Teşekkürler! Yaşamımın her anında maddi, manevi desteği ile sürekli yanımda olan ve bugünlere gelmemde büyük katkısı bulunan Babama, çok sevdiğim tüm

Transkript

1

2

3 Teşekkürler! Yaşamımın her anında maddi, manevi desteği ile sürekli yanımda olan ve bugünlere gelmemde büyük katkısı bulunan Babama, çok sevdiğim tüm bu süreç içerisinde bana daima anlayış gösteren, desteklerini esirgemeyen ve hep teşvik ederek yanımda duran Canım Çocuklarıma, özellikle de Eşime çok özel bir teşekkür borçluyum. Bu kitabın, ülkemiz ve milletimiz için hayırlarla birlikte nice güzel çalışmalara vesile olmasını diliyorum. 3

4 Sahada kazandık ama masada kaybettik. sözü aziz milletimiz için çok bilindik bir sözdür. Özellikle Osmanlı nın duraklama döneminden bugüne kadar Türkiye birçok konuda gerek lobi eksikliği, gerekse mazisi zaferlerle dolu tarihimizde ve özellikle istiklal savaşımızda dünyaya örnek olan ordu-millet birlikteliğinin zayıflatılması ve ayrıştırılmasıyla, demokratik dilin etkin kullanımının eksikliği nedeniyle büyük kayıplarla ayrılmıştır. Ülkemizin dünyanın en büyük ekonomik güçlerinden biri olması davasında kararlı bir yolda ilerlediği bu günlerde bu kitabın hazırlanmasında, ulusal ve uluslararası literatürlerin araştırılması ve derlenmesinde gece gündüz fedakar çalışmalarda yanımda olan ve "Bilgi Ekonomisi Gönüllü Kahramanı" Emektar Müdürüm Ayçin KARAHAN a bu güzide çalışmaya verdiği katkılardan dolayı ülkem ve milletim adına teşekkürü de bir borç biliyorum. 5

5 Adem ONAR Kimdir? KİŞİSEL BİLGİLER Adı Soyadı Adem ONAR Doğum Yeri/Yılı Medeni Durumu E-posta Twitter Youtube Bayburt/1968 Evli, 3 Çocuk Babası ÖĞRENİM DURUMU Lisans Yüksek Lisans Yabancı Dil O.D.T.Ü. Elektrik-Elektronik Mühendisliği Gazi Üniversitesi Bilgisayar Eğitimi (Tez Aşaması) İngilizce (Çok İyi), Almanca (Alman Kültür 8. Kur) BULUNDUĞU GÖREVLER Bil-Tab Bilgisayar Danışmanlık Hizmetleri Ltd.Şti. Genel Müdürü (1989) Ankara Büyükşehir Belediyesi Bilgi İşlem Müdür Yardımcısı (1992) Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığı Bilgi İşlem Müdürü (1997) Sosyal Güvenlik Kurumu Donanım Ve Altyapı Hizmetleri Daire Başkanı (2008) Sosyal Güvenlik Kurumu Kurum Başkanlık Müşaviri (2010) Sosyal Güvenlik Kurumu Bilgi Sistemleri Ve Güvenliği Daire Başkanı (2011) Sosyal Güvenlik Kurumu Hizmet Sunumu Genel Müdürü ( ) Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bakanlık Bilişim Koordinatörü ( ) Emek İnşaat Ve İşletme A.Ş Denetim Kurulu Üyesi (2012 ) Emek İnşaat Ve İşletme A.Ş Yönetim Kurulu Üyesi ( ) PROJE VE ÇALIŞMALAR ÇALIŞMAVE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI BİTİRDİĞİ PROJELER E-Dönüşüm Türkiye Projesi Kapsamında E-Çalışma Projesi 7

6 Çalışma Bakanlığı Merkez Ve Taşra Teşkilatı İle Bakanlığın Bağlı Ve İlgili Kuruluşlarının E-Dönüşüm Türkiye Projesi Kapsamında Yer Alan Her Türlü Bilgi Ve İletişim Teknolojileri Projeleri Çalışma Bakanlığı Merkez Ve Taşra Teşkilatı İle Bakanlığın Bağlı Ve İlgili Kuruluşlarının Yazılım Ve Donanım Altyapı Projelerinin İhtiyaçlarının Belirlenmesi, Analiz Ve Etütlerinin Yapılması, İhtiyaç Ve Gereksinim Raporlarının Hazırlanması Çalışmaları Çalışma Bakanlığı Merkez Ve Taşra Teşkilatı İle Bakanlığın Bağlı Ve İlgili Kuruluşlarının Türksat A.Ş. İle Yürüttüğü Projelerin Koordinasyonu Çalışma Ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi Alo170 Kayıtdışı İstihdamla Mücadele Bilgi Sistemi (KADİMBİS) Çalışma İstatistik Bilgi Sistemi (ÇİBS) SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNDA BİTİRDİĞİ PROJELER Sağlık Provizyon Aktivasyon Sistemi (SPAS) E-Ödenek Uygulaması Hizmet Takip Projesi (Hitap) Yurtdışı Hesaplaşma Projesi Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Projesi (Yeşilkart Uygulaması) Yurtdışı Ödeme İşlemleri Güvence Projesi E-Bildirge Uygulaması E-Borcu Yoktur Uygulaması Kayıtdışı İstihdamla Mücadele Bilgi Sistemi (KADİMBİS) SGK E-Devlet Uygulamaları Elektronik Belge Yönetim Sistemi Elektronik Arşiv Yönetim Sistemi Doküman Yönetim Sistemi Sosyal Güvenlik Entegrasyon Projesi Veri Ambarı Ve Veri Madenciliği Projesi Büyük Veri Projesi Medula Uygulamaları Biyometrik Kimlik Doğrulama, E-İmza Ve SMS Entegrasyonu Özel Sağlık Hizmet Sunucuları Web Ve Mobil Uygulaması 8

7 E-Reçete Uygulaması E-Sevk Uygulaması E-Fatura Uygulaması Ismarlama Ortez-Protez Uygulaması Yurtdışı Tedavi Giderleri Projesi E-Maluliyet Uygulaması BT-MR Görüntüleme Uygulaması Risk Odaklı Denetim Uygulaması Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulaması Mobil Sağlık Uygulaması SGK Veri Merkezi Projesi SGK İletişim Hizmeti Projesi (MPLS) SGK Güvenlik Altyapısının Güncelleştirilmesi Projesi Merkez Ve Taşra Teşkilatları Donanım, Ağ Ve İletişim Altyapısının Modernize Edilmesi Aktif Network Cihazlarının İyileştirilmesi Projesi Yedekleme Projesi 81 İl Video Konferans Altyapısı Bulut Bilişim Sanallaştırma Projesi Bulut Bilişim Uygulamaları (400 ün Üzerinde) SGK Akademi (E-Öğrenme Portalı) SGK Çocuk ( SGK Sosyal Medya Uygulamaları SGK Dijital Medya Arşivi SGK Kurumsal TV SGK Web TV SGK Mobil Kitaplık SGK Mobil Haber SGK Portal SMS Bilgilendirme Sistemi İnteraktif SMS Uygulaması (5502 Anlık Sorgulama) 9

8 Çalışma Ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi Alo İlde Sosyal Güvenlik Merkezlerinin Kurulması En Yakın SGK ( İnsansız Hizmet Noktası Projesi Mobil Sosyal Güvenlik Merkezi Projesi BAŞBAKANLIK DEVLET PERSONEL BAŞKANLIĞINDA BİTİRDİĞİ PROJELER Devlet Memur Sınavı Otomasyonu Altyapısı (DMS) Devlet Personel Başkanlığı İnternet Altyapısının Kurulması 190 Sayılı Kurumlar Dolu Ve Boş Kadrolarının Takibi Otomasyonu Mahalli İdarelerin Kadro Ve Atamaları Otomasyonu Altyapısı KİT ler Ve Özelleştirme İdaresine Bağlı Kuruluşların Kadro Ve Atamaları Otomasyonu Terörle Mücadele Kanunu Çerçevesinde Atanacak Kadrolara Ait Atamalara Yönelik Otomasyon Disiplin Cezası Alan Veya Devlet Memurluğu Sona Eren Memurlara Yönelik Otomasyon Altyapısı Kamu Kurum Ve Kuruluşlarında Çalışan Özürlü Personele Yönelik Otomasyon Altyapısı Hukuk, Kadro Ve Eğitim Daire Başkanlıkları Elektronik Belge İşleme Ve Arşivleme Otomasyonu Tüm Kamu Kurum Ve Kuruluşları Personelinin Maaş Bütçe Yükünün Hesabının Yapılmasına Yönelik Otomasyon E-Dönüşüm Türkiye Projesi Kapsamında Kamu Personeli Kayıt Sisteminin Merkezi Olarak Tutulması Ve Kamu Çalışanlarına Ait Bilgilerin On-Line E-Devlet Ortamında Sunulması Projesi (Per_Net Kamu Personeli Bilgi Sistemi) ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ NDE BİTİRDİĞİ PROJELER Elektronik Bilgisayarlı Kantar Tartım Ve Takip Bilgisayar Otomasyon Sistemi Elektronik Yükleme Bilgisayar Otomasyon Sistemi Belko Kömür Satış Ve Banka İzleme Bilgisayar Otomasyon Sistemi Taksitli Satışlar İzleme Bilgisayar Otomasyon Sistemi Perakende Satış Depoları Günlük Satış Ve Stok İzleme Bilgisayar Otomasyon Sistemi 10

9 ÖZEL SEKTÖR DE BİTİRDİĞİ PROJELER İlk-San Genel Müdürlüğü Öğretmen Kredi Takip Bilgisayar Otomasyon Sistemi Makine Mühendisleri Odaları Bilgisayar Otomasyon Sistemleri MEB Okul Ünite Dergileri Dağıtım Ve Satış İzleme Sistemleri YAYIMLANMIŞ KİTAPLARI, ESERLERİ, MAKALE ÇALIŞMALARI, RÖPORTAJ, SEMİNER, BİLİŞİM ZİRVELERİ KONUŞMA VE TV PROGRAMLARI Başbakanlık E-Dönüşüm Türkiye Projesi Kapsamında Çok Sayıda Makale Telekom Dünyası Dergisinde Bilgi Ve İletişim Teknolojileri Konusunda Çok Sayıda Makale Ve Köşe Yazısı (İşim Bilişim, Bilişim İşim Köşesi) Uluslararası Ve Ulusal Düzeyde Bilgi Ve İletişim Teknolojileri Ve E-Devlet Altyapıları Konusunda Çok Sayıda Makale, Söyleşi Ve Başarı Öyküsü Makaleler Bilişim Sektörüne Ve Bilişimle Kalkınmaya Bakış (Kitap) Güçlü Ve Dünya da Söz Sahibi Büyük Türkiye Ekonomisi İçin E-Devlet Ajansı Kurulmalıdır (Kitap) Bilgi Ekonomisiyle Güçlendirilmiş Türkiye Ekonomisi Dünyanın İlk Beş Büyük Ekonomisine Girecektir (Kitap) Fatih Projesi; Milli Kalkınmanın En Güçlü Şekilde Olması Ve Bilgi Ekonomisinde Dünya İle Rekabetçi Bir Ekonomi İçin En Değerli Fırsattır (Kitap) Twitter ve Youtube ( Adreslerinde Katıldığı Çok Sayıda TV Programı, Röportaj, Seminer, Bilişim Zirvesi Ve Resmi Açılışlarda Yapmış Olduğu Konuşmaların Videoları Yer Almaktadır. ALDIĞI ÖDÜLLER Devlet Memuru Sınavı (DMS-KPSS) Bilişim Altyapısının Kurumsal İmkânlarla İhalesiz Olarak Herhangi Bir Harcama Yapılmadan Kurulması Ve Devlet Memuru Atamalarının Bu Altyapıyla İnternet Tabanlı Olarak Hatasız Olarak Gerçekleştirilmesi İle Yayımlanmasına Yönelik Başbakanlık Üstün Başarı Ve Takdirname Belgesi En İyi Kurumsal E-Devlet Portalı Ve E-Devlet Yazılım Uygulamaları Yarışmalarında Türkiye Birincilik Ödülleri Bilgi Sistemleri Modernizasyonu, A-Sınıfı Bilişim Ve Sanallaştırma Altyapısı Konusunda, Türkiye Ve Avrupa Birincilikleri Ödülleri Bilgi Sistemleri Modernizasyonu, A-Sınıfı Bilişim Ve Sanallaştırma Altyapısı Konusunda, ISSA (Uluslararası Sosyal Güvenlik Kurumları Ajansı) Tarafından Verilen Dünyanın En İyi Bilişim Altyapısı Uygulaması, Takdirname Ve Mansiyon 11

10 Ödülleri Yaklaşık 300 E-Devlet Uygulamasının Entegre Olarak Çalıştığı 76 Milyon Vatandaşımızın 7/24 Hizmetinde Olan ÇSGB Bakanlık İletişim Merkezi Alo 170 Projesi İle Avrupa Ve Dünya Birincilikleri Ödülleri (Dünya Çağrı Merkezleri Yarışmaları İngiltere Ve ABD) E-Reçete, Biyometrik Kimlik Uygulama Sistemi, Optikte Karekod Uygulaması Projeleriyle Issa Ödülleri (Uluslararası Sosyal Güvenlik Kurumları Ajansı- Avrupa nın En İyi Uygulamaları, Mansiyon Ve Liyakat Ödülleri) CIO 2013 Ödülü - Yılın En Başarılı Bilişim Projeleri Yöneticisi CIO 2013 Onur Ödülü E-Tr 2013 Türkiye Birinciliği Ödülü İnternet Üzerinden Görüntü (BT MR) Paylaşımı Projesiyle E-Tr 2013 Türkiye Birinciliği Ödülü 12

11 İçindekiler Tablosu 2023 Büyük Türkiye Ekonomisi İçin Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Bilgi Toplumunda Önemli Bir Dönemeç: E-Devlet Türkiye, E-Devlete Geçiş Sürecinin Neresinde? E-Devletin Olmazsa Olmazı: Yönetim Zihniyeti Dönüşümü Bilgiyi Değerli Kılabilmek En Kritik Sermaye Bilgi Satan Ülkeler Veri Çok, Bilgi Yok Nasıl Çözülür? Geleceği Nedir? 5 Bilişim İnsani Kalkınmanın, Ekonominin Olmazsa Olmazıdır! Kablosuz İletişim Dünyayı Sardı Kalkınmada Roller Değişti Teknoloji Sihirli Değnek Değil Bilgi Teknolojilerini Kullanan Kazanır Müşterisini Tanımayanın İşi Zor Bilgi Sistemleri Modernizasyonu BT Modernizasyonunda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Ve Atılması Gereken Adımlar Ayrıntılı bir BT keşif ve planlama çalışması yapılmalıdır Bilgi Sistemleri Modernizasyonu Yeni Teknolojiler mutlaka ciddiyetle araştırılmalıdır Mimari değişiklikler değerlendirip tartılmalıdır Modernizasyon için doğru yöntem seçilmelidir Bilgi Sistemleri Modernizasyonu Proje daha küçük uygulama birimlerine bölünmelidir Test etme ve doğrulama stratejisi tanımlanmalıdır Doğru kaynaklar seçilmelidir Sonuç Bulut Bilgi-İşlem (Cloud Computing) Bulut Bilgi-İşlem (Cloud Computing) Cloud Computing başlı başına bir IT outsourcing hizmeti aslında 13

12 Bulutlar üzerindeki başarı hikayelerine her hafta yenileri ekleniyor Bulutlar üzerindeki başarı hikayelerine her hafta yenileri ekleniyor Bulut (Cloud) kavramı nereden geliyor? Bulut bilgi işlem nedir? Bulut bilgi işlem in Özellikleri neler? Bulut bilgi işlem sadece yazılımı mı kapsıyor? SaaS Nedir? SaaS Güvenli mi? Bulut Bilgi-İşlem (Cloud Computing) Cloud Computing'in Kullanımı Kaçınılmaz Cloud Computing Yatırım Gerektirmiyor Cloud Computing ile hizmet alan firmaların kazançları sadece maddi anlamda denilebilir mi? Felaket kurtarma çözümleri bir firmanın olmazsa olmazıdır denilebilir mi? Bulut Bilgi-İşlem (Cloud Computing) Cloud Computing in Temelleri Cloud Computing in Diğer Unsurları Güncel Cloud Computing Servisleri Sonuç Bulut Bilgi İşlemde Güvenlik Bulut bilişimi güvenliği nedir? Bulut bilişiminde önde gelen tehlikeler Bulut bilişiminde güvenlik nasıl sağlanır? Büyük Veriyle Veriye Son Kullanma Tarihi Geliyor Büyük Veri İle Engelleri Aşmak Büyük Veri İle Engelleri Aşmak Ezberlerden Ve Esaretten Uzak Özgür Bir BT Yönetimi Anlayışı İle Açık Kaynak Açık Devlet Modelinin Ülkemizin Kalkınmasındaki Önemi Türkiye Bilişim'le, Bilişim Açık Kaynak Kodlu Milli Yazılımlarla Gelişir-1 Ülke güvenliği açısından açık kaynak kodlu (AKK) yazılımların önemi nedir? Yazılım lisansları fayda ve maliyet analizi anlamında nasıl değerlendirilmelidir? Türkiye nin Açık Kaynak Kodlu (AKK) yazılımlar konusundaki politikası hakkındaki görüşleriniz nelerdir? 14

13 Ezberlerden Ve Esaretten Uzak Özgür Bir BT Yönetimi Anlayışı İle Açık Kaynak Açık Devlet Modelinin Ülkemizin Kalkınmasındaki Önemi Türkiye Bilişim'le, Bilişim Açık Kaynak Kodlu Milli Yazılımlarla Gelişir-2 Ulusal İşletim Sistemi Pardus tüm kesimlerin kullanımına sunulduğu halde kamuda Pardus un yaygın kullanım imkanının olmamasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Kamu İhale Kanunu'nda yerli üretimi destekleyici maddeler ve hükümlerin olmasına karşın yerli yazılım üreticilerinin korunmaması, Türk yazılım sektörünü nasıl etkilemektedir? Savunma Sanayi Sektörünün, yazılım sektörüne katkısı nedir? Ezberlerden Ve Esaretten Uzak Özgür Bir BT Yönetimi Anlayışı İle Açık Kaynak Açık Devlet Modelinin Ülkemizin Kalkınmasındaki Önemi Türkiye Bilişim'le, Bilişim Açık Kaynak Kodlu Milli Yazılımlarla Gelişir-3 Açık kaynak Türkiye için bir çıkış noktası mıdır? Ülkemizde BT sahasında görev yapan bürokratların açık kaynak koduna bakışı nasıldır? Bu bakış ülkemiz için yeterli midir? Türkiye de yazılım sektörü nereye gidiyor? İnce Düşünün, İnce İstemci Kullanın İnce istemciler nedir? İnce Avantaj Diğer İstihdam Sektörleri İle Çağrı Merkezi Sektörünün Kıyaslaması Çağrı Merkezi Yatırım Açıklamaları Gerçek İşsize İş Yaratmanın Maliyeti Ürkütüyor İstihdam Yaratma Maliyeti En Düşük Sektörlerden Biri Tarım İş Yaratma Maliyeti En Yüksek Birinci Bölgede Kobiler Bulut Bilgi İşlem Ve BT İle Büyüyor Türkiye de E-Dönüşümün Milli Yazılım Ve Donanımlarla Geliştirilmesinin Önemi Türkiye Milli Bilgi Güvenliği Stratejisi Sosyal Güvenlik Kurumu nda Sanallaştırma ile A Sınıfı Bilişim Altyapısına Doğru Sanallaştırma Teknolojileri Bilişim Dünyasında Ezberleri Bozuyor Sunucu ve Veri Depolama Sanallaştırma Uygulama ve Masaüstü Sanallaştırma Ağ sanallaştırma Sürdürülebilir Kalkınma İçin Bilişimin Önemi Sürdürülebilir Kalkınma İçin Bilişimin Önemi

14 Bilgi ve İletişim Teknolojileri, İnsani Gelişim Endeksimizin Yükselmesi İçin Çok Kritik Öneme Sahiptir Güzel Ülkemiz Ne Durumda? Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Alanında İstihdam 25 Kat Daha Düşük Maliyetli Sürdürülebilir Kalkınma İçin Bilişimin Önemi Yazılımın Milli Ekonomi mizde Yaratacağı Katma Değerler Gayri Safi Yurtiçi Hasıla ya Etkisi Türkiye Yazılım Sektörünün Mevcut Durumu Bilgi Toplumu Bilgi Toplumu İle İlgili Kavramlar Bilgi Toplumu Bilgi Toplumunun Özellikleri Bilgi Ekonomisi Bilgi Toplumunun Özellikleri Çağrı Merkezleri Ülkemizde Çok Önemli İstihdam Kapılarından Biri Oldu Çağrı Merkezleri Ülkemizde Çok Önemli İstihdam Kapılarından Biri Oldu Çağrı Merkezleri Ülkemizde Bacasız Fabrika Gibi Çalışıyor Bilgi Toplumunda İnsan Kaynakları Yönetimi Bilgi Toplumunda İnsan Kaynakları Yönetimi Ulusal Bilgi Güvenliği Kayıt Ve İzleme Sistemimiz Nasıl Olmalıdır Ulusal Bilgi Güvenliği Kayıt ve İzleme Sistemi Neden Kurulmalıdır? Güvenlik Altyapımız Ne Kadar Güvenli? Bilgi Güvenliği İzleme Sistemi Yazılım Altyapısı Hangi Özelliklere Sahip Olmalıdır Veritabanı Çözümleri Sonuç Ülkemiz Vakit Kaybetmeden Yönetişime Geçmelidir Ülkemiz Vakit Kaybetmeden Yönetişime Geçmelidir Ülkemiz Vakit Kaybetmeden Yönetişime Geçmelidir Üst Yönetimin Bilgi Güvenliğine İlgisi Nasıl Sağlanır Rekabetçiliğin Temelini Oluşturan İnovasyon; Kalkınmanın, Sürdürülebilir Ekonomik Büyümenin Ve Toplumsal Refahın Anahtarıdır

15 2023 BÜYÜK TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ (BİT) Devletimiz tarafından ortaya konan dünyanın ilk 10 ekonomisinden biri olma vizyonu çerçevesinde ARGE harcamalarının Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya oranının %3 e çıkartılması hedefi oldukça çarpıcı ve iddialı bir hedeftir. Bu hedefe ulaşılması halinde Türkiye nin dünya üzerindeki konumu ve ağırlığı tamamen değişecektir. Bu hedefi gerçekleştirmek ve daha yüksek değer yaratıp daha hızlı büyüyen bir ekonomi olmak için birçok kurum ARGE faaliyetlerinin teşvik edilip desteklenmesine ilişkin düzenlemeler yapmaktadır. Bu kurumlardan biri de Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığıdır. Bilgi Teknolojileri ve İletişim sektöründe ülkemizin küresel alanda daha rekabetçi bir seviyeye ulaşması için 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu ile Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) gelirlerinin %20 sinden oluşan ve BIT alanındaki ARGE projelerini desteklemek üzere yıllık yaklaşık 200 milyon TL kaynak ayrılmaktadır. Yenilikçi ve Sürdürülebilir bir ekonomi için bazı sektörler diğerlerine göre daha büyük öneme hatta bazıları stratejik öneme sahiptir. Avrupa Komisyonu tarafından yapılan bir çalışmadan alınan aşağıdaki gösterimden de anlaşılacağı üzere bu sektörlerin başında Bilgi Teknolojileri ve İletişim gelmektedir. Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanı ya da kanundaki tanımıyla Elektronik Haberleşme sektörü için son derece sevindirici ve umut verici olan bu gelişmeler olmaktadır. Düzenlemeler tabii ki iyi olmak durumundadır, ancak düzenlemeler ne kadar iyi olursa olsun uygulamalar aynı seviyeyi tutturamaz ise beklenen faydanın sağlanamayacağı da açıktır. Son yıllarda yapılan tüm iyi niyetli gayretlere rağmen Türkiye nin BİT konusunda hakettiği ve potansiyelinin gerektirdiği yere ulaşamaması bu konuda uygulamaya ilişkin bazı sorunların olduğu anlamına gelmektedir. Bunların başında aşırı bürokratik, önem derecesi, zaman ve para gözetmeyen tutumlar ve belli bir hedefi olmayan yaklaşımlar gelmektedir. Oysa kaynaklar kısıtlı, gelişmeler hızlı ve rekabet yok edici bir şiddette seyretmektedir. Dünya ile birlikte ülkemizde de kullanım alanları ve kullanıcı sayısındaki artış yanında, özellikle görüntü (video) temelli içeriklerdeki artış nedeniyle mevcut erişim (access) ve iletim (transmission) altyapıları oluşan talebi karşılamakta zorlanmakta, daha yüksek bant genişliği sağlayan yeni nesil teknolojileri gündeme getirmektedir. Telekomünikasyon dünyasında gerek Sabit ve gerekse Mobil pazarda hemen hemen her 10 yılda bir Teknolojik açıdan yeni bir çığır açılmaktadır. Sabit pazarda bu yeni çığır Fiber FTTx, Mobil pazarda ise 4G olarak adlandırılmaktadır. Yeni nesil olarak kabul edilen bu teknolojilerin her ikisinin de ortak yanlarını daha fazla band genişliği (geniş bant) ve uçtan uca IP olarak özetlemek mümkündür. İnternet ile birlikte Bilişim altyapıları birbirine bağlı şebekelerden tüm dünyayı saran tek bir şebekeye dönüştü. Bulut adı verilen bu yapı Bulut Bilişim olgusunu gündeme 17

