Bağımlılık Genetiğinde Yeni Gelişmeler
|
|
- Berk Altın
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 Bağımlılık Genetiğinde Yeni Gelişmeler Arzu Dalmış Manisa Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi, AMATEM
2 Aile, ikiz, evlat edinme çalışmaları 1970 lerden beri aile, evlat edinme ve ikiz çalışmaları yapılarak moleküler genetik tekniklerinin yardımıyla, alkol bağımlılığının kalıtsal yönüne ilişkin güçlü bulgular elde edilmiştir Birinci derece akrabalarında alkol bağımlılığı bulunanlar, bulunmayanlara göre bağımlılık geliştirme açısından 3-4 kat daha fazla bağımlılık geliştirme riskine sahiptir. (Ferguson R.A., Goldberg D.M. 1997)
3 Aile, ikiz, evlat edinme çalışmaları MZ da (%60) DZ da (%39) göre daha sık oranda AKB oldugu bildirilmistir. Kendler KS, 1992 Lin SW, 2005 Biyolojik babalarında alkol problemi olan evlat edinilmis çocuklarda yüksek alkol kullanım oranı saptanmıştır. Clonninger CR, 1981
4 Cloninger in katkısı, 1987 Tip 1: %75, genetik geçiş var ancak ortaya çıkışı çevresel faktörlerle Tip 2: Genetik etkilenme ön planda, agresif davr, antisosyal özellikler Tip 3: Genetik etkilenme belirgin ancak antisosyal özellikler eşlik etmiyor (Hill SY,1993)
5 Alkol dehidrogenaz (ADH) Aldehit dehidrogenaz (ALDH) Beyaz ırkda alkole karşı kızarma tepkisi %5, Amerikan yerlileri ve mongoloid ırkda %80 Japon ırkında oldukça sık görülen atipik ADH, etanolü asetaldehide hızlı okside ederek alkol duyarlılık belirtilerini oluşturur. ALDH2 nin varyant biçimi olanlar asetaldehidi çabuk metabolize edememektedir.
6 Alkol dehidrogenaz (ADH) geni ADH 1B*2 ve ADH 1B*3 alellerinin enzim aktivitesini değiştirdiği gösterilmiştir. (Agarwal DP, 2001) Alkol bağımlılarında ADH 1B*2 ve ADH 1C*2 alellerinin daha az gözlendiği, ADH 1B*2 alelinin alkol içme miktarı ile ilgili olduğu (Neumark YD ve ark,1998) ADH 1B*3 ve ADH 1C*2 alellerinin alkol bağımlılığına karşı koruyucu olduğu bildirilmiştir (Edenberg HJ ve ark, 2006).
7 Aldehit dehidrogenaz (ALDH) geni ALDH2*2 alelinin varlığı enzim aktivitesinde bozukluğa, bu durumda allele sahip olan bireylerin asetaldehidin toksik etkilerine daha fazla maruz kalmalarına neden olmaktadır. Özellikle bu allelin daha sık gözlendiği Asya toplumlarında genin alkol bağımlılığına karşı koruyucu olduğu bildirilmiştir (Chen WJ ve ark, 1996)
8 Ödül Eksikliği Sendromu yeme ve üreme gibi doğal ödüller bağımlılık yapıcı ilaçlarla oluşturulan doğal olmayan ödüller frontal lob ve nükleus akumbensden DA salınmasına neden olur. Başlıca DA olmak üzere, DA nöronlarını modifiye eden serotonin, norepinefrin, GABA, opioid ve kannabinoid gibi nörotransmitterlerin genlerindeki bir defektin Ödül Eksikliği Sendromu na neden olduğu söylenmektedir. (Comings DE ve Blum K, 2000) Ancak çevresel ve genetik faktörler kişilerin bir kısmının bu maddelere bağımlı olmasına bir kısmının olmamasına neden olur.
9 mezolimbik ödüllendirme sistemi Alkol, ventral tegmentumdan nükleus akumbense uzanan dopaminerjik yolakda DA salınmasına neden olur
10 D2 geni, 11 q22-23 kromozomunda lokalizedir. (Grandy,1989)
11 1990, Blum, ilk keşif, ödül geni Daha önce alkol bağımlısı olan ve olmayan 35 er kadavranın frontal korteks gri cevherinde gen polimorfizmini değerlendirmişlerdir. Alkol bağımlılığı ile olası polimorfik ilişkiyi araştırmak için ALD, MAO, tirozin hidroksilaz ve D2 reseptörleri incelendiğinde sadece D2 reseptör polimorfizmi (TaqI) alkol bağımlılığı ile ilişkili bulunmuştur. Özellikle TaqI A1 alleli alkol bağımlılarında %77 oranında saptanmıştır. Alkol bağımlısı olmayanlarda ise A1 allelinin yokluğu % 72 oranında bulunmuştur. (Blum K, Noble EP ve ark, JAMA, 1990)
12 A1 allel sıklığı alkol bağımlısı olmayanlarda % 21, hafif derecede alkol bağımlılarında % 34, şiddetli derecede alkol bağımlılarında % 63 A1 alleli, santral sinir sisteminde dopaminerjik aktiviteyi azaltmakta ve kişiyi pozitif pekiştirici etkiyi aramaya teşvik etmektedir. (Noble EP, Blum K ve ark, Arch Gen Psychiatry 1991)
13 DRD2 TaqI A1 alleli beyinde azalmış DA res sayısı ile ilişkili (Noble EP, 2003) Alkol bağ da nuk kaudatda D2 res sayıları kontrollere göre anlamlı derecede az, detok süresince de bu değişmiyor, Yani alkol bırakmayla düzelmemesi bize D2 res azlığının sürecin başından beri olduğunu hatta bağımlılığa yatkınlaştırıcı bir faktör old gösterebilir. (Volkow ND ve ark,2002) DRD2 TaqIA1 alleline sahip kişiler daha çok alkol tüketmekte ve problemler daha erken yaşta başlamaktadır. (Connor JP, 2002; Connor JP, 2008) Dolayısıyla DRD2 TaqIA1 alleline sahip kişiler beyindeki azalmış dopaminerjik eksikliği kompanse etmek için daha çok alkol almaktadır. Alkolle ilişkili medikal hastalıklara daha tutulmaktadırlar. DRD2 TaqI A1 genotipi alkol bağımlılarında mortalite riskini artırmaktadır. (Berggren U, 2010)
14 DRD2 geninin TaqI A aleli, alkol ve madde bağımlılığı, sigara içme, obesite, kompulsif kumar ve birçok kişilik özellikleriyle (yenilik arama, zarardan kaçınma, ödülle ilişkili impulsivite, antisosyal özellikler) ilişkili olduğunu göstermiştir. (Noble EP ve ark, 1998) Çoğul madde (sigara, alkol, eroin, cocain, esrar, amfetamin) bağımlılığında TaqIA1 ve TaqIB1 allel prevalansı kontrollere göre daha yüksek. (O Hara BF ve ark,1993; Smith SS ve ark, 1992)
15 Nikotin A1 allel prevalansı sigara içmeyenlerde, eski içicilerde ve içenlerde tedrici olarak artmaktaydı. Ayrıca A1 hem içenlerde hem de eski içicilerde içmeyenlere göre anlamlı derecede daha fazlaydı. (Noble EP,1994) A1 veya B1 alleli taşıyanlarda başlama yaşı daha küçüktü. Ayrıca bu allelleri taşıyanlar taşımayanlara göre daha fazla bırakma girişiminde bulunmuştu, bu da neden bazı kişilerin bir türlü bu maddeden uzak duramadığının açıklar. (Spitz MR,1998)
16 Bazı çalışmalarda alkol bağımlılığı ile DRD2 geninin Taq I A alleli (Blum, 1990; Noble, 1991; Noble, 1998; Ferguson, 1997; Noble, 2000; Lu, 2001; Connor, 2002) veya Taq I B alleli (Blum, 1993; Noble, 1998; Lu, 2001 ) ile ilişki saptanırken, bazı çalışmalarda bu ilişki gösterilememiştir (Bolos,1990; Gelernter, 1991; Gelernter, 1999; Sander, 1999; Blomqvist, 2000; Pastorelli, 2001; Matsushita, 2001; Karaoğuz, 2004). İki metaanalizin sonuçları ise anlamlı ilişki olduğunu doğrulamıştır. (Cloninger, 1991; Noble, 2000).
