Tarımsal Yayımda Yeni Yaklaşımlar ve Tarımsal Danışmanlık

Transkript

1 Tü rkiye V. Tarım Ekonomisi Kongresi Eylül 2002 Erzurum Tarımsal Yayımda Yeni Yaklaşımlar ve Tarımsal Danışmanlık İ.Bülent GÜRBÜZ A. Orkun EROL Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi. Iarım Ekonomisi Bölümü, Görükle/ Bursa. faks; e-posta: Ö Z E T : T ü r k i y e ' d e g ıd a s a n a y in in g e liş im i v c r e k a b e t in a r t m a s ın ın y a n ıs ır a k a m u y a y ım ın d a y a ş a n a n f in a n s m a n s o r u n la r ı n e d e n iy le bu hizm et a ğ ırlık tı o la ra k ö zel sektör tarafınd an y ü rütü lm e kted ir G ü n ü m ü z d e k a m u k u r u l u ş l a r ı d e n e t im h a k k ı k e n d ile r in d e o lm a k k a y d ıy la, ç e ş it li h iz m e t le r in y ü r ü t ü lm e s in i d a n ış m a n lık firm a la rın a v e r m iş le r d ir B u u y g u la m a ö n c e li k l e k a m u s e k t ö r ü u y g u la m a la r ın ın d a h a y a y g ın v e e t k in y ü r ü t ü lm e s in in y a n ıs ır a, b ir ç o k s o s y a l ve e ko n o m ik f a y d a n ın g e r ç e k le ş m e s in d e ö n e m li b ir e lk e n ö lm ü ş t ü r Anahtar k e l i m e l e r : T a r ım s a l Y a y ım, T a r ım s a l D a n ış m a n lık Privatization of Extension Service and Agricultural Consultant A B S T R A C T : B e c a u s e o f th e d e v e io p m e n t s ın the fo o d in d u s lr y a n d ın c r e a s e d c o m p c t it ıo n in T u r k e y m o r e o v e r p r o b le m s o f fin a n c e ın the f ic ld o f p u b l ıc e x t e ııs ıo n r e s u lt e d u ıt h th e m a n a g e m e n t o f th e s e S e r v ic e s b y p r ıv a t e s e c t o r N o v v a d a y s p u b lıc ın s t ıt u t ıo n s leave the m a n a g e m e n t o f s o m e s e n ic e s to th e c o n s u lt a n t t ir m s vvıth the c o n d ıt ıo n o f r ıg h t to h a v e c o n t r o l ö v e r th e m T h is p r a c t ıc e re su lte d w ith not o n ly \A id espread and e tfe ctive m anagem ent o f the p u b lıc sector but also granted a sıg n ıfıc a n t factor fo r the so cia l and eco n om ıc advantages K e y * o r d s : A g r i c u lt u r a l E x t e n s ıo n. A g r i c u lt u r a l C o n s u lt a n t 1. GİRİŞ T ü rk iy e de tarım sektörü G S M H içindeki % 15 lik payı, toplam istihdamın % 4 0 ını barındırması, sanayiye hammadde temini ihracata olan katkısı gibi sebeplerden dolayı ülke ekonomisi için çok önemli bir konum dadır. Cum huriyet dönemi ile birlikte tarımsal verim ve üretimde büyük artışlar sağlanmıştır. T ü rk iye de Cum huriyetin kuruluşundan bugüne kadar çiftçilerin modern teknikler konusunda bilgilendirilm eleri ve eğitilm eleri yoluyla tarımsal üretim ve verim in arttırılm ası en önemli hedeflerden biri olarak belirtilm iştir. Tarım sal üretimde verim liliğin ve üretim m iktarının, giderek artan ülke nüfusunun gıda gereksinim ini karşılayacak düzeye yükseltilm esi için, çiftçilerin g eliştirilm iş üretim teknikleri ve yöntem lerinden yararlanm alarını sağlayan çiftçi eğitim ve yayım faaliyetleri, büyük ölçüde kamu kuruluşları tarafından yürütülm üştür. Günümüzde, hızla gelişen ve değişen ekonom ik ve sosyal koşullar karşısında bu değişim hızına paralel