16 getirdi. Bu evrimin bir yansıması olarak Siber Güvenlik en önemli sorunların başına oturmuş durumda. Tüm bu gelişmeler bir yandan küreselleşmeyi, diğer yandan yerelleşmeyi öne çıkarmaktadır. Artık ya tüm bu gelişmelerin seyircisi ve kullanıcısı olmak durumundasınız ya da bu gelişmelere katkı sağlayan ve değer üreterek varlığını sürdürülebilir kılan olacaksınız. Özellikle güvenlik konusu, asla başkalarına havale edilemeyecek, mutlaka yerli teknoloji ve çözümlerin geliştirilmesi gereken stratejik bir alan olarak öne çıkmaktadır. 80 li yıllarda ülkemizde telekomünikasyon altyapılarının yaygınlaştırılması ve sayısallaştırılması tüm dünyanın dikkatini çekecek ölçüde hızlı ve başarılı bir şekilde gerçekleştirilebilmişti. Üstelik bu oluşturulan çok başarılı bir devlet politikası sayesinde yerli kaynaklarla, önemli ölçüde yerli katma değer ve istihdam yaratılarak başarılabilmişti. Geçmişte bunu başarabilen Türkiye, bugün sahip olduğu çok daha yüksek imkan ve potansiyeli ile aynı başarıyı tekrarlayabilir hatta daha iyisini de yapabilir durumdadır. Arifesinde bulunduğumuz telekomünikasyonun bu yeni çığırını, sadece teknolojiyi çok iyi kullanan değil aynı zamanda geliştiren ve üreten bir ülke olarak karşılamamız mümkündür. 18

17 BİLGİ TOPLUMUNDA ÖNEMLİ BİR DÖNEMEÇ: E-DEVLET Son 50 yıldır merkeziyetçi ve hiyerarşik yapısı, hantal bürokrasisi, aşırı kırtasiyeciliği ve bitmeyen bir senfoniye dönüşen reform girişimleri ile gündemden düşmeyen Türk kamu yönetimi; küresel değişim sürecinin ulaştığı bilgi toplumu aşamasında yeni bir dönemecin eşiğine geldi: Bilgi çağı yönetimi, e-yönetişim, e-devlet ve mobil devlet kavramlarıyla kendisini gösteren bu dönüşüm çizgisi; kamu hizmeti anlayışının temelindeki kavram ve yaklaşımların ve uygulanan yöntemlerin esaslı bir biçimde sorgulanmasını, kamu yönetimi sisteminin örgütlenme ve işleyiş düzenini oluşturan geleneksel yapı ve mekanizmaların ve bürokratik süreçlerin yepyeni bir bakış açısıyla ele alınmasını gerektiriyor. Türkiye'nin bilgi toplumunu yakalama yarışında yer alma çabaları; 2003 tarihli Acil Eylem Planı kapsamında e-dönüşüm Türkiye Projesi'nden yola çıkılarak e-dönüşüm Türkiye İcra Kurulu'nun oluşturulmasıyla başlatılmış; dönemini kapsayan Türkiye Bilgi Toplumu Stratejisi'nin hazırlanması ve buna yönelik Eylem Planı çerçevesinde bir dizi karar ve uygulamanın yürürlüğe konulmasıyla belirgin bir ivme kazanmıştı. Son dönemde Türkiye'nin e-devlete geçiş sürecindeki örgütlenme ve etkinlikleri; DPT'nin öncülük ve sorumluluğunda hazırlanan Türkiye Bilgi Toplumu Stratejisi'nin getirdiği açılım doğrultusunda ve Başbakanlık bünyesindeki e-devlet Çalışma Grubu'nun koordinasyon şemsiyesi altında yürütülüyor. Gündelik hayatı en çok ilgilendiren belli başlı kamu hizmeti alanlarında, işlemlerin e-devlet ortamında yürütülmesine yönelik irili ufaklı projelerin hazırlanmasının yanında; devlet hizmetlerinin internet yoluyla vatandaşlara götürülmesinde elektronik başvuru ve işlem için gerekli teknik ve idari altyapıyı sağlayan e- Devlet Kapısı'nın TÜRKSAT tarafından hazırlanarak uygulamaya sokulması; henüz içerikleri ve işlevsel boyutları açısından somut sonuçlar getirmemiş olsa da bu kapsamdaki başlıca etkinlikler arasında yer alıyor. Türkiye, E-Devlete Geçiş Sürecinin Neresinde? Birleşmiş Milletler ile Uluslararası Telekomünikasyon Birliği tarafından ortaklaşa düzenlenen ve 2003 ve 2005 yıllarında 176 ülkenin katılımıyla iki aşamalı olarak gerçekleştirilen Dünya Bilgi Toplumu Zirvesi'nde; yeni bin yılın temel sorunsalı olarak nitelendirilen bilgi toplumunu inşa etme amacının; aynı zamanda 2000 yılında Birleşmiş Milletlerce kabul edilen 'Bin Yıl Bildirgesi Kalkınma Hedefleriyle de doğrudan bağlantılı olduğu ve bu hedeflerin gerçekleştirilmesinin başlıca araçlarından biri olarak işlev göreceği belirtiliyor. Bin Yıl Kalkınma Bildirgesi'nde yer alan; küresel ölçekte yoksulluğun ortadan kaldırılması, barış ve güvenliğin sağlanması, demokrasi ve iyi yönetişimin yaygınlaştırılması, çevrenin korunması, sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleştirilmesi, insan hak ve özgürlüklerine saygı gibi temel hedeflerin gereğinin yerine getirilmesinde; bilgi ve iletişim teknolojilerinin ve bilgi toplumuna ulaşmanın hayati derecede rolünün bulunduğu vurgulanıyor. 19

18 Öte yandan, Avrupa Birliği Konseyi'nin 2000 yılında yayımladığı Lizbon Stratejisi; 2010 yılında AB'yi dünyanın tam istihdama erişmiş en rekabetçi ekonomisi haline getirmeyi amaçlıyor. Stratejinin üç temel ayağından birisi olan rekabetçi, dinamik ve bilgi tabanlı ekonomiye geçiş hedefinin uygulama aracı konumundaki e-avrupa Girişimi'nin kapsadığı başlıca eylem adımları; bilgi toplumunun temel yapı taşlarının oluşturulması, insan kaynağına yatırım, internet kullanımının özendirilmesi ve internetin daha ucuz, hızlı ve güvenli hale getirilmesi olarak karşımıza çıkıyor. Dünya milletler topluluğunun bir üyesi ve ayrıca AB ile bütünleşme sürecindeki bir ülke olarak Türkiye'nin, bilgi toplumunu yakalama ve e-devlet hedefini gerçekleştirme yolunda; gerekli ulusal politikaların belirlenmesi, stratejik planların hazırlanması ve eylem adımlarının atılmasıyla ilgili şimdiye kadar hatırı sayılır bir ilerleme kaydettiğini söyleyebiliriz. Ancak, dünya ülkelerinin bilgi toplumuna hazır olma düzeylerini gösteren 2004 Yılı Birleşmiş Milletler "e-devlete Hazır Olma İndeksi" Raporu'nda Türkiye'nin 178 ülke arasında 57. sırada iken; 2008 yılı raporunda 76. sırada yer alması, bu alanda belirgin bir gerilemeye uğradığını gösteriyor. Kuşkusuz gelinen bu aşamanın, 2023 yılında dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasında yer alma iddiasını taşıyan Türkiye gibi bir ülke için iç açıcı olduğunu söyleyebilmek mümkün değil. Devlet hizmetlerinin, tek bir internet sayfası üzerinden, basit, sade ve anlaşılır bir dille vatandaşlara, iş dünyasına ve kamu kurumlarına sunulmasını sağlayacak bir platform olarak tasarlanan e-devlet kapısı; bürokratik devletten elektronik devlete geçişin teknik nitelikte ve aynı zamanda simgesel bir başlangıcı sayılıyor. Teknik bir başlangıç olması, hizmet alıcılarının kamu hizmetlerine tek bir kapıdan erişmelerini sağlayan ana dağıtım ve koordinasyon noktası, bu yönüyle de dijital bir geçiş köprüsü niteliğini taşımasından kaynaklanıyor. Öte yandan e-devlet platformu, verilen hizmetlerin alıcıların istek ve beklentilerine uygun biçimde sunulmasını, geliştirilmesini ve iyileştirilmesini sağlayacak bir işlev üstlenmesi nedeniyle aynı zamanda vatandaş odaklı, katılımcı, şeffaflık ve hesap verebilirlik anlayışına uygun kamu yönetiminin oluşturulması yolunda önemli bir adım olarak nitelendirilebilir. Ancak, simgesel bir başlangıç ve hızlandırıcı bir etmen olmasına rağmen, iş bu kapının açılmasıyla bitmiyor. Kapının, tüm kamu hizmetlerinin, hızlı, verimli ve etkili biçimde sunulabilmesine elverişli ve sanal ortamda da olsa tüm kamu kuruluşları arasında yatay ve dikey koordinasyonu ve bütünleşmeyi sağlayacak bir elektronik altyapı oluşturabilmesi için; başlangıç aşamasından sonra ardı ardına bir yığın ikincil ve üçüncül düzeydeki adımların atılması gerekiyor. Bu kapsamda, e-devlet kapısıyla girilen dijital kamu bürokrasisi içinde gerekli sanal örgütlenme ağının kurulması ve talep edilen kamu hizmetleri itibarıyla başvuru aşamasından sonuç aşamasına kadar geçecek tüm işlem basamakları ve uygulama süreçlerinin işler hale getirilmesi kaçınılmaz gözüküyor. E-Devletin Olmazsa Olmazı: Yönetim Zihniyeti Dönüşümü Toplumun; gerek özel, sivil ve kamu kesimlerinin yapılanma ve faaliyetlerinde, gerekse gündelik hayatın her alanında ve iş ilişkilerinde bir bütün olarak bilgi ve iletişim teknolojileri temelinde yükselen örgütlenme ve işleyiş süreçlerine katılımını ifade eden e- dönüşüm; bilgi toplumuna ulaşma hedefinin öncelikli ve en belirgin aşaması... Ancak, çeşitli toplum kesimlerinin değişime ayak uydurma ve yapılarını gelişen ihtiyaçlara göre yeniden 20

19 düzenleme konusundaki yetenek ve başarıları birbirlerinden çok farklı sonuçlar ortaya koyuyor. Özel kesim yeni teknolojileri benimseme, yapılanma ve işleyiş süreçlerine uyarlama konusunda oldukça hızlı bir uyum yeteneği gösterirken; kamu kesimi, tüm dünyada yeniliklere karşı direnç göstermesi, değişim ve dönüşüm hareketlerini başlatma ve sürdürme konusundaki isteksizlik ve yavaşlığıyla dikkat çekiyor. Burada hiç şüphesiz özel kesimin rekabet koşullarına ayak uydurabilme ve varlığını sürdürebilmesinin, yenilikleri yerinde ve zamanında benimsemesiyle doğrudan bağlantılı olduğu gerçeğinin rolü var. Bilgi sektörünün GSMH içindeki payının ve bilgi sektöründe istihdam edilen nüfusun oranının artması; kişi başına düşen telefon, faks, bilgisayar ve internet bağlantısı oranlarının yükselmesi bilgi toplumunun temel göstergeleri olsalar da; yalnız başına bunların varlığı bir toplumun bu düzeye eriştiği, diğer ifade ile e-dönüşümü gerçekleştirdiği anlamına gelmiyor. E-dönüşümü sağlamanın yolu, özellikle zihniyet dönüşümünü ve buna dayalı olarak kültürel dönüşümü gerçekleştirmekten geçiyor. Bu bağlamda, Türkiye'de internet kullanım oranının yılları arasında 12 kat artış göstererek nüfusuna göre en çok internet kullanan ülkeler arasında 14. sırada yer alması; bilgi çağını yakalama yarışındaki gerçek yerini göstermede tek başına anlamlı bir gösterge değil. Ekonomik yapının işleyişindeki insan-araç-mal ya da hizmet ilişkisini, zaman-mekân kısıtlarından ve fizikî bağlamdan kopararak internet dünyasının ve web teknolojilerinin sanal ortamına taşıyan teknolojik gelişme düzeyi ve örgütlenme anlayışı; bilgi çağı kamu hayatının düzenlenmesinde belirleyici unsur olan bürokratik yapının bilgi toplumuna ulaşma yolunda benzer bir değişim ve dönüşüm sürecinden geçmesini öneriyor. Bu bağlamda bilgi ekonomisinin yapısal ve işlevsel bütünlüğünün ve etkinliğinin sağlanmasında anahtar rol oynayan müşteri beklentilerine duyarlılık, yatay ve esnek örgütlenme, yenilik arayışı, değişikliklere uyum, hızlı çevresel bilgi ve veri transferi, sektörler arasında uyum ve koordinasyon, stratejik bakış ve öngörü gibi araç ve dinamikler; aynı zamanda bilgi toplumunu yakalama çabasının kamu ayağını oluşturan e-devlete geçiş sürecinin de vazgeçilmez gerekleri olarak karşımıza çıkıyor. Bir taraftan bilgi ekonomisi toplumun gündelik hayatının çepeçevre şekillendirilmesinde tüm yapı ve süreçleriyle etkisini gösterirken; diğer taraftan kamu hizmetlerinin, internet dünyasının ve web teknolojilerinin sunduğu sınırsız araçlar göz ardı edilerek, devletin geleneksel örgütlenme anlayışı çerçevesinde, katı bürokratik yapı ve işleyiş mekanizmaları eliyle ve yüz yıl öncesinin sistem ve araçlarıyla kişilere götürülmesi söz konusu olamaz. Mal ve hizmet siparişinin bir tuş kadar yakın olduğu, para ve sermaye transferlerinin saniyelerle gerçekleştirilebildiği bir dönemde; hizmet alıcılarının yurttaşlık konumunun gerektirdiği ödev ve yükümlülükleri yerine getirebilmeleri ve sağladığı haklardan yararlanabilmeleri için, her durumda uzun zaman ve maliyet gerektiren bürokratik süreçleri tamamlamaya ve kamu binalarının loş koridorlarını aşındırmaya zorunlu tutulmamaları gerekiyor. Ancak; e-dönüşümü gerçekleştirme yoluyla bilgi toplumuna ulaşmanın; her şeyden önce asıl farklılığın kaynağı olan insan unsuruna ve demokratik katılım ve denetim mekanizmalarına bağlı olduğu unutulmamalıdır. 21

20 BİLGİYİ DEĞERLİ KILABİLMEK Bugünlerde bir çağ değişimine hep birlikte şahitlik ediyor ve Bilgi Çağı na geçiyoruz. Dünya üzerindeki ülkeler de bu değişimden nasibini alarak hızla gruplaşıyor. Birinci sırayı satılabilir bilgi üreten, ikinci sırayı ihtiyacı olan bilgiyi üretenler alırken acaba Türkiye hangi gruba dahil oluyor! Fatih Sultan Mehmet in İstanbul u alışı bir çağ değişimine neden olmuştur lü yılların ortalarında İstanbul da yaşamış olsa idik, tarihçiler henüz not düşmediğinden, çağ değişimine şahitlik ettiğimizi asla bilemezdik. Bu günlerde de benzer bir durumla karşı karşıyayız. Kısaca, şu anda yoğun günlük faaliyetlerimiz arasında belki fark edemiyoruz ama bir çağ değişimine hep birlikte şahitlik ediyoruz. Kısaca, Enformasyon Çağı veya Bilgi Çağı na geçiyor, hatta bu çağın ilk yıllarını yaşıyoruz. En Kritik Sermaye! Bilgi çağının en belirgin özelliği olarak bilginin, gün geçtikçe giderek daha büyük bir güç olarak ortaya çıkmasıdır diyebiliriz. Geçen yüzyılda kurum ve şirketlerin kaynakları önem sırasına göre yukarıdan aşağıya doğru dizildiğinde, fiziksel kaynaklar birinci sırada, finansal kaynaklar ikinci sırada yer alırdı. Son sırayı da entellektüel varlıklar, kısaca; kurumun bilgi birikimi, alırdı. Yeni yüzyıl veya yeniçağda, finansal varlıklar ikinci sıradaki yerini korurken, entellektüel varlıklar birinci sıraya, fiziksel varlıklar da son sıraya inmiştir. Kısaca bilgi birikimi (veri değil), kurum ve şirketlerin en kritik sermayesi haline gelmiştir. Gittikçe azalan bilgiyi önce üretmek ve sonrasında yönetebilmek de kurum yöneticileri ve çalışanları açısından önemli bir beceri halini almıştır. Bilgi Satan Ülkeler Dünya üzerindeki ülkeler hızla üç ayrı gruba ayrılmaktadır. Birinci sırayı satılabilir bilgi üreten, kısaca Satır-satır bilgi satan ülkeler alır.ikinci sırada ihtiyacı olan bilgiyi üreten veya satın alabilen ülkeler vardır.diğer bütün ülkeler de son sırada yer almaktadır. Ülke olarak biz hangi grupta yer alırız? gibi bir tartışmayı burada açmayacağım ama birinci grupta yer almadığımız konusunda galiba hemfikir olabiliriz. Oysa hepimizin satılabilir bilgi üreten bir ülke haline gelmeyi arzu ettiğimizden eminim. Kısaca, Bilgi Toplumu haline gelebilmemiz için Bilgi Yönetimi konusunda ülke olarak bir paradigma değişimine ihtiyaç vardır. Bilgi yönetimi, doğru karar verilmesini sağlamak üzere, doğru bilgiyi, doğru kimseye, doğru zamanda ulaştırabilmektir. Bilgiyi doğru kimseye, tercihen kurum yöneticisine, doğru zamanda ulaştırabilmek için önce doğru bilgiyi üretilebilmek gerekir. Ancak zor olanda budur. Veri Çok, Bilgi Yok Son günlerde kurum ve kuruluşlarımızın tepe yöneticileriyle konuştuğunuzda şu cümleyi daha sık duyar olduk: İnanılmaz şekilde veri topluyoruz ama bu veriyi 23

21 yönetmekte ve bilgiye dönüştürmekte, özellikle ihtiyacımız olan Stratejik Bilgi ye dönüştürme konusunda sorunlar yaşıyoruz. Gerçekten bilgisayar teknolojisindeki inanılmaz gelişmeler sonunda şirket ve kurumlar olarak müthiş veri toplama gücüne ulaştık. Benzer şekilde iletişim teknolojilerindeki gelişmeler sonunda bilgi iletme gücüne ulaştık ama elde Bilgi yok. Kısaca yüksek kapasiteli bilgi boru hatlarımız var ama içinden göndereceğimiz Bilgi yi üretmekte ciddi sorunlar yaşıyoruz. Bu durumun nedenlerini şöyle sıralayabiliriz: Sanayi devrimini Sağlıklı olarak henüz tamamlayamamış olmak. Bilgi Toplumu olma konusunda net bir vizyona sahip olmamak. BT (Bilgi Teknolojileri) IT (Information Technology) ile BS (Bilgi sistemleri) IS (Information Systems) arasındaki farkı anlayamamak. Sadece bilgisayar teknolojisine yapılan yatırımla bilgiye ulaşılabileceğine inanmak. Bilgi teknolojilerinin sağladığı imkân nedeniyle kontrolsüz bir şekilde veri toplamak. Bilgi Yönetimi bilincini tabana yayamamış olmak. Toplanan veriyi etkin olarak analiz edememek. Elde edilen enformasyondan stratejik bilgi üretememek. Verinin toplanması ve enformasyonun yayılması sürecinde bilgi teknolojilerini etkin kullanamamak. Ticari kuruluşlar için Üretim Odaklı bir yaklaşımdan Pazar odaklı bir yaklaşıma geçememek. Nasıl Çözülür? Bilgi Toplumu olabilmek için öncelikle çok net bir vizyona sahip olunması ve bu vizyonun tabana yayılması olmaz-ise-olmaz bir unsurdur. Bu nedenle, Bilgi yönetimi konusunda söz sahibi veya Kural Koyucu aktörlerin konuya vizyoner bir perspektifte yaklaşması ve Bilgi yönetimini tabana yayma konusunda aktif görev almaları sayesinde Bilgi Yönetimi konusunda etkin şirket/kurumlara sahip bir ülke olmamız mümkündür. Çok uluslu şirketlerde hızla organizasyonel yapı içine giren ve tepe yöneticisine bağlı olarak görev yapan CIO lerin (Chief Information Officer) başarısı doğrudan şirketlerin kurumsal aktiflerinin yükselmesine katkı sağlayabilecektir. Geleceği Nedir? Bilgi Yönetimi, bir amaç değil, araçtır. Amaç, kurumsal zekâyı ya da kurum IQ sunu artırmaktır. Kurumsal zekâsı ya da kurum IQ su yüksek, bilgi üretebilen şirketlerin, diğer ülke/kurumlara karşı sürdürülebilir rekabet gücünü elde edebilecekleri açık bir gerçektir. 24

22 BİLİŞİM İNSANİ KALKINMANIN, EKONOMİNİN OLMAZSA OLMAZIDIR.. Dünya, geride bıraktığımız yüzyılın özellikle ikinci yansında, teknolojik gelişmelerin geometrik olarak hızlanmasına ve insanların günlük yaşamın çok daha fazla alanında teknolojinin nimetlerinden yararlanmasına sahne oldu. Bilişim alanında yaşanan gelişmelerin diğer teknolojilerde yaşanan gelişmelerin hızlanmasına katkı sağlayan yönü de var. Bir anlamda bu teknolojilerin evrim sürecini doğrudan etkileyen gelişmelerde bilişim teknolojilerinin çok büyük payı söz konusu. Kişisel bilgisayarların iş dünyasından başlayarak evlere, çantalara ve hatta avuç içine girmesine uzanan dönemde kurumların ve kişilerin çalışma yöntemlerinde, alışkanlıklarında, beklentilerinde ve verimliliklerinde, ciddi değişiklikler yaşandı. Kablosuz İletişim Dünyayı Sardı Bilişimin kısa sayılabilecek tarihine göz atmak, gelişmelerin baş döndürücü hızını kavramak açısından yararlı olabilir. Bundan 20 yıl önce, 1 MB belleğe ve 20 MB sabit diske sahip bir PC 4000 dolara satın alınabiliyordu. Günümüzde ise 250 GB'lık bir sabit disk 100 dolardan daha az fiyatla satışa sunuluyor. 20 yılda, her 2 yılda bir gelen yeni teknolojinin öncekinden iki kat daha fazla hıza ve yan fiyatına sunulacağını öngören Moore Yasası'nın doğrulandığı söylenebilir. Donanım fiyatlarındaki bu gerileme, teknolojiyi daha fazla kişi tarafından ulaşılabilir konuma getirdi. Bilişim ve kablosuz iletişim olanaklarının birlikte kullanıldığı çözümleri ise, o dönemde öngörmek pek mümkün değildi. Oysa bugün kablosuz iletişim cep telefonlarıyla tüm dünyayı sarmış durumda. Oysa, dünyayı kısa sürede kuşatan bilgisayarlaşma eğilimiyle, önce iş yerlerine ve okullara sonrasında da evlere bilgisayar girmeye başladı. Teknolojinin aldığı yol ve bilişimin hayatımızdaki yeri, kısa sayılabilecek bir süre İçinde önemli bir noktaya ulaştı. Kalkınmada Roller Değişti Ülkemiz, seksenli yıllar boyunca inşaat sektörüne dayalı bir kalkınma modelim benimsedi. Telekomünikasyon alanında yapılan hatırı sayılır altyapı yatırımlarına karşın, bilişimin bir kalkınma modeli olarak ele alınması ilk defa 1980'lerin son döneminde gündeme gelebildi. Bugün, çoğunluğu gençlerden oluşan, nüfusunun çok önemli bir bölümü bilgisayar kullanan, iş süreçlerini elektronik ortama geçiren bir Türkiye var. Küçük ve orta boy işletmeler, verimliliklerini bu sayede artırıyor. Yaygın kullanımı olmadığı zamanlarda teknolojik yönü öne çıkan bilgisayar, artık kurumlar ve insanlar arası iletişimin vazgeçilmez araçlarından biri oldu. Teknoloji Sihirli Değnek Değil Akıldan çıkarılmaması gereken önemli bir nokta da teknolojinin tek başına her şeyi değiştiren sihirli bir değnek olmadığı. Teknoloji, verimliliği artırdığı, işletmeleri iş dünyasının mevcut dinamikleri açısından rekabetçi kılabildiği ölçüde anlam kazanıyor. 25