17 DRD2 TaqIA Ülkemizde yapılan çalışmalar Tip 2 alkol bağımlıları (n:52) ve alkol bağımlısı olmayanlarda (n:93) DRD2 TaqI A1 allel sıklığı açısından anlamlı bir fark saptanmamıştır (Karaoğuz ve ark. 2004) Alkol bağımlıları (n:64) ile alkol bağımlısı olmayan (n:54) bireyler, DRD2 TaqI A1 ve B1 minör allelerinin sıklığı açısından anlamlı fark göstermedi. Alkol bağımlılarında kişilik özellikleriyle DRD2 geninin TaqI A1 ve B1 minör alleleri arasında ilişki saptanmadı. (Dalmış ve ark,2005, tez çalışması)
18 Bu çelişkili sonuçların çeşitli nedenleri olabilir: 1. Kontrol grubunun seçiminde farklılıklar 2. Şİddetli derecede alkol bağ. (sirotik) çalışmaya alınmaması 3. Etnik köken ve ırk farklılıkları (Stratification bias) 4. Örneklemin küçük olması 5. Alkol bağımlılığı etyolojik ve klinik açıdan çeşitliliği olan bir hastalıktır. Bu nedenle DRD2 geni, yalnız alkol bağımlılığının spesifik bir alt tipi ile (erken başlangıçlı tip, şiddetli tip ve benzeri) ilişkili olabilir. 6. Çevresel etkenler (din) 7. Multigen kalıtımı 8. Epigenetik faktörler
19 Tedaviyle ilişkisi Daha az D2 reseptörüne sahip olan A1+ kişilerin A1- olanlara göre pekiştirici etkiyi elde etmek için dopaminerjik ödül yolaklarının sürekli uyarılmasına, dolayısıyla daha yüksek doz alkole ihtiyaç duydukları saptanmıştır. Ayrıca tedavi sonucuna bakıldığında A1+ allel taşıyan alkol bağımlıları taşımayanlara göre daha kötü prognoza sahip oldukları görülmüştür (Noble EP, 1996). Wiesbeck ve arkadaşlarının çalışmasında, alkol bağımlılarının yatırılarak detoksifikasyon tedavisinden sonraki bir yıllık izleminde arınık kalma veya nüks oranlarının DRD2 veya DRD3 gen varyantları ile ilişkili olmadığı gösterilmiştir (Weisbeck CA ve ark, 2003).
20 Tedaviyle ilişkisi Metadon tedavisi başarısız sonuçlanan bağımlıların, başarıyla tedavi edilenlere göre 4 kat daha fazla A1+ alleline sahip oldukları görülmüştür (Lawford BR ve ark, 2000) (Noble EP,1998) Bu nedenle opioid bağımlılarında tedavi öncesi opioid kullanımı ve tedavi sonuçlarını öngörmede DRD2 genotipik farklılıkları önemli olabilir.
21 Tedavi çalışmaları Eğer A1+ kişilerin beyninde DRD2 res daha az ise ve sssde dopaminerjik durum (ton) daha zayıflamışsa, bromokriptin gibi D2 res agonistleri A1+ alkoliklerde A1- alkoliklere göre daha yararlı olabilir miydi? BRO A1+, BRO A1-, PLA A+, PLA A-. Craving ve anksiyetede en büyük ve anlamlı azalma BRO A1+ de oldu. Ayrıca BRO A1+ olanların tedavide kalma oranı PLA A1- e göre sign daha yüksekti. Bu A1+ olanların ye oranla tedaviye daha uyumlu olduğunu gösterir. Bu da DRD2 geotipinin tedavi sonucunu farklı açılardan etkilediğini akla getirir. (Lawford BR,1995)
22 Bağımlı beyinde gen ekspresyonu değişikliği Uzun süreli bağımlılık yapıcı madde kullanımı, beyin fonksiyonlarında, birey maddeyi almayı bıraktıktan sonra da devam eden süregen değişikliklere yol açar. Bağımlı beyni, bağımlı olmayanın beyninden, beyin metabolik aktivitesindeki değişiklikler, reseptör mevcudiyeti, gen ifadesi (ekspresyonu) ve madde ile ilgili uyaranlara verdiği yanıtla açık şekilde farklılıklar gösterir. Bağımlılığın beyin yapısındaki ve fonksiyonlarındaki değişikliklerle sonuçlanması bağımlılığı esas olarak beyin hastalığı yapar. Beyindeki metaforik şalter, uzamış alkol ya da madde kullanımından sonra atıyor gibi görünmektedir. Başlangıçta madde kullanımı istemli bir davranışken, bu şalter attığında, birey kompulsif alkol veya madde arayışı ve kullanımıyla karakterize bağımlılık durumuna geçer. (Leshner A.I. Addiction is a brain disease, and it matters. Science. 1997)
23 Alkolik beyinde gen ekspresyonu Dodd PR ve ark, 2004,Addictive Behaviours Res ve taşıyıcı farmakolojisi bazı genlerle belirlenir Bazı genotipler, superior frontal korteksde inhibitör-eksitatör dengeyi değiştirerek bu bölgedeki eksitotoksisiteyi artırabilir. ADH3-1,1 genotipi NMDA res ekspresyonunu değiştirerek eksitotoksisiteyi artırabilir DRD2B genotipi GABA A subunit protein ekspresyonunu değiştirerek uzun süre alkol alındığında beyinde eksitotoksik olaylara aracılık eder. Hem alkol tüketimi reseptörün subunit kompozisyonunu değiştirir hem de alkole ırsi olarak yatkın bireyler isoformların farklı popülasyonlarını içerir.
24 Genler Vücudumuzda 75 trilyon hücre var. Her hücre çekirdeğinde ise insanın fiziksel ve sağlık durumunu belirleyen kromozomlar, kromozomlarda da 3,2 milyar yapıtaşı (ATCG) ihtiva eden DNA molekülü vardır. Buna genetik şifre denir. Üzerindeki yapıtaşı gruplaşarak civarında geni meydana getirir.
25 İnsan genom projesi 18 ülkenin destek verdiği Human Genom Projesi, 1990 yılının Ekim ayında başladı. Projenin amacı insanın gen haritasının, yani genetik şifresinin çözülmesini sağlamak: insan DNA sında bulunan 3 milyar kadar baz çiftinin dizilimini ve bunların % 2-5 ini oluşturan genlerin yerini bulmaktı de tamamlandı Dış görünüşümüzdeki onca farklılığa rağmen, aslında biz insanların kalıtsal yapısı büyük ölçüde birbirine benzer. İnsanların DNA yapılarının %99, 9 u ortaktır. Tek yumurta ikizleri dışında iki insanın genomu arasında sadece yüzde 0.1'lik fark var. Ahmet'i Ahmet, Ayşe'yi Ayşe yapan genetik şifredeki bu farka polimorfizm deniyor.
26 DNA, bir insanın göz renginden ten rengine, vücut yapısından boyuna kadar çeşitli fiziksel özelliklerini belirlemenin yanı sıra sağlığı ve yaşam süresi konusunda da önemli rol oynuyor.
27 Genomdaki küçük değişiklikler, insanları uzun, kısa, şişman, ince, sarışın, kızıl veya bazılarını sağlıklı, bazılarını çok hasta yapmaya yetiyor. 3 milyon harften oluşan sıtma kodunun içindeki bir A harfi yerine G harfi koyulursa, hastalık öldürücü hale geliyor.
28 Bir insanın 40 yaşına geldiğinde akciğer kanseri olacağı veya 45 yaşına geldiğinde Alzheimer hastası olacağı genlerinde yazılıdır. Eğer bu gen kozatif denilen kesin bir gense o kişi ne yaparsa yapsın istediği kadar sigara içmesin veya matematik profesörü olsun o hastalığa yakalanmaktadır. Bir de yatkınlık genleri vardır. Yani hastalığa yatkınlık genetik olarak geçer. Eğer kişi kendisine iyi bakarsa, dengeli beslenir, kötü alışkanlıklardan uzak durur, sakin ve huzurlu bir hayat sürerse genetik olarak aday olduğu halde hasta olmayabilir. Gen haritasının (Genom) çıkarılması bu gerçeği değiştirme yönünde önemli bir adım olmuştur.