gelişm eyi sağlayacak bir tarımsal gelişm e hızına ulaşılm ası ve bu yapının korunabilm esi için önem kazanan faktörlerden biri insan kaynağıdır. Dünyada gelişen teknolojiye paralel olarak giderek artan araştırma-geliştirm e faaliyetleri sonucunda elde edilen sonuçların üretim sürecine aktarılmasında, bu bilgiyi elde etmekten çok bu bilgiden yararlanacak olan insan faktörünün etkinliği 'önem kazanmıştır. Tüm dünyada olduğu gibi T ü rk iy e de de çiftçi davranışları üzerinde etkili olan pek çok unsur bulunmaktadır. Bu unsurların istenen yönde davranış değişikliği sağlamaya yönelik olarak en uygun bileşkenin sağlanması ise tarım politikasının amaçlarından biridir. T ü rk iy e de tarımsal gelişmenin sağlanabilmesi için tarımsal üretimde çiftçi eğitimine yönelik faaliyetler, çiftçi davranışlarını etkileyen diğer makro gelişm eler ile birlikte de alınarak irdelenmektedir. Ü lkelerin, ekonomik gelişme ve kalkınması; bir bakıma yeni teknolojileri bulma, geliştirme, üretme, uygulama ve sosyo-kültürel boyutlarıyla bunlara uyum sağlama süreçleri anlamına gelmektedir. Böylece bilgi toplumunu yaratacak yeni teknolojilerin ve bilgilerin, onları kullanacak olanlara hızlı ve etkin bir biçimde götürülmesi önem taşımaktadır. Diğer yandan da * politik sosyal ve kültürel ortamların yenilik ve değişime açık ve uygun olması gerekmektedir. Bugün tarımsal yayım da görevli organizasyonlar ve kişiler, çiftlikle uğraşan insanların daha uygun olan ve sık değişen yeni tekniklere adapte olmaları ve değişen yaşam şartları ile sosyal ihtiyaçlara uyum sağlamaları 416

2 Tarımsal Yayımda Yeni Yaklaşımlar ve Tarımsal Danışmanlık için y a p a b ild ik le rin in s a y ıs ın ı a r ttır m a k ve g e liş tir m e k için çaba içe risin d e d ir, 2. Iİ RKİN E DE TARIMSAL ÜRETİM HEDEFLERİ T ü r k ç e 'd e ta rım sa l y a y ım h iz m e tle r in in geliştirilm esi k o n u s u, ta rım s a l ü re tim in y a p ıs ı ve m a k ro düze>de ta rım sa l ü re tim d e h e d e fle n e n k o ş u lla r ile doğrudan iliş k ilid ir. T ü r k i y e de g enel b a tla rıy la tarımsal liretim a ç ıs ın d a n u la ş ılm a s ı g e re k e n h e d e fle r üç kısım d a to p la n m a k ta d ır D a h a Y ü k s e k Y e r i m Ü retim m ik ta r la rın d a k i a rtış, iş le n e b ilir ta rım arazilerinin üst s ın ır ın a u la ş m ış o lan ü lk e m iz d e v e r im artışıyla s a ğ la n a b ilm e k te d ir. D iğ e r y a n d a n k ö y d e n kente göç ve ş e h irle ş m e, ta rım s a l ü retim a ç ıs ın d a n her yıl ö n em li b ir n ü fu s k itle s in in ü retic i k o n u m u n a geçm esine yo l a ç m a k ta d ır. T a r ım s a l ü re tim d e y ü k s e k verim, g e lişm iş te k n o lo jile rin ü re tim s ü re c in d e k u lla n ıla b ilm e o la n a k la rı ile o la s ıd ır. B u a şa m a d a tarımsal y a y ım ın ro lü, s ö z k o n u s u te k n o lo jile rin çiftçilere ile tilm e s in d e n ç o k, ç ift ç ile r için en u y g u n teknolo jilerin ç ift ç ile r ile b e lirle n e re k u y g u la m a y a aktarılm asını s a ğ la m a k tır. Ç if t ç i k o ş u lla rın a en u y g u n teknolo jilerin b e lirle n m e s i iç in, ta rım sa l y a y ım d a katılım cı y ö n te