23 Teknoloji Verimliliği Artıracak Bilgisayarların tüm ölçeklerdeki işletmelerde kullanımının artmasından sonra gözler bundan sonraki adıma çevrildi. İş süreçlerinin elektronik ortama aktarılmasını da içeren bu yeni adımda, işletmelerin rekabet güçlerini artırmaları için bilişim teknolojileri artık şirketlerin yatırımlarının tam merkezinde yer alıyor. Şirketler ellerindeki stoklan, tedarikçileriyle ilişkilerini ve iş süreçlerinin takibini elektronik ortamda gerçekleştiriyor. Bu, iletişim ve yönetim giderlerine hatırı sayılır tasarruf katkıları sağlamanın yanı sıra, şirketlere bugüne tadar benzeri görülmemiş bir verimlilik ve etkinlik olanağı da sunuyor. Bilgi Teknolojilerini Kullanan Kazanır Avrupa Birliği sürecinde, Türkiye'deki işletmelerin edineceği rekabet avantajının en önemli bileşeni, bilişim altyapılarına yapılan yatırımlar olacaktır. Bugün ekonomik gelişme açısından yol almış ülkelere baktığımızda, kurumsal alanda, şirket yatırımları içinde teknolojiye ayrılan payın büyük olduğunu görüyoruz. Bu anlamda iş dünyasının bilişim ajandasında uzunca süredir yer alan Bilişim eksenli yatırımlar, kurumların yapılarına büyük güç katacaktır. Gerekli bilincin oluşturulması için, bilgi teknolojilerinin kurumlara sunacağı avantajları ortaya koymanın, yapılacak çalışmaların en başında geldiğine, rekabet koşullarının gittikçe ağırlaştığı günümüzde şirketlerin varlıklarını sürdürüp ayakta kalabilmeleri ve geleceğe yönelik sağlam hedefler koyabilmeleri bilişimle mümkün olacaktır. Müşterisini Tanımayanın İşi Zor Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) çözümleri, karmaşık iş süreçlerini düzene koymanın yanında, orta ve büyük ölçekteki şirketlere faaliyetlerini rasyonel bir şekilde planlama olanağı da sunuyor. ERP yazılımları, kurumun iş süreçlerini barındıracak ve iş yapma biçimini etkileyecek bir yapı oluşturuyor. Bu nedenle ERP'nin gerekliliğine ve avantajlarının gerçekleştirilebilirliğine üst düzey yönetimden başlayarak inanmak ve bu süreci desteklemek gerekiyor. Günümüzde, irili ufaklı her ölçek- teki işletmenin müşterilerini tanıması ve müşteri ilişkilerini en yetkin yöntemlerle geliştirmesi son derece önem taşıyor. Yalnızca sezgilere dayanarak bir ürün ya da hizmet geliştirip beklemek, günümüzün iş gerçeklerini karşılamaktan uzak kalıyor. Mevcut müşteriyi, beklentilerini ve gereksinimlerini yakından tanımak, müşteriye ihtiyacı olanı sunabilmek açısından her iki tarafa da avantaj sağlıyor. Bilişim sektörünün bu konulardaki çabalan sektörün olduğu kadar işletmelerin ve Türkiye ekonomisinin de önünü açacaktır. Türkiye'nin gelişimini ve değişimini gerçekleştirmesi, daha güçlü ve büyüyen bir ekonominin oluşması, daha yüksek istihdam oranına ulaşılması, daha kaliteli eğitim ve sağlık hizmetlerinin sunulabilmesi için bilişim çok önemli fırsatlar sunuyor. 'Bilişimle Kalkınma' bu fırsatları değerlendirmekle mümkün olacaktır. 26

24 BİLGİ SİSTEMLERİ MODERNİZASYONU - 1 Günümüz Bilgi İşlem teknolojilerinde gelişmeler incelendiğinde, açık sistemler ve bu ortamlar üzerinde geliştirilmiş uygulamaların her geçen gün arttığını, daha fazla önem kazandığını ve birçok kurumsal kullanıcının öncelikli gündeminde yeraldığını görmekteyiz. Kapalı sistemlerde yaşanan yüksek büyütme (upgrade) maliyetleri, artan yazılım lisans ücretleri veya kiraları ile belirli konularda uzman bulma sıkıntıları, bir üreticiye bağlı olmanın verdiği alternatifsizlik gibi konular, birçok kurum yöneticisi için mevcut beklentiler ve taleplerden (sürekli çalışırdık, performans, sistem yönetim kolaylığı...gibi) geri adım atmadan, bilgi sistemleri modernizasyonu ile ilgili yeni çözümlerin en kısa sürede hayata geçirilmesini daha da önemli hale getirmektedir. Birçok kurumda Bilgi İşlem Merkezleri, artık ilk kurulduğu dönemdeki gibi sadece kısıtlı sayıda kullanıcıya hizmet verecek şekilde veya kısıtlı amaçlar için çalışmamaktadır. Bilgi İşlem Merkezleri : İçinde yer aldığı kurumların iş hedeflerine ulaşması için diğer birimler ve yönetim ile daha yakın çalışan, Değişim ve gelişime daha hızlı yanıt verebilen ortamların sağlandığı, Maliyetlerin daha kontrol altında tutulduğu, masraf merkezi değil, yatırımdan daha fazla fayda sağlayan birimler haline geldiği, Kurumlara rekabet avantajı sağlayan veya kamu kuruluşları için vatandaşa hizmetin daha iyi, kolay ve verimli sağlandığı, bölümler haline gelmekte ve kurumlar içerisinde daha da önem kazanmaktadır. Bilgi Sistemleri (BS) modernizasyonu fikri bile, çoğu Bilgi Sistemleri yöneticilerini ürkütür. Çoğu kimse mevcut Bilgi Sistemleri altyapılarının değiştirilmesi ve bu amaçla yıllardır sorunsuz çalışan program kodlarının derinine incelenmesi fikrinden hoşlanmaz. Özellikle yıllardır dokunulmamış kodlara dokunmak fikri doğal olarak ürkütücüdür. Bu konu gündeme geldiğinde, her BS yöneticisi kafasından şu soruları geçirir: Alınan riske değer mi? Sağlanacak fayda alınacak riskten daha fazla mıdır? Toplam maliyet ne olacaktır? Daha önce bu işi başarmış kimse var mıdır? Nereden yardım veya danışmanlık alabilirim? Bu tür bir projede anahtar unsurların belirlenmesi; çerçevesinin doğru çizilmesi ve kapsamının iyi tanımlanması için hayati önem taşır. Bu işlemlere aşağıdaki sorulara yanıt arayarak başlanabilir: Hizmet sunumunu zamanında gerçekleştirebilmek için gelişmeye ihtiyaç var mıdır? Dış kullanıcılarımızın beklentileri nelerdir? 27

25 İç kullanıcılarımızın daha verimli olması için nelere ihtiyaç vardır? İş süreçlerimizin hangileri geliştirilebilir, iyileştirilebilir veya elimine edilebilir? Bu tür bir proje için üst yönetimin tam desteği var mıdır? Bir BS modernizasyon projesinin hedefi; maliyetleri düşürmek, uygulama geliştirme ve destek kaynaklarının arttırılması ve/veya kurumun tümüne yönelik daha iyi bir işlevsellik, daha hızlı bir bilgi akışının ve erişiminin sağlanması ve tüm bunlar yapılırken kurum için hayati iş kurallarının korunmasıdır. Bir BS Modernizasyonu projesinin başarı anahtarı planlamadır. İyi tanımlanmış ve iyi yönetilmiş bir modernizasyon projesi sayısız faydalar sağlayabilir: Örneğin, daha kolay ve daha hızlı geliştirilebilir ve bakım yapılabilir kodlar, düşük maliyetler ve gelişmiş genel performans bu faydalar arasında sayılabilir. Ancak proje kötü planlanırsa, büyük olasılıkla çok pahalıya mal olacak bir felaketle sonuçlanacaktır. Bu nedenle, bir kurumun yapacağı en iyi BS yatırımı; bu tür bir projeye başlamadan önce, mevcut sistemleri daha iyi anlamaya çalışmak için zaman ve çaba harcamaktır. BT Modernizasyonunda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Ve Atılması Gereken Adımlar Proje hedeflerini açık ve net olarak tanımlanmalıdır. Bir modernizasyon projesine başlarken atılacak ilk adım; ne elde etmek, neyi gerçekleştirmek istediğiniz konusuna odaklanmak ve bu amaçla çelişen diğer fikirlerin sizi bu yoldan çevirmesine izin vermemektir. Böylece, projeye iyi tanımlanmış hedeflerle başlayabilirsiniz. Projenin tüm yaşam döngüsü içinde oluşabilecek iş planlarındaki değişikliklere hazırlıklı olmalısınız. Hem teknik hem de yönetimsel değişiklikleri göz önünde bulundurarak, teknik kararlarınızı sadece tanımlanmış iş ihtiyaçları doğrultusunda vermelisiniz. Teknik değişiklik ihtiyaçlarının kendi başlarına kanıtlanması zordur. Bunlar genellikle sistemlere uyumluluk, satıcı şirketlerin desteğindeki düşüş, maliyet artışları, vs. gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkarlar. Burada anahtar; doğru teknolojinin seçilebilmesi için, kurumda ihtiyaç duyulan değişikliklerin çok net tanımlanmasıdır. Genel proje riskini minimize etmek için; ortak hedefleri belirlemek ve mümkün olanları birbirinden bağımsız gerçekleştirebilecek şekilde gruplamak gerekmektedir. Mantıklı ve anlamlı bir proje planı yaratmak, gerçekçi hedefler belirlemek ve ölçülebilir proje risklerini hesaplamak, daha başlangıçta gerekli üst yönetim desteğinin sağlanmasına yardımcı olacaktır. Ayrıntılı bir BT keşif ve planlama çalışması yapılmalıdır. Elinizde nelerin olduğu ve hepsinin birlikte nasıl çalıştığını gerçekten anlamanın tek yolu kapsamlı bir keşif yapmaktır. Bu nedenle BT varlıklarınızın saptanması için yapılması gereken ilk şey global bir keşif çalışmasıdır. Bu kapsamda, tüm kaynak kodlarının tanımlanması ve belirlenmesine ve bunların diğer kodlarla, veri tabanlarıyla, iş kontrol 28

26 tanımlarıyla ve kurum dışı uygulamalarla ilişkilerinin saptanmasına ihtiyaç vardır. Ayrıca, arayüz veri bağlantıları da tanımlanmalıdır. Büyük olasılıkla, kaynak kodu kaybolmuş eski obje kodları ile artık tamamen geçerliliğini kaybetmiş, kullanılmayan kaynak kodları da bu çalışma sırasında ortaya çıkacaktır. Bu çalışmanın sonucunda mevcut BT sisteminizin durumu hakkında çok değerli bilgiler toplanmış olacaktır. Burada ortaya çıkacak envanter ve daha önce konulmuş hedefler bir araya geldiğinde projenin tüm çerçevesi ve temel proje planı ortaya çıkmış olacaktır. BT keşfinin tamamlanmasından sonra, mevcut uygulamaların işlevselliği ile gelecekte olması istenenler odaklı bir planlama çalışması yapılmalıdır. İş süreçlerinde oluşacak değişikliklerin, yeniden tasarlanacak işlerin, kaynak ihtiyaçlarının, eğitim gereksinimlerinin bu aşamada net olarak anlaşılması; bundan sonraki adımların planlanması, zamanlandırılması ve maliyetlerin ortaya çıkması açısından çok önemlidir. 29

27 BİLGİ SİSTEMLERİ MODERNİZASYONU - 2 Yeni Teknolojiler mutlaka ciddiyetle araştırılmalıdır. Yeni sistem neye benzeyecek? İş hedeflerinizi desteklemek için hangi yeni teknolojileri kullanacaksınız? Eğitim ihtiyaçları nelerdir? Sizin ve ekibinizin yeni neler öğrenmesi gerekiyor? Örneğin, Mainframe COBOL dan Unix üzerinde bir emülasyon ortamına geçiyorsanız, ekibinizin yeniden eğitilmesi gerekir. Bu iki ortam dışarıdan aynı görünse de perde arkasında birbirinden çok farklıdır. J2EE ye geçiş doğal olarak mainframe COBOL dan çok farklı beceriler gerektirir. Bu çoğu BS yöneticisi için çok açık bir gerçek olmasına rağmen yine de göz ardı edilmemelidir. Değerlendirilen her yeni teknolojinin size sağlayacağı faydaları, mevcut uygulamaların daha esnek, yeni platformlarda olduğu gibi aktarılarak çalıştırılması (rehosting) ile karşılaştırarak çok dikkatli analiz etmeniz gerekir. BT ekibinizin öğrenme eğrisini ve bunun başlangıçta oluşturacağı verimlilik düşüşünü de değerlendirmeye almalısınız. Anahtar BT elemanlarınız yeni teknolojiye uymayı reddedecek mi? Eğer giderlerse bunun etkisi ne olur? Bunlarla birlikte, çok önemli kurumsal bilgi de kaybolabilir mi? Bu nedenlerle, mevcut BT ekibinin de yeni teknolojilere uyum sağlayabilmesi konusu, projenin başarısı açısından hangi teknolojinin kullanılacağına karar verilmesi kadar önemlidir. Mimari değişiklikler değerlendirip tartılmalıdır. Mimari yapıdaki bir değişiklik, projenin karmaşıklığını ve maliyetini arttırabilir. Bazı modernizasyonlar basit, bazıları zor ve karmaşık, bazıları ise satıcı firmalar ne derse desin, teşebbüs bile edilmemesi gereken işlerdir. Mevcut ve hedeflenen ortamlar arasındaki mimari değişikliklerin derecesi, projemizin bu kategorilerden hangisine dahil olacağını belirleyen en önemli unsurdur. Örnek olarak, bir dilden diğerine yapılacak otomatik tercüme konusunu düşünün. İngilizceden Fransızcaya yapılacak bir tercüme nispeten daha basit olmasına rağmen, İngilizceden Çinceye yapılacak bir tercüme, dillerin yapısının çok farklı olmasından dolayı çok daha zor ve karmaşık olacaktır. Birinci çeviri otomatik araçlarla kabul edilebilir bir sonuç verirken, ikincisi teorik olarak mümkünse de, ortaya çıkan sonuç kullanılabilir olmayabilir. Benzer şekilde COBOL aynı kalacak şekilde mainframe den Windows ortamına dönüşüm otomatik olarak yapılabilse de, her iki ortam mimari olarak oldukça farklıdır. Mainrame çok kullanıcılı çok işlemi bir arada yürütebilen (multitasking) bir ortamken, Windows çok işlemi bir arada yürütebilen (multitasking), tek kullanıcılı bir ortamdır. Bu fark (OLTP) monitörlerinin kullanımını çok zorlaştırmaktadır. Ayrıca mainframe ortamlarında kullanılan yardımcı yazılım araç ve paketleri hali hazırda tamamen Windows ortamlarına aktarılmamışlardır. 31

28 Her ikisi de prosedürel yapıda olduğu için PL/I dan COBOL a dönüşüm otomatik olarak yapılabilir. Ancak nesne yönelimli bir dil olan JAVA çok değişik bir model kullanır. Bu nedenle PL/I dan JAVA veya J2EE ye dönüşüm çok daha zahmetlidir. Aynı şekilde yarı etkileşimli CICS programlarını tam etkileşimli Unix veya Linux ortamlarına dönüştürmek de çok farklı ve zor işlemler gerektirir. Burada esas olan, BT ortamlarının çok farklı mimari yapılar içerdiğini akıldan çıkarmamaktır. Bu konu, projenin karmaşıklığını daha fazla arttıracağı için seçilecek modernizasyon yöntemini belirlemek açısından çok önemlidir. Yukarda özetlenen adımların tamamlanmasından sonra, artık elimizde; iş süreçlerinin tamamen belirlendiği, yeni işlevsel ihtiyaçların tanımlandığı, gerekebilecek veri köprülerinin oluşturulduğu ve teknik ortamın tanımlandığı bir belge oluşmuş olacaktır. Bu belge, proje kapsamını kontrol etmek, zamanı iyi kullanmak, planlara uymak ve proje süresince oluşabilecek değişiklikleri yönetmek için çok değerli bir başvuru aracı olacaktır. Modernizasyon için doğru yöntem seçilmelidir. Her ne kadar paket çözüm edinilmesi BT sistemlerinin modernizasyonu için bir yöntem olsa da, büyük çoğunlukla uygulanabilir değildir. Uygulanabilir 3 yöntem vardır: Mevcut duruma dokunmadan tekrar kullanım, yeni ortama otomatik aktarım (migration), ve sistemin yeniden yapılandırılması. Mevcut duruma dokunmadan tekrar kullanım seçiminde; uygulamalara dokunmadan, Web Servisleri gibi teknolojiler üzerine inşa ederek olduğu gibi kullanma yöntemi uygulanır. Bu yöntemde uygulama doğrudan etkilenmediği için risk ve masraf minimumdur. Ancak bu yöntem, modernizasyon ihtiyacının sadece bir bölümüne çözüm getirir. Yeni ortama otomatik dönüştürme (automated migration) çözümünde veritabanı yönetim sisteminin, donanım platformunun ve programlama dillerinin yüksek bir otomasyon kullanılarak dönüştürülmesi söz konusudur. Bu yöntem daha yüksek risk ve masraf içerir, ancak sonuçlar daha büyük etkiler yaratacak boyutta olur ve ileriye yönelik olarak daha sağlam bir altyapı oluşturulmasına olanak tanır. Bu yöntem, güçlü bir çözüm sunmakla birlikte, her türlü problemi de çözmeyecektir. Eğer modernizasyon mimari yapılarda radikal değişiklikler içeren teknolojilere geçmeyi içerecek ve iş hedefleri önemli ölçüde yeniden tasarım yapmayı gerektirecekse, sistemin yeniden yapılandırılması yöntemi seçilmelidir. Bu yöntemde, mevcut sistemleri otomatik olarak irdeleyen araçlar kullanılır ve buradan elde edilen bilgilerle yeni bileşenler geliştirilir. Bu yöntem, doğal olarak en pahalı ve riskli yöntemdir. Ancak, bu yöntem yeni ortama uygun, bakımı yapılabilir uygulamalar geliştirmenin tek yoludur ve çoğu zaman kaçınılmazdır. Uzun dönemde yeni ortam ve uygulamaların bakımının ve geliştirilmesinin yapılabilir olmasına dikkat edilmelidir. Bu konu çok açık görünse bile, aslında yeni oluşan kodun kalitesi ve bakımının ne kadar zor ve pahalı olacağı ile doğrudan ilgilidir. Yeni kod ne kadar kullanışlı olacaktır? Dönüştürmeden sonra eski kod ve yapının ne kadarı korunacaktır? Eğer yeni kod karma olacaksa, geliştirme ekibinin her iki ortamdan da anlaması gerekecektir. Örneğin, COBOL dan JAVA ya otomatik dönüşüm yapıyorsak, ortaya çıkan kod, Java dan çok yeniden düzenlenmiş COBOL a benzeyecektir. Her ne kadar JAVA yazılıyor 32

29 bile olsa, COBOL dan anlayan elemanlara hala ihtiyaç olacaktır. Özetle, üretilen kodun, eski teknolojileri bilmeye gerek kalmadan bakımının kolaylıkla yapılabilir olması şartı aranmalıdır. Akılda tutulması gereken bir diğer önemli sorun; yeni sistemde oluşacak performans problemleridir, çünkü mevcut sistemler her zaman performans kaygıları güdülerek yaratılmışlardır. Eğer bir CICS/COBOL uygulamasını alıp ilişkisel bir veri tabanı ile JAVA ya doğrudan dönüştürürseniz, yeni uygulama eskisi kadar hızlı çalışmayabilir. Bu durumda; proje planı, performans kriterlerini ölçülebilir hedefler şeklinde tanımlamalıdır. Bu hedefler, modernizasyon yönteminin ne olması gerektiği hakkında önemli ipuçları sağlayacaktır. 33

30 BİLGİ SİSTEMLERİ MODERNİZASYONU - 3 Proje daha küçük uygulama birimlerine bölünmelidir. Bu adımda artık projenin nasıl olacağına karar vermeye çok yakınsınız. Artık gereken, lojistiğe karar vermektir. Projeyi nasıl yöneteceksiniz? Ne kadar sürecek? Uygulamaların geçiş döneminde dondurulması gereken süreyi nasıl halledeceksiniz? Belli bir süre için ara çözümler, köprüler geliştirmek gerekecek midir? Elinizde sistem değerlendirme raporları ve ihtiyaçlar dokümanları olduğu için, artık sistemi doğal alt sistemlere ve mantıklı parçalara bölebilirsiniz. Büyük olasılıkla her şeyi teste başlamadan çok önce, dönüştürülecek ortak rutinlerin saptanması gibi izlenecek mantıklı yollar bulunacaktır. Projenin her safhası için doğru yaklaşımın ne olacağına karar verilmelidir. Bir proje içinde birden fazla modernizasyon yöntemi kullanılması muhtemeldir. Örneğin bir kısım sadece yüzeysel değişimle yapılırken, bir diğeri otomatik dönüştürme, bir diğeri ise yeniden geliştirme yöntemi ile yapılabilir. Her parçanın diğeri ile ilişkileri tamamen anlaşıldığı müddetçe, her kısım için farklı yaklaşımlara odaklanılabilir. Bu şekilde fazlara bölünmüş bir yaklaşım, hem uzun dönem planlarının doğru yapılabilmesi için etkili olacak, hem de daha az risk taşıyacaktır. Pilot Proje yapılmalıdır. Bir pilot projeye başlamadan önce içeriğinin, kapsamının ve doğrulama kriterlerinin çok dikkatle belirlenmesi gerekir. İçerik, tüm projeyi temsil edecek kodları ve iş kurallarını kapsamalıdır. Yeni ortamda denenecek olan sonuçlar ölçülebilir olmalıdır. Bu sonuçlar, projenin tamamında uygulanacak ölçümlere baz teşkil edecektir. Bunun sonucu, proje planının geçerliliğini belirleyecek veya planda yapılacak gerekli değişikliklerin tanımlanmasına yardımcı olacaktır. Tabi ki, projenin küçük bir parçası projenin tamamında ortaya çıkabilecek problemlerin tümünü belirlemeyecektir, ancak yine de oluşabilecek sorunların çözümüne ışık tutacaktır. 6. Adımda ortaya çıkan bulguları kullanarak, pilot proje için en iyi aday olabilecek uygulamaların seçimi yapılabilir. Eğer hazır bir yazılım çözümü üzerinde pilot testi yapıyorsanız, paket çözümlerdeki ihtiyaç çözümlemelerinin ve iş süreçlerindeki değişiklerin kendi geliştirdiğiniz uygulamalardan çok farklı olacağını unutmayınız. Eğer tüm uygulamalar bir paket çözümle değiştirilmiyorsa, mevcut uygulamalarla bir arada yaşayacak paket çözümlerin testinde çok daha dikkatli olmalısınız. Test etme ve doğrulama stratejisi tanımlanmalıdır. Test etme, bir modernizasyon projesinin ön önemli parçalarından biridir. Ne kadar test yapılması gerektiği, uygulanacak modernizasyon yaklaşımı ile doğru orantılıdır. Eğer mevcut duruma dokunulmuyorsa, minimum test gerekecektir. Eğer bir dönüştürme söz konusu ise mevcut ortam ile yeni ortamda otomatik testlerin gerçekleştirilebileceği bir temel yapı oluşturulmalıdır. 35

31 Geleneksel regresyon test yöntemleri yeni yaratılan veya değiştirilen uygulamalara da uygulanmalıdır. Doğru kaynaklar seçilmelidir. Modernizasyon çabalarını destekleyecek doğru kaynakların seçimi projenin başarısı için büyük önem taşır. Birçok kurum, modernizasyon projelerinin gerektirdiği becerileri taşıyan yeterli kaynağa kendi bünyesinde sahip olmayabilir. Bu tür projeler, mevcut ekibi destekleyecek, daha önce bu tür projeleri başarı ile gerçekleştirmiş olan deneyimli danışmanlara ihtiyaç duyar. Kurum personelinden bu projede yer alacak olanlar, mevcut platform üzerindeki uygulamalar hakkında tam bilgi sahibi olmalıdırlar. Bu kişiler, yeni ortamda oluşacak değişiklik ve yeniliklere açık olmalı ve bunları desteklemelidirler. Bir tek elemanın bile değişikliğe göstereceği direnç, tüm projeyi olumsuz etkileyebilir ve diğer ekip arkadaşlarının da motivasyonunu kaybetmesine neden olabilir. Ayrıca mevzuatı iyi bilen elemanların da mutlaka ekip içinde olması gerekir, çünkü bu tür projeler kesinlikle sadece BT projeleri değildir. Danışman olarak seçeceğiniz firmanın, modernizasyon çabalarını kolaylaştıracak yazılım araçlarına da sahip olması gerekir. Bu tür yazılım araçlarının bazıları: envanter keşifi, dil dönüştürme, veritabanı dönüştürme, test ve doğrulama gibi araçlardır. Özellikle büyük dönüşüm projelerini başarı ile gerçekleştirmiş firmalarla çalışılması doğru olur. Ayrıca firmanın tecrübeli olması da yetmez, gerçekten sizinle birlikte sizin projenizde çalışacak kişileri de tanımaya gayret göstermeniz gerekir. SONUÇ Özetle, başarılı bir BT Modernizasyonu projesinin 5 anahtarı şunlardır: 1. Tüm uygulama ortamı çok iyi anlaşılmalı ve tanınmalıdır. 2. Projenin her bir parçası için doğru modernizasyon yöntemi saptanmalıdır. 3. Proje planını eksiksiz yapılmalıdır. 4. İşin kapsamı ve bitiş kriterleri iyi yönetilmelidir. 5. Kaliteli bir test ve doğrulama mekanizması geliştirilmelidir. Bu kurallara uyulduğunda, doğru hedeflere ulaşma şansı çok yükselecek, başarısız olma riski ise çok azalacaktır. 36