29 Genomik tıp, yalnızca genlerin keşfiyle değil, kodlanan proteinin işlevi ile de ilgileniyor. Fakat iş burada da bitmiyor. DNA şifresinden, son ürün proteine giden uzun yolda pek çok değişik kontrol mekanizması da devreye giriyor. Hücre içindeki hassas kontrol mekanizmaları, doğru zamanda, yerde, miktarda, doğru proteini üretmek üzere kodlanmış. Bir genin varlığı her zaman kodladığı proteinin de var olacağı anlamına gelmiyor. Örneğin, alkolle hiç tanışmamış bir bireyin taşıdığı alkolizm geni, hiçbir etki göstermeyebiliyor. Genlerin ve kodladıkları proteinlerin yanı sıra, bunların birbirleriyle ilişkisini de çözümlemek gerekiyor. Genom haritamız çıktığında elimizde nerede, ne zaman, nasıl, ne kadar çalıştığını belirlememiz gereken binlerce protein olacak.
30 Gen Tedavisi : Hastalara tedavi edici genleri aktararak ya da zararlı olan genleri etkisiz hale getirerek (kronik) sağlık problemlerinin çözülmesine gen tedavisi denir. Önümüzdeki yıllar tıptaki erken tanı ve tedavi uygulamalarında büyük değişimlere gebedir. Hipotez şöyle: Gen taşıyıcılar geliştirilecek gen tedavisi gerçekleştirilecek örnek olarak bağımlılık geni taşıyan çocuğun genlerindeki o şifre iptal edilecek ve çocuk o yaşa geldiğinde bağımlı olmayacak.
31 Genetik Mühendisliğinin Amacı ve Yapılan Çalışmalar 1. Canlıların özürlerinin giderilmesini sağlamak 2. İnsandan insana ya da hayvandan insana doku ve organ naklinin yapılması 3. Daha verimli ve dayanıklı hayvan ve bitki türlerinin ve ürünlerinin elde edilmesi (GDO) 4. Bedensel ve kalıtsal hastalıklarının tedavi edilmesini sağlamak 5. Şeker (diyabet) hastalığının tedavisinde kullanılan insülin hormonunun bakteriden üretilmiştir. 6. Alkolizm, madde bağımlılığı, suça yatkınlık gibi sorunların, insanın genetik yapısının değiştirilmesi ile ortadan kaldırılmaya çalışılması 7. Genetik kopyalama (klonlama) yapılmasını sağlamak ( Dolly Patron) 8. Gen tedavisi uygulamasının yapılmasını sağlamak 9. İnsanın genetik şifresinin çözümlenmesi
32 Hastalık geni bulma geni bulundu! Bağımlılığın kalıtsal yönünü tek bir gen değil birçok minör genin birbiriyle etkileşimi açıklayabilir.
33 Genom çapında asosiyasyon (GWA) çalışmaları Alkol bağımlıları (European-Americans) Metamfetamin bağımlıları (Asians) Nikotin bağımlıları (European) Kontrollerle karşılaştırılmış, hayvan çalışmalarıyla da bulgular desteklenmiştir. Madde bağımlılığına, ortak allelik varyantların poligenik olarak katkıda bulunduğu belirlenmiştir. Uhl GR ve ark, 2008
34 GWA çalışmaları Madde bağımlılığına yatkınlık genleri 4, 5, 9, 10, 11 ve 17. kromozomlarda aldehyde dehydrogenase (ADH), nicotinic acetylcholine receptor (nachr) subunits, GABAA (gamma-aminobutyric acid A) receptor subunit 2 (GABRA2), ankyrin repeat and kinase domain containing 1 (ANKK1), Neurexin genleri Ming D. Li ve Margit Burmeister, 2009
35 NRCAM: neuroglian-related cell adhesion molecule (neuronal cell adhesion molecule) Bu moleküller kendi aralarında olusturdukları homotipik adezyonla sinir sisteminin gelisiminde; özellikle akson uzaması ve nöral bağlantıların sağlanmasında rol oynar. Adezyon molekülleri, hücreleri birbirine bağlamanın yanısıra sinyal iletiminde de rol alır. Genom taramasında gelişmekte olan beyinde ve erişkin beyninde nöronal bağlantı oluşumunda bireysel faklılıklara neden olan bazı adezyon molekülleri (NrCAM, neurexin) saptandı. (Ishiguro H, 2006)
36 drug memories maddeyle ilişkili anılar Çoğu kişide bağımlılık kademeli olarak gelişir: deneme düzenli kullanma kötüye kullanım bağımlılık Tekrar kullanmaya neden olan anılar, yani belletici süreçler (mnemonic processes) ve bilişsel işlevler (working memory) bağımlılık gelişiminde önemli. (Uhl GR,2004) NrCAM geni, bağımlılıkla ve belletici süreçlerle ilgili beyin bölgeleri (hipokampüs, frontal lob) volümünü etkileyerek bağımlılık yatkınlığına genetik olarak etki ediyor olabilir. (Uhl GR, 2006)
37 Epigenetik DNA nın yapısı ve nükleotidlerin dizilişi bir canlının tüm hücrelerinde aynı olmakla birlikte, hücreler arası farklılıklar gen ifadesindeki değişikliklerden kaynaklanmaktadır. Bu değişikliklere epigenetik düzenekler aracılık etmektedir. Bir karaciğer hücresi ile bir kas hücresi, tamamen aynı genotipi paylaşırlarken birbirinden farklı ve bağımsız hücre fonksiyonlarına sahiptirler. Epigenetik düzenekler DNA kodunda herhangi bir değişiklik olmaksızın metilasyon, asetilasyon ve fosforilasyon gibi düzeneklerle gen aktivitesinin değişmesini içerir.
38 Epigenetik Irsi (kalıtımsal) olup genetik olmayan fenotipik varyasyonları incelemektedir. Bu değişiklikler hücreyi ya da organizmayı doğrudan etkilemektedir ancak, DNA dizisinde hiç bir değişiklik gerçekleşmemektedir.
39 Tamamen aynı genotipe sahip tek yumurta ikizlerinin, nasıl olur da hastalıklara genetik yatkınlıkları farklı olur? Çevremiz ve de yaşam tarzımız bizi (gen ifademizi dolayısıyla bizi) ne kadar, nasıl etkiler? İkiz kızkardeş: Arzu-- Finlandiya Aslı-- Suudi Arabistan Epigenetik düzenekler beslenme, annenin bakım/davranış özellikleri, hormonlar, alkol ve ilaçlar gibi çeşitli çevresel uyaranlardan etkilenmektedir. Örneğin beslenme, DNA metilasyonu yoluyla gen ekspresyonunu etkileyebilmektedir. Bu etkiler bizden sonraki kuşaklara da aktarılır mı?
40 AGUOTİ FARELERİ Tipik olarak, aguoti faresi doğurduğu zaman, yavruların çoğu ebeveynlerine tamamen benzerler: sarı, şişman ve yaşamı kısaltan hastalıklara karşı hassas. Ancak, Jirtle ve Waterland ın deneyindeki ebeveyn fare, tamamen farklı görünen yavrular üretti. Bu genç fareler zayıf ve kahverengi idi. Dahası, ebeveynlerinin kansere ve diyabet hastalıklarına hassaslıklarını göstermediler ve dinç bir ihtiyarlık yaşadılar. Aguoti geninin etkileri silinmişti. Dikkate değer şekilde, araştırmacılar farenin DNA sının tek bir harfini değiştirmeden bu dönüşümü gerçekleştirdiler. (Jirtle R ve Waterland R,2000)
41 Annenin diyetini değiştirdiler. Gebe kalmasından hemen önce başlayarak, Jirtle ve Waterland bir anne fare test grubunu bir gene yapışıp onu kapatabilen küçük kimyasal kümeler olan metil donörleri bakımından zengin bir diyetle beslediler. Bu moleküller çevrede yaygındır ve soğan, sarımsak, pancar ve çoğunlukla hamile kadınlara verilen besin destekleri dahil bir çok gıdada bulunur. Anneler tarafından tüketildikten sonra, metil donörler embriyo kromozomları geliştirmek ve kritik agouti geni için çalışmaya başladılar. Anneler agouti genini çocuklarına sağlam aktardılar, ama metilce zengin hamile diyetleri sayesinde, gene, genin sağlığa zararlı etkilerini azaltan kimyasal bir anahtar (elektrik düğmesi) eklediler.
