KÜRESEL KRİZLERİN YEREL YÖNETİMLERE ETKİLERİ. Erol KAYA

Transkript

1 KÜRESEL KRİZLERİN YEREL YÖNETİMLERE ETKİLERİ Erol KAYA

2 1) EKONOMİK KRİZ Kriz, genel ekonominin mevcut konumunu ve geleceğini etkileyen hiç beklenmeyen bir anda ortaya çıkan ve genelde önlem alınmakta geç kalınan olumsuz bir durumdur. Krize ulusal ve uluslararası politikalar sebep olabilir. Kriz anında alınan önlemler; genelde üretimi küçültme, işten çıkarma, yatırımları durdurma şeklinde olmaktadır. 2

3 2) BELEDİYELERDE MALİ YAPI Ülkelerin kendilerine has bir yapısı olmakla beraber, genelde belediyelerin mali yapıları görevleri ile ilintili olmak üzere merkezi yönetimden aldıkları pay, yerel kaynaklardan elde ettikleri gelir, işletme ve iştiraklerinin kaynaklarından oluşmaktadır. Yerel yönetim harcamalarının kamu harcamaları içindeki payı: a) Gelişmiş ülkelerde:%35 lerin üzerinde seyrettiği (Danimarka %60, Hollanda %35, Fransa %20 ) b) Gelişmekte olan ülkelerde: %10 ( Türkiye %11) c) Az gelişmiş ülkelerde:%5 in altında 3

4 3) Ekonomik krizlerin mahalli idarelere etkileri (Türk belediyeleri incelenmiştir) Belediyelerin ekonomik krizlerde merkezi yönetim kadar etkilenmemekle beraber mali yapılarının bozulması ile birlikte kentin de huzur ve güven ortamının sarsıldığı görülmektedir. Gelir yapısı: Merkezi yönetim paylarının azaldığı Yerel vergilerde yoğun bir tahsilat çabasına girişildiği Borçlanmanın azaldığı Gider yapısı: Personel sayısı ve harcamalarının azaldığı yatırımlarının gerilediği Borç ödemelerinin arttığı Sosyal harcamaların(yardımlar) arttığı Kentsel Etkisi Kentsel gerilimin arttığı Şahsa ve mala karşı suçların arttığı Boşanmaların arttığı İşyerlerinin kapandığı İşsizliğin tırmandığı 4 görülen etkilerdir.

5 Tablo 3-A TÜRKİYE BELEDİYELERİ GELİR VE GİDERLERİNİN YAPISI GELİRLER GENEL BÜTÇE PAYI % 44,78 BELEDİYE VERGİLERİ % 20,75 EMLAK % 6,19 ÇTV % 1,10 HARÇLAR % 5,19 GİDERLER PERSONEL GİDERLERİ VE PRİMLERİ % 22,53 MAL VE HİZMET ALIMLARI % 31,89 CARİ TRANSFERLER (Yardım ve Katılım Payları) % 5,01 YATIRIMLAR % 37,65 DİĞER %2,92 DİĞER VER GELİRLERİ % 8,27 VERGİ DIŞI GELİRLER % 34,47 TAŞINMAZ SATIŞ GELİRİ % 7,79 İŞLETME GELİRLERİ % 8,66 HARCAMALARA KATILIM PAY. % 5,20 5 DİĞER GELİRLER (ÜCRET, CEZA vb.) % 12,82 * 2007 TÜİK

6 6 4) Avrupa Yerel Yönetimlerinde Mali Yapı

7 Belçika Çek Cumh. Danimarka Almanya Yunanistan İspanya Fransa İtalya Macaristan Hollanda Avusturya Polonya Portekiz Finlandiya İsveç İngiltere Norveç Türkiye A) MAHALLİ İDARE HARCAMALARININ KAMU HARCAMALARI İÇİNDEKİ ORANI GELİR GİDER Kaynak : OECD Ekonomik Çalışmalar Ülke Kamu Gelirleri % Kamu Giderleri % Belçika Çek Cumhuriyeti Danimarka Almanya Yunanistan İspanya Fransa İtalya Macaristan Hollanda Avusturya Polonya Portekiz Finlandiya İsveç İngiltere Norveç Türkiye 11.8