m le rin d aha fa z la k u lla n ılm a s ı ve araştırm a ile y a y ım a ra s ın d a o rg a n ik bir b ağın kurulm ası g e re k m e k te d ir. Ç if t ç i k o ş u lla rın d a y ü k s e k verim sa ğ la ya n te k n o lo jile ri g e liştirm e k o n u su n d a, araştırm a k u ru lu ş la rın ın ç a lış m a y ö n te m le ri de bu anlayışa p aralel o la ra k d e ğ iş im g ö ste rm e k te d ir. Tarım sal a ra ş tırm a c ıla r ta ra fın d a n g e liştirile n yeni tek n o lo jile rin, çiftçi k o ş u lla r ın a u yg u n o la ra k y e n id e n ele alan ve d e ğ e rle n d ire n y e re l k u ru lu ş la rın desteği, ö zellikle y ü k s e k v e r im k o n u s u n d a ta rım sa l y a y ım h izm etin in e tk in liğ in i arttıran b ir u n su rd u r Daha Yüksek Gelir Pazar e k o n o m is i k o ş u lla rın d a, ç iftç i elin e g eçen fiyatlar ve ç iftç i g eliri k o n u s u n d a b e lirle y ic i u n su r Pazar dır. B u k o ş u lla rd a ç ift ç ile r in en ç o k g e re k s in im d u yd u kları b ilg ile r; iş le tm e c ilik ve p a z a rla m a b ilg ile rid ir. T a r ım s a l a ra ş tırm a k u ru lu la r ın ın fiz ik s e l verilere d a y a lı b u lg u la rı, te k n o lo jin in e k o n o m ik getirileri için d e a y n ı ö lç ü d e g eçe rli d e ğ ild ir. Y a y ı m örgütleri de b ilgi k a y n a ğ ı o la ra k y a ra rla n d ık la rı tarım sal a ra ş tırm a k o ş u lla rın d a n gelen s o n u çla r d o ğ ru ltu su n da, y e n i t e k n o lo jile rin çiftçi g eliri ü ze rin e olan e tk ile rin i ih m a l e d e re k, bu te k n o lo jile rin tan ıtılm ası ve b e n im s e tilm e s i k o n u la rın a o d a k la n m a k ta d ırla r. D a h a y ü k s e k g elir için y ü k s e k verim y e te rli k o şu l d e ğ ild ir. V e r i m l i l i k d ışın d a, işle tm e d ü ze y in d e b e lir le y ic i olan g ird i te m in i, fin a n sm a n ve a r a c ılık h iz m e tle ri gibi a la n la r d a k i g e liş m e le r d e ç ift ç ile r in g e lirle ri ü z e rin d e e tk ili o lm a k t a d ır Sürdürülebilir Tarımsal Üretim G e liş m i ş e k o n o m ile re sah ip to p lıım la r d a iste n e n d e ğ e rle rd e n biri de to p lu m u o lu ş tu ra n b ir e y le r in d a h a s a ğ lık lı o rta m la rd a y a ş a m a k iste ğ id ir. K ı r s a l a la n la rd a doğal o rta m ı k o r u m a k ve ke n tse l a la n la r d a da y e ş il a la n la rın a rttırılm a s ı, d o ğ a y a d ö n ü ş h a re k e ti o la r a k a d la n d ır ılm a k ta d ır. K ır s a l a la n la r da ta rım s a l ü re tim g e rç e k le ş tir ilir k e n v e r im ve g e lir k a y g ıs ı n e d e n iy le b ilin ç s iz c e k u lla n ıla n g ird i ve y ö n t e m le r a y r ıc a ta rım s a l ü re tim d e k u lla n ıla n d o ğ al k a y n a k la r ın y a n lış k u lla n ım ı so n u c u n d a elden ç ık m a s ı sa d e ce bu k a y n a k la r ı k u lla n a n ç ift ç ile r in y a ş a m la r ın ı d e ğ il, to p lu m u o lu ştu ra n tü m b ire y le rin y a ş a m la r ın ı e tk ile m e k te d ir. B u tü r u y g u la m a la r ın ö n le n m e s in e y ö n e lik o rg a n ik g ird ile r k u lla n ıla r a k ü re tile n ta rım s a l ü rü n le re o la n ta le b in g id e re k a rtm a s ıd ır. 