42 Alkol bağımlılığı tipleri Tip 1: epigenetik tip Tip 2: genetik tip
43 Alkolizm epigenetiği DNA metilasyonunda artışın alkol bağımlılığı ve aşerme (craving) ile ilişkili olduğu, DNA metilasyonunun alkol dehidrogenaz (ADH) geninin ekspresyonun etkilediği, insanlarda epigenetik düzeneklerin bağımlılık gelişiminde etkili olduğu bildirilmiştir. (Tsankova N ve ark. Epigenetic regulation in psychiatric disorders. Nat Rev Neurosci 2007)
44 İnsan epigenom projesi Japonya, Avrupa ve ABD deki araştırma merkezlerinin hepsi böyle bir projenin zorluğunu belirlemek için bireysel pilot çalışmalara başladılar. Erken işaretler teşvik edici. Haziran 2009 da, Avrupa İnsan Epigenom Projesi üç insan kromozomunun epigenetik modelleri ile ilgili verileri yayınladı. Son zamanlarda epigenetik modellerin şifrelerini çözmek için uluslar arası bir epigenom projesi fikri ortaya atıldı.
45 MDS (MiyeloDisplastik Sendrom) hastalarıyla 2006 ve 2007 de yapılan deneysel epigenetik tedavi çalışmalarında hastaların %50 si tamamen iyileşmiş, hiç bir yan etki görülmemiştir yılının başlarında FDA tarafından kabul edilen desitabin adlı epigenetik etkili kimyasal, Amerika'da ve Avrupa'da "dacogen" ticari ismiyle piyasaya sürülmüştür. Gelecekte bağımlılık tedavisinde epigenetik ilaçlar neden olmasın!
46 Özet Aile, ikiz, evlat edinme çalışmaları Enzimlerle ilgili: ADH ve ALDH genotipleri Moleküler genetik : DRD2, DRD4 GWA: Madde bağımlılığına yatkınlık genleri 4, 5, 9, 10, 11 ve 17. kromozomlarda. ADH, nachr, GABRA2, ankyrin repeat and kinase domain containing 1 (ANKK1), Neurexin, NrCAM Epigenetik
47 Son söz Ebeveynlerimizden miras aldığımız şey kromozomlardır ve kromozomlar sadece yüzde 50 DNA dır. Diğer yüzde 50 protein moleküllerinden oluşur ve bu proteinler epigenetik işaretleri ve bilgiyi taşır. Kişinin diyeti, davranışı veya çevresi tarafından yapılan epigenetik değişiklikler uzak geleceğe yansıtılabilir. Basitçe ifade edersek ve ne kadar garip görünürse görünsün, bugün yediğimiz ve içtiğimiz şey büyük - büyük torunlarımızın sağlığını ve davranışını etkileyebilir.
Açıklama 2012-2013. Araştırmacı: Yok. Danışman: Yok. Konuşmacı: Yok
Açıklama 2012-2013 Araştırmacı: Yok Danışman: Yok Konuşmacı: Yok ALKOL BAĞIMLILIĞINDA DOPAMİNERJİK SİSTEM GENETİĞİ Dr.Erhan Akıncı Plutarchos (M.S. 45-120) İkiz ve evlat edinme çalışmaları kalıtılabilir
Detaylı12. SINIF KONU ANLATIMI 7 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI
12. SINIF KONU ANLATIMI 7 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Belirli bir amaca yönelik olarak genetik madde üzerinde yapılan çalışmaları içerir. Canlıların genlerine
DetaylıMoleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Boğaziçi Üniversitesi
BİYOLOJİDEKİ TEKNOLOJİK GELİŞMELER VE ÖNCELİKLERİMİZ Dr. Aslı Tolun Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Boğaziçi Üniversitesi KLONLAMA / KOPYALAMA Tanım Yöntem Amaç: Kopya birey yaratma Kök hücre oluşturma
DetaylıGen haritasının ne kadarı tamamlandı DNA'nın şimdiye kadar yüzde 99'u deşifre edildi.
Bilim dünyası, yaşamı alt üst edecek yeni bir gelişmeye daha imza atarak insan DNA'sının şifresini çözmeyi başardı. Çıkarılan 'gen haritası' sayesinde kalp ve kanser hastalığı tarihe karışacak ve insan
DetaylıSNP TEK NÜKLEOTİD POLİMORFİZMLERİ (SINGLE NUCLEOTIDE POLYMORPHISMS)
SNP TEK NÜKLEOTİD POLİMORFİZMLERİ (SINGLE NUCLEOTIDE POLYMORPHISMS) Herhangi iki bireyin DNA dizisi %99.9 aynıdır. %0.1 = ~3x10 6 nükleotid farklılığı sağlar. Genetik materyalde varyasyon : Polimorfizm
DetaylıFEN ve TEKNOLOJİ / GENETİK MÜHENDİSLİĞİ ve BİYOTEKNOLOJİ. GENETİK MÜHENDİSLİĞİ ve BİYOTEKNOLOJİ
GENETİK MÜHENDİSLİĞİ ve BİYOTEKNOLOJİ 1 Genetik mühendisliği canlıların kalıtsal özelliklerinin değiştirilerek onlara yeni işlevler kazandırılmasına yönelik araştırmalar yapan bilim dalıdır. Genetik mühendisleri
DetaylıNİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ
NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ Doç. Dr. Okan Çalıyurt Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD, Edirne Temel Kavramlar Madde kötüye kullanımı Madde bağımlılığı Yoksunluk Tolerans
DetaylıETKİN İLAÇ KULLANIMINDA GENETİK FAKTÖRLER. İlaç Kullanımında Bireyler Arasındaki Genetik Farklılığın Önemi
ETKİN İLAÇ KULLANIMINDA GENETİK FAKTÖRLER İlaç Kullanımında Bireyler Arasındaki Genetik Farklılığın Önemi PLAVİX FİLM TABLET 75 mg KISA ÜRÜN BİLGİSİ 4.2. Pozoloji ve uygulama şekli Farmakogenetik CYP2C19
DetaylıADIM ADIM YGS- LYS 92. ADIM KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI
ADIM ADIM YGS- LYS 92. ADIM KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Belirli bir amaca yönelik olarak genetik madde üzerinde yapılan çalışmaları içerir. Canlıların
Detaylı(İnt. Dr. Doğukan Danışman)
(İnt. Dr. Doğukan Danışman) *Amaç: Sigara ve pankreas kanseri arasında doz-yanıt ilişkisini değerlendirmek ve geçici değişkenlerin etkilerini incelemektir. *Yöntem: * 6507 pankreas olgusu ve 12 890 kontrol
DetaylıYETİŞKİNLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ
YETİŞKİNLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ PSİKİYATRİ A.D. Madde deyince ne anlıyoruz? Alkol Amfetamin gibi uyarıcılar Kafein Esrar ve sentetik kannabinoidler
DetaylıTıbbın Geleceğine dair.. Genetik Testler ve Kişiselleşmiş Tıp Anlayışı. B. Aysin Sermen
Tıbbın Geleceğine dair.. Genetik Testler ve Kişiselleşmiş Tıp Anlayışı B. Aysin Sermen Daha güçlü.. Daha atletik.. Daha genç.. Daha huzurlu.. Daha mutlu.. Daha akıllı.. Daha sağlıklı.. Daha akıllı ve sağlıklı
DetaylıParkinson Hastalığı ile α-sinüklein Geni Polimorfizmlerinin İlişkisinin Araştırılması
İ.Ü. CERRAHPAŞA TIP FAKÜLTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TIBBİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI Parkinson Hastalığı ile α-sinüklein Geni Polimorfizmlerinin İlişkisinin Araştırılması Araş.Gör. Yener KURMAN İSTANBUL
DetaylıDavranış ve Nörogenetik
Davranış ve Nörogenetik Chapter Lecture Presentation by Dr. Cindy Malone, California State University Northridge Başlıklar 1 Merkezi sinir sistemi uyarıları alır ve davranışsal cevaplar üretir 2 Sinir
DetaylıKALITIM #12 MODERN GENETİK UYGULAMALARI (BİYOTEKNOLOJİ) SELİN HOCA
KALITIM #12 MODERN GENETİK UYGULAMALARI (BİYOTEKNOLOJİ) SELİN HOCA BİYOTEKNOLOJİ Canlılara temel bilimlerin ve mühendislik ilkelerinin uygulanmasıdır. Gen mühendisliği, genetik madde lan DNA üzerinde yapılan
DetaylıAnksiyete Bozukluklarında Genom Boyu Asosiyasyon Çalışmaları