8 Bulgaristan Çek Cumh.i Estonya Macaristan Letonya Litvanya Polonya Romanya Slovakya Slovenya TÜRKİYE % 11 % 44 % 45 Belçika Danimarka Fransa İtalya Hollanda İspanya İsveç İngiltere 4-B) MAHALLİ İDARELERDE GELİR YAPISI %100 Vergi gelirleri Vergi dışı gelirler (Proje Karşılığı Şartlı verilen hibeler) Genel Bütçe Gelirleri %90 %80 %70 %60 %50 %40 %30 %20 %10 %0 8 Kaynak : Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü

9 5) Krizlerin Türkiye Yerel Yönetim Yapısına Etkileri 9

10 5-A) GENEL BÜTÇE VERGİ GELİRLERİ BELEDİYELER PAYI VE ORANI ( ) TL Yıllar Vergi Gelirleri Belediyeler Payı Belediyeler Payı / Vergi Gelirleri ( % ) ,7 7,5 7,8 6,3 5,1 4,6 10 Türkiye de kent nüfusu ve kentsel hizmet kalitesi, çeşitliliği artmakta iken, Yerel yönetimlerin Merkezi yönetim payları sürekli azaltılmaktadır. Kaynak : Muhasebat Genel Müdürlüğü

11 5-B) TÜRKİYE BELEDİYELERİNİN GELİR TRENDİ TL Satınalma Gücüne Göre Hesaplanmıştır. GELİRLER VERGİ GELİRLERİ Gn. Bütçe V.G. Payı Bel. Vergileri VERGİ DIŞI GELİRLER BORÇLANMA ,00 YTL ,00 YTL ,00 YTL ,00 YTL ,00 YTL 0,00 YTL Kaynak : DPT

12 TÜRKİYE BELEDİYELERİNİN GELİR TRENDİ TL Satınalma Gücüne Göre Hesaplanmıştır. YILLAR GELİRLER VERGİ GELİRLERİ Gn. Bütçe V.G. Payı Bel. Vergileri VERGİ DIŞI GELİRLER BORÇLANMA

13 5-C) TÜRKİYE BELEDİYELERİNİN GİDER TRENDİ TOPLAM HARCAMALAR CARİ HARCAMALAR Personel Diğer Cari YATIRIM HARCAMALARI Sosyal Transferler Borç Ödemeleri ,00 TL Satınalma Gücüne Göre Hesaplanmıştır , , , , , , ,00 0, YILLAR TL DÖNEM SONU DOLAR KURU (MB DÖVİZ ALIŞ) Aralık Sonu Baz Alınmıştır ,85 TL ,03 TL ,00 TL ,00 TL ,00 TL ,00 TL ,00 TL ,00 TL ,00 TL ,00 TL ,00 TL ,00 TL ORTALAMA ENFLASYON ORANLARI 70,1 66,1 106,3 89,1 80,4 85,7 84,6 64,9 54,9 54, ,3 BUGÜNKÜ DEĞER ÇARPANI 497, , , , , , ,2679 7,4266 4,6532 3,118 2,0601 1,6267

14 TÜRKİYE BELEDİYELERİNİN GİDER TRENDİ TL Satınalma Gücüne Göre Hesaplanmıştır. YILLAR TL TOPLAM HARCAMALAR CARİ HARCAMALAR Personel Diğer Cari YATIRIM HARCAMALARI TRANSFERLER Sosyal Transferler Borç Ödemeleri

15 15 6 ) KRİZİN KENTLERE ETKİSİ

16 A) YILLARI ARASINDA TÜRKİYE GENELİ AÇILAN VE KAPANAN İŞYERİ TRENDİ 20,000 18,000 16,000 14,000 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 AÇILAN İŞYERİ KAPANAN İŞYERİ 16 Kaynak : TÜİK

17 B) YILLARI ARASINDA TÜRKİYE DE EVLENME BOŞANMA ORANLARI 700, , , , , , ,000 0 Evlenen Boşanan Evlenen Boşanan Kaynak : TÜİK