3. TÜRKİYE DE TARIMSAL DÖNÜŞÜM VE YAYIM HİZMETLERİ T ü r k i y e de ta rım s a l e ğ itim, a ra ş tırm a ve y a y ım fa a liy e tle ri fa rk lı k u ru m la r ta ra fın d a n y ü r ü tü lm e k t e ve bu k u ru m la r a ra sın d a o r g a n ik b ir bağ sa ğ la n a m a d ığ ın d a n fa a liy e tle rd e k o p u k lu k la r o lm a k t a ve bu k u ru m la r a ra s ın d a ile t iş im s o ru n la rı y a ş a n m a k ta d ır. Ç o k g enel b ir ifa d e ile ta rım s a l e ğ itim zira a t fa k ü lte le rin d e, a ra ş tırm a fa a liy e tle r i ta rım s a l a ra ş tırm a m e r k e z le rin d e ve y a y ım fa a liy e tle r i ise ta rım il m ü d ü rlü k le ri ta ra fın d a n y ü r ü tü lm e k t e d ir. Z ira a t fa k ü lte le ri a ra ş tırm a v e y a y ım fa a liy e tin i k ıs m i o la ra k y a p a rk e n, b ir y a t ır ım k u ru lu ş u o lan K ö y H iz m e tle ri de is ta s y o n la rın d a ta rım s a l a ra ş tırm a fa a liy e tle rin i s ü rd ü rm e k te d ir, A n c a k bu k u ru lu ş la r a ra sın d a k a y n a k la rın k u lla n ılm a s ı ve ö n c e lik li k o n u la rın ele a lın m a sı b a k ım ın d a n e tk in b ir iş b irliğ i ve e şg ü d ü m s a ğ la n a m a m a k ta d ır. Ü lk e ta rım ı a ç ısın d a n y a ş a n a n g e liş m e le r i ve n e d e n le rin i b e lirle m e k d a h a tu ta rlı g e liş m e stra te jile rin in b e lirle n m e s in e k a tk ı s a ğ la y a c a k t ır (Y u r t ta ş v d Ü ) Kamu Kuruluşları 1980 li yıllar b ütün d ü n y a d a o ld u ğ u g ibi T ü r k i y e de de k a m u ta ra fın d a n y ü rü tü le n y a y ım h iz m e t le r i a çısın d a n b ir d ö n ü m n o ktası o lu ş tu rm a k ta d ır li y ılla r a kad ar T ü r k i y e de ta rım s a l y a y ım ın en ö n e m li y ü rü tü c ü sü T a r ım B a k a n lığ ıd ır y ılın d a T a r ım B a k a n lığ ın ın y e n id e n y a p ıla n m a s ı s o n u c u n d a d a h a önce b a k a n lık b ü n y e sin d e y e r alan ve ken d i s o r u m lu lu k a la n la rın a g iren k o n u la rd a g e ç m iş te ö n e m li g e liş m e le r 417

3 İ.B. GÜRBÜZ, A. ü. EROL s a ğ la m ış o la n p e k ç o k b irim y a k a p a tılm ış y a da çe şitli is im le r a lt ın d a b ir le ş t ir ilm iş t ir. O rta y a ç ık a n bazı yen i b ir im le r d e T a r ı m B a k a n lığ ı d ış ın d a k i b irim le re b a ğ la n m ış t ır. B u tip te k i y e n i bir o lu ş u m Ö z e llik le t a rım s a l y a y ı m h iz m e t le r in in y ü rü tü lm e s in i z o r la ş t ır a r a k p a r ç a la n m a s ın a n eden o lm u ş tu r. Ö rn e ğ in T ü r k i y e ' n i n en b ü y ü k e n te g re k ırs a l k a lk ın m a p ro jesi o la n G A P a la n ın d a pek ç o k fa rk lı k a m u k u ru lu ş u y a y ı m h iz m e t i v e r m e k t e d ir T a r ım B a k a n lığ ı d ış ın d a k i b a k a n lık la r a b a ğ lı o la r a k h iz m e t ve re n G A P B ö lg e s e l K a l k ı n m a İd a re s i, K o y H iz m e tle r i G e n e l M ü d ü r lü ğ ü ve k ıs m e n D S İ, ç iftç i e ğ itim ve y a y ım fa a liy e tle rin i s ü r d ü r ü r k e n T a r ı m \ e K o v işleri B a k a n l ı ğ ı n a bağlı o la r a k T a r ı m İl M ü d ü r lü k le r i, T a r ım s a l A r a ş t ır m a la r G e n e