32 BULUT BİLGİ-İŞLEM (CLOUD COMPUTING) - 1 Bulut bilgiişlem eğitim, tatbikat, deney ağları ve sistemleri gibi çeşitli askeri alanlarda kullanılıyor. BULUT bilgiişlem (cloud computing), son yıllarda IBM, Microsoft ve Sun gibi şirketlerin yapmış olduğu yatırımlarla kullanımını yaygınlaşmaya başlayan yeni bir bilgiişlem yaklaşımıdır. Aslında bu eski bir kavramın daha iddialı bir şekilde tekrar dönüş yapması şeklinde de algılanabilir. Bulut bilgiişlem fikrinin başlangıcı büyükten küçüğe sıralanmış ve birbirini yemeğe hazırlanan dört balık örneği ile açıklanırdı. Bu örnekle verilmek istenen mesaj büyük balık küçük balığı yutar, benzer şekilde büyük işlem gücüne sahip ana bilgisayarlar daha az kapasiteli kişisel bilgisayarları ortadan kaldırır mesajıydı. Ama gelin görün ki, takip eden beş yıl içinde bu iddianın tam tersinin gerçekleştiğine hep birlikte şahit olduk! İddia daha da ileri taşındı. Şimdi, bulut bilgiişlemle iddia daha da ileri götürülmüş durumda. Kullanıcıların ve kuruluşların yazılımlar ve bilgiişlem altyapısı yatırımı yapmasına gerek olmadığı söyleniyor. Küçük ve her gün daha da yaygınlaşan el terminalleri veya yerel sabit hafızaları olmayan ince istemcilerle küresel servis sağlayıcıların oluşturduğu bilgiişlem bulutlarına bağlanılıp yazılım (Software as a Service SaaS), platform (Platform as a service PaaS) ve altyapılar (Infrastructure as a Service laas) bir hizmet alıyormuş gibi kullanılabilecek. Artık kullanıcılarının bilgiişlem yatırımlarını güncellemelerine, lisanslar ve lisans yenileme ile uğraşmalarına gerek kalmayacak. Hatta veri toplama ve yedekleme sorunlarıyla bile uğraşılmayacak. Son yıllarda zaten küçülen ve ucuzlayan bilgiişlem bölümlerine neredeyse hiç ihtiyaç kalmayacak. Gizlilikle ilgili özel bir ihtiyacınız yoksa ve hizmet sağlayıcınızın sizin kişisel verilerinizi başkalarına açmayacağına güveniyorsanız, küresel bulutların büyük avantaj sağılacağına şüphe yok! Tabi eğer yeteri kadar büyük bir kuruluşsanız, kendi özel bulutunuzu da oluşturabilirsiniz. Bu daha az ekonomik, ancak verilerinizin güvenliği için bir başkasına güvenmenizi gerektirmeyecek bir çözüm olacaktır. Yeteri kadar kullanıcınız varsa veya kendi bulutunuz üzerinden başkalarına da hizmet verebileceksiniz bu maliyet açısından etkin bir yaklaşım olabilir. Tabi bu durumda önce bilgiişlem merkezini sanal istemci ve sanal sunucu ortamları konusunda eğitmeniz ve yatırım yapmanız gerekecek. Yalnız sunucuların kurulumu, bakımı ve lisans işlemlerine bir noktada yaptığınız için özel bulutlar da zaman içinde tercih edilen bir bilgiişlem yönetimi olacaktır. Sonuçta bulut bilgiişlemin başarısı, üzerinde geliştirilecek uygulamalara bağlı olacaktır. Bulut bilgiişlem ve sanallaştırma önümüzdeki birkaç yıl içinde büyük küçük her türlü işletme ve hatta bireyler için birinci tercih haline gelecektir. Çok kısa bir sürede sanallaştırmanın bu denli yaygınlaşması bunun kanıtı değil mi? Askeri uygulamalarda da kullanılacak. Bulut bilgiişlemin birçok potansiyel askeri uygulaması da olacaktır. Öncelikle sanallaştırma birçok askeri kuruluş tarafından bir süredir kullanılıyor. Bulut bilgiişlem başlangıçta, harekatlarda kullanılmak üzere tasarlanan sistemler için uygun görünmeyebilir. Çünkü bu tip sistemlerde tek hata noktası, çalışabilmek için bir başka sisteme güvenme gibi 37

33 özellikler istenmeyen özelliklerdir. Askeri sistemlerin yalnız kaldıkları zaman da başka bir sisteme güvenmeden çalışabilecek hataya karşı fazla hassas olmayan sistemler olması arzu edilir. Bunlar bulut bilgiişlem ve sanallaştırma ile çelişir gözüken isteklerdir. Aslında bulutların ve sanallaştırmanın bu isteklerle en az çatışacak şekilde tasarlanması mümkündür. Daha da ötesi bütün askeri sistemler harekatta kullanılmak üzere gerçekleşmezler. Sadece barış zamanı da veya harekat sahasının gerisinde kullanılmak üzere tedarik edilen çok sayıda askeri sistem de mevcuttur. Bunların arasında bulut bilgiişlem kavramı ile en iyi örtüşen eğitim, tatbikat ve deney ağları sistemleridir. Örneğin ABD tarafından kullanılan joint National Training Capability (JNTC) bulut bilgiişlem için çok uygun bir uygulama alanıdır. Bütün modern ordular JNTC benzeri eğitim ağlarına ya sahiptirler ya da bu amaçla çalışmalara başlamışlardır. NATO gibi bazı uluslararası organizyonlarda ise bu eğitim yeteneklerini birleştirmek ve çok uluslu kalıcı bir eğitim yeteneğini gerçekleştirmek için projeler mevcuttur. Bu ağlara erişebilen bütün kullanıcılar, bulutta mevcut olan gelişmiş dağınık öğrenim olanakları, sanal, canlı yapısal benzetim araçları, deney ve tatbikat araçları, senaryolar ve her türlü veritabanından basit ve ucuz cihazlarla yararlanabilirler. Sanallaştırma, eğitim ağlarında en azından bölgesel olarak kullanılmaya başlamıştır. Tabi bu askeri eğitim, tatbikat ve deney bulutları için atılan ilk adım olarak kabul edilebilir. Fakat, tam bir bulut kavramının bu amaçla uygulanabilmesi için aşılması gereken bazı engeller vardır. Bunların en başında güvenlik konusu gelmektedir. Askeri bulutların bütün potansiyelinden yararlanabilmesi için sivil bulutların bilinen tipik güvenlik sorunlarının giderilmesinin ötesinde çok seviyeli güvenlik gibi ilave güvenlik gereksinimleri vardır. Yine de bu güvenlik sorunlarının hemen hepsinin en azından yarı otonom çözümleri, mevcuttur. Bu çözümlerle bile bulut bilgiişlem eğitim ağları çok avantajlı bir yaklaşımdır. 38

34 BULUT BİLGİ-İŞLEM (CLOUD COMPUTING) 2 Eğer IT dünyasını yakından takip eden biri iseniz son yıllarda IT sektöründe Cloud Computing (Bulut Bilgi İşlem) kavramından daha popüler bir kavram olmadığını da mutlaka bilirsiniz. Web in ikinci büyük dalgası olarak adlandırılan ve gelecekte iş dünyasına yön verecek en önemli kavramlardan biri olarak önümüzde duran Cloud Computing, internet üzerinden bir servis olarak sunulan bilgi teknolojileri kaynaklarının kullanımı ve geliştirimi olarak tanımlanıyor. Bu kaynaklar kullandıkça öde modeliyle işletmelerin kullanımına sunuluyor ve işletmelerin IT için ayırmaları gereken finans ve iş gücü kaynağını minimuma indiriyor. Cloud Computing başlı başına bir IT outsourcing hizmeti aslında. Dünyayı çalkalayan bu kavram artık ülkemizde de çok konuşulur hale geldi. Bulut bilgi işlem için ekonomik ve sosyal motivasyonlar çok yüksek seviyede. İş dünyası daha önce hiç olmadığı kadar hız ve çeviklik istiyor. Kriz baskısı altındaki iş dünyası hem IT için fazla para harcayamıyor hem de iş süreçlerini, maliyetlerini kontrol altında tutmak için bir bilgi sistemine hiç olmadığı kadar ihtiyaç duyuyor. Hızda, değişime ayak uydurmada işletmelere, çok düşük kullanım maliyetleri ile büyük fayda sunan Cloud Computing uygulamaları ise altın çağını yaşıyor. Bulutlar üzerindeki başarı hikayelerine her hafta yenileri ekleniyor. Diğer yandan yazılım dünyasındaki dinazor teknolojilerin sahibi dünya devleri bir yandan bu konuda mesafe katettiklerini çeşitli vesileler ile duyursalar da el altından yönlendirdikleri (güya) bağımsız danışmanlar ve köşe yazarları Cloud Computing ve onun içerisinde yer alan SaaS uygulamalarının tehlikelerini sayıp döküyorlar. Günümüz dünyasında bilgi teknolojileri olmadan küçük büyük hiçbir işletmenin başarılı olması mümkün değil ve hangi şekilde olursa olsun işletmeler artık %100 Web tabanlı teknolojilere yatırım yapmak zorunda. Bulut (Cloud) kavramı nereden geliyor? Bulut Bilgi işlem kavramının bulut elementi internet için kullanılan bir metafor. Hem network diagramlarında çoğunlukla bu şekilde sembolize edilmesi hem de soyut anlamda kompleks altyapı uygulamalarını adeta bir bulut gibi örterek gizlemesi sonucu internet için bu kavram kullanılmaya başlanmış. Bulut bilgi işlem nedir? Bulut bilgi işlem ölçeklenebilir, gerçek zamanlı, internet tabanlı teknoloji servis ve kaynaklarını ifade eden bir kavram. Bulut bilgi işlem kavramı Software As a Service (SaaS), Web 2.0 ve 2005 yılından bu yana ortaya çıkan diğer teknoloji trendleri ile bütünleşik bir kavram. Geleneksel iş uygulamalarının çok komplike ve pahalı olması bulut bilgi işlemin gelişiminin önünü açtı. Geleneksel yazılımların yanı sıra bu yazılımlar için gereken veri merkezi, kesintisiz enerji, soğutma, bant genişliği, network ağı, serverlar, veri depolama 39

35 çözümleri gibi ek yükler de işletmelerde önemli iş gücü ve finansal kaynak gerektiriyordu. Bir de her departmanda veya şirket biriminde farklı farklı yazılımların ve donanımların kullanıldığı düşünüldüğünde bu işleri yönetmenin ne kadar zor olduğu daha da ortaya çıkıyor. Cloud Computing söz konusu olduğunda ise, kurumsal iş yazılımınız şirketiniz bünyesinde değil, bir veri merkezi üzerinde barınıyor. Bulut üzerinde herhangi bir yazılım kullanmaya başladığınızda sadece login oluyor parametrik ayarlamaları şirketinize göre yaparak hemen sistemi kullanmaya başlayabiliyorsunuz. Cloud Computing yani bulut pazarlamanın en büyük gücü işte burada yatıyor. Hızlı, pratik ve zahmetsiz. En önemli konulardan biri de bulut bilgi işlemin maliyetinin çok düşük olması. Öncelikle yazılım lisansları, yazılımı uygulayacak projeciler ve geliştirimciler, yazılımı yönetecek ve yaşatacak IT profesyonelleri için para ödemek zorunda kalmayacağınızdan maliyet otomatikman düşüyor. Yazılım upgradeleri otomatik olarak yapılıyor ve siz hemen kullanıyorsunuz. Sizin işletmenize özel herhangi bir geliştirim yapıldıysa bile bu sistemi kullanan tüm diğer işletmelerin de kullanımına açılan bir fonksiyon haline geliyor. Tabi bu aynı zamanda bulutlar üzerindeki yazılımların fonksiyonlarının ve güvenliğimin sürekli gelişiminin ve güncelliğinin de bir garantisi oluyor. Yazılımı kullanmak için herhangi bir şey satın almanız gerekmiyor. Belli kullanıcı sayılarına özel fiyatlandırılan aylık abonelik bedeli ödemek bulutlar üzerinde iş yapabilmek için kafi. Artık insan kaynaklarından CRM e muhasebeden finansa tüm yazılım çözümleri bulut üzerinde kullanıma açılabiliyor ve dünyada binlerce işletme yazılım ihtiyacını bu şekilde karşılıyor. Ben standart bir yazılım kullanmak istiyorum, şirketime göre özelleştirmelere ihtiyacım yok üstelik bu iş için ayıracak bütçem de yok ama bir yazılım ile işlerimi düzene sokmaya ve geliştirmeye ihtiyacım var diyorsanız Cloud Computing tam size göre. Basit, hesaplı ama etkisi büyük Bulut bilgi işlem in Özellikleri neler? Çok hızlı kullanıma alınıyor, bu sayede değer üretmesi de çok hızlı oluyor. Herhangi bir başlangıç masrafı veya finansal yatırım ihtiyacı yok. Yazılım kullanımı için alınan eğitim, destek v.b. hizmetler için fix bir bedel yerine kullandıkça öde yöntemi geçerli. Hizmet ihtiyacınızı sadece yazılım sunan firmadan değil, bu sistemi sizin gibi kullanan binlerce kişi veya kurumdan karşılama ihtimaliniz de var. Bulut üzerinde aynı çözümü kullananlar çok geniş bir kullanıcı networku oluşturuyor ve birbirleriyle direkt iletişime geçebiliyorlar. Yazılımda parametrik tanımlamalar dışında şirketiniz için özelleştirme yapma imkanınız oldukça sınırlı. Çoğu işletmede 1-2 ay içerisinde %100 aktif biçimde kullanılmaya başlanıyor. 40

36 Bulut bilgi işlem sadece yazılımı mı kapsıyor? Cloud Computing konusunda 3 faklı kategoride veya bunların bileşenleri şeklinde kullanım anlaşması yapılabiliyor. 1. Infrastructure As a Service: Bu seviyede sanal server, barındırma, depolama ve network hizmetleri abonelik sistemiyle kullanılabiliyor. Örneğin Amazon bu konuda Elastic Compute Cloud ve Basit Depolama hizmetleri veriyor. 2. Platform as a Service: Teknolojik donanım altyapısı için gereken herşey işletim sistemi, donanım, load balancing ve dahası platform başlığı altında yapılan anlaşmalarla internet üzerinden kullanılabiliyor. Microsoft un Azure yatırımları bu amaca hizmet için gerçekleştiriliyor.. 3. Software as a Service: Web tabanlı kurumsal veya son kullanıcıya hitap eden yazılımlar yine abonelik sistemiyle internet üzerinden kullanılabiliyor. Kurumsal pazarda CRM, ERP, Finans ve Muhasebe, İnsan Kaynakları Yönetimi yazılımlarının bu şekilde kullanımı tüm dünyada hızla artıyor. SaaS Nedir? Genel olarak SaaS (Software As A Service), bir yazılım şirketi tarafından geliştirilen ve yönetilen ve son kullanıcısı olan müşterilerin internet üzerinden ulaşabileceği bir yazılımdır. Kullanıcı tarafından bilgisayarlara veya sunuculara kurulan geleneksel paket uygulamaların aksine SaaS satıcısı bir yazılıma sahiptir ve bu yazılımı bilgisayarlarda kendi veri merkezlerinde çalıştırır. Müşteri yazılıma sahip değildir ama genellikle aylık bir ücret karşılığı bunu etkili bir şekilde kiralar. SaaS diğer bir ifadeyle OnDemand yazılım olarak da bilinir. SaaS uygulamaları (en azından başlangıçta) yerinde kurulumdan daha ucuzdur. SaaS müşterileri genellikle yazılımlar için kullanıcı başına sabit bir aylık ücret öderler. SaaS uygulamaları da ucuzdur. Çünkü, işletmeler yazılımları çalıştırmak için ek donanım veya altyapı almak zorunda değillerdir. Dolayısıyla SaaS da sermaye harcamaları yoktur. Geleneksel kurumsal yazılımlarda olduğu gibi yazılımın kurulması için bir ordu dolusu danışman işe almaya gerek yoktur. SaaS Güvenli mi? Bu sistemi kullanan birçok kullanıcı SaaS ın en az kendi iç sistemleri kadar güvenli olduğunu söylüyor. Bunun yanı sıra yazılım tedarikçisi firmalar da yazılımın güvenli olması ve 7/24 kullanılabilmesi için büyük yatırımlar yapıyor. Yine de, şirketler verilerini SaaS satıcılarının sistemlerinde tutma hakkında haklı kaygılar taşıyorlar. Sistem üzerinde direkt kontrole sahip olmamaları bu kaygılara sebep oluyor. Bu yüzden servis sağlayıcınızla sözleşme yaparken şimdi ve gelecekte verilerinize, yazılımınıza ya da eğer açık ise kaynak kodunuza erişebileceğinizden emin olmanız gerekiyor. Kimi şirketler veriyi korumak için sorumlu birini tutarak veriyi kendi içlerinde muhafaza edebiliyorlar. Buna ek olarak yapılan sözleşmelerde veri gizliliğini garantilemeyi ve satıcının kontrolünü denetlemeyi de ihmal etmemek gerekiyor. 41

37 Bundan 5 yıl kadar önce kiralama veya abonelik modeliyle yazılım hizmeti sunan üretici firmalar müşterilerin güvenlikle ilgili kaygılarına hitap edebilmek için çok çalışmak zorundaydılar, ama bugün güvenlik 5 yıl öncesine göre üzerinde daha az çalışılan bir konu durumunda, internetin gelişimiyle birlikte internet üzerindeki güvenlik uygulamaları da bir hayli gelişti zira. Yine de, satıcınızın güvenlik önlemlerini değerlendirmek akıllıca olur. Bu önlemlere güvenlik duvarları, şifreleme teknikleri, soket güvenlik özellikleri, sistem erişim kontrol katmanları, izinsiz giriş tespit sistemi (IDS) ve satıcının sunucusunda bulunan diğer koruma araçları da dahildir. Eğer hala güvenilirlik anlamında kaygılarınız varsa, Saas yerine kendi bünyenizde çalışan ve barındırılan bir yazılım sisteminden başkası derdinize çare olmayacaktır. 42

38 BULUT BİLGİ-İŞLEM (CLOUD COMPUTING) 3 Rekabetin ön plana çıktığı globalleşen dünyada ancak ana faaliyet alanına odaklanan, bunun dışında kalan bütün işlerini profesyonel hizmet sağlayıcılarına bırakan firmalar ayakta kalabilecek. Firmaların başka türlü rekabette öne geçme şansları olamayacak. IT sektörü, Cloud Computing servisleri sayesinde firmaların bu ihtiyacına cevap verecek. Amazon Web Services, Google ise salesforce.com ile bu alana milyarlarca dolarlık yatırım yaptılar. Görünen o ki, firmalar açısından yönetilmesi en zor ve ama en hayati bölüm IT servisleri. IT servis bileşenlerinden birini aksaması, firmalar için, katlanılamayacak maliyetlere yol açabilmekte. Cloud Computing'in Kullanımı Kaçınılmaz. Artık dünya genelinde sanallaştırma teknolojileri ile IT'deki kavramlar yeniden şekilleniyor. Dünya insanının IT'ye bakış açısı farklılaşıyor. Bu bağlamda baktığınızda Cloud Computing kavramı devreye girmeye başlıyor. Nedir Cloud Computing: En basit tanımı ile tüm IT bileşenlerinin bir hizmet olarak sunulmasıdır. İlk yatırım maliyeti neredeyse sıfırdır. Sadece kullandığınız kaynak kadar ödersiniz. Cloud Computing Yatırım Gerektirmiyor. Bu modelde kurumlar ve müşteriler kullandığı uygulama ve tükettiği kaynak kadar ödeme yapıyor. Cloud Computing servis modeli sayesinde müşteri ilk yatırım maliyetinden kurtulmuş oluyor. IT maliyetleri tamamen, operasyonel maliyetlere dönüşmüş oluyor. Bunu şöyle örnekleyelim: Mesela bir firmanın 100 personeli var ve bunlar için Microsoft Office alacaksınız. Toplamda yaklaşık 700 Dolar civarında şu anda Office fiyatı. Bu durumda 70 bin Dolar civarında bir ilk yatırım gerekir ki tüm çalışanlarınıza office uygulamasını kullanabilsin. Bununla birlikte, aynı anda 100 kişi kullanmaz. Yani siz atıl bir yatırım yapmış olursunuz. Bizim önerdiğimiz sistemde ise böyle bir yatırıma gerek yok. Cloud Computing modeli ile, kullanıcı başına ayda 10 dolar civarında bir ödeme yaparak bu hizmeti almış oluyorsunuz ve sadece gerçekten kullanılmışsa ücretlendiriliyor. Cloud Computing ile hizmet alan firmaların kazançları sadece maddi anlamda denilebilir mi? Maddi anlamda düşünürsek firmalar, öncelikle IT alt yapısı ve IT personeli maliyet yükünden kurtulmuş oluyorlar. Soğutma, elektrik, lisanslama, güncelleme, güvenlik gibi operasyonel diğer maliyetleri de kapsıyor. Firmalar kendi ana işleriyle uğraşmaya devam edebiliyorlar. IT yönetmek ve bunun arkasında durmak başlı başına bir konu aslında. IT, şirketlerin tüm faaliyet alanlarına işlemiş durumda. IT nin çökmesi firmanın faaliyetlerini sürdürememesi demek. Yani bir felaket durumunda firmanın katlanmak durumunda olduğu görünmeyen maliyetler var: Pazar kaybı, prestij, müşteri memnuniyeti, çalışanların demotivasyonu, yasal takibat vb. İşte bu yüzden kurumsal ölçekli firmaların felaket kurtarma hizmeti almaları da çok önemli. Felaket kurtarma hizmeti almayan firmaların yaşayacağı bir felaketde, firmanın büyüklük derecesine göre milyar dolarları bulabilecek zararlara uğraması mümkün. Birde bu firmanın bayi ağı olan bir firma olduğunu düşünürseniz kendisinin 43

39 kaybettiği değer ve maddiyatın yanı sıra ortaklarının ve bayilerinin de bu anlamda daralma ve maddi kayba uğramaları kaçınılmaz oluyor. mi? Felaket kurtarma çözümleri bir firmanın olmazsa olmazıdır denilebilir Felaket kurtarma çözümlerini şu anda popüler kılan şey şu: Datacenterler için BDDK'nın şu an bir düzenlemesi var, bu düzenleme sayesinde özellikle bankalar ve sigorta şirketleri kendi merkezlerindeki IT'nin çökmesi durumunda bir taraftan yedeklemek durumundalar. Canlı bir sistemleri daha olacak ve herhangi bir çöküş anında direkt olarak hizmete girecek BDDK'nın bu düzenlemesi sayesinde bu sistem daha bilinir ve popüler hale gelmeye başladı. Her hangi bir problem olması durumunda sistemlerini dakikalar bazen saniyeler süresi içinde ayağa kaldırılması firmalar için hayati önem taşımaktadır. Sektörel bazda baktığınızda yakın bir gelecekte IT yepyeni bir şekil alacak. Hiçbir firma veya servis sağlayıcı bu değişime kayıtsız kalamayacaklar. Bilgi güvenliği konusu daha çok önem arzedecektir. Kişisel bilgisayar kavramı bir müddet sonra yeniden şekillenecek. Son kullanıcılar da, Cloud sistemine dahil olacaklar. Tüm verilerinize, bilgisayarınızın bozulma, çalınma, kırılma, virüs bulaşma korkusu olmadan, dünyanın her yerinden güvenli bir şekilde ulaşabileceksiniz. 44