Anksiyete Bozukluklarında Genom Boyu Asosiyasyon Çalışmaları Yrd. Doç. Dr. Neşe Direk Dokuz Eylül Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı Genetik Epidemiyoloji ve Psikiyatri Genome-Wide vs. Aday Gen Asosiyasyon
DetaylıADIM ADIM YGS LYS. 93. Adım KALITIM -19 MODERN GENETİK UYGULAMALAR
ADIM ADIM YGS LYS 93. Adım KALITIM -19 MODERN GENETİK UYGULAMALAR GEN KLONLAMA Seçilmiş bir genin plazmit ya da bir virüs içerisine yerleştirilerek bir bakteriye aktarılması ve bakteri aracılığı ile birçok
Detaylı10. SINIF KONU ANLATIMI 37 KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI
10. SINIF KONU ANLATIMI 37 KALITIM 18 GENETİK MÜHENDİSLİĞİ VE BİYOTEKNOLOJİ ÇALIŞMA ALANLARI GENETİK MÜHENDİSLİĞİ Belirli bir amaca yönelik olarak genetik madde üzerinde yapılan çalışmaları içerir. Canlıların
Detaylı1. ÜNİTE : HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM
1. ÜNİTE : HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM 1 DNA (Deosiribo Nükleik Asit) Kalıtım maddesi hücre çekirdeğinde bulunur. Kalıtım maddesi iğ ipliği (Yumak) şeklinde bir görünümdedir. İğ ipliğindeki kalıtım maddesi
Detaylıfetüs bebek ölüm çocuk İleri yaş yeniyetme yetişkin
Döllenmiş yumurta fetüs bebek ölüm çocuk İleri yaş yeniyetme yetişkin Yaşam boyu devam eden biyolojik, bilişsel, sosyal gelişim ve kişilik gelişiminin bilimsel incelemesi Gelişim psikolojisinin başlıca
DetaylıTÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI PASİF ETKİLENİM
TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI VE PASİF ETKİLENİM TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ Başlıca tütün ürünleri nelerdir? SİGARA ELEKTRONİK SİGARA PİPO PURO NARGİLE ESRAR
DetaylıB unl a r ı B i l i yor mus unuz? MİTOZ. Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı,
MİTOZ Canlının en küçük yapı biriminin hücre olduğunu 6. sınıfta öğrenmiştik. Hücreler; hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten meydana gelmiştir. Hücreler büyüme ve gelişme sonucunda belli bir olgunluğa
DetaylıNöronal Plastisite Paneli
21. Ulusal Farmakoloji Kongresi Osmangazi Üniversitesi Eskişehir Nöronal Plastisite Paneli Ersin O. Koylu Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Beyin Araştırmaları Uygulama ve Araştırma
DetaylıDNA ve Özellikleri. Şeker;
DNA ve Özellikleri Hücrelerdeki hayatsal olayların yönetimini çekirdek sağlar. Çekirdek içinde, hücrenin beslenme, solunum, üreme gibi canlılık faaliyetlerin yönetilmesini sağlayan genetik madde bulunur.
DetaylıFAZ II Enzimlerine bağlı genetik polimorfizmler - 1
FAZ II Enzimlerine bağlı genetik polimorfizmler - 1 1 İlaçların,öncelikle yararlı etkileri için kullanılmaktadır. Ancak bazen ilaç kullanımı yan etkiler gösterebilmektedir. Bazı hastalarda aynı ilaç için
DetaylıKANSER TANIMA VE KORUNMA
KANSER TANIMA VE KORUNMA Uzm. Dr Dilek Leyla MAMÇU Sunum İçeriği Genel Bilgiler Dünyada ve Ülkemizdeki son durum Kanser nasıl oluşuyor Risk faktörleri neler Tedavi seçenekleri Önleme mümkün mü Sorular/
Detaylıİstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof. Dr. Filiz Aydın
İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji ABD Prof. Dr. Filiz Aydın Mitokondri, ökaryotik organizmanın farklı bir organeli Şekilleri küremsi veya uzun silindirik Çapları 0.5-1 μm uzunlukları 2-6 μm Sayıları
DetaylıMutasyon: DNA dizisinde meydana gelen kalıcı değişiklik. Polimorfizm: iki veya daha fazla farklı fenotipin aynı tür popülasyonunda bulunmasıdır.
Allel: Bir genin seçenekli biçimi Wild Tip: Normal allel. Bireylerin çoğunda bulunan Mutasyon: DNA dizisinde meydana gelen kalıcı değişiklik Polimorfizm: iki veya daha fazla farklı fenotipin aynı tür popülasyonunda
DetaylıMendel Dışı kalıtım. Giriş
Mendel Dışı kalıtım DR. UMUT FAHRİOĞLU, PHD MSC Giriş Bir organizmanın fenotipinin genotipin bakarak tahmin edilebilmesi için birçok farklı faktörün çok iyi anlaşılabilmesi lazım. Mendel kalıtım modellerindeki
DetaylıBİLİŞSEL NÖROBİLİM BİLGİ İŞLEME SÜREÇ VE YAKLAŞIMLARI
BİLİŞSEL NÖROBİLİM BİLGİ İŞLEME SÜREÇ VE YAKLAŞIMLARI Beyni Keşfetme Dünya üzerinde keşifler genelde coğrafi keşiflerle başlamıştır. Ortalama 1120 gr ağırlığındaki jelatinimsi yapısıyla beyni keşfetme
DetaylıEn Etkili Kemoterapi İlacı Seçimine Yardımcı Olan Moleküler Genetik Test
En Etkili Kemoterapi İlacı Seçimine Yardımcı Olan Moleküler Genetik Test Yeni Nesil DNA Dizileme (NGS), İmmünHistoKimya (IHC) ile Hastanızın Kanser Tipinin ve Kemoterapi İlacının Belirlenmesi Kanser Tanı
DetaylıPopulasyon Genetiği. Populasyonlardaki alel ve gen frekanslarının değişmesine neden olan süreçleri araştıran evrimsel bilim dalı.
Bu dersin içeriği, Populasyonun tanımı, Alel ve genotip frekansı, Gen havuzu, Gen frekansı, Gerçek/Doğal populasyonlar ve ideal populasyonlar, Populasyon genetiğinin çalışma alanları, HW kanunu -giriş,
DetaylıYAŞLILIKTA SIK GÖRÜLEN HASTALIKLAR. Prof. Dr. Mehmet Ersoy
YAŞLILIKTA SIK GÖRÜLEN HASTALIKLAR Prof. Dr. Mehmet Ersoy DEMANSA NEDEN OLAN HASTALIKLAR AMAÇ Demansın nedenleri ve gelişim sürecinin öğretmek Yaşlı bireyde demansa bağlı oluşabilecek problemleri öğretmek
DetaylıMEME KANSERİ. Söke Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi Sağlıklı Günler Diler
MEME KANSERİ Söke Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi Sağlıklı Günler Diler KANSER NEDİR? Hücrelerin kontrolsüz olarak sürekli çoğalmaları sonucu yakındaki ve uzaktaki başka organlara yayılarak kötü klinik
DetaylıSağlıklı ve Uzun Yaşamak için
Sağlıklı ve Uzun Yaşamak için Merhaba İnsan Genom Projesi Tüm çağların en özel günü ifadesi ile 26 Haziran 2000 tarihinde ABD Başkanı Bill Clinton tarafından dünyaya ilan edildi. Aradan geçen 18 yıl içinde
DetaylıTEOG1 DENEME SINAVI 1 ( DNA, Mitoz, Mayoz Kapsamlı)
TEOG1 DENEME SINAVI 1 ( DNA, Mitoz, Mayoz Kapsamlı) 4. 1.Şekilde hayvan hücresinin mitoz bölünmede bir evresi gösterilmiştir. Bu evreden sonra aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez? A) Kalıtım maddesinin
DetaylıBMM307-H02. Yrd.Doç.Dr. Ziynet PAMUK
BMM307-H02 Yrd.Doç.Dr. Ziynet PAMUK ziynetpamuk@gmail.com 1 BİYOELEKTRİK NEDİR? Biyoelektrik, canlıların üretmiş olduğu elektriktir. Ancak bu derste anlatılacak olan insan vücudundan elektrotlar vasıtasıyla
DetaylıHÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM
HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM Mitoz Bölünme Hücreler neden mitoz bölünme geçirir? 1 Büyüme ve gelişme için 2 Yıpranan doku ve organların onarılması için 3 Eşeysiz üreyen canlılarda üremenin sağlanması için.
