çin Öneriler

44 veya çi sebzenin yerini alabilir. Çikolata ve cips yerine kufl üzümü, kurutulmufl kayısı, elma halkaları veya baflka kuru meyveleri atıfltır n. Çi sebze çeflitlerini atıfltırmak üzere ikram edin. Birçok çocuk böylesini daha çok seviyor. Karnıbahar, rezene, kıvırcık lahana gibi çeflitleri de çi olarak deneyin. Sebzeyi sos olarak daha lezzetlidir: Bunun için havuç, kabak veya dolmalık biberi ufacık do ray n, hafif piflirin, daha sonra püre edin veya domates sosuyla karıfltır n. Makarnaya, pilava ve patatese yakıflır. Muhallebi veya sütlaç gibi tatlı ö ünleri her zaman taze meyveyle yeyin. Mercimek, kuru fasulye, nohut da sebzedir. Çorba veya salata olarak ya da makarnayla birlikte lezzetlidirler. 42 Ev çin Öneriler Hızlı Sebze Mutfa ı Sebze temizlemek ve do ramak zaman alır. Fakat bu nedenle sebzeden vazgeçme gerekmez. flinizi kolaylaflt rmak için flunları yapabilirsiniz: Tek çeflit ya da kar fl k dondurulmufl sebze al n. Ürünün, sosla karıfltırılmamıfl ve tereya ıyla haz rlanmam fl olmasına dikkat edin. So utucularda sunulan, temizlenmifl ve do ranmıfl karıflık salata, sebze ve meyve al n. Konserve saf sebzeyi deneyin. Kalori Bombalarına Alternatifler Bazı besin maddeleri çok fazla gizli ya ve fleker içermektedir. Bunlar yasak de ildir, fakat sadece küçük miktarlarda yenilmelidir. Aflırı büyük paketler yerine küçükleri tercih edin: fiekerlemeler, cips, dondurma, bisküvi vb. yiyecekleri küçük paketlerde alın. Açılmıfl paketler genellikle tamamını yiyip bitirme hevesi uyandırmaktadır. Big burger yerine normal büyüklükte burgeri tercih edin. Kızartmalar: Tavuk parçaları, et, balık ve sebzeler ço u zaman tavada ya la kızartılmaktadır. Özellikle harca batırılıp kızartılan yiyecekler çok fazla ya çekmektedir.