40 BULUT BİLGİ-İŞLEM (CLOUD COMPUTING) 4 Cloud Computing yani Bulut Hesaplama, geleneksel bilgisayar konseptindeki yerel hesaplama yöntemlerini tarihe gömüyor. Cloud computing kısaca, ihtiyaç duyduğunuz verilerin ve hesaplamaların sizin bilgisayarınızda değilde, uzaktaki birçok bilgisayarda tutulması ve hesaplanması mantığına dayanıyor. Hesaplanan veriler sonradan internet üzerinden sizin bilgisayarlarınıza yönlendiriliyorlar. Bu durumda elinizdeki bilgisayarın kapasitesinin ne olduğunun önemi kalmıyor. Ayrıca bu verilere dünyanın herhangi bir yerinden ve herhangi bir donanımla erişim sağlanıyor. Bu da doğal olarak platform bağımsızlık sağlıyor. Yani sizin kullandığınız sistem ister Windows, ister Linux olsun istediğiniz uygulamayı çalıştırabilirsiniz. Cloud Computing in mantığı aslında birkaç yazılım türünde gizli. Bunların en başında gelen web tabanlı yazılımlar. Yazılarımı takip edenler gelecekle ilgili öngörülerimde sürekli bu tip uygulamaların öneminden bahsettiğimi hatırlarlar. Bunlara örnek olarak Google ın ofis uygulamalarını verebiliriz. Veriler ve işlemler tamamen uzaktaki bilgisayar kümelerinde tutuluyor ve size sadece sonuçları yansıyor. Bir diğer yazılım çeşidi ise, bir şekilde bir ağ üzerinde çalışan yazılımlar. Bunlar sadece tarayıcı kullanarak ulaşabileceğiniz uygulamalar değiller. Daha çok Client/Server (İstemci/Sunucu) mantığıyla çalışan uygulamalar. Buna örnek olarak son zamanlarda oldukça dikkat çeken OnLive ı örnek gösterebiliriz. OnLive kısaca, oyunların uzaktaki sunucu kümelerinde çalıştırılarak size video olarak aktarılması esasına dayanıyor. Siz oyunu oynuyorsunuz oyunun ekran görüntüsü anında video formatında kaydedilerek size sunuluyor. Bu durumda bilgisayarınızın performansının bir önemi kalmıyor. Sadece internet bağlantınızın hızı önem kazanıyor. Cloud Computing in Temelleri Bulut hesaplamanın temelinde hosting mantığı ve Grid computing yatıyor. Uygulamalarınızı uzaktaki dev sunucu çiftliklerine (server farms) göndererek depoluyorsunuz. Uygulamanızın ihtiyaç duyduğu işlem gücü ise, dağıtık sistemler tarafından karşılanıyor. Yani, birden fazla bilgisayara paylaştırılıyor. Buna grid computing deniyor. Aslına bakarsanız bu pek de yeni birşey sayılmaz. Yıllar önce başlatılan SETİ projesi gibi çoğu proje hali hazırda dünyadaki milyonlarca gönüllü insanın bilgisayarlarının işlemci gücünü kullanıyor. Bulut hesaplama kümelerinde bulunan uygulamalar ise, yine bu hizmeti sunan şirketler tarafından belirleniyor. Microsoft.Net platformuna destek verirken Sun da Java platformunu destekliyor. Siz ise, ihtiyacınız olan uygulamaları (Örneğin, SqlServer, Oracle gibi) kiralayarak kullanıyorsunuz. Buna Utility computing deniyor. Uzaktaki sunucu kümelerine ise, kullandığınız disk alanına ve işlem kapasitesine göre ödeme yapıyorsunuz. Gördüğünüz gibi, bulut hesaplamanın aslında yeni bir tarafı yok. Bilişim sektöründe alışık olduğumuz üzere, yapılan birkaç şeyi birleştirip yeni birşeymiş gibi sunulması mantığı. Benim bundan pek şikayet ettiğim söylenemez, çünkü bu konsept yaygınlaştıkça oldukça fazla gelir kapısı açılacaktır. Bu günden bu konsepte yatırım yapma şansı olanlar ise kesinlikle karlı çıkacaklardır. 45

41 Bulut hesaplama konsepti Adobe Air gibi platformları oldukça yaygınlaştırabilir. Bildiğiniz üzere Adobe Air, internet üzerindeki uygulamaların, sanki bilgisayarınıza kurulan bir yazılım gibi masaüstünüzde çalıştırabilmesi esasına dayanıyor. Cloud Computing in Diğer Unsurları Bulut hesaplamanın en önemli unsurlarından birisi, servis olarak altyapısı yani IAAS (Infrastructure as a Service). Bu bildiğimiz sanallaştırma hizmetleri gibi altyapı servislerinin sunucu çiftliklerinde yapılması esasına dayanıyor. Yani geliştiriciler istedikleri sistemlere sahip olabiliyorlar ve bunları kontrol edebiliyorlar. Buna örnek olarak Amazon EC2 servisini gösterebiliriz. Bir diğer unsur, servis olarak platform yani PAAS (Platform as Sevice). Burada, geliştiricilere uzak sunucularda barınan komple bir geliştirme ortamı sunuluyor. Bu sayede bilgisayarınıza bir library indirmeden işlemleri gerekleştirebiliyorsunuz. Buna örnek olarak, Google ın Chart API si veya yine Google ın Pyhton (Django) kütüphanesi Google App Engine verilebilir. Her zaman olmasada bu kütüphaneleri kullanarak geliştirdiğiniz yazılımları isterseniz, sağlayıcının sunucusunda tutabilirsiniz. Bu yüzden bu tarz sistemlerle geliştirilmiş yazılımlara bulut yazılımı (cloudware) deniliyor. Son bir unsur ise, servis olarak yazılım yani SAAS(Software as Service). Buradaki mantık daha çok son kullanıcıyı ilgilendiriyor. Müşteriler geleneksel yazılım satın alma modelinden vazgeçerek daha ileri gidiyorlar. İsterlerse bir yazılımı ihtiyaçları ölçeğinde kiralayabiliyorlar. Bu ihtiyaçlar, zaman, işlem gücü veya kapasite olabiliyor. Örnek olarak, bir oyunu sadece bitirdiğiniz zamana kadar kiraladığınızı düşünün. Bu uygulamalar platform bağımsız oluyorlar ve kullanıcılara ekstra sunucu, yazılım, bakım, eleman gibi maliyetler çıkarmıyorlar. Bu durumda uygulama geliştirici birden çok lokasyonda kurulu uygulamada çıkacak sorunlar için endişelenmek durumunda kalmıyor (bakım, hata düzeltme vs gibi). Güncel Cloud Computing Servisleri I) Microsoft Azure Windows Azure, kısaca, geliştirdiğiniz uygulamaların Microsoft sunucularında barındırılması esasına dayanıyor. Bu sunucularda Azura servislerinden (geneli.net platformu destekli) faydalanabiliyorsunuz. Bunlar içerisinde.net framework hizmetleri, Sql Server Hizmetleri, Live servisleri, SharePoint servisleri ve Dynamics (Microsoftun CRM yazılımı) servisleri bulunuyor. Size gibi bir alan adı veriliyor. Siz elinizdeki domaini buraya yönlendiriyorsunuz. Tabii uygulamalarınızı Azure ye göre modifiye etmeniz gerekecek. Bunu Visual Studio içerisinden kolaylıkla yapabilirsiniz. Sonuçta geliştirdiğiniz uygulamalar yukarıdaki servislerden(utility computing) belirli bir ücret karşılığı yararlanabiliyorlar. Sizde işlemci kullanım oranınıza ve depolama alanı ihtiyacınıza göre bir ücret ödüyorsunuz. 46

42 II) Sun Open Cloud Sun Open Cloud ise, sektördeki ilk açık kaynak bulut hesaplama sistemi oluyor. Sunduğu servisler; Java platformu desteği, Mysql ve OpenSolaris. Bu platformun temel amacı, uygulamalarınızın aynı platform üzerinde bulunan uygulamalarla entegre çalışması. Bu sayede bir topluluk bilinci oluşturulması amaçlanıyormuş. Yine Windows Azure de olduğu gibi Sun OpenCloud da da iki servis mevcut ve siz bunları kullanma oranınıza göre para ödüyorsunuz. Bu servisler, Sun Cloud Storage Service (Bulut Veri Depolama Servisi) ve Sun Cloud Compute Service (Bulut Bilgi işleme Servisi) yazında faaliyete başlayacak servis şimdiden oldukça ses getirdi. III) Google App Engine Google tarafından sunulan Google App Engine, daha çok Pyhton üzerinde Django çatısıyla kullanılıyor. Bu platformun esnekliği diğerlerine göre oldukça düşük. Ama yinede oldukça yenilikçi fikirleri var. Google bu servisiyle maliyeti düşük uygulamalar için bir kapı açmış oluyor. Google App Engine ile uygulama geliştirmek için, App Engine SDK sını edinmeniz gerekiyor. Bu Api ler içerisinde Google ın diğer servislerine entegrasyon ve Veritabanı işlemleri, Kullanıcı işlemleri veya Önbellekleme işlemleri gibi çoğu işlem için hazır destek var. SONUÇ Sonuç olarak, geleceğin bulut hesaplama sistemlerinde yattığını söyleyebiliriz. Tabii ki bunun için önümüzde oldukça uzun bir yol var. Standartların geliştirilmesi ve insanların bu sisteme alışmaları bira zaman alacaktır. Web in bir sonraki sürümü (yani 4.0) tamamen Cloud Computing odaklı olacak. Sonuçta insanlar, her zaman her yerden ve her platformdan bilgiye erişebilir ve onu işleyebilir hale gelecekler. Bu sebeple internet yazılımları ve onları barındırabileceğimiz Bulut hesaplama sistemleri geleceğe yönelik yapılabilecek en önemli yatırımlardır. 47

43 BULUT BİLGİ İŞLEMDE GÜVENLİK Bulut bilişiminin alt yapı ve işletme giderlerini azaltması yanında pazara ulaşma sürecini hızlandırması bulut konusunun revaçta olmasının önde gelen sebeplerinden. Bu sebepler çekici olmakla beraber büyük ve orta ölçekli şirketlerin paylaşımlı ortamlara geçmekten çekinmesi ve kendi bünyelerinde özel bulutlar oluşturmaları, giderlerin azalmasından faydalanmalarına olanak tanımamakta. Bu şirketlerin çekimser olmalarının en önemli sebebi ise bulut ortamının güvenliğinden duyulan kaygı. Bulut bilişimi güvenliği nedir? Bulut Bilişim Güvenliği var olan bilişim güvenliğinden pek farklı olmamakla beraber sanal sunucular, ağ trafiğinin akışı, kullandıkları verinin barındığı yerler itibariyle kendilerine has güvenlik politikası, planlama, gözetim, denetim, olaylara müdahale yöntemleri gerektirmektedir. Bu farklılıklara rağmen temelde halen gizliliğin, bütünlüğün ve erişilebilirliğin sağlanması vardır. Bulut Bilişim Güvenliği bu ortamda sağlanan altyapı (IaaS), platform (PaaS) ve yazılım (SaaS) hizmetlerinin tümünü kapsamaktadır. Bulut bilişiminde önde gelen tehlikeler 1) Bulut bilişim hizmetlerinin suç amaçlı kullanımı başta gelen tehlikelerden. Bu tehlike, çalınmış kredi kartlarıyla hizmet satın alınmasıyla, deneme süreci içerisinde ya da sistemlerin şifrelerinin kırılmasıyla başlayabilir. Bulut ortamına giriş sağlandıktan sonra bu tehlike kendini DDoS (hizmeti önleyen çok kaynaklı saldırılar), dinamik internet saldırıları, zararlı yazılım barındırma, botnet kontrolü ve uygunsuz gönderimi şeklinde gösterir. Yakın zamanda altyapı hizmeti sağlayıcılarında Zeus zararlı yazılımlarının kontrol merkezleri yanında Microsoft Ofis ve Adobe PDF güvenlik açıklarını istismar eden dosyaların da sunulduğu tespit edilmiştir. 2) Güvenlik açıklarına sahip yazılım arayüzleri (API), bulut sistemlerini anonim kullanıcılara açık hale getirebilmekte. Kullanıcı isimlerinin ve şifrelerinin açıkta gönderilmesi, hatalı yetkilendirmeler ve kullanıcı izni yönetimindeki zayıflık bu tehlikeye yol açan etkenlerden. 3) Çalışanlar tarafından kötü niyetli kullanım her alanda görülen bir tehlike. Bu tehlike bilişim hizmetlerinin ve müşterilerin bulut bilişimiyle tek çatı altına toplanmasıyla daha da artmakta. 4) Ortak kullanılan teknolojilerdeki güvenlik açıkları, kullanılan donanımın (CPU, GPU) ve yazılımların paylaşımlı ortamda hizmet vermeye elverişli olmamalarından kaynaklanmakta. Bu tehlikeye en iyi örnek Kostya Kortchinsky nin CloudBurst istismarıdır. Bu istismar herhangi bir kullanıcının sanal bir sunucudan yönetim ara yüzüne ulaşıp istediği komutları çalıştırabilmesini sağlamaktadır. 5) Veri kaybı veya sızıntısı, silinme, şifreleme anahtarının kaybı, yetersiz kimlik denetlenmesi ve sistemlerin istenmeyen kişiler tarafından kullanımı sonucu ortaya çıkabilmekte. 6) Kullanıcı hesaplarının ve hizmetlerin başkasının eline geçmesi yeni bir tehlike değil fakat geçerliliğini korumakta. Kullanıcı bilgilerinin kimlik hırsızlığı, sahtekarlık ve 49

44 istismar sonucu başkalarının eline geçmesi her zaman mümkün. Çoğu zaman bu kullanıcı bilgileri bütün sistemler için kullanılmakta ve çalınmaları durumunda kayıplar daha da artmakta. 7) Tanımlanmamış risk profilinden dolayı ortaya çıkan tehlikeler, şirketlerin bulut ortamında kullandıkları yazılımların sürümlerini bilmemelerinden, yazımların güncellenmemesinden, uygulanan güvenlik politikalarının belirsizliğinden, güvenlik açıklarının ve ihlallerinin bilinmemesinden kaynaklanmakta. Şirketlerin var olan alt yapılarını ve güvenlik ihtiyaçlarını bilmeden bulut ortamına geçmeye çalışmaları hüsranla sonuçlanabilmekte. Bulut bilişiminde güvenlik nasıl sağlanır? Bulut bilişimine geçmek isteyen şirketler hizmet sağlayıcısına kimlik ve kullanım izni yönetimi, ağ güvenliği ve gözetimi, denetleme hakkı, standartlara uyumluluk (SAS 70 II, PCİ, İSO, COBİT gibi), kullanıcılara açıklık, hukuksal yükümlülüklere uyum, hizmet garantisi (SLA), felaketi atlatabilme süresi, güvenlik olaylarına müdahale, iletişim olanakları, sorunların çözüm süreci, veri gizliliği, veriye ulaşımdaki gecikme süreleri, ayrıcalıklı kullanıcı izni, izinlerin ayrımı, değişim yönetimi, veri gözetimi ve kaybının önlenmesi, veri saklanmasının ayrımı ve yönetimi konularında sorular sormalıdırlar. Verilen cevapların güvenlik politikalarına ve ihtiyaçlarına uygunluğu bulut ortamına geçecek gruplar tarafından etraflıca değerlendirilmelidir. Duruma göre ortak kullanımlı (public), özel kullanımlı (private) ya da her iki ortamın özelliklerine sahip (hybrid) bir ortam tercih edilmelidir. Örneğin bulut ortamında platform hizmeti sağlayan Engine Yard, Terremark ın Culpeper tesislerindeki özel bulut hizmetini fiziksel ve bilişim ortamlarında sağlanan çeşitli standartlara uygun güvenlik ve izolasyondan dolayı tercih etmiştir. Bulut ortamında sunulacak hizmet çeşidine göre bulut bilişimi sağlayıcısından belirli güvenlik hizmetleri talep edilmelidir: - Altyapı Hizmetleri için saldırı tespit sistemleri (İDS, İPS), güvenlik duvarları, derin paket incelemesi, güvenlik bilgileri ve olay yönetimi (SİEM), fiziksel güvenlik, kütük yönetimi, dosya sistem bütünlüğünün korunması, DDoS a Karşı Önlemler, hizmet kalitesi (QoS), DNS güvenliği, fiziksel güvenlik, güvenlik kameraları ve şifreleme hizmetleri sağlanmalıdır. - Platform Hizmetleri için Altyapı Hizmetlerinde sağlanan güvenliğin yanında kimlik ve kullanım izni yönetimi (IAM); yönetim, risk, uyumluluk yönetimi (GRCM); yapılandırma yönetimi sağlanmalıdır. - Yazılım Hizmetleri için Platform Hizmetlerinde sağlanan güvenliğin yanında yazılımın kullanım süreci boyunca güvenlik tedbirleri alınmalı; veri sızıntı önlenmesi (DLP), içerik gözetimi ve filtrelenmesi (CMF), veri tabanlarının gözetimi, veri şifreleme, yazılım kaynak kodunun incelenmesi, güvenlik açığı taramaları ve sızma testleri, web uygulamaları güvenlik duvarı (WAF) ve işlemsel güvenlik hizmetleri sağlanmalıdır. Sonuç olarak bulut bilişimi ortamında var olan tehlikelerin farkında olan, kendi alt yapısını ve güvenlik ihtiyaçlarını tanıyan ve bulut ortamındaki güvenliği yukarıda bahsedilen 50

45 seviyelerde sunabilen bir bulut bilişimi sağlayıcısıyla çalışan bir şirketin sırtı bulut ortamında yüksek bir ihtimalle yere gelmeyecektir. 51

46 BÜYÜK VERİYLE VERİYE SON KULLANMA TARİHİ GELİYOR Bilgi teknolojilerinin ve iletişimde geniş bant altyapısının sağladığı katma değer ile birlikte binlerce noktada yazılan verilerin tek bir merkeze akması bugün veriyi yönetme sorumluluğunu ve stratejilerini çok önemli noktalara taşıdı. Bu husus akan bu verilere karşı bir baraj kurma zorunluluğunu ve barajda biriken suyu da değerlendirme zorunluluğunu da beraberinde getirdi. Bugünlerde yapılması gereken barajda biriken bu suyla baraja bir tribün koyarak enerji elde etmek ya da sulama kanalları ile istediğimiz kadar araziyi sulama imkanlarını araştırmak ve kararlılıkla gereğini yapmaktır. Yukarıdaki açılardan bakıldığında 2012, bir kavram, terim ve pazarlama aracı olan Büyük Veri için sıçrama yılı oldu. Teknoloji çevrelerinin sınırlarını aşan Büyük Veri artık halka indi. Önce birkaç veri göstergesi: İsviçre'nin Davos kasabasında yapılan Dünya Ekonomik Forumu'nun bu yılki toplantısının özel konularından biri, "Büyük Veri, Büyük Etki" başlıklı raporda ele alındı. ABD hükümeti Mart'ta, Büyük Veri hesaplamalarına yönelik araştırma programlarına 200 milyon dolar ayıracağını duyurdu. "Büyük Veri Çağı" ve "Kampüste Büyük Veri" gibi başlıklar atan The New York Times, bu terimi benimsedi. Büyük Veri'nin tuttuğuna dair en kesin işaret, Scott Adams'ın karikatürü "Dilbert"ta hiciv malzemesi olarak kullanılmasıydı. "Her taraftan geliyor. Her şeyi biliyor" yazan bir karenin ardından, "Buna Büyük Veri diyorlar" yazıyordu. Büyük Veri hikâyesi gittikçe yayılıyor. Burada çok önemli iki unsurun iş başında olduğu görülüyor. Birincisi, terimin kendisi çok teknik değil, kolayca akılda kalıyor ve belli belirsiz çağrışım yapıyor. İkincisi, terimin arkasında büyük gelecek vadeden ve gittikçe gelişen bir dizi teknoloji ve bazı gizli tehlikeler var. Büyük Veri genel anlamda, makine öğrenimi gibi yapay zekâ araçlarının muazzam büyüklükte yeni veri yığınlarına uygulanması anlamına geliyor. Bu yeni veri kaynakları arasında veri izleri takip eden web tarayıcıları, sosyal ağ iletişimi, algılayıcı verileri ve gözetleme verileri var. Veri tufanı ile akıllı yazılım algoritmalarının birleşimi yeni iş olanaklarına kapı açıyor. Teorik olarak Büyük Veri, iş dünyasından tıbba kadar karar alma süreçlerini geliştirebilir ve kararların sezgi ve deneyimden çok, artan ölçüde veriye ve analize dayanmasını sağlayabilir. New York'taki Cornell Üniversitesi'nden bilgisayar mühendisi Jon Kleinberg, "Terimin kendisi belirsiz, ama kastettiği şey gerçek. Büyük Veri her şeyi dönüştürme potansiyeli olan bir süreci betimleyen bir slogan" diyor. Bazı bilgisayar uzmanlarına ve sektör yöneticilerine göre, "Büyük Veri" terimi teknoloji çevrelerinde 2008'de yaygınlaşmaya başladı. O yıl Wired dergisinde, modern veri tufanının yarattığı fırsatları ve olası etkilerini ikna edici biçimde sunan bir makale yayınlandı. Wired bu yeni bilgi işlem tarzının Petabayt Çağı'nın başlangıcı olduğunu ilan etti. Makale mükemmeldi ama "petabayt" terimi yaygınlaşamayacak kadar teknikti. Petabaytlar boyutunda veri kaçınılmaz olarak daha büyük bayt birimlerine yol açacaktı: eksabayt, zettabayt ve vottabayt. 53

47 Kimileri Büyük Veri'nin bir pazarlama terimi olduğunu söyleyerek dudak büküyor. Ama iyi pazarlama saf ve etkili bir iletişim demektir ve bu da her sahada değerli bir beceridir. IBM'in gelişen internet teknolojilerinden sorumlu başkan yardımcısı ve teknik araştırmacı Rod A. Smith bu terimi, düşünceyi veri işleme mekanizmaları veya veri hacmiyle ilgili hassas ölçümlerin ilerisine taşıdığı için seviyor. Smith, "Büyük Veri aslında verinin kendisinden çok yeni kullanımlar ve anlayışlarla ilişkili" diyor. Ama Büyük Birader, Petrol Kodamanları ve Yüce Devlet ifadelerinin dilsel akrabası olan Büyük Veri kötü çağrışım yapıyor. Yale Alıntılar Kitabı'nın editörü Fred R. Shapiro, "İstemeden de olsa uğursuz bir havası var" diyor. Büyük Veri meraklılarına göre, terimin faydaları risklerinden çok daha fazla. Yine de insan davranışlarını daha önce görülmemiş biçimde gözlemlemeyi, kaydetmeyi ve bunlarla ilgili çıkarımlar yapmayı vadeden akıllı teknolojiler, hem bunları oluşturanları hem de kullananları iki kere düşündürtmeli. Çünkü aynen ilaç gibi büyük veri, verinin son kullanma tarihi kavramını getirerek vaktinde gereği gibi kullanılamayan veriyi anlamsız ve ise yaramaz kılıyor. 54

48 BÜYÜK VERİ İLE ENGELLERİ AŞMAK - 1 Büyük veri geleceğin kurumsal altyapısında stratejik bir yer alacağı konusunda adından söz ettiriyor kavram olarak dikkat çekiyor olması bu konunun kısa süre içerisinde IT dünyasında farklı düşüncelere meydan vereceğinin işaretlerini veriyor. Peki ama bu konuda söylenebilecek neler var? İlk olarak, büyük veri konusunun sadece IT departmanının el değmemiş sorumluluk sahası alanında yer almadığı şüphe götürmez bir gerçek. Nitekim analistler büyük veri platformunun kendisinden önce gelen veri depolama, veri madenciliği ve kurumsal zeka gibi konulardan çok daha farklı bir kavram olduğuna dikkat çekiyor. Bilindiği üzere günümüzde veri oluşumu geçmiştekinden farklı olarak çok daha hızlı ve değişik şekillerde meydana geliyor. Hızlı ve değişik şekillerde meydana gelen veri oluşumunun alışılagelmiş veri sisteminden farklı olan bir diğer yönü ise elde edilen verilerin büyük bir kısmının sınıflandırma ve düzenlemeye tabi olmaması. (Sınıflandırılmayan bu tür veriler genel olarak gri veri olarak adlandırılmaktadır.) Hızlı şekilde veri elde etmeyi, yönetmeyi ve analizi mümkün hale getiren bloglar, sosyal medya ağları, makine sensörleri ve lokasyon tabanlı bilgiler şirketlerin geçmişte fark edemediği durumları deşifre etmesinde yardımcı olan, tamamıyla yeni ve sınıflandırılmamış bir veri dünyası oluşturmaktadır. Computer Sciences Corp. ın Leading Edge Forum unda Teknoloji Programları yöneticisi Paul Gustafson uzun süredir veri depolandığını fakat elde edilen verilerden yeterince faydalanılamadığını söylüyor ve arşivlenen verilerin kurumsal süreç içerisinde modellendiğine ancak kurum içerisinde daha geniş bir bilgi çekirdeğinde yer almadığına dikkat çekiyor. Tüm bu eksiklerin yeni yönlenmelerle gideriliyor olması günümüzdeki veri yaklaşımını depolamadan çok ilişkilendirmeye kaydırmış durumda. ABD sağlık sektöründe büyük veri yenilikleri ile yılda 300 milyar dolarlık getiri sağlanabileceğini belirten McKinsey Global şirketi tarafından hazırlanan Mayıs ayı büyük veri raporuna göre tedavi süreci, tedavi başarı durumu, hasta geçmişi gibi bilgilerin daha etkin şekilde kullanılmasıyla sektörel başarının arttırılabilmesi mümkün. Raporda ayrıca belirtilen diğer konu ise büyük veri potansiyelinin ortalama bir perakendecinin faaliyet kapsamını en az yüzde 60 arttırabileceği ihtimali. Yaklaşık 2.5 petabaytlık veriye sahip olan ve ABD de özellikle indirim kuponları ve tedarik konusunda çalışmalar yürütmek amacıyla 190 milyon gıda perakendecisinin verilerini toplayan Catalina Marketin CIO su Eric Williams büyük veri ile CEO nun ofisinde bu işi değiştirebilirim diyebilme imkanı doğduğunu söylüyor. İş sürecini değiştirme ve bilgiyi saniyeler içerisinde parmaklar ucuna getirme durumu şu anda bundan beş yıl önce yakınından bile geçilemeyecek bir maliyetle mümkün hale gelmiş durumda. Büyük veri kavramına yön veren Catalina Marketin gibi şirketler ve Eric Williams gibi yöneticiler, teknoloji yöneticilerine kurumsal bilgi yönetimi mimarisinde şirketlerin veri depolama ve analiz konusunda terabayt ve hatta petabayt ile ölçülebilecek veri büyüklüklerine karşı altyapı hazırlaması gerektiğini belirtiyor. 55