DetaylıHALK SAĞLIĞI ANABĠLĠM DALI. Ders adı : Endokrin çevre bozucular ve tarama programı
HALK SAĞLIĞI ANABĠLĠM DALI Ders adı : Endokrin çevre bozucular ve tarama programı Öğretim Üyesi : Prof. Dr. A. Emel ÖNAL Endokrin sistemin çalışmasını değiştiren, sağlıklı insanda veya çocuklarında sağlık
DetaylıThis information (23) on X-linked genetic disorders is in Turkish X bağlantılı Genetik Hastalıklar (İngilizce'si X-linked Genetic Disorders)
This information (23) on X-linked genetic disorders is in Turkish X bağlantılı Genetik Hastalıklar (İngilizce'si X-linked Genetic Disorders) Genetik (genetic) hastalıklara bir veya daha fazla hatalı gen
DetaylıGelişim Psikolojisi Ders Notları
Gelişim Psikolojisi Ders Notları Doç. Dr. Şaziye Senem BAŞGÜL www.gunescocuk.com Tanımlar Büyüme: Organizmada meydana gelen sayısal (hacimsel) değişiklikler Olgunlaşma: Potansiyel olarak var olan işlevin
DetaylıChapter 10. Summary (Turkish)-Özet
Chapter 10 Summary (Turkish)-Özet Özet Vücuda alınan enerjinin harcanandan fazla olması durumunda ortaya çıkan obezite, günümüzde tüm dünyada araştırılan sağlık sorunlarından birisidir. Obezitenin görülme
DetaylıEpigenetik ve Kanser. Tayfun ÖZÇELİK Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü
Epigenetik ve Kanser Tayfun ÖZÇELİK Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü tozcelik@fen.bilkent.edu.tr Conrad Waddington (1905-1975) Edinburgh Üniversitesi Embriyoloji ve Genetik Profesörü
DetaylıETKİN İLAÇ KULLANIMINDA GENETİK FAKTÖRLER. İlaç Kullanımında Bireyler Arasındaki Genetik Farklılığın Mekanizması
ETKİN İLAÇ KULLANIMINDA GENETİK FAKTÖRLER İlaç Kullanımında Bireyler Arasındaki Genetik Farklılığın Mekanizması Absorbsiyon İlaç hedefleri Dağılım Hastalıkla ilgili Metabolizma yolaklar Atılım Farmakokinetik
DetaylıKOAH Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir?
KOAH NE DEMEKTİR? KOAH Nedir ve Nasıl Tedavi Edilir? Hastalar için özet bilgiler KOAH nedir? KOAH, hastalığın belli başlı özelliklerinin tanımını içinde barındıran Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı teriminin
Detaylı8. Sınıf Fen ve Teknoloji
Canlı vücudunu oluşturan karakterleri üremeyle nesilden nesile aktarılmasını inceleyen kalıtım birimine genetik denir. Anne ve babadan gelen eşey hücreleri zigotu oluşturur. Bu hücrelerle birlikte gelen
DetaylıKanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri...
Kanser Nedir? Kanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri... Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından birisi. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk
DetaylıKanser Tedavisi: Günümüz
KANSER TEDAVİSİNDE MOLEKÜLER HEDEFLER Doç. Dr. Işık G. YULUĞ Bilkent Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü yulug@fen.bilkent.edu.tr Kanser Tedavisi: Günümüz Geleneksel sitotoksik ilaçlar ve
DetaylıALZHEİMER ve HALK SAĞLIĞI. Doç. Dr. Suphi VEHİD
ALZHEİMER ve HALK SAĞLIĞI Alzheimer hastalığı (AH) ilk kez, yaklaşık 100 yıl önce tanımlanmıştır. İlerleyici zihinsel işlev bozukluğu ve davranış değişikliği yakınmaları ile hastaneye yatırılıp beş yıl
DetaylıNedenleri tablo halinde sıralayacak olursak: 1. Eksojen şişmanlık (mutad şişmanlık) (Bütün şişmanların %90'ı) - Kalıtsal faktörler:
Obezite alınan enerjinin harcanan enerjiden fazla olmasıyla oluşur. Bunu genetik faktörler, metabolizma hızı, iştah, gıdaya ulaşabilme, davranışsal faktörler, fiziksel aktivite durumu, kültürel faktörler
DetaylıOtozomal Baskın Kalıtım (Autosomal Dominant Inheritance) nedir?
This information (1) on Autosomal Dominant genetic disorders is in Turkish Otozomal Baskın Genetik Hastalıklar (Kadınlar İçin) (İngilizce si Autosomal Dominant Genetic Disorders) Genetik (genetic) hastalığa,
DetaylıKARACIGERINI KORU SIGORTAYI ATTIRMA!
KARACIGERINI KORU SIGORTAYI ATTIRMA! Portal : www.takvim.com.tr İçeriği : Gündem Tarih : 09.03.2017 Adres : http://www.takvim.com.tr/yasam/2017/03/09/karacigerini-koru-sigortayi-attirma Karaciğerini koru
DetaylıRENAL TRANSPLANT ALICILARINDA C5aR 450 C/T GEN POLİMORFİZMİ: GREFT ÖMRÜ İLE T ALLELİ ARASINDAKİ İLİŞKİ
RENAL TRANSPLANT ALICILARINDA C5aR 450 C/T GEN POLİMORFİZMİ: GREFT ÖMRÜ İLE T ALLELİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Ramazan GÜNEŞAÇAR 1, Gerhard OPELZ 2, Eren ERKEN 3, Steffen PELZL 2, Bernd DOHLER 2, Andrea RUHENSTROTH
Detaylınikotinik reseptörler rler ve sigara Dokuz Eylül Üniversitesi kları AD. oguz.kilinc@deu.edu.tr Sunum planı Bağı Nikotin bağı
Reseptörden kliniğe: Santral nikotinik reseptörler rler ve sigara Dr. Oğuz O KılınçK Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp p Fakültesi Göğüs s Hastalıklar kları AD. oguz.kilinc@deu.edu.tr Sunum planı Bağı ğımlılık
DetaylıMS TE BESLENME VE EGZERSİZ. Dr. Özlem Taşkapılıoğlu
MS TE BESLENME VE EGZERSİZ Dr. Özlem Taşkapılıoğlu «Besinler ilacınız, ilacınız besininiz olsun.» MS te beslenme hakkında mitler-gerçekler «Daha fazla fiziksel aktivite ve egzersiz, daha az oturma süresi!»
DetaylıMADDE BAĞIMLILIĞINDAN KORUNMA
MADDE BAĞIMLILIĞINDAN KORUNMA Mersin Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Sunum İçeriği Madde Bağımlılığı Nedir? Madde Bağımlılığının Nedenleri Madde Bağımlılığında Risk Faktörleri Bağımlılık Nasıl Gelişir?