l M ü d ü r lü ğ ü v e T a r ım R e fo r m u G e n e l M ü d ü r lü ğ ü a y n ı a n d a a y n ı h e d e f k itle y e y ö n e lik o la ra k f a a liy e t le r in i s ü r d ü r m e k te d irle r. F a r k lı k u ru lu ş la r t a ra fın d a n y ü r ü tü le n k a m u y a y ım h iz m e t le r in in - k u l l a n m ı ş o ld u k la r ı y a y ım y ö n te m le ri ise b irb irin d e n o ld u k ç a f a r k lı o lm a k t a d ır. T a r ım ve K ö y iş le r i B a k a n l ı ğ ı E ğ i t i m v e Z iy a r e t S is te m in e u y g u n o la ra k taşra t e ş k ila t ım d ü z e n le y e r e k fa a liy e tle rin i s ü r d ü r m e k t e d ir. D iğ e r k a m u k u ru lu ş la r ı ise ç a lış m a a la n la r ı v e f a a liy e t g ö s te rd ik le ri b ö lg e le rin ö z e llik le r in e g ö re f a r k lı y a y ı m y a k la ş ım la r ı k u lla n m a k ta d ır la r. K a m u k u r u lu ş la r ı ta ra fın d a n y ü rü tü le n y a y ım f a a liy e t le r in in o rta k n o k ta s ı ise k a tılım c ı y ö n te m le rin o ld u k ç a a z k u lla n ılm a s ıd ır. K a m u d a y a ş a n a n g e liş m e le r in y a n ın d a k a m u d ışı ö r g ü tle rin d e bu a la n a o la n ilg ile ri g id e re k a rtm a k ta ve d e ğ iş e n e k o n o m ik k o ş u lla r d a, d ö n ü ş ü m s ü re c in i b a şla ta n d iğ e r ö n e m li e tm e n olmaktadır Yayım Hizmeti T ü r k i y e de so n ra s ı g ü n d e m e g elen p a z a r e k o n o m is i u y g u la m a la r ın ın,ilk a ş a m a s ın d a t a rım s a l ü re tim e y ö n e lik ç a l ış m a la r a y o ğ u n la ş ılr h a m ış t ır. K o r u m a y a y ö n e l i k p o lit ik a la r la, k e s im d e s te k le n m e y e d e v a m e d il m iş t ir. A n c a k k ü re s e lle ş m e o lg u s u, g ıd a s a n a y i y a t ır ım la r ın ın g id e re k a rtm a s ı, b ü tç e b a s k ıs ı v e u lu s la r a ra s ı a n la ş m a la r d a k i y ü k ü m lü lü k l e r d e n d o ğ a n d e ğ iş im ih t iy a c ı n e d e n iy le h ü k ü m e t le r t a rım s a l ü re tim e v e r ile n d e ste ğ i g id e re k a z a lt m a y a y ö n e lm iş t ir. O n a y a ç ık a n bu y e n i g e liş im t re n d iy le k a m u t a ra fın d a n v e r ile n ta rım s a l y a y ım h iz m e t i, E ğ it im ve Z iy a r e t S is te m i iç in d e y ü r ü t ü lm e y e ç a l ış ılm ış t ır. D a n ie l B e n o r t a ra fın d a n g e liş tirile n e ğ itim ve z iy a re t s is te m i A s y a, A f r i k a, A v r u p a, O n a ve G iın e v A m e r i k a d a k i g e liş m e k t e o la n ü lk e le rd e n >a k la ş ık 4 0 ü lk e d e y ıld a n bu y a n a u y g u la n m a k ta d ır. S is te m, o r g a n iz a s y o n a m a ç v e u y g u la m a d a b a sitliğ e ö n e m v e r m e k te d ir. İy i b e lir le n m iş bir o r g a n iz a s y o n ve u y g u la m a ş e k li o la n bu s is te m d e, ç ift ç ile r d e n y a y ım c ı ve a r a ş t ır m a c ıla r a s ü r e k li o la ra k b ir g eri b e s le m e s a ğ la m a y a ve ç if t ç ile r in g e r e k s in im le rin e uyum g ö ste rm e y e ö n e m v e r ilm e k t e d ir. E ğ e r e ğ itim ve z iy a re t s is te m in i b e n im se m e k için k a ra r a lın m ış s a, y e rel k o ş u lla r a u y a rla m a y a p ılırke