49 William, büyük veri konusunun her daim iş sürecine yakın olmak isteyen IT departmanı için kaçırılmaması gereken bir fırsat olduğunun altını çiziyor. Büyük Veri Engellerinin Üstesinden Gelmek Henüz geliştirme sürecinin başlarında olunmasından dolayı büyük veri teknolojileri IT yöneticilerinin beklentilerini karşılayabilecek ve kurumsal yazılımlarla uyumlu çalışabilecek yetkinliğe erişebilmiş durumda değil. Gartner araştırma müdürlerinden Marcus Collins, geliştirme sürecindeki pek çok büyük veri ürünü konusunda açık kaynak kod destekli veya ticari dağıtımı yapılabilir seçenekler bulunmasına rağmen bu alanda hala ERP gibi üçüncü parti danışmanlık ve destek ekosistemlerinin gelişmemiş olmasına dikkat çekiyor. Dahası şu ana kadar daha çok geleneksel anlamda belirli bir yapıya sahip veri depolama yaklaşımını benimseyen IT departmanlarının büyük veri vasıfları konusunda ciddi eksikleri bulunuyor. Gartner bilgi yönetimi araştırma başkan yardımcısı Mark Beyer, büyük veri konusunda başarı elde edilmesi için IT organizasyonlarında hem kültürel konularda hem de geleneksel bilgi yönetimi pratiklerinde önemli değişiklikler yapılması gerektiğini belirtiyor. Analistlerin büyük bir kısmı konuyu idrak eden IT yöneticilerinin tüm bu parçaların netleşmesi yönünde beklemek yerine kendilerini ve organizasyonlarını değişime öncülük etmesi gerektiği konusunda görüş belirtiyor. 56

50 BÜYÜK VERİ İLE ENGELLERİ AŞMAK - 2 Hemen hemen her organizasyon yapısal olmayan verilerin akışıyla veya depolanmış verilerin erişimiyle iç içe bulunmaktadır. Gerek sosyal medya üzerinden, gerekse tesis içerisindeki makine sensörlerinden bu bilgilerin elde edilmesi durumu söz konusudur. Fakat tüm bunların elde ediliyor ve günümüzde farklı şekilde kullanılıyor olması her bir beri baytının kaydedilmesi gerektiği gibi bir durumu ortaya çıkarmamaktadır. Constellation Research başkan yardımcısı ve analisti Neil Raden büyük veri yaklaşımının henüz başlangıç aşamasında kişilerin verilerin web kayıtlarına veya sensörlere nerelerden geldiğini anlamak adına takıntıya kapıldığını belirtiyor. Raden gözlemleri doğrultusunda bir kısım kaygının kurumsal tahminlere odaklanan sağlayıcı ve şirketlerden kaynaklandığını; teknolojiye ticari bir boyut kazandırma isteğinin bu durumu tetiklediğini söylüyor. Akıllı IT yöneticilerinin bu noktada yapması gereken şey ise bir filtre kullanmak yerine şirket içerisinde iş sürecinde kullanıcılara verilerin neler olduğunu saptayarak öncelikleri belirlemek. Bunun için ilk aşamada dış veri kaynaklarının belirlenmesi ve kurumsal süreç içerisinde bilgi eksiklerinin saptanması en temel adımları oluşturuyor. Veri kapsamının belirlenmesi aşamasının ardından IT departmanının isabet konusunda daha net sonuçlar görebileceği projelere yönelmesi önem taşıyor. Bu konuda Raden, bir projeye başlamak için birkaç milyon dolar harcamak yerine öncelikle projenin ne derece sağlıklı olabileceğinin değerlendirilebileceğini söylüyor. Başlık her ne kadar bozuk bir bant kaydı gibi görünse de IT analistlerine göre IT/kurumsal odaklı çalışma konsepti en az büyük veri kadar farklı ve son derece kritik bir yenilik. Büyük veri tarafından sağlanan avantajların ilk örneklerinin büyük bir kısmı sosyal medya akışları üzerinden müşteri ihtiyaçları ve alışveriş trendleri takibi gibi konuların göz önünde bulundurulduğu pazarlama departmanı gibi IT dışındaki alanlarda görülmüş durumda. Kurumsal açıdan tüm avantajlar şartları uygun durumda gösteriyor olmasına rağmen büyük veri stratejisinin en önemli ayağı veri paylaşımı ve veri toplama konsepti gibi IT departmanının sorumluluğunda yer alıyor konulardan oluşuyor. Pricewaterhouse Coopers LLP bilgi yönetimi işletmesinin önemli çalışanlarında Dave Patton, bu konunun IT departmanının aradan çekilebileceği veya tek başına yapabileceği bir şey olmadığını söylüyor. Patton a göre ortaya konulacak yenilikler kurumsal hedeflere odaklı olmadığı takdirde başarıya ulaşması oldukça zor. Catalina Marketing yöneticilerinden Williams büyük veri konusundaki ilk çalışmaları yaparken şirket yöneticileri ile finansal planlama ve analiz (FPA) grubunu bir ekip içerisinde birleştirerek bilgi mimarisi yatırımlarını şirket ölçeğine taşımayı başaranlardan birisi olarak dikkat çekiyor. Kurum içerisinde oluşturulan bir ekip tarafından belirlenen alanlar daha fazla katma değerin elde edilebileceği alanların ortaya çıkarılmasını mümkün hale getiriyor. Örneğin, alışveriş sepeti içerisindeki ürünlerden hareketle bir sonraki alışveriş profilini tahmin etmek veya bir sonraki alışverişten hareketle promosyonları belirlemek bu konuda adım atılabilecek 57

51 alanlar olarak dikkat çekiyor. Bu ve buna benzer yaklaşımlarla üretkenliğin iyileştirilmesi veya satışların arttırılması hedefleniyor. Büyük veri birçok şirketin hem sunucu hem de depolama altyapısı ve bilgi yönetimi mimarisinde önemli değişiklikler gerektiriyor. Gartner yöneticilerinden Beyer ve pek çok uzman bu konuda ciddi uğraş gösteriyor. Büyük veri konusunda çalışan kişiler IT yöneticilerinin IT platformunu düzenli ve düzensiz şekilde depolanan her daim genişleyen bir veri denizine karşı hazırlaması konusunda uyarılarda bulunuyor. Büyük veri platformu birbirinden tamamen farklı sistemlerin erişebileceği veriyi sağlaması gerektiğinden dolayı genişletilebilir ve ölçeklendirilebilir bir çalışma ortamı gerektiriyor. IBM in büyük veri ürünleri başkan yardımcısı Anjul Bhambhri günümüzde pek çok şirketin ödeme, müşteri yönetimi ve pazarlama gibi birbirinden tamamıyla farklı sistemleri bir arada kullandığına dikkat çekerek CIO ların birbirinden farklı bu sistemleri bir araya getirmek ve sistemlerin sistemini oluşturmak için ciddi bir stratejiye ihtiyacı olduğunu belirtiyor. Fakat sistemin sağlıklı şekilde yürümesi ve etkili bir altyapı elde edilmesi bakımından büyük veri organizasyonunda tüm sistemlerin platforma dahil edilmemesi en temel noktayı oluşturuyor. Bu konuda şirketin büyüklüğü platforma dahil edilecek verilerin belirlenmesinde en temel kriter. Bhambhri ve analistlerin büyük bir kısmı bilgi yönetim mimarisi oluşturmada sistemler arasında veri akışını sağlayacak kapsayıcı bir hedefin olması gerektiğine dikkat çekiyor. Böyle bir kuruluşun oluşturulması için şirketlerin diğer teknolojilerden farklı olarak özel yazılım, servis odaklı mimari ve kurumsal süreç entegrasyonu gibi teknolojileri kullanması gerekiyor. Büyük veri platformu aynı zamanda veri depolama mimarilerinde de bir dizi değişikliği getiriyor. Beyer, 2015 yılına kadar şu anki veri depolama merkezlerinin yüzde 85 inin ileri düzey veri yönetimi konusundaki ihtiyaçları karşılamada yetersiz kalacağının altını çiziyor. Yeni veri depolama yaklaşımının sıkıştır-depola-sil yaklaşımından farklı olarak veri işleme özelliklerini kapsayacak şekilde yapılandırılması veri depolama konusunda hayata geçirilmesi gereken yeniliklerin başında geliyor. Geçtiğimiz beş yıl içerisinde veri depolama merkezlerinin hangi verilerinin depolanması ve nerede saklanması gerektiği üzerinde yoğunlaştığı düşünüldüğünde yeni ver depolama merkezlerinin bu çizgiden farklı şekilde ver işleme ve veri erişimi konularına ağırlık vermesi gerektiğini söylemek mümkün. Büyük veri dünyası bugüne kadar CIO ların ilgi alanında hiç duyulmayan yeni kısaltmaları ve yeni teknolojileri getiriyor ve getirmeye devam edecek. Facebook ve Google gibi büyük veri konusunda avantajlı durumda bulunan internet devlerinin destek verdiği Hadoop, Map Reduce ve NoSQL gibi açık kaynak destekli platformlar en fazla dikkat çeken teknolojiler olarak ön plana çıkıyor. Büyük veri teknolojilerinin büyük bir kısmı ticari olarak sunulmasına karşın istenilen niteliklerin sunulması bakımından hala yeterli duruma ulaşmış durumda bulunmuyor. IT gruplarının büyük veri dünyasındaki yeniliklere ayak uydurması; açık kaynak seçeneklerinin yanında veritabanı analizi, veri depolama uygulamaları gibi konulara hız vermesi gerekiyor. 58

52 İster Hadoop uzmanı isterse veri bilimcisi olsun IT organizasyonlarının büyük bir kısmında büyük veri konusunda çalışabilecek eleman eksiği bulunuyor. Bu alanda analitik düşünce yapısına sahip eleman eksiği dikkat çeken konuların başında geliyor. McKinsey sadece ABD de 2018 yılına kadar istatistik yöntemler konusunda ve veri analiz teknolojileri gibi alanlarda çalışan yeni 140 bin ile 190 bin arasında yeni veri bilimcisine ihtiyaç duyulacağını belirtiyor. Bu rakama veri okur yazarı olarak tabir edebileceğimiz ve bu konuda eğitim görmüş yöneticilerin sayısını eklemekte mümkün. IT departmanlarında veri yönetimi üzerine çalışan mevcut çalışanların yaşanacak değişimle birlikte eğitime ihtiyaç duyacağıysa aşikar. Bilgi yönetimi, yetki ve veritabanı yapısı, büyük veri yaklaşımı, matematiksel yaklaşım, analiz tahmini gibi konular büyük veri alanında ihtiyaç duyulan yeteneklerin başında geliyor. Catalina dan Williams, geçmişte veritabanı konusunda çalışan kişilerin şu anda geleceğin veritabanı yapısını oluşturanlara karşı kayıtsız kalması konusunda bu konunun küçümsenmemesi gerektiğini söylüyor. Williams a göre büyük veri gibi henüz popüler olmayan konularda çalışan sıkıntısı yaşanması yarışı daha zorlu hale getirecek. Nitekim, tekstil üzerine çalışan True Textiles CIO su Rick Cowan büyük veri platformunun tamamıyla farklı bir bakış açısı gerektirdiğine dikkat çekiyor. Orta ölçekli şirketlerde bu konuda çalışan bulmanın ve çalışanları büyük bir hızla değişen ortama adapte etmenin engellerden birisi olduğunu söyleyen Cowan, resmi olarak veritabanı analizi konusunda programcıları şirket çalışanları arasına dahil etmeye başlayan yöneticilerden birisi. IT departmanının yeni dünyada ön plana çıkması için bu değişimi gerçekleştirmesi şart. Beyer e göre geçmişin teknoloji yöneticileri bilgi kütüphanesi ve altyapı mühendislerinden oluşurken geleceğin IT yöneticileri veri bilimciler ve kurumsal süreç mühendisleri tarafından oluşacak. CIO ların kurumsal direktifler doğrultusunda altyapı yönetiminden bilginin yenilikçi şekilde kullanıldığı farklı bir pozisyona gelmiş olduğunun altını çizen Beyer, bu konuda ciddi bir değişimin yaşanması gerektiğini belirtiyor. 59

53 EZBERLERDEN VE ESARETTEN UZAK ÖZGÜR BİR BT YÖNETİMİ ANLAYIŞI İLE AÇIK KAYNAK AÇIK DEVLET MODELİNİN ÜLKEMİZİN KALKINMASINDAKİ ÖNEMİ-1 Türkiye Bilişim'le, Bilişim Açık Kaynak Kodlu Milli Yazılımlarla Gelişir -1 Bilgi toplumuna giden yolda ulaşımdan savunmaya, üretimden dağıtıma, eğitimden sağlığa, ticaretten kamu yönetimine, iletişimden eğlenceye yaşamın tüm boyutlarını düzenleyen akılllı cihaz ve sistemlerin önemli bir bileşeni yazılımdır. Açık kaynak kodlu yazılımlar, adı üstünde, kaynak kodları herkesin incelemesine ve kullanımına açık yazılımlardır. Bu tür yazılımların ayırtedici özelliği kullanıcıya yazılımı değiştirme özgürlüğü sağlamasıdır. Açık kaynak kodlu yazılımlar, ücretsiz, uyarlanabilir, sağlam, hızlı ve güvenlidir. Açık kaynak kod dünyası, yeni bir yazılım üretme biçimi ve yeni iş modelleri sunmaktadır. Dünyanın her tarafından bilişim uzmanlarınca imece yöntemi ile endüstri standartlarında geliştirilen açık kaynak kod yazılımları, insanlığın ortak malıdır. Açık kaynak kodlu yazılımlar tasarruf ve güvenliğin ötesinde de bir ülke ekonomisi için önemlidir. Ülkemiz teknoloji, özellikle bilgi teknolojisi üretmek zorundadır. Açık kaynak ortamları, teknoloji üretebilecek gençleri yetiştirmenin etkin yollarından biridir. Açık kaynak, ithal hazır çözümler yerine, ülkemize, ülke insanına güvenmek, ona yatırım demektir. Açık kaynak, kendi okullarında gereksinimlerine göre uyarlanmış, güvenli, sağlam ve ucuz çözümler demektir. Açık Kaynak yazılımlar, mütevazı donanımları etkin kullanabilmek demektir. Tüm üretim ve servis sektörlerinde bilişim maliyeti gittikçe artmaktadır. Açık kaynak yazılımlar, en başta lisanslar nedeniyle bu maliyetleri düşürerek, yerli sanayici ve bilişimciye destek demektir, ülkenin rekabet yeteneğini artırmak demektir. Açık kaynak yazılımları, kapalı kaynak kod yazılımlarla yetenek ve performansta yarışacak konumdadır. Açık kaynak yazılımların tam rekabet ortamında kapalı kaynak yazılımlarla yarışması gerekir. Kamudaki uygulamaların platform bağımsız olması gerekir. Temel bilişim eğitiminin marka bağımlılığı yaratmayacak, kullanıcıyı tüm alternatif platform ve ürünlerde çalışabilme yeteneğini kazandıracak, ürünlere değil kavramlara ağırlık vermesi gerekir. Açık kaynak yazılımları ülkenin bilgi toplumu stratejisinde çok önemli rol oynamaktadır. Bu husus ile ilgili tüm tarafların katkıları ile katılımcı bir süreçle bu stratejilerin belirlenmesi gerekir. Ülkemizde herkesin açık kaynak yazılımlarla tanışması kritik önem arzetmektedir. İster kişisel bir kullanıcı, ister küçük ölçekli bir işletme, ister büyük ölçekli bir kamu veya özel kuruluşu olsun, açık kaynak yazılım alternatifini, maliyet ve verimlilik açısından değerlendirmek gerekmektedir. Ülkemizin geleceğinde bilişim önemli rol oynayacaktır. Açık kaynak kodlu milli yazılımlar çoğu sektör ve bireyler için, Türkiye'nin ekonomik krizler yaşamaması, olası ekonomik krizlerden etkilenmemesi, üretmesi ve gelişmesi için, en etkin ve verimli seçeneklerden biridir. Yeter ki bu hususta samimi, kararlı ve iyi bir motivasyona sahip olabilelim.. 61

54 Ülke güvenliği açısından açık kaynak kodlu (AKK) yazılımların önemi nedir? ADEM ONAR : Güvenlik tanımından ne anlaşıldığına bağlı olarak birden fazla hususu içerecek şekilde yanıt verilebilinir. Eğer güvenlikten kasıt kelime anlamı olarak güvenlik ise açık kaynak kodlu yazılımların daha güvenli olduğu, hem ilgili kaynak kodunun binlerce kullanıcı tarafından incelenmesi, geliştirilmesi ve test edilmesinden dolayı, güvenlik açığının daha oluşmadan çoğu kez giderildiğini söylemek olanaklı. Ayrıca yine yukarida belirtildiği gibi kapalı kaynak kodlu yazılım üreticilerinin temel hedefinin (özellikle bu amaçla üretilmemişlerse) yazılım güvenlik açığı değil, yeni özellikler ve yazılımın güvenliği olduğundan hareketle açık kaynak kodlu yazılımların göreceli olarak kapalı kaynak kodlu yazılımlardan daha güvenli olduğunu söylemek mümkün. Belirtilen argumana kapalı kaynak kod üreticileri ve bu kampa dahil kişilerce çok temel bir itiraz dile getirilmekte ve kapalı kaynak kodlu yazılımların sahipli olması oysa açık kaynak kodlu yazılımların geliştiricilerinin dağıtık bir ortamda kimi zaman yüzbinlerle ifade edilecek kadar çok olmasının, ilgili yazılımda daha fazla güvenlik açığının doğmasına yol açacağı söylenmektedir. Oysa bu argumana verilecek yine yanıt ilgili itirazın içerisinde yer almaktadır. İlgili açık kaynak kodlu yazılım binlerce kişi tarafından incelenmektedir. Yine aynı kişilerce kapalı kod yazılımlarının daha yaygın kullanımda olduğu ve bu nedenle kötü niyetli kişi ve grupların bu yazılımlara yönelmeleri ve güvenlik açığı bulmaları savlandırılmaktadır. Bu sava karşı verilecek sanırım ilk örnek açık kaynak yazılımı olan Apache web sunucu yazılımının kendisi ile rekabet eden kapalı kaynak kodlu yazılımdan daha fazla kullanılmasına rağmen şu ana kadar bulunabilen güvenlik açığının kapalı kaynak kodlu benzerinden çok daha az olması olacaktır. Yine güvenlik kapsamında kapalı kaynak kodlu yazılımların tam olarak ne içerdiği, nasıl davrandığı veya davranması gerektiği gibi davranıp davranmadığının bilinmesi açık kaynak kodlu yazılımlara göre düşüktür. Bilinmeyenin içerdiği riskin bilinene göre kıyaslamasının sonucu söz konusu olan Güvenlik olduğu açıktır. Son olarak güvenlik aynı zamanda oluşabilecek sorunların önceden kestirilebilmesi ilkesini de içerisinde barındırır. Sanırım verilecek şu iki olası senaryo gelecek ile ilgili öngürülebilirlik sorunu ve güvenlik arasındaki ilişkiyi daha net olarak anlatacaktır. Şu anda bulunduğumuz zamandan 20 sene sonrasında kapalı kaynak kodlu bir yazılım ile oluşturulmuş ve dosya formatı da lisans koruması ile bu kapalı kaynak kodlu yazılımı üreten üreticiye özel formatı ile oluşturulmuş bir dokümanın kullanılması zorunluluğu da ancak bu yazılımı üreten üreticinin ya bu formatı artık desteklememesi veya daha da kötüsü artık bu üreticinin varolmaması durumunda elinizde olan ancak kullanamadığınız bir dokumana sahip olmanın güvenlik ile ilişkisi,yukarıda belirtilen örneğin çok gerçekçi bulunmaması durumunda verilecek daha gerçekçi bir örnek sanırım sorunun tanımlanmasında faydalı olacaktır. Örneğin bir kurumun görev kritik sistemindeki kapalı kaynak kodlu yazılımda oluşan bir hatanın giderilmesi hayati önem taşıyor ancak üretici belki de çok haklı maliyet, kazanç gerekçekleri ile sorunun oluştuğu yazılıma destek vermiyor. Eğer görev kritik bu sistemin ülke güvenliğinde önemli bir görevi yerine getirmek üzere olduğunu da 62

55 varsayarsak, kapalı kodlu yazılımların ülke güvenliği içerisindeki yerini belirtmiş oluruz diye düşünüyorum. Yazılım lisansları fayda ve maliyet analizi anlamında nasıl değerlendirilmelidir? ADEM ONAR : Genel olarak çok özel gereksinimler haricinde kamuda gereksinim duyulan her işlev için mutlaka bir açık kaynak kodlu yazılım bulunduğundan hareketle çoğu yapılan yatırımların sanırım gereğinden fazla olduğunu söylemek olanaklı. Sorunun ikinci bölümü için ise birinci bölümü ile oldukça ilintili. Eğer kapalı kaynak kodlu yazılımdan sadece kullanım haklarına sahip olunarak beklenen fayda sağlanıyorsa, bu sorunun yanıtı Hayır ancak fayda tanımı yoksa veya yazılımın kullanım hakkı yeterli değilse veya değişen gereksinimlere kapalı kaynak kodlu yazılım yeterince yanıt veremiyorsa, bu değişen gereksinim için üreticiden gereksinim duyulmayan birden fazla özelliklerinde içerisinde bulunduğu yeni sürümün satın alınması veya sürüm arttırımı zorunlu ise sorunun yanıtı Evet olacaktır. Bu bölümün istisnasız evet olarak yanıtlanacak tek uygulama alanı savunma ve savunma ile ilintili uygulama alanlarıdır. Bu uygulama alanlarında her ne kadar genel eğilim COTS yazılımların daha sık olarak çözümün bir parçası haline getirilmesi olsa da bu alanda faaliyet gösteren veya sorumluluk taşıyan kurum ve kuruluşların oluşturulan çözümde yer alan yazılımların kaynak kodları, değişiklik hakları da dahil olmak üzere tamamı ile sahibi olması, olası bağımlılığı ortadan kaldıracağından veya kriz anlarında bir sorun yaşanmaması için vaz geçilmez bir şart olarak düşünülmelidir. Türkiye nin Açık Kaynak Kodlu (AKK) yazılımlar konusundaki politikası hakkındaki görüşleriniz nelerdir? ADEM ONAR : Gerek üniversitelerde gerek ise sektörle ilgili derneklerde çok ciddi bir özgür yazılım/açık kaynak kodu ile ilgili etkin toplulukların mevcut ve etkinliklerinin gün geçtikçe artmaktadır. Hatta bir çok uluslararası açık kaynak projelerine katkı sağlayan yazılımcılarımızın sayısı da (sahip olduğumuz potansiyel ile kıyaslandığında yeterli olamamakla birlikte) gittikçe artmaktadır. Bunlara ek olarak açık kaynak kod kullanarak proje ve çözüm üreten firmaların sayısı da hızla artmaktadır. Bu firmaların açık kaynak kod ortamında bir iş potansiyeli yaratmaları ve varlıklarını sürdürebilmeleri de açık kaynak kodlu yazılımların belirli bir kabul seviyesine eriştiğini göstermesi açısından çok önemli ve bir o kadar da sevindiricidir. Ancak bu tür oluşum ve etkinliklerin belirli bir politika çerçevesinde geliştiğini söylemek mümkün değil. Bu tür topluluların varlığının ve etkisinin gün geçtikçe artması büyük ihtimalle resmi düzeyde yansımasını bulacak ve kamunun da desteklediği hatta açık kaynak kodun resmi bir politika haline dönüşeceği bir süreci yaşadığımıza inanıyorum. Bu sayede de Türkiye nin herkes tarafından dile getirilen bir özlem olan yazılım alanında katma değerleri yüksek bir sektör oluşumu da hızlanacaktır. 63