DetaylıSınıf ; Çalışma yaprağı 3
Öğrencinin Adı ve soyadı ; Sınıf ; Çalışma yaprağı 3 F.8.2. DNA ve Genetik Kod / Canlılar ve Yaşam Bu ünitede öğrencilerin; DNA ve genetik kod ile ilişkili kavramları açıklamaları ve aralarındaki ilişkileri
DetaylıYAŞLANMA /YAŞLANMA ÇEŞİTLERİ VE TEORİLERİ BEYZA KESKINKARDEŞLER 0341110024
YAŞLANMA /YAŞLANMA ÇEŞİTLERİ VE TEORİLERİ BEYZA KESKINKARDEŞLER 0341110024 YAŞLANMA Hücre yapısını ve organelleri oluşturan moleküler yapılarından başlayıp hücre organelleri,hücre,doku,organ ve organ sistemlerine
DetaylıDersin Amacı. Başlıca hücresel sinyal yolaklarının öğrenilmesi Sinyal yolaklarının işlevleri hakkında bilgi sahibi oluynmasıdır.
Dersin Amacı Başlıca hücresel sinyal yolaklarının öğrenilmesi Sinyal yolaklarının işlevleri hakkında bilgi sahibi oluynmasıdır. Hücre Sinyal İle3m Yolları Çok hücreli (mul>cellular) organizmalarda hücrelerin
DetaylıO Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme
BİREY GELİŞİMİ O Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir. O Gelişim; organizmanın
DetaylıGENETİK ALGORİTMALAR. Araş. Gör. Nesibe YALÇIN BİLECİK ÜNİVERSİTESİ
GENETİK ALGORİTMALAR Araş. Gör. Nesibe YALÇIN BİLECİK ÜNİVERSİTESİ GENETİK ALGORİTMALAR Genetik algoritmalar, Darwin in doğal seçim ve evrim teorisi ilkelerine dayanan bir arama ve optimizasyon yöntemidir.
DetaylıProbiyotik suşları. Prof Dr Tarkan Karakan Gazi Üniversitesi Gastroenteroloji Bilim Dalı
Probiyotik suşları Prof Dr Tarkan Karakan Gazi Üniversitesi Gastroenteroloji Bilim Dalı İnsan ve bakteri ilişkisi İnsan vücudundaki bakterilerin yüzey alanı = 400 m 2 (Tenis kortu kadar) İnsandaki gen
DetaylıBeynin Anatomik Açıdan İncelenmesi ve Beyin Sisteminin İşleyişi
Beynin Anatomik Açıdan İncelenmesi ve Beyin Sisteminin İşleyişi - Ana Hatlarıyla Merkezi Sinir Sistemi - Sinir Hücrelerinin (Nöronlar) Temel İşleyişi - Hücre Gövdesi, Dendrit, Aksonlar, Sinaptik Ağlar
DetaylıKALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU
KALP KRİZİ UZ.DR.MUHAMMET HULUSİ SATILMIŞOĞLU Türkiye ulusal düzeyde ölüm nedenleri arasında ilk sırayı 205.457 ölümle kardiyovaskülerhastalıklar (tüm ölüm nedenlerinin %47,73 ü) almaktadır. Kardiyovasküler
DetaylıNÖROMUSKÜLER HASTALIKLAR
NÖROMUSKÜLER HASTALIKLAR Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Rana Karabudak TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü Türk Nöroloji Derneği (TND) 2014 Beyin Yılı Aktiviteleri çerçevesinde hazırlanmıştır. Tüm hakları
Detaylı[BİROL BAYTAN] BEYANI
Araştırma Destekleri/ Baş Araştırıcı 10. Ulusal Pediatrik Hematoloji Kongresi 3 6 Haziran 2015, Ankara [BİROL BAYTAN] BEYANI Sunumum ile ilgili çıkar çatışmam yoktur. Çalıştığı Firma (lar) Danışman Olduğu
DetaylıHerediter Meme Over Kanseri Sendromunda. Prof.Dr.Mehmet Ali Ergün Gazi Üniversitesi Tı p Fakültesi T ı bbi Genetik Anabilim Dalı
Herediter Meme Over Kanseri Sendromunda Prof.Dr.Mehmet Ali Ergün Gazi Üniversitesi Tı p Fakültesi T ı bbi Genetik Anabilim Dalı Herediter Meme Over Kanseri (HBOC) %5-10 arası kalıtsaldır Erken başlama
DetaylıPARKİNSON HASTALIĞI. Yayın Yönetmeni. TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü. Prof. Dr. Rana Karabudak
PARKİNSON HASTALIĞI Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Rana Karabudak TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü Türk Nöroloji Derneği (TND) 2014 Beyin Yılı Aktiviteleri çerçevesinde hazırlanmıştır. Tüm hakları TND
DetaylıMoleküler biyolojiye giriş. Doç.Dr.Pınar AKSOY SAĞIRLI
Moleküler biyolojiye giriş Doç.Dr.Pınar AKSOY SAĞIRLI Molecular biology terimi ilk kez Warren Weaver tarafından 1938 de kullanıldı. Hayatın fiziksel ve kimyasal olarak açıklanması olarak tanımlandı. 1977
DetaylıTıpta Kusursuzluğa Doğru Yaklaşım (Precision Medicine)
Tıpta Kusursuzluğa Doğru Yaklaşım (Precision Medicine) İncelikli tıp olarak da tanımlayabileceğimiz Precision Medicine, kişinin genetik yapısı, çevresel faktörler ve yaşam tarzındaki farklılıkları dikkate
Detaylıİstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji AD Prof. Dr. Filiz Aydın
İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji AD Prof. Dr. Filiz Aydın Dominant / resesif tanımları Otozomal ve gonozomal kalıtım nedir? İnkomplet dominant/ kodominant ne ifade eder? Pedigri nedir, Neden yapılır?
Detaylıhendisliği BYM613 Genetik MühendisliM Tanımlar: Gen, genom DNA ve yapısı, Nükleik asitler Genetik şifre DNA replikasyonu
BYM613 Genetik MühendisliM hendisliği Hacettepe Üniversitesi Biyomühendislik BölümüB 2012-2013 2013 Güz G z DönemiD Salı 9.00-11.45, D9 Dr. Eda Çelik-AKDUR edacelik@hacettepe.edu.tr İçerik Tanımlar: Gen,
DetaylıMaltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi. Figen Karadağ Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD
Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Figen Karadağ Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD Madde kullanımı 56% Alkol Kullanımı 49% Newcomer 2006, Krishnan 2005 Başlangıçta %33, 2 yıl sonra %39 olan
DetaylıGenetik Kavramlar Sekizinci baskıdan çeviri Klug, Cummings, Spencer
Genetik Kavramlar Sekizinci baskıdan çeviri Klug, Cummings, Spencer 1 Genetiğe Giriş Copyright 2006 Pearson Prentice Hall, Inc. 1-Genetiğe giriş 1.1 100 yıldan daha kısa zamanda Mendel den DNA ya 1.2 İkili
DetaylıObezite Nedir? Harun AKTAŞ - Trabzon
Obezite Nedir? Obezite günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. Obezite genel olarak bedenin yağ kütlesinin yağsız kütleye oranının aşırı artması
DetaylıPsikofarmakolojiye giriş
Psikofarmakolojiye giriş Genel bilgiler Beyin 100 milyar nöron (sinir hücresi) içerir. Beyin hücresinin i diğer beyin hücreleri ile 1,000 ile 50,000 bağlantısı. Beynin sağ tarafı solu, sol tarafı sağı
DetaylıA. EġEYĠN BELĠRLENMESĠ
Modern Genetik Biyoloji Ders Notları A. EġEYĠN BELĠRLENMESĠ Bazı omurgasız hayvanlarda ve tam çiçek bulunduran bitkilerin büyük çoğunluğunda hem dişi hem de erkek organ birlikte bulunur. Bazı canlılarda
DetaylıBiyoteknoloji ve Genetik I Hafta 13. Ökaryotlarda Gen İfadesinin Düzenlenmesi
Biyoteknoloji ve Genetik I Hafta 13 Ökaryotlarda Gen İfadesinin Düzenlenmesi Prof. Dr. Hilal Özdağ A.Ü Biyoteknoloji Enstitüsü Merkez Laboratuvarı Tel: 2225826/125 Eposta: hilalozdag@gmail.com Gen İfadesi
DetaylıProf.Dr.Kemal NAS Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, Romatoloji BD
Prof.Dr.Kemal NAS Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, Romatoloji BD Kronik enflamatuar hastalıklar, konak doku ve immun hücreleri arasındaki karmaşık etkileşimlerinden
DetaylıFEN ve TEKNOLOJİ / KALITIM KALITIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
KALITIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR 1 Kalıtım : Bir canlının sahip olduğu özelliklerin nesilden nesile aktarılması olayına kalıtım denir. Genetik: Canlı soyları arasındaki benzerlik ve farklılıkların ortaya çıkmasını
DetaylıCANLILARDA ÜREME. Üreme canlıların ortak özelliğidir. Her canlının kendine benzer canlı meydana getirebilmesi üreme ile gerçekleşir
CANLILARDA ÜREME EYLÜL 3.HAFTA MİTOZ VE EŞEYSİZ ÜREME Her canlının kendine benzer canlı meydana getirebilmesi üreme ile gerçekleşir Üreme canlıların ortak özelliğidir 3 4 Canlılar hücrelerden meydana gelir
DetaylıDiyabet nedir? Ensülin nedir?