n, siste m in tem el p re n s ip le ri iyi a n la ş ılm a lı ve iz le n m e lid ir. S is te m in tem e l ö z e llik le r i: Y a y ı m e le m a n la r ın ın iş le tm e le re y a p tık la rı sürekli ve d ü z e n li z iy a re tle r Y e t e n e k li ko n u u z m a n la rın a ö n c e lik ve rilm e si K u v v e t li iki y ö n lü ü re tic i-y a y ım c ı-a ra şlırıc ı iliş k ile ri Ç if t ç ile r e ö ğ re tilm e s i g e re k e n özel ilg ili üretim ö n e rile rin in g e liş t ir ilm e s i Y a y ı m p e rs o n e lin in s ık ı s ık h iz m e t içi eğitim den g e ç irilm e s i Y a y ı m p e rs o n e lin in y a ln ız c a y a y ım h izm etlerine k o n sa n tre o lm a s ı s a y ı l a b i l i r ( Y a v u z, ) Ç if t ç ile r y e n ilik y ö n ü n d e k i b ilg ile ri ile karşı karşıya k a ld ık la r ın d a bu y e n i t e k n o lo jiy i u yg u lam an ın e k o n o m ik y ö n ü n ü d ü ş ü n m e k te ve yayım e le m a n la rın d a n y e n iliğ in fiz ib ilite s i y a p ıld ık ta n sonra y a y ım ö n e rile rin in g e tir ilm e s in i tale p e tm ektedirler. B u siste m s a y e s in d e y a y ım e le m a n la rın ın üreticileri s ü re k li ve d ü z e n li z iy a re tle ri so n u cu üreticilerin g e r e k s in im d u y d u k la r ı b ilg ile r s u n u lu rk e n aynı z a m a n d a ü re t ic ile r in k a rş ıla ş t ık la r ı so ru n la rı da yayım cı a r a c ılığ ıy la a ra ş tırm a b irim le rin e d ü z e n li, çabuk ve s ü re k li bir b iç im d e u la ş tırm a b ö y le c e k a rş ılık lı bir bilgi a k ış ın ın o lu ş m a s ın a o la n a k s a ğ la y a n bir yapı k a z a n ılm ış o lu r ( Y a v u z, ) Kamu Dışı Örgütlenmenin Gelişimi T ü r k i y e de k a m u d ış ın d a y a y ım h izm eti veren ö rg ü tle n m e le rin e tk in lik le r i g id e re k artm aktad ır. B u d u ru m a e tk ili o la n p ek ç o k s o s y a l ve e k o n o m ik unsur g ö s te rile b ilm e k te d ir. E k o n o m i k u n s u rla rd a n belki de en ö n e m lis i T ü r k i y e de ö z e l se k tö r k u ru lu ş la rın ın tarım ü rü n le ri iş le m e s a n a y ii a la n ın d a g ö sterm iş oldukları g e liş m e le rd ir. Ü l k e m iz d e t a rım s a l y a y ım k o n u s u n d a ka m u dışında y a y ım h iz m e ti v e re n k u ru lu ş la r d a n biri olan T ü rk iy e K a l k ı n m a V a k f ı k ırs a l a la n d a k ü ç ü k çiftçi ailelerinin s o s y o - e k o n o m ik y a ş a m k o ş u lla r ın ı iy ile ş t irm e k ve daha iy i b ir y a ş a m d ü z e y in e k a v u ş m a la r ın ı sa ğ la m a k için ç a lış m a la r y a p a n g ö n ü llü b ir k u ru lu ş tu r (C in e m re vd ). T ü r k iy e K a l k ı n m a V a k f ı, k ırs a l k esim d e insan k a y n a ğ ın ı g e liş t ir m e y e y ö n e lik p ro je le r u yg u larken, y o k s u llu k ve g e liş m e p o ta n s iy e li gibi kriterlere göre b ö lg e y i te m s il eden k ö y le r i v e d ü şü k g elirli çiftçi, k a d ın, g en ç ve ç o c u k la r g ib i özel so runları olan g ru p la rı h e d e f a lm a k t a d ır. T ü r k i y e K a lk ın m a V a kfı u y g u la m a la r ın d a k e n d in e y e te r li, s o ru n la rın ın farkına v a rıp ç ö z ü m y o ll a n a r a y a n, b u n u n için bir örgüt çatısı 418