56 EZBERLERDEN VE ESARETTEN UZAK ÖZGÜR BİR BT YÖNETİMİ ANLAYIŞI İLE AÇIK KAYNAK AÇIK DEVLET MODELİNİN ÜLKEMİZİN KALKINMASINDAKİ ÖNEMİ-2 Türkiye Bilişim'le, Bilişim Açık Kaynak Kodlu Milli Yazılımlarla Gelişir -2 Açık kaynak yazılımları, kapalı kaynak kod yazılımlarla yetenek ve performansta yarışacak konumdadır. Açık kaynak yazılımların tam rekabet ortamında kapalı kaynak yazılımlarla yarışması gerekir. Kamudaki uygulamaların platform bağımsız olması gerekir. Temel bilişim eğitiminin marka bağımlılığı yaratmayacak, kullanıcıyı tüm alternatif platform ve ürünlerde çalışabilme yeteneğini kazandıracak, ürünlere değil kavramlara ağırlık vermesi gerekir. Açık kaynak yazılımları ülkenin bilgi toplumu stratejisinde çok önemli rol oynamaktadır. Bu husus ile ilgili tüm tarafların katkıları ile katılımcı bir şüreçle bu stratejilerin belirlenmesi gerekir. Ülkemizde herkesin açık kaynak yazılımlarla tanışması kritik önem arzetmektedir. İster kişisel bir kullanıcı, ister küçük ölçekli bir işletme, ister büyük ölçekli bir kamu veya özel kuruluşu olsun, açık kaynak yazılım alternatifini, maliyet ve verimlilik açısından değerlendirmek gerekmektedir. Ülkemizin geleceğinde bilişim önemli rol oynayacaktır. Açık kaynak kodlu milli yazılımlar çoğu sektör ve bireyler için, Türkiye'nin ekonomik krizler yaşamaması, olası ekonomik krizlerden etkilenmemesi, üretmesi ve gelişmesi için, en etkin ve verimli seçeneklerden biridir. Yeter ki bu hususta samimi, kararlı ve iyi bir motivasyona sahip olabilelim. Ulusal İşletim Sistemi Pardus tüm kesimlerin kullanımına sunulduğu halde kamuda Pardus un yaygın kullanım imkanının olmamasını nasıl değerlendiriyorsunuz? ADEM ONAR : Öncelikli olarak ulusal bir işletim sistemimizin oluşturulmasının çok doğru ve çok ciddi bir biçimde desteklenmesi gereken bir girişim olduğunu belirtmek isterim. a) Ulusal işletim sistemiz var, ancak ulusal işletim sistemimizin kullanımını ulusal olarak desteklemiyoruz. Bunu sağlayacak program, politika ilgili birimlerce oluşturulmadı. Bunun istisnası olan bir kaç kurum ile silahlı kuvvetler dışında, her kesimin varlığını bildiği ve hatta gurur duyduğunu belirttiği Pardus'un kullanımı için hiç bir rasyonele dayanmadan özel bir çaba sarfedilmemekte, genel olarak Pardus'un kullanımı bir risk faktörü olarak algılanmakta. Aslında yok böyle bir risk.gayet güzel çalışan güvenli, çok fonksiyonel işletim sistemimiz. b) Pardus bugüne kadar açık kaynak kodlu (kısmen de olsa) olmasına rağmen belirli bir geliştirici grubun himayesinde geliştirilmekte idi. Şimdi ise çok daha geniş kitleler tarafından kabul ve destek görmektedir. c) Pardus'un ulusal düzlemde desteğinin nasıl ve kimler tarafından verileceği hususunda çok ciddi olumlu gelişmeler olmaktadır. 65

57 d) Farklı işletim sistemlerinden Pardus'a geçiş için süreçler, sihirbazlar veya bu süreci kolaylaştırıcı araçların da Pardus'un geliştirilme sürecinde dikkate alınması ve gerçekleştirilmesi gerekmektedir. e) Pardus, resmi bir kurumda resmi bir proje olarak profesyonel bir ekip tarafından geliştirilmiş olup, ulusal kripto kısmı hariç artık açık kaynak kod topluluklarına devredilmesi veya genişletilmesi, Pardus etrafında bir iş modeli yaratacaktır. Bu ise Pardus'un yaygınlaşması açısından oldukça önemlidir. f) Sivil toplum kuruluşlarınca desteklenecek çeşitili kampanya ve programlar ile Pardus'un bilinirliliği arttırılmalı ve örneğin yerli bilgisayar üreticilerinin Pardus'u standart işletim sistemi olarak müşteriye sunmaları özendirilmelidir. Kamu İhale Kanunu'nda yerli üretimi destekleyici maddeler ve hükümlerin olmasına karşın yerli yazılım üreticilerinin korunmaması, Türk yazılım sektörünü nasıl etkilemektedir? ADEM ONAR : Korunma tanımı yerine desteklenme daha doğru bir yaklaşım olur herhalde. Zira herhangi bir sektörü koruyarak geliştirmezsiniz sadece korumacı ortamdan faydalanan, kolaycı bir sektör yaratırsınız. Eğer destekleyici olursanız, sektörün gelişimini hızlandırırsınız. Yerli yazılım sektörünün dünya ölçeğinde yerinin sorgulanmasında ortaya çıkan tablo memnuniyet verici değil. Yazılım sektörümüzün mevcut hali ile hala Türkiye odaklı olmaları, kendi bilgi ve becerilerinin dünya ölçeğindeki yerini ölçecek bir skalaya sahip olmamaları gibi bazı problemler mevcut. Yazılım mühendislerimizin bireysel yetkinliğinden kişisel deneyimlerimden hareketle kimsenin kuşkusu olmamalı ancak proje temelli çalışmalarda gerekli olan metodolojilerin uygulanması, proje yönetimi gibi hususlarda ciddi yol almamız gerekiyor. Kamu tarafında ise kapalı kaynak koduna dayalı projelerin daha başarılı olduğu yada böyle yazılımlara dayalı çözümlerin daha garantili olduğu gibi bir inanış var sanırım. Daha da ötesi kamu projelerinde donanım temelli proje yaklaşımından yazılım temelli proje yaklaşımına geçişte hala bir sıkıntı mevcut. Ancak hala kamudaki proje yetkilileri, açık kaynak koduna dayalı yazılımların ticari olmadığını ve tüm ticari yazılımların kapalı kaynak kodlu yazılımlar olduğunu düşünmekte, oysa veri tabanı, ofis yazılımları, sanallaştırma, web, uygulama, portal, dosya sistemi, erp, dokuman yönetim yazılımları gibi açık kaynak kodlu bir çok uygulama mevcut. Üstelik bu uygulamalar dünyanın bir çok ülkesinde ve bir çok görev kritik projelerde başarı ile uygulanmakta. Açık kaynak kod etrafında oluşturulacak bir sektör, kapalı kaynak kod etrafındaki da ki eko sistemden çok daha hızlı büyüyecektir, zira açık kaynak kodlu yazılımlar için gerekli olan yatırım maliyetleri kapalı kodlu yazılımlara göre çok daha düşük olduğundan, bu konuda faaliyet göstermek isteyen ticari işletmelerin sayısının artması aynı zamanda yazılım pazarını da büyütecektir. Ayrıca açık kaynak kodlu yazılımların yaratıcılığı dolayısı ile rekabet şansını arttırdığı da unutulmamalıdır. Buna en güzel örnek Çek Cumhuriyeti ve Polonya verilebilir. Adı geçen bu ülkelerdeki yazılım endüstrisi son 5 yılda 8 kat büyümüştür. 66

58 Yukarıda belirtilenlere ek olarak, sevindirici bir kaç hususu da belirtmekte fayda var, bunlardan bir tanesi artık açık kaynak kodlu işletim sistemlerinin daha sık adreslenir olması, bir diğeri ise bazı kamu kurumlarında MySQL gibi açık kaynak kodlu veri tabanı üzerinde, dünyada benzeri olmayan özel çalışmaların yapılmakta olduğudur. Savunma Sanayi Sektörünün, yazılım sektörüne katkısı nedir? ADEM ONAR : Bilişim endüstrisinde savunma çoğunlukla bir çok ciddi teşvik edici güç oluşturmuştur. Bazı istisnai durumlar hariç, çoğu tüm teknolojik yenilikler savunma sektörünün diğer sektörlerden çok daha fazla olan fon kaynakları sayesinde ilk bu sektör için gerçekleştirilmiş daha sonra ticarileşmiştir. Benzer durum yazılım için de geçerlidir. Günümüzde yazılım endüstirisinde yaygın olarak kullanılan bir çok teknoloji ve standartlar kaynağını savunma sektöründen almaktadır. Bunun yanında Türkiye özelinde bakacak olursak, şu anda ticari olarak faaliyet gösteren bir çok uluslar arası düzeyde başarısını ispatlamış yazılım evi, köklerini savunma sektöründen almakta, burada oluşturdukları bilgi ve deneyimleri sivil sektöre aktarmaktadır. Ayrıca savunma sektörü doğası gereği projelerinde belirli metodolojilerin ve standartların uygulamasını zorunlu tutmakta, bu da bu alanda faaliyet gösteren yazılım evlerinin standartlara uygun proje yapılanmasını ve geliştirme metodolojilerini uygulamasına neden olmaktadır. Böyle bir durum bu yazılım evlerinin dünya piyasalarında rekabet edebilen bir yapıya kavuşmalarını sağlamaktadır. Savunma sektörünün gereksinimi olan yazılımların içeriği çok özel durumlar hariç (atış kontrol sistemleri gibi) diğer sektörlerin gereksinimlerinden çok farklı olmadığı için diğer sektörlere uyarlanabilir durumdadır. 67

59 EZBERLERDEN VE ESARETTEN UZAK ÖZGÜR BİR BT YÖNETİMİ ANLAYIŞI İLE AÇIK KAYNAK AÇIK DEVLET MODELİNİN ÜLKEMİZİN KALKINMASINDAKİ ÖNEMİ-3 Türkiye Bilişim'le, Bilişim Açık Kaynak Kodlu Milli Yazılımlarla Gelişir -3 Bilgi toplumuna giden yolda ulaşımdan savunmaya, üretimden dağıtıma, eğitimden sağlığa, ticaretten kamu yönetimine, iletişimden eğlenceye yaşamın tüm boyutlarını düzenleyen akılllı cihaz ve sistemlerin önemli bir bileşeni yazılımdır. Açık kaynak kodlu yazılımlar, adı üstünde, kaynak kodları herkesin incelemesine ve kullanımına açık yazılımlardır. Bu tür yazılımların ayırtedici özelliği kullanıcıya yazılımı değiştirme özgürlüğü sağlamasıdır. Açık kaynak kodlu yazılımlar, ücretsiz, uyarlanabilir, sağlam, hızlı ve güvenlidir. Açık kaynak kod dünyası, yeni bir yazılım üretme biçimi ve yeni iş modelleri sunmaktadır. Dünyanın her tarafından bilişim uzmanlarınca imece yöntemi ile endüstri standartlarında geliştirilen açık kaynak kod yazılımları, insanlığın ortak malıdır. Açık kaynak kodlu yazılımlar tasarruf ve güvenliğin ötesinde de bir ülke ekonomisi için önemlidir. Ülkemiz teknoloji, özellikle bilgi teknolojisi üretmek zorundadır. Açık kaynak ortamları, teknoloji üretebilecek gençleri yetiştirmenin etkin yollarından biridir. Açık kaynak, ithal hazır çözümler yerine, ülkemize, ülke insanına güvenmek, ona yatırım demektir. Açık kaynak, kendi okullarında gereksinimlerine göre uyarlanmış, güvenli, sağlam ve ucuz çözümler demektir. Açık Kaynak yazılımlar, mütevazı donanımları etkin kullanabilmek demektir. Tüm üretim ve servis sektörlerinde bilişim maliyeti gittikçe artmaktadır. Açık kaynak yazılımlar, en başta lisanslar nedeniyle bu maliyetleri düşürerek, yerli sanayici ve bilişimciye destek demektir, ülkenin rekabet yeteneğini artırmak demektir. Açık kaynak yazılımları, kapalı kaynak kod yazılımlarla yetenek ve performansta yarışacak konumdadır. Açık kaynak yazılımların tam rekabet ortamında kapalı kaynak yazılımlarla yarışması gerekir. Kamudaki uygulamaların platform bağımsız olması gerekir. Temel bilişim eğitiminin marka bağımlılığı yaratmayacak, kullanıcıyı tüm alternatif platform ve ürünlerde çalışabilme yeteneğini kazandıracak, ürünlere değil kavramlara ağırlık vermesi gerekir. Açık kaynak yazılımları ülkenin bilgi toplumu stratejisinde çok önemli rol oynamaktadır. Bu husus ile ilgili tüm tarafların katkıları ile katılımcı bir süreçle bu stratejilerin belirlenmesi gerekir. Ülkemizde herkesin açık kaynak yazılımlarla tanışması kritik önem arzetmektedir. İster kişisel bir kullanıcı, ister küçük ölçekli bir işletme, ister büyük ölçekli bir kamu veya özel kuruluşu olsun, açık kaynak yazılım alternatifini, maliyet ve verimlilik açısından değerlendirmek gerekmektedir. Ülkemizin geleceğinde bilişim önemli rol oynayacaktır. Açık kaynak kodlu milli yazılımlar çoğu sektör ve bireyler için, Türkiye'nin ekonomik krizler yaşamaması, olası ekonomik krizlerden etkilenmemesi, üretmesi ve gelişmesi için, en etkin ve verimli seçeneklerden biridir. Yeter ki bu hususta samimi, kararlı ve iyi bir motivasyona sahip olabilelim. 69

60 Açık kaynak Türkiye için bir çıkış noktası mıdır? ADEM ONAR : Açık kaynak Türkiye nin bilişimde tek çıkış noktasıdır. Açık kaynak yazılımları özellikle zorlaşan ekonomik koşullarda kurumlara çok ciddi maliyet avantajları getirmektedir. Dünya çapında kamu kurum ve kuruluşlarında da açık kaynağa doğru çok ciddi bir yöneliş bulunmaktadır. Ekonomik krizler açık kaynak kodunu sever. Özellikle yazılım konusunda ülkemize ve ülkemizin yetişmiş, son derece yetenekli ve başarılı insan kaynağına inancım tamdır. Ve bu tür küresel krizlerden çok önemli çıkış noktamızın yazılım olduğunu düşünmekteyim. Bu yüzden açık kaynak kodu devlet politikamız olmalı, bir standart olmalı. Üniversite ve eğitim kurumlarında da açık kaynak kodu mutlaka zorunlu ders olarak verilmeli Örneğin Brezilya hükümetinin teşvikiyle bu ülkede kurumların yüzde 70 ten fazlası açık kaynak kodlu yazılımlar kullanmaktadır. Güney Afrika, Hindistan, Malezya gibi ülkelerdeki hükümetler de dünyada yaklaşık yüz milyon kullanıcısı bulunan ücretsiz ofis yazılımı OpenOffice in kalbi olan ODF (Open Document Format) ile maliyetlerini düşürmüşlerdir. Sayısal bölünme hızla artmış, bir ülke içerisinde farklı bölgelerde sayısal uçurum büyümüştür.açık kaynak kod kullanımı bu anlamda herkese seçim yapma olanağı sunmaktadır. Bu tür sayısal uçurumlar ancak açık kaynak ile önlenebilecektir. Yazılım Özgürlüğü Hukuk Merkezi tarafından yapılan araştırmaya göre ise tüm dünyada 10 yıl içerisinde ODF (Açık Doküman Formatı) en çok kullanılan format olacaktır. Ülkemizde BT sahasında görev yapan bürokratların açık kaynak koduna bakışı nasıldır? Bu bakış ülkemiz için yeterli midir? ADEM ONAR : Açık kaynak kodları kamusal anlamda kritik bir noktaya gelmiştir.son ekonomik kriz ise açık kaynak kod için bir fırsattır. SGK olarak kritik birimlerin bilgilerini tutma noktasındayız. Açık kaynak kodu tercih etmemizdeki sebepler daha güvenli ve ucuz olması ve fayda maliyet ve o konu ile ilgili gereksinim analizlerine bakmaktan kaynaklanmaktadır. Kamu İhale Kanunu yerli yatırımcıların, uygulamaların desteklenmesini önermektedir. Bürokrat olarak bu konuya yeterli desteği vermekte irade eksikliğimiz var. Tercih yapma konusunda yanlışlarımız ve eksiklerimiz var. Var olan uygulama ve teknolojileri eşit şartlarda ve eşit koşullarda değerlendirmemiz gerekli. ABD nin Milli Güvenlik Ajansı (US-NSA, United States National Security Agency) ve dünyanın her noktasından her türlü bilgiyi toplayan ECHELON sisteminin ülkemize yönelik faaliyetleri var mıd ır? Bu ve buna benzer faaliyetler ile ilgili tedbirleri alma noktasında açık kaynak kodunun önemi nedir? ADEM ONAR : ABD nin Milli Güvenlik Ajansı (US-NSA - United States National Security Agency ) Türkiye nin sosyal dokusuyla ilgili araştırmalar yaptığını da göz önüne alırsak, ülke güvenliği açısından bilgi ve veri güvenliği olmazsa olmaz bir kavramdır. Telafisi 70

61 mümkün olmayan ulusal güvenlik açıklarına sebebiyet verecek bir kavramdır. Bu yüzden kurumumuz için bilgi ve veri güvenliği birinci öncelik değil ilk beş önceliğimizdir. Dünya üzerinde gelecekte açık kaynak kodlu işletim sistemi ve y azılım kullanma oranı ne olacak? ADEM ONAR : Bağımsız araştırma şirketi Gartner, 2012 yılında dünya çapındaki kamu kurum ve kuruluşlarının yüzde 90 ının açık kaynak kodlu yazılım kullanacağını duyurdu. Bu öngörü, kurumsal şirketlerin yanı sıra hükümetleri, kamu kurum ve kuruluşlarını da kapsamaktadır. Türkiye de yazılım sektörü nereye gidiyor? ADEM ONAR : E-Dönüşüm Türkiye Projesi kapsamında ülkemizde 2010 da bilişim sektörünün cirosunun 9 milyar dolar, ihracatının da 400 milyon dolar olması hedeflenmektedir yılı Online Devlet Türkiye nin resmi ise toplam 200 milyar dolar Türkiye bilişim cirosu, 50 milyar dolar yazılım ihracatıdır. Bu sebeple bilişim vadisi projeleri için en acil şekilde devletin teşvik ve kolaylıklar paketi sağlaması kritik önem taşımaktadır. Yerli işletim sistemi, yerli uygulama yazılımlarını büyük bir başarıyla üreten Türk Bilişimcileri ve tasarım mühendisleri aynı başarıyla % 100 yerli üretim ürünü mikroişlemcileri ve süper işlemcileri de ülkemiz de üretebileceklerdir. Dünya devleriyle de yarışabilecek yerli bilgisayarlar ve sunucular ile network ve güvenlik donanımları da kısa zamanda milli ekonomimize kazandırılacaktır. Bu ise 2025 yılı Süper Güç Türkiye perspektifinin kaçınılmaz zorunluluğudur. E-Dönüşüm Türkiye projesi ile yıllarını kapsayan süreçte, internet kullanımının ülke nüfusunun yarısına, hanelerin de yüzde 48 ine yaygınlaştırılması hedeflenmektedir. Ülkemizde milli yazılım sektöründeki kan kaybı, 2006 yılında da devam etmektedir. Milli Yazılım sektörü 2006 yılında yüzde 200 büyüme göstermesi gerektiği halde, halen yerinde saymaktadır. Şirketlerin, sektörlerin ve ülkelerin dünyayla rekabet edebilmesi için bilgi ve bilgi sistemlerine özellikle milli yazılım sektörüne yatırım yapmaları şarttır. Milli Yazılım sektörünün 2007 yılından itibaren atağa geçmesi gerekmektedir. Ülkemizin dünyayla rekabet etmesinin yolu, Milli bilgi ve bilgi sistemlerine yatırım özellikle Milli Yazılım ve Donanım Sektörüne yatırım yapmaktan geçmektedir. Bilgi ve bilgi sistemlerine yatırım yapmadığımız her günü kaybediyoruz. Eğer, ülkemizin gelecekte rekabet edeceği sektörler arasında milli üretime dayalı yazılım ve donanım sektörünün yer alması isteniyorsa, bu sektörlerle ile ilgili stratejilerin bir an önce oluşturulması kritik bir önem arzetmektedir. Aslında, Türk yazılım sektörü, Avrupa nın yazılım üssü olacak altyapıya sahip olduğu halde, gerekli adımlar bir türlü atılmıyor. Eğer, bir an evvel Milli Yazılım sektörüne gerekli önem verilmez ve yatırım yapılmazsa, 2010 yılında yazılım trenini kaçırmış olacağız. Bilişim sektörü yılda 2.5 trilyon doları geçen işlem hacmi ile dünyanın en hızlı büyüyen ve katma değeri en yüksek olan sektörüdür. Birçok ülke bu yüzden yazılıma büyük 71

62 önem vermektedir. Örneğin her yıl 200 bin bilişim uzmanı yetiştiren Hindistan ın 2008 yılında 58 milyar dolar yazılım ihraç etmeyi hedeflemektedir. Ülkemizin bu konuya bir an evvel gereken önemi vermesi ciddi önem arzetmektedir. 72

63 İNCE DÜŞÜNÜN, İNCE İSTEMCİ KULLANIN. İnce istemci teknolojisi kuruluşlara yönetilebilir, güvenli, esnek ve ölçülebilir IT altyapısı oluşturmalarına yardım eder. İnce Düşünün: İnce İstemcilerin Yararları Dünya çapındaki CIO lar kendi IT altyapılarını oluşturma söz konusu olunca benzer kaygılar taşırlar: IT altyapısını daha güvenli nasıl yapabiliriz? Kullanıcılara, ihtiyaç duydukları yerde ve zamanda verilere ve uygulamalara erişmelerini nasıl temin edebiliriz? Destek masrafını nasıl azaltabiliriz? IT altyapısını etkili şekilde nasıl yönetebiliriz? Büyüyen iş taleplerini karşılamak amacıyla altyapıyı kolayca ölçülebilir olmasını nasıl temin edebiliriz? Bir çok kuruluş, yönetmenin, bakım masrafının ve ölçmenin zor olduğu PC-centric network ortamı içerisinde kapana sıkışmıştır. Tüm bu endişelerin yanıtı server-tabanlı ince istemci bilgisayar ortamıdır. Fakat, ince istemci hesaplamasının kuruluşunuzun altyapısına nasıl düzenlenebileceğine bakmadan önce ince istemcilerin kesin olarak ne olduğu sorusunun üstesinden gelmemize izin verin. İnce istemciler nedir? Kendi çok basit yapılarında ince istemciler, yazılım veya bir browsera bazı erişimlerle merkezi sunucuya bağlanan katı hal, disksiz cihazlardır. İnce istemci ortamını anlamak için zorlu bir bedel teklifi gibi ince istemciler yapan öncelikli kavramı anlamak için önemlidir. İnce istemci ortamı içerisinde, bilgi işlemi bilgi erişiminden ayrılmaktadır. Bilgiye ince istemci cihaz aracılığıyla kullanıcılar tarafından erişilebilmekte ve sunucu tarafından işletilmektedir. Tüm uygulamalar, kullanıcı cihazları sunucuya erişim için gerekli olan hesaplama kaynakları kadar merkezi sunucu üzerinde çalışır. Bir istemci-centric PCtabanlı (veya kalın işlemci) ortamı içerisinde, uygulamalar her bireysel PC içerisinde kalır ve bilgi lokal olarak işleme tabi tutulur. Bunu göz önüne aldığınızda, ince işlemci bilgisayar kazançlarından bazıları hemen görünür olur. Daha küçük alan: Hard diskler, fanlar, floppy ve CD sürücüleri olmaksızın, ince istemciler tipik olarak PC lerden çok daha küçük ve çok daha hafiftirler. Bu durum, artan hareketlilik ve taşınabilirliğin yanı sıra azalan iş alanı avantajını apaçık şekilde temin eder. Maliyet: İnce istemciler, birim başına 250$ ve 500$ arasında tipik masraf tasarrufuyla PC lerden önemli derecede daha ucuzdur. 73