Was ist Diabetes? Was ist Insulin? (Türkisch) Diyabet nedir? Ensülin nedir? Diyabet melitusun temelleri Diyabet melitus Diyabet, kronik bir özümleme bozukluğudur. Diyabetli olmak demek, ya vücudunuzun
DetaylıFizyoloji ve Davranış
Fizyoloji ve Davranış sorular sorular - sorular Farketmeden sıcak sobaya dokunduğunuzda hemen elinizi çekersiniz. Bu kısa sürede vücudunuzda neler olur? Kafein, esrar, alkol v.b.nin vücudunuzda ne tür
DetaylıFarmakogenetik Dr. Pınar Saip İ.Ü.Onkoloji Enstitüsü
Farmakogenetik Dr. Pınar Saip İ.Ü.Onkoloji Enstitüsü TIBBİ ONKOLOJİ DERNEĞİ İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ KURSU PAMUKKALE- Kasım 2004 İlacın yanıtı ve yanetkisi ile ilişkili faktörler tanı Diğer ilaçlar doz Hasta
DetaylıSAĞLIKLI YAŞAM VE EGZERSĐZ. Prof. Dr. Erdal ZORBA
SAĞLIKLI YAŞAM VE EGZERSĐZ Prof. Dr. Erdal ZORBA GEÇMĐŞTEN GÜNÜMÜZE SAĞLIK Geçmişte sağlığın tanımı; hastalıklardan uzak olma diye ifade edilirdi. 1900 lerin başında ölümlerin büyük bir kısmı bakteri ve
DetaylıCANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
1 CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ 1.Hücresel yapıdan oluşur 2.Beslenir 3.Solunum yapar 4.Boşaltım yapar 5.Canlılar hareket eder 6.Çevresel uyarılara tepki gösterir 7.Büyür ve gelişir (Organizasyon) 8.Üreme
DetaylıOmega 3 nedir? Balık ve balık yağları, özellikle Omega-3 yağ asitleri EPA ve DHA açısından zengin besin kaynaklarıdır.
Alfalino Omega 3 nedir? Omega 3 yağ asitleri vücut için gerekli olan ama vücudun üretemediği yağ asitleridir. Besinlerle alınamadığı durumlarda gıda takviyeleri ile alınmaları gerekmektedir. Temel Omega-3
DetaylıİYOT EKSİKLİĞİ NEDİR?
İYOT EKSİKLİĞİ NEDİR? NEDEN İYOTLU TUZ KULLANILMALI? KIWANIS INTERNATIONAL TÜRKİYE KİWANİS KULÜPLERİ İYOT NEDİR? İyot, insan ve hayvanlarda tiroid hormonlarının oluşumu için gerekli olan ve çok küçük miktarlarda
DetaylıERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM
9.11.2015 ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM Konular Doğum öncesi gelişim aşamaları Zigot Doğum öncesi çevresel etkiler Teratojenler Doğum Öncesi G elişim Anneyle ilgili diğer faktörler Öğr. Gör. C an ÜNVERDİ Zigot
Detaylı1. İnsan vücudunun ölçülerini konu edinen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir?
VÜCUT BAKIMI 1. İnsan vücudunun ölçülerini konu edinen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Anatomi B) Fizyoloji C) Antropometri D) Antropoloji 2. Kemik, diş, kas, organlar, sıvılar ve adipoz dokunun
DetaylıHücre. 1 µm = 0,001 mm (1000 µm = 1 mm)!
HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücre Hücre: Tüm canlıların en küçük yapısal ve fonksiyonel ünitesi İnsan vücudunda trilyonlarca hücre bulunur Fare, insan veya filin hücreleri yaklaşık aynı büyüklükte Vücudun büyüklüğü
DetaylıŞiddetin Psikolojisi 2015-2016 Bahar Dönemi Adli Psikoloji Doktora Programı. Şiddetin nöropsikolojik, biyolojik ve genetik kökenleri
Şiddetin Psikolojisi 2015-2016 Bahar Dönemi Adli Psikoloji Doktora Programı Şiddetin nöropsikolojik, biyolojik ve genetik kökenleri Doğum Öncesi Faktörler Nöral gelişimdeki anomalilere ilişkin biyomarker
DetaylıBiyoloji = Canlı Bilimi. Biyoloji iki ana bölümden oluşur:
BİYOLOJİNİN ALT BİLİM DALLARI Biyoloji; Latincede canlı anlamına gelen bio ve bilim anlamına gelen logos kelimesinden oluşur. 1 Biyoloji = Canlı Bilimi Biyoloji tüm canlıların yapı, davranış ve fonksiyonlarını
DetaylıTRANSKRİPSİYON AŞAMASINDA KROMATİN YAPININ DÜZENLENMESİ
İ.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Moleküler Biyoloji ve Genetik TRANSKRİPSİYON AŞAMASINDA KROMATİN YAPININ DÜZENLENMESİ Merve YILMAZER 2601120219 İÇERİK Kromatin ve nükleozom yapısı Transkripsiyon aşamasında
DetaylıHipertansiyon. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015
Hipertansiyon HT Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Neslihan Yukarıkır ve Arş. Gör. Dr. Dilber Deryol Nacar
DetaylıKANSER EPİDEMİYOLOJİSİ VE KARSİNOGENEZ
KANSER EPİDEMİYOLOJİSİ VE KARSİNOGENEZ Gökhan Erdem GATA Tıbbi Onkoloji BD 19 Mart 2014 5. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi, 19-23 Mart 2014, Antalya EPİDEMİYOLOJİ Epidemiyoloji, sağlık olaylarının görünme
DetaylıCİNSİYETE BAĞLI KALITIM
CİNSİYETE BAĞLI KALITIM *Cinsiyetin belirlenmesi: Eşeyli üreyen hayvanlarda cinsiyetin belirlenmesi farklı şekillerde olabilmektedir. Bazı hayvanlarda cinsiyetin belirlenmesi, çevre koşulları tarafından
DetaylıHepatit B ile Yaşamak
Hepatit B ile Yaşamak NEDİR? Hepatit B, karaciğerin iltihaplanmasına sebep olan, kan yolu ve cinsel ilişkiyle bulaşan bir virüs hastalığıdır. Zaman içerisinde karaciğer hasarlarına ve karaciğer kanseri
DetaylıObsesif Kompulsif Bozukluk. Prof. Dr. Raşit Tükel İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı 5.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Prof. Dr. Raşit Tükel İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı 5. Sınıf Dersi Sunum Akışı Tanım Epidemiyoloji Klinik özellikler Tanı ölçütleri Nörobiyoloji
DetaylıÇOK HÜCRELİ ORGANİZMALARIN GELİŞİMİ
ÇOK HÜCRELİ ORGANİZMALARIN GELİŞİMİ Seçici gen ifadesi embriyonun gelişmesini sağlayan 4 temel işlevi denetler: 1. Hücre çoğalması 2. Hücre farklılaşması 3. Hücre etkileşimleri 4. Hücre hareketi HÜCRE
Detaylı