4 farımsa] >ayımda Yen» Yaklaşımlar ve Tarıma*! Danışmanlık altında bir araya gelen katılımcı bir topluluk oluşturulmasını amaçlanmaktadır Bu kapsamda köy dûzevı örgütlenme çalışmaları, tarımsa! kalkınma, cğ tim \e yayım çalışmaları, hıçkı-dıkiş kursları, aile planlaması, ana-çocuk sağlığı çalışmaları, safilik, konkene yapımı. e\ idaresi \e ekonomisi dersleri vb gibi alt projeler uygulanmaktadır. (( inemre vd I W ) Eğitim çalışmalarında görsel-işitsel eğitim araçları Kullanıldığı gibi, teknik kadro tarafından çeşitli bilgilerin verildiği ya da sorunların ortaya konulduğu toplantılar vapılmaktadır \yrıea çeşitli bölgelerdeki çiftlik arazisinde demostrasy onlar da yapılmaktadır (( inemre \d 109M T ü rkiye 'd e ç iftç i ö r g ü tle n t a ra fın d a n y ü r ü tü le n 'ayım fa a liy e tle ri h iç b ir z a m a n a r z u la n a n d ü z e y d e gerçekleşm em iştir B ö y l e b ir s o n u c u n a lın m a s ın d a, örgütlenme d ü z e y in in y e t e r s iz liğ i, ö r g ü tle r in etkinliklerinin s ın ırlı k a lın a s ı ve d e v le t in m ü d a h a le s i gibi pek ço k u n s u r b u l u n m a k t a d ı r. A B D, A B v e d iğ e r gelişmiş ü lk e le rd e ç iftç i ö r g ü tle r i, t a r ı m ın b ir ç o k alanında o lduğu g ibi t a rım s a l y a y ı m a la n ın d a d a e tk ili bir konum dadırlar. T ü rk iy e de i y ılla r d a k a m u t a r a f ın d a n v e r ile n yayım h iz m e tin in f in a n s m a n ın d a y a ş a n a n s o r u n la r karşısında ü retilen ç ö z iim a lt e r n a t if le r in d e n b ir is i de çiftçi ö rg ü tle rin in bu a la n d a k i f a a liy e t le r in in desteklenmesidir. B u y ö n d e k i g ir i ş i m l e r i n ilk i da Türkiye Z iraat O d a la r ı B i r l i ğ i ( T Z O B ) v e A l m a n F a rım Birliğinin o rta kla şa T e k ir d a ğ ilin d e b a ş la t t ık la r ı Ö n d e r Çiftçi Projesi ( Ö Ç P ) d ir. P r o je n in h e d e fi, o r t a k la ş a v e kendi so ru m lu lu k la rı iç in d e, ç if t ç ile r in k e n d i k e n d in e yelecek şe kild e g e liş m e le r in i s a ğ la m a k a m a c ı y l a b ir organizasyon m o d e lin in y a r a t ılm a s ı v e bu m o d e lin denenmesidir. B u p ro je ile o r t a y a k o n m u ş o la n y a y ı m hizmetinin esası ise, ç if t ç ile r in t a rım s a l f a a liy e t le ilg ili sorunlarını kend i s o r u m lu lu k la r ı a lt ın d a e le a lıp, bunları ç ö z m e y i ve g e lir d ü z e y le r in i y ü k s e lt m e y i kendilerinin ö ğ re n m e le rid ir. Önder Ç ift ç i P r o je s i, u y g u la n a n t a rım s a l y a y ı m yaklaşımı o la ra k o lu m lu b ir g ir i ş im o lm a k l a b ir lik t e, başarılı bir u y g u la m a iç in Ö n c e lik le ç if t ç i ö r g ü tle r in in örgütlenme, f in a n s m a n v e d e m o k r a t ik y ö n e t im g ib i sorunlarının a ş ılm a s ı g e r e k m e k t e d ir. T ü r k i y e ' d e T Z O B dışında ya yg ın ç iftç i ö r g ü tle n m e le r in d e n b ir d iğ e ri Tarım K o o p e ra tifle ri fa a liy e t le r in d e b e lir li ü r ü n le r le ilgili teknik k o n u la rd a o r t a k la r ın a d a n ış m a n lık h iz m e t i vermek veya ta rım s a l g ird i s a ğ la y a n ö z e