Şizofreni Hastası ile Çalışırken İyileşme Yönelimli Uzman Olmak: Bakış Açımızda Değişiklik İhtiyacı

Transkript

1 Şizofreni Hastası ile Çalışırken İyileşme Yönelimli Uzman Olmak: Bakış Açımızda Değişiklik İhtiyacı Haldun Soygür Psikiyatri Doçenti, Farmakoloji Bilim Doktoru Şizofreni Dernekleri Federasyonu Başkanı 4 Ekim 2017, Bursa 53.Ulusal Psikiyatri Kongresi

2 Başlarken "Siz bir adamı hiç görmeden, iki dakika evvel öyle bir adamın İstanbul ilinde yaşadığını bile bilmeden, birdenbire, zanaatından ve adından seviverdiniz mi? İçinizi hiç bilmediğiniz bir İstanbul semtinin akşamı kaplarken ve evinin önünde oturup cigara içen, gözkapakları kirpiksiz ve kıpkırmızı ihtiyar bir adamı hayranlıkla, sevgiyle, saygıyla andınız mı? Hiç içinize taş gibi, ağır bir su gibi bir sevgi oturdu mu? Oturmamışsa Allah aşkına vazgeçin şu yazımı okumaktan. SAİT FAİK ABASIYANIK / GÜN OLA HARMAN OLA

3 Ruh Sağlığında İyileşme: Bilimsel ve Klinik Sorumlulukların Yeniden Şekillendirilmesi Michaela Amering and Margit Schmolke Çeviri Editörü Haldun Soygür PSYCHIATRIE-VERLAG WILEY-BLACKWELL ŞİZOFRENİ DERNEKLERİ FEDERASYONU Ankara 2017

4 Mavi At Kafe den Öğrendiklerimiz Türk Psikiyatri Dergisi 2017;28(2):75-80 Mavi At Kafe nin 6 Yılda Öğrettikleri: Şizofreni Hastalarının Gözünden İyileşmeye Katkıda Bulunan Etmenler- Nitel Bir Analiz Haldun SOYGÜR, M. Merve YÜKSEL, Pınar ERASLAN, Seda ATTEPE ÖZDEN

5 «Uzman» olma rolünden insan olma rolüne Profesyonel rolde bir değişime gereksinim var: Bir başkasının yaşamı/sağlığı/hastalığı için uzman olma rolünün ötesine geçmek: insan olma rolüne soyunmak!

6 «Hekimden sorma, çekenden sor» Sağlık yöneticileri ve hekimler her şeyi tümüyle biliyor olamaz. Sağlık hizmetinden yararlananların gereksinim ve tercihlerini dinlemek, anlatmaları için onları yüreklendirmek gereklidir.

7 Anlamak için çaba göstermek.. Şizofreni tedavisinin en temel bileşeni ilaçlardır. Ancak hiç bir ilaç yaşamı öğretmez. Hiçbir şey, bir başkası tarafından anlaşılıyor olma hissinin yerini tutamaz. Bugün sosyal bir insanım sevgilim, Nörofren aldım. Yine de dünya, topuğu düşmüş bir pabuç gibi aksıyor ayağımda. Turgay Fişekçi/Kuşkuluyum Yaşadığımdan

8 Etkin olmak için motivasyon Hasta olmak her zaman edilgen olmak anlamına gelmez. Süreçte hastanın ve yakınlarının etkin olması için desteklenmesi ve karşılıklı işbirliğinin sağlanması gereklidir.

9 Gerçek bir ortaklığın inşası Gerçek bir ortaklık, her iki tarafın da güçlüzayıf yönleri ve olanakları-sınırlılıklarının saptanabilmesi ve paylaşılabilmesi üzerine inşa edilebilir.

10 Ulaşılabilirlik Yardım isteyen her insandaki iyileşme kapasitesinin keşfedilmesi, destek ve cesaret sağlanması ve onunla olmak için: Ulaşılabilirlik İçtenlik Sahicilik Benim söylemek için çırpındığım gecelerde siz yoktunuz Özdemir Asaf

11 Önemsenmek, farkedilmek

12 Hastalığa Değil, Kişiye Odaklanan Bir Yaklaşım Kanıta Dayalı tıp, özel ve bireysel niteliklerle donatılmadıkça yeterince çalışmaz. Bir başka deyişle hastalık odaklı değil KİŞİ ODAKLI yaklaşım şarttır. Her insan her açıdan biricik tir.

13 İçgörüsü olmayan hasta ve tedavi işbirliği Şizofrenide hastanın hastalığını kabul etmemesi, inkar ya da kendine yakıştıramama gibi bir savunma stratejisi ya da kültürel bir sorun olarak ile açıklanamaz. Bu, hastalığın bir belirtisidir. Tedavi işbirliğini bozan en önemli etken, içgörü kaybıdır. Hasta olduğunu kabul etmeyen bir insan, ilaç almayı niçin kabul etsin ki?

14 Hastalığı kabul etmeme ya da içgörü kaybı Ne kadar güçlü kanıtlar sunarsanız sunun, hasta olduğuna inanmayan bir insanın gerçeklerini değiştiremezsiniz Hastanızın hastaneye yatmayı kabul etmesi, mutlaka hasta olduğunu kabul ettiği anlamına gelmez. Hastanız sadece bir an önce hastaneden çıkmak için, hasta olduğunu kabul ettiğini söylüyor olabilir mi? Böyle bir hastanın hastaneden çıkarıldığında ilaçlarını düzenli kullanması nasıl beklenebilir?

15 Ne yapmalı? Hastanız ile işbirliği kurmak Hastanız ile işbirliğinizi garanti altına almak Hastanızın hayatını daha da zorlaştırmamak Uzun etkili antipsikotik ilaçlar Motivasyonel görüşme teknikleri

16 LEAP Teknikleri Listen Empathize Agree Partner Dinle Empati Kur Uzlaş Ortaklık oluştur Xavier Amador

17 LEAP Teknikleri Hastalığı ile ilgili yargılamadan DİNLE Semptomları değil duyguları hakkında stratejik EMPATİ kur Her iki tarafın üzerinde anlaşabileceği konuları bul ve UZLAŞMA sağla Anlaşma noktaları ile ilgili hedefler için ORTAKLIk oluştur.

18 Hekim bir «triathloncu» gibi olmalı!

19 Şizofreni Hastası ile Tedavi İşbirliği Oluşturmak Sadece bir kaç dakikan varmış gibi davranırsan, bir değişim elde etmek bütün bir günü alır, oysa bütün bir günün varmış gibi davranırsan, sadece bir kaç dakika alır. Monty Roberts

20 İyileşmenin Temel Bileşenleri - kişinin yönünü kendisinin çizmesi - bireyselleştirilmiş ve kişi odaklı - yetkinleşme - bütüncül yaklaşım - doğrusal olmayan bir doğa - güçlü yönlere dayalı yaklaşım - akran desteği - saygı - sorumluluk - umut