64 Dayanıklılık: İnce istemciler, ince istemci cihazlar için daha uzun bir yaşama dönüştüren daha az hareketli parçalar anlamına gelen katı hal yapısını kullanırlar (PC lerden iki kat fazla). Çalışma Maliyetleri: Lokal işlemci güç eksikliği güç maliyetlerinde yeteri kadar tasarruf anlamına gelir. İnce istemcilerle 300 bilgisayarını değiştiren bir şirket yalnızca elektrikte yaklaşık 11,694$ tasarruf elde edebilir. Herhangi bir ortam denetimi üzerinde kesin bir artı. Hırsızlığa Karşı Koyma: Bir servera bağlanmadıkça kullanışsız olduklarından, ince istemciler ofislerden çalınma olasılığı daha azdır. Bir çok kuruluş, ince istemci değişiminin sonucu olarak daha düşük sigorta pirimi ödemenin keyfini çıkarmaktadır. Fakat, bu yararlar sadece buzdağının görünen kısmıdır. Şimdi, kuruluş ortamında ince istemcilere bakmamıza izin verin. Kuruluşunuz ve ince istemciler: Dünya çapındaki şirketler, destek için kendi IT bütçelerinin yaklaşık yüzde 60 ile 80 ini harcamaktadırlar. CTO lar ve CIO lar için en büyük meydan okuması kullanıcıların üretkenliği ve sistemlerin güvenliğini ve güvenirliliğini etkilemeden önemli derecede bunu aşağı çekmesidir. Bu yapılacak kolay bir şey değildir. Günümüz kuruluşunun IT altyapısı çok farklı yerlerdeki yüzlerce kullanıcı tarafından kullanılmaktadır. İnce-centric PC-tabanlı bilgisayar ortamı içerisinde, meydan okumalar çok fazladır. PC ler virüslere ve diğer kötü yazılımlara eğilimlidir. Ağınızdaki her PC, bu yüzden, potansiyel güvenlik riski taşır. Kullanıcılar, dava ve gizli konulara sizi maruz bırakarak kendi hard diskleri üzerine hassas bilgileri kaydedebilirler. Masaüstüler iki veya üç yıl içerisinde modası geçmiş duruma düşer ve kuruluşunuz tamir ve güncelleme masrafları içerisinde boğuşmaya başlar. Network karşısında tüm PC lerin lisanslı, güncelleştirmeli ve uyumlu yazılımla çalışmasını temin etmek bir destek kabusudur. Sizin IT altyapınız geniş ve yaygın şekilde bulunuyorsa daha fazla meydan okuma bile olabilir. Aksine, bir ince istemci altyapısı bakım için yeteri kadar daha ucuz ve yönetim için daha basit ve daha güvenlidir. İnce Avantaj Daha büyük güvenlik: İnce istemci cihazları lokal depolama yapmazlar ve bu yüzden virüs saldırılarına daha az açıktırlar Tüm veriler sunucular üzerinde depolanır ve kullanıcılar kendi cihazlarında hiçbir şekilde bilgi tutmazlar. Bu, gizli dava ve hassas bilgilere izinsiz erişimden kurumunuzu korumaktadır. Bu özellikle, herhangi bir IT güvenliğinin sık sık zayıf noktası olan uzaktan işçilerin gerçeğidir. Yönetimi kolay: Network-centric altyapısı içerisinde, tüm kurumsal uygulamalar ve yazılım server aracılığıyla teslim edilir. Bu, yüzlerce bireysel PC nin yerine IT destek elemanınızın birkaç server üzerine odaklanmasından dolayı altyapı yönetimini dramatik 74

65 olarak basitleştirmektedir. Server üzerindeki güvenlik yazılımı ve uygulama yazılımı için herhangi bir güncelleştirme veya değişiklik derhal ince istemci kurumunun karşısına yansıtılacaktır. Düşük bakım maliyeti: İnce istemciler katı hal cihazlarıdır ve hiçbir mekanik hareketli parçası yoktur. Bu yüzden, PC ler kadar sık bozulmazlar. Çalışmalar, şirketlerin PC lerini ince istemcilerle değiştirmeleri sayesinde %20 ile %70 arası IT bütçelerini kısabildiklerini kanıtlamıştır. Ayrıca, kuruluşlar %50 ye kadar IT destek elemanını azaltabilmektedirler. İnce istemciler ayrıca PC lerden daha dayanıklı ve daha uzun ömürlüdürler. Ölçümü kolay: Server-tabanlı bir altyapıya ince cihaz eklenerek, hiçbir yazılım kurulumu ve yapılandırma olmadığından bir kabloyu prize takacak kadar basittir. İyiyapılandırılmış server-tabanlı altyapı on binlerce ince istemciyi desteklemektedir. Kuruluşlar, bu sayede, kendi IT altyapılarını çabuk, etkili ve az maliyetli olarak ölçebilirler. Daha iyi üretkenlik: Sunucu-tabanlı ince cihazlar sadece herhangi bir zaman ve herhangi bir yerde kolay erişimiyle iş gücünüzü temin etmezler, ayrıca daha üretken bir iş gücü sağlarlar. o İnce cihazlar, PC lerden daha az zamanda kapabilir ve açılabilirler. o Veriler, hiçbir veri tabanı bilgisini aygıt ve server arasında ileri geri göndermediğinden kullanıcılara daha hızlı görüntülemeyi de sağlamaktadır. o İnce istemciler, PC lerden çok daha az zaman kullanırlar o PC kullanıcıları, zamanlarının büyük çoğunluğunu yazılım yönetimi sorunlarıyla uğraşarak geçirirler. Ancak, ince istemci kullanıcıları, yazılım yönetimini IT yöneticilerine bırakarak kendi öz çalışmalarına odaklanabilirler. Şaşırtıcı değil, gün geçtikçe global kuruluşlar server-tabanlı altyapının güç yararlarının farkına varmaktadırlar. Bir IDC raporuna göre, ince istemci satışları 2005 yılında 2.4 milyon ünite olmuştur, 2004 yılında %46, ve 2006 yılında 1.25$ milyar toplam satışla 5.3 milyon üniteye ulaşacaktır. 75

66 Karşılaştırma Parametreleri İnce istemci Kalın istemci (PC ler) Tipik bileşenler Ana kart, RAM, CPU, LAN kartı (veya port), ekran kartı (veya port), mouse, klavye, monitör Hard disk, CD/ DVD/ Floppy sürücüleri, kabine, SMPS, fan, veri yedekleme cihazları, ana kart, RAM, CPU, LAN cart (veya port), ekran kartı (veya port), mouse, klavye, monitör Ünite ortalama maliyet başına 300$ 750$ Ünite başına toplam ağırlık MTBF Ortalaması pound pound 120,000 saat 25,000 saat Ünite ortalama başına 6 yıl 3 yıl Bloor Araştırması, şirketlerin tipik ince istemci uygulamasıyla %20 ve %70 arasında herhangi bir yerde kendi IT bütçelerini azaltabildikleri değerlendirmektedir. Ayrıca, destek elemanı sayısının %50 ye kadar azaltılabileceğini değerlendirmektedir. 76

67 DİĞER İSTİHDAM SEKTÖRLERİ İLE ÇAĞRI MERKEZİ SEKTÖRÜNÜN KIYASLAMASI Türkiye Genelinde Kişi Başına istihdam sağlama maliyeti (petrokimya hariç tutulursa) TL dir. Bu rakamın bölgeler arası dağılımı aşağıdadır. 1. Bölge: TL (İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli vb.) 2. Bölge: TL (Adana, Mersin, Aydın, Denizli ve Muğla vb.) 3. Bölge: TL (Gaziantep, Hatay, Adıyaman, Afyon, Kütahya, Kayseri, Sivas vb) 4. Bölge: TL (Erzurum, Ağrı, Van, Muş, Bitlis, Mardin, Batman, Siirt, Şırnak vb) 4. Bölgede ortalama kişi başı iş yaratma maliyeti ( TL), çağrı merkezinde kişi başı iş yaratma maliyetine göre (7.500 TL) yaklaşık 30 kat daha maliyetli görünmektedir. Çağrı Merkezi sektöründe kişi başı iş yaratma maliyeti lokasyon yatırımı dahil ortalama TL, lokasyon yatırımı harici ortalama 7500 TL dir. Çağrı Merkezi Sektöründe ise 1 kişiye istihdam sağlama maliyeti TL civarındadır. Dolayısıyla 4. Bölgede ortalama kişi başı iş yaratma maliyeti ( TL) çağrı merkezi iş yaratma maliyetine göre (7.500 TL) yaklaşık 30 kat daha maliyetlidir. Çağrı Merkezi Yatırım Açıklamaları 1. Çağrı merkezi sektörü emek yoğun bir sektördür, maliyetlerinin %60-70 i işgücü maliyetleridir. 2. Teknoloji yatırımı ihtiyacı düşüktür. İnternet bağlantısı olan her yerde çağrı merkezi kurulabilir. Müşteri temsilcileri kendi evlerinden de hizmet verebilirler. 3. Yan sektörlere bağımlılığı azdır. (Tedarik, Lojistik, Satış, Pazarlama) 4. Tüm bunların sonucunda çağrı merkezleri istihdama en çok katkı yapan, yaratılan değeri çalışanına yatıran bir sektördür. Türkiye nin mevsimsel faktörlerin etkisiyle Mayıs ta yüzde 11 e gerileyen işsizlik oranını 1 puan aşağı çekilebilmesi için, 69 milyar 739 milyon TL lik sabit sermaye yatırım yapması gerekiyor. Bir kişilik iş yaratma maliyetinin 269 bin 264 TL olduğu Türkiye de resmi rakamlara göre Türkiye nin 2 milyon 846 bin kişiden oluşan işsiz ordusuna istihdam yaratmak için toplam 766 milyar 324 milyon TL lik yatırıma ihtiyaç duyuluyor. Mayıs itibariyle yıllık bazda istihdam piyasasına eklenen 856 bin kişiye iş yaratmanın maliyeti ise bu dönemde 230 milyar 490 milyon TL ye ulaşıyor. ANKA nın Hazine Müsteşarlığı nın verilerinden yaptığı belirlemeye göre, 2010 yılının ilk 7 ayında teşvik belgesine bağlanan toplam 35 milyar 38 milyon TL tutarındaki 2 bin 408 yatırım projesi kapsamında 75 bin 642 kişilik istihdam yaratılacağı bildirildi. Buna göre yaratılacak her bir kişilik istihdam başına ortalama 463 bin 207 TL lik yatırıma gidileceği belirlendi. Bir kişilik ortalama istihdam maliyetinin bu kadar yüksek çıkmasında, istihdam öngörüsü düşük olan 14.8 milyar TL lik petrokimya yatırımının teşvike bağlanması 77

68 etkili oldu. Söz konusu yatırım kapsam dışı bırakıldığında, Hazine verilerine göre bir kişilik istihdamın maliyeti 269 bin 264 TL olarak belirlendi. Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) iş gücü istatistiklerine göre Mayıs dönemi itibariyle 2 milyon 846 bin kişi olan mevcut işsizlerin tümüne iş bulmak için toplam 766 milyar 324 milyon TL lik yatırıma ihtiyaç duyuluyor. Bu rakam, Türkiye nin 2009 yılında cari fiyatlarla gerçekleşen 954 milyar TL lik GSYH siyle karşılaştırıldığında, Türkiye nin milli gelirinin yüzde 80 ini iş yaratmak için harcaması gerekiyor. Mayıs ayı itibariyle geçen yılın aynı dönemine göre istihdam piyasasına eklenen 856 bin kişiye iş yaratmanın maliyeti ise 230 milyar 490 milyon TL ye ulaşıyor. Mayıs ta yüzde 11 olarak gerçekleşen işsizlik oranını 1 puan aşağı çekebilmek için 259 bin kişiye iş yaratacak yatırıma ihtiyaç duyuluyor. Bunun için de 69 milyar 739 milyon TL lik sabit yatırım gerekiyor. 2 puanlık indirim ve 518 bin kişiye iş imkanı için 139 milyar 478 milyon TL lik sabit sermaye yatırımına ihtiyaç bulunuyor. Gerçek İşsize İş Yaratmanın Maliyeti Ürkütüyor Bu arada umudunu yitirerek iş aramaktan vazgeçen işsizler, iş aramayıp çalışmaya hazır olanlar, mevsimlik çalışanlar, zamana bağlı eksik istihdamı içerenler bu hesaba dahil edilmiyor. Türkiye İstatistik Kurumu nun işsiz sayısını 2 milyon 846 bin olarak açıklamasına karşın, yapılan hesaplamalara göre gerçek işsiz sayısının bu tanıma göre Mayıs ta 4 milyon 716 bin kişi olduğu belirlendi. Bu çerçevede Türkiye nin gerçek işsizine iş bulması için toplam 1 trilyon 270 milyar TL lik kaynak yaratması gerekiyor. İstihdam Yaratma Maliyeti En Düşük Sektörlerden Biri Tarım Bir kişilik iş için gerekli ortalama yatırım tutarı projelerin niteliğine bağlı olarak sektörlere göre değişiyor. Bir kişilik iş yaratma maliyetinin en düşük olduğu yatırım alanlarının başında 193 bin 891 TL ile tarım geliyor. Bunu 216 bin 949 TL ile imalat sanayi (14.8 milyar TL lik petrokimya yatırımı dışında tutularak hesaplandı), 243 bin 102 TL ile madencilik sektörü, 254 bin 975 TL ile hizmetler sektörü izledi. Enerji sektöründe bir kişilik iş yaratma maliyeti 2 milyon 668 bin 567 TL ye kadar yükseliyor. İş Yaratma Maliyeti En Yüksek Birinci Bölgede Bir kişilik iş yaratma maliyeti yeni teşvik sistemine göre sınıflandırılan 4 bölge üzerinden yapılan belirlemeye göre en yüksek maliyet İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli nin de aralarında yer aldığı birinci bölgede görülüyor. Yılın ilk 7 ayına yönelik yatırım teşvik verilerine göre bir kişilik iş yaratma maliyeti birinci bölgede ortalama 337 bin 377 TL yi buluyor. Onu 246 bin 589 TL lik ortalama bir kişilik iş yaratma maliyetiyle ikinci bölge izliyor. (İkinci bölgede yapılacak olan 14.8 milyar TL lik petrokimya yatırımı kapsama dahil edildiğinde bu bölgede bir kişiye iş yaratmanın maliyeti 1.6 milyon TL ye kadar çıkıyor.) 78

69 İkinci bölge Adana, Mersin, Aydın, Denizli ve Muğla gibi illeri kapsıyor. Gaziantep, Hatay, Adıyaman, Manisa, Afyon, Kütahya, Kayseri, Sivas, Zonguldak gibi illeri kapsayan üçüncü bölgede bir kişilik iş yaratma maliyeti ortalama 238 bin 856 TL yi buluyor. Erzurum, Ağrı, Van, Muş, Bitlis, Mardin, Batman, Siirt, Şırnak gibi Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Artvin, Gümüşhane gibi Karadeniz Bölgesi nin ekonomisi gelişmemiş illerinden oluşan dördüncü bölgede iş yaratma maliyeti ortalama 211 bin 995 TL olarak gerçekleşiyor. *Kaynak: Ağustos

70 KOBİLER BULUT BİLGİ İŞLEM VE BT İLE BÜYÜYOR Küreselleşme ile birlikte tüm dünyada ekonomik, siyasal ve kültürel alanda bir değişim süreci yaşanmaktadır. Bu süreç içerisinde bulut bilgi işlemin, bilgi teknolojilerinin ve teknolojik rekabetin işletme yapıları ve üretim teknikleri üzerindeki etkisi yadsınamaz derecede büyüktür. Ürün, ürün teknolojisi, üretim süreçleri, tüketici eğilimlerindeki değişiklikler ile küresel pazarların getirdiği rekabetçi ortam, esnek üretim süreçlerine dayalı yeni teknolojilerin kullanılmasını gerekli kılmaktadır. Bu nedenle, günümüz ekonomilerinde esnek yapıdaki Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ) ön plana çıkmıştır. KOBİ ler tüm dünyada olduğu gibi ülkemiz ekonomisinin vazgeçilmez bir bileşeni olup istihdam, yatırım, katma değer, vergi ve ihracat bakımından çok önemli bir yere sahiptirler. Günümüzün küreselleşme ile birlikte değişen pazar koşulları ve tüketim kalıpları ile yeni teknolojiler işletmelere büyük avantajlar sağlamaktadır. Özellikle bilgi teknolojilerinin ve internetin işletme faaliyetlerinde ve iş süreçlerinde kullanılması ile müşterilerin, çalışanların ve iş ortaklarının daha etkin ve gerçek zamanlı çalışmasını sağlayan e-iş Yönetimi yaklaşımı, günümüz işletmelerinin iş yapma yöntemlerinde bir devrim olarak nitelendirilebilir. Bu konuda Avrupa Birliği nde özellikle KOBİ leri e-iş uygulamalarına yöneltmek için birçok çalışma yapılmaktadır. Ülkemizde ise bu konu oldukça yenidir ve KOBİ lerin çoğu henüz e-ticaret aşamasındadır. AB ye entegrasyon sürecinde ülkemiz açısından da, bilgi toplumu olma yolunda, KOBİ lerin bu alanda desteklenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda e-iş, AB ye entegrasyon sürecinde hem Türkiye hem de AB üye ülkeler açısından oldukça önemlidir. Sekil 1: KOBİ lerin e-iş e Entegrasyonunda Uyum Merdiveni Kaynak: Michael Taylor, Andrew Murphy, Journal of Small Business and Enterprise Development, Volume 11, Number 3, Yukarıdaki tabloda KOBİ lerin e-iş teknolojisine uyum süreci belli bazı aşamaların geçilmesini gerektirdiğini göstermektedir. Bu süreçler Şekil 1 de ayrıntılı olarak gösterilmektedir. Süreç e-posta kullanımı ve web sitesi gelişimi ile alım, satım ve ödeme mekanizmalarında e-ticaretin kullanımından, e-iş in tedarik zinciri yönetiminde kullanımı ve 81

71 son olarak da tamamen teknolojiye dayalı yeni iş modellerinin oluşturulmasıyla son bulmaktadır yılında OECD e-iş i kısaca bilgisayar destekli ağlar üzerinden otomatik iş süreçleri (hem firma içi hem firmalar arası) olarak tanımlamaktadır (OECD 2004). E-İş firmalarla müşteriler arasında, ticari işlemlerin işletmeden-işletmeye (B2B) ve işletmedentüketiciye (B2C) yapıldığı e-ticaret ile sınırlandırılamaz. E-İş genel olarak, işverenlerle çalışanlar, çalışanlar ile diğer çalışanlar, tedarikçiler, dağıtıcılar ve tüketicilerin de içinde olduğu tedarik zinciri elemanları ile kişiler ve kurumlar arasındaki ilişkileri ve bilgi alışverişini sağlayan firma içi ve firmalar arası süreçlerden oluşmaktadır (Gerstner, 1998; Clarke, 2001; OECD, 2004). E-İş genellikle firmaların global pazarlara açılma yolu olarak görülmektedir. Hiç tartışma yok ki KOBİ ler Türkiye ekonomisinin belkemiğini oluşturmaktadır. KOBİ lerin verimliliği, kârlılığı, etkin çalışması ve yeni yatırımları Türkiye ekonomisi açısından da büyük ölçüde belirleyici olmaktadır. KOBİ lerin tanımları gereği hareket esnekliğine sahip, yeniliklere daha açık, daha girişimci, daha yenilikçi işletmeler oldukları bilinmektedir. Öte yandan yapıları nedeniyle bu tür işletmelerde hem yönetim, hem çalışanlar, verilen kararların sonuçlarını ve işletme üzerindeki etkilerini hemen görmektedirler. Bu nedenle ekonomik gelişme ve değişmelerin getireceği fırsatlara en hızlı tepkiyi yine bu küçük ve orta ölçekli işletmeler vermektedir. Bugün kaynakların daha etkin kullanımı konusunda en önemli sözcük teknolojidir. Teknolojiyi daha etkin kullanabilmek ise bilgi ye dayanmaktadır. Bu nedenle KOBİ ler, teknoloji kullanımı ve inovasyonun en yaygın olduğu işletmeler olmalıdır. DPT, dönemini kapsayan 9. Kalkınma Planında vizyonu istikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen ve AB ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye olarak belirlemiştir. DPT 9. Kalkınma Planında İş Ortamının İyileştirilmesi başlığında 386. Maddede; Kamunun iş dünyasına sunduğu hizmetler, süreçlerin yeniden yapılandırılması suretiyle bütünleşik bir yapıda elektronik ortama taşınacak, bu hizmetlerin işletmeler tarafından yaygın kullanımına yönelik tedbirler alınacaktır.buna paralel olarak, bilgi ve iletişim teknolojilerinin iş süreçlerinde kullanılması, elektronik ortamda iş yapma biçimlerinin ve e-ticaretin yaygınlaşması ile işletmelerin maliyetlerini düşürmeleri, verimliliklerini yükseltmeleri ve yurtiçi ve yurtdışı satış potansiyellerini geliştirmeleri desteklenecektir. Ayrıca, e-ihale uygulamalarının yaygınlaşması ile özellikle KOBİ lerin kamu alımlarına katılımı için uygun, şeffaf ve rekabetçi ortam yaratılacaktır diyor. DPT 9. Kalkınma Planında Sanayi ve Hizmetlerde Yüksek Katma Değerli Üretim Yapısına Geçişin Sağlanması başlığında 540. Maddede; KOBİ'lerin ve girişimcilerin rekabet güçlerini artırmak ve yeni pazarlara açılmalarını sağlamak için, iş kurma ve iş geliştirme aşamalarında eğitim ve danışmanlık hizmeti sağlanacaktır. Bu amaçla, İŞGEM ve benzeri yapılanmalar yaygınlaştırılacak ve etkinliklerini artırmak üzere gerekli düzenlemeler yapılacaktır diyor Maddede; İşletmelerin ortak Ar-Ge, ortak tedarik ve pazarlama faaliyetlerine önem verilecektir. İşletmelerin fiziki altyapı ihtiyaçları karşılanacak, ağ oluşturma ve kümelenme girişimleri desteklenecektir. İşletmelerin belirlenmiş sanayi 82

72 bölgelerinde kurulması ve mevcutların bu alanlara taşınması özendirilecektir. diyor Maddede: Sürükleyici sektörler liderliğinde ve güçlendirilmiş sosyal ağ yapısı içinde kümelenmelerin desteklenmesi sağlanacaktır. Bu çerçevede; yerel kümelenme alanlarını destekleyici, kümedeki aktörler arasında işbirliğini artırıcı ve kümenin dünya piyasaları ile entegrasyonunu sağlamaya yönelik mekanizmaların oluşumu özendirilecektir. DPT, dönemini kapsayan Orta Vadeli Programında; içinde bulunduğumuz 2009 krizini II.Dünya Savaşından sonra küresel ekonomik aktivitede en hızlı daralmanın yaşandığı yıl olarak tarif etmekte ve Türkiye ekonomisinin yeniden güçlü ve sürdürülebilir bir büyüme dönemine girmesini hedeflemektedir. Bu doğrultuda, krizden çıkış ve sonrasındaki büyüme sürecinin özel sektör öncülüğünde gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. İş ortamının rekabetçi bir yapıya kavuşturularak iyileştirilmesi temel amaç olarak gören DPT, bu çerçevede girişimci Bilgi Sisteminin geliştirileceğini, esnaf ve sanatkârların rekabet gücünün artırılması ile değişim ve dönüşümün desteklenmesine yönelik iş ortamının iyileştirilmesi çalışmaları yürütüleceğini ifade etmektedir. Ayrıca bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygın ve etkin kullanımıyla bilgi toplumuna dönüşüm sürecinin hızlandırılması ve bu yolla ülkemizin refah düzeyinin artırılmasına katkı sağlanmasının temel amaç olduğunu söylemektedir. DPT 2010 Yılı Programında; Sanayi ve hizmetlerde yüksek katma değerli üretim yapısına geçişin sağlanması başlığında İmalat Sanayiinde yüksek katma değerli mal üretimini artırarak, yapısal dönüşümün hızlandırılmasının temel amaç olduğunu söylemektedir. Bu amaçla sorumlu Kuruluşun Kosgeb olarak belirlendiği Tedbir 129. da Başta esnaf ve sanatkarlar olmak üzere KOBİ lerin ortak iş yapma kültürü geliştirileceğini ve bu konudaki projelerin destekleneceğini söylemektedir. Ve bu amaçla Yapılacak İşlem ve Açıklama olarak da 2010 yılı Aralık Sonuna kadar İşletmelerin ölçeklerini büyütmeleri ve verimliliklerini artırmaları amacıyla ortak iş yapma ve ortak sorun çözümüne yönelik olarak proje bazlı destekler sağlanacağını söylemektedir. DPT Ticaret Hizmetleri başlığında ise Ticaret hizmetleri sektöründe rekabetçi bir ortamda verimlilik artışının sağlanmasını, faaliyet hacminin büyütülmesini, teknoloji ve yenilikçiliğin özendirilmesinin temel amaç olduğunu, sektördeki KOBİ lerin rekabet gücünün, kalite ve verimlilik düzeyinin artırılmasını, rekabet imkanlarının geliştirilmesinin esas olduğunu söylemektedir. Tablo: DPT 2010 Yılı Programı 83