18 6-C) YILLARI ARASINDA TÜRKİYE DE SUÇ İŞLEYEN SANIK SAYILARI 1,000, , , , , , , , , , Kaynak : TÜİK

19 6-D) BELEDİYELERİN PERSONEL HAREKETLERİ , , , , , , , , , , , ,203 Kaynak : DPT

20 6-E) İŞSİZLİK ÖDENEĞİ Yıllar Bağlanan Kaynak : DPT

21 7) GENEL DEĞERLENDİRME Belediyelerin kriz döneminde finansman krizi yaşadıkları tablolardan görülmektedir. Belediyelerin kriz döneminde asıl yaşadıkları sorunlar ise ekonomik tablolara yansımamaktadır. Bu dönemlerde belediyeler iş ve aş taleplerinde patlama yaşamaktadır. Kriz döneminde belediyeler kent estetiğine yönelik yatırımların yapılmaması yönünde sosyal baskılarla karşılaşmaktadırlar. Kentlerde suç oranlarında artış, evlenme oranlarında ise azalma gözlenmektedir. 21

22 22 TEŞEKKÜRLER

23 23 EKLER

24 Ek 1) 25 GELİR ve GİDERLER ( ) $ GİDER GELİRLER ( ) $ YILLAR GİDER 3,76 4,86 3,58 3,81 4,52 5,12 5,95 5,66 6,25 5,40 5,31 7,08 20,02 GELİRLER 3,07 4,17 3,36 3,57 4,26 4,92 5,67 5,29 6,12 5,38 5,10 6,55 18,33 Kaynak : TÜİK

25 GELİR ve GİDERLER TL YILLAR GİDER GELİR

26 Ek 2) BELEDİYE GELİRLERİ ( ) TL YILLAR GELİRLER VERGİ GELİRLERİ Gn. Bütçe V.G. Payı Bel. Vergileri, + Harçlar VERGİ DIŞI GELİRLER YARDIMLAR Kaynak : DPT

27 Ek 4) BELEDİYE GELİRLERİ DEĞİŞİM ORANLARI (%) YILLAR GELİRLER VERGİ GELİRLERİ Gn. Bütçe V.G. Payı Belediye Vergileri VERGİ DIŞI GELİRLER YARDIMLAR

28 Ek 3) BELEDİYE GİDERLERİ ( )TL YILLAR TOPLAM HARCAMALAR CARİ HARCAMALAR Personel Diğer Cari YATIRIM HARCAMALARI TRANSFERLER Sosyal Transferler Borç Ödemeleri Kaynak : DPT

29 Ek 5) BELEDİYE GİDERLERİ DAĞILIM TABLOSU (%) YILLAR TOPLAM HARCAMALAR CARİ HARCAMALAR Personel Diğer Cari YATIRIM HARCAMALARI TRANSFERLER Sosyal Transferler Borç Ödemeleri

30 Ek 6) BELEDİYE GİDERLERİ DEĞİŞİM TABLOSU YILLAR TOPLAM HARCAMALAR CARİ HARCAMALAR Personel Diğer Cari (%) YATIRIM HARCAMALARI TRANSFERLER Sosyal Transferler Borç Ödemeleri

31 YILLARI BELEDİYELERİN DÖNEMSEL İŞTEN ÇIKARMALARI Yıllar Çıkan İşçi Sayıları 20,267 19,863 23,389 16,601 18,194 18,890 19,087 28,528 24,440 28,154 26,140 25,925 49,312 47, * Kaynak : Sosyal Güvenlik Kurumu

32 İNDEKS 1) Tanım 2) Belediyelerde Mali Yapı 3) Ekonomik Krizlerin Mahalli İdarelere Etkileri Tablo 3-A (Belediye Gelir ve Giderlerinin Yapısı) 4) Avrupa Yerel Yönetimlerinde Mali Yapı A Mahalli İdare Harcamalarının Kamu Harcamaları İçindeki Oranı B Mahalli İdarelerde Gelir Yapısı 5) Krizlerin Türkiye Yerel Yönetim Yapısına Etkileri A Genel Bütçe Vergi Gelirleri Belediyeler Payı ve Oranı B (Gelir Trendi ) C (Gider Trendi ) 6) Krizin Kentlere Etkisi A) Açılan ve Kapanan İşyeri Trendi B) Evlenme ve Boşanma Oranları C) Suç İşleyen Sanık Sayısı D) Belediyelerde Personel Hareketleri E )İşsizlik Ödeneği ) Genel Değerlendirme Ekler Ek1) Gelir ve Giderler Ek2) Belediye Gelirleri Ek3) Belediye Gelirleri Değişim Tablosu Ek4) Belediye Giderleri Ek5) Belediye Giderleri Dağılım Tablosu Ek6) Belediye Giderleri Değişim Tablosu