l f ir m a la r g ib i Kredili satılan g ird ile r k o n u s u n d a d e s te k o lm a k g ib i amaçları ön p la n d a t u tm a k t a d ırla r. Ü lkem izde, k a r a m a ç lı ö z e l k u r u lu ş la r ın y a y ı m çalışmaları Ö z e llik le son y ılla r d a b ü y ü k a rtış göstermiştir T a r ım s a l g ir d ile r in p a z a r la n m a s ı ile uğraşan özel ş irk e tle r to h u m, ila ç, m a k in e vb. g ird ile r i üreticilere tanıtmak ve pazarlanmasın! gerçekleştirmek amacıyla demorıstrasyon çalışmaları yapmaktadır ÖzeI tarımsal danışmanlık büroları ise. çiftçilerin ıhtivaç duyduğu konularda yardımcı olmaktadırlar Bu bürolar, bilgiyi bir «irdi «ıhı üreticilere satmaktadırlar Tarımsal üretimin yüksek olduğu bölgelerde hu tıp bürolar yaygın olup, gelir düzeyi yüksek olan çiftçiler tarafından tercih edilmektedir (( inemre vd I W*) (ilkemizde mühendislik dallarında verilen proje danışmanlık hizmetleri oldukça yaygın ve gelişmiştir Bunun başlıca nedenleri ise çeşitli mühendislik brançlarında varolan Özel sektör talebinin yanında kamu sektörünün de bu konularda ihale etliği işlerdir Oysa tarım sektöründe uygulamalar, dünya bankası ve benzen kuruluşların finanse ettiği projeler hariç tutulduğunda diğer tüm projeler kamu sektörü tarafından yürütülmektedir Bu durum da tarımsal danışmanlık konusunda hizmet veren firmaların kurulmasını ve çoğalmasını Özendirecek hır ait yapı oluşturmamaktadır Ülkemizde su kaynakları ve sulama konularında faaliyet gösteren danışmanlık firmaları dışında, gerçek anlamda tarımsal danışmanlık hizmeti veren firma sayısı oldukça azdır. Bu firmalar da devlet desteği olmadan faaliyetlerini sürdürmekte ve bu firmaların kilit ilgi alanlarını da dış kaynaklardan finanse edilen projeler oluşturmaktadır. Bu projelere katılacak yetcriı sayıda tarımsal danışmanlık firmasının olmayışı gerçek uzmanlık alanı kentsel gelişme, seyahat acenteliği gibi işler olan firmaların yabancı firmalarla birlikte tarımsal danışmanlık hizmetleri ihalelerine katılmalarına fırsat oluşturmaktadır. Tarım sektörü ile ilgili arattırma, uygulama, planlama hizmetlerinin yavaş yavaş bireysel veya firma bazında özel sektöre yaptırılmasının ve pilot projelerle bu uygulamaların yaygınlaştırılması sağlanarak yeni istihdam alanları açılması gerekmektedir. Tüm danışmalık firmaları için önde gelen potansiyel Pazar Orta Asya ülkeleridir Bu ülkelerde Dünya Bankası ve Asya Kalkınma Bankası tarafından tarım sektörünü de içine alan çok sayıda proje finanse edilmekte ve uygulanmaktadır. Bu pazardan pay almak isteyen gelişmiş ülkeler, kendi teknik programları çerçevesinde bu ülkelere çeşitli projeler önermekte ve kabul edilen projelerin finansmanını karşılamaktadırlar. Bu projelerin uygulanmasında kendi ülkelerinin danışmanlık firmalarını görevlendirerek hem bu firmalara iş olanağı sağlamakta hem de bunların ülke yetkilileri ile iyi ilişkiler oluşturulmasına olanak yaratmaktadırlar. ABD, Almanya, Yeni Zelanda, Japonya gibi ülkeler bu konuda ilgili bakanlıklar ve danışmanlık firmaları ile çalışarak potansiyel proje konularım belirlemekte ve hazırlamaktadırlar 419

5 1H G ljr fif Z, A O ERGİ. T a r ı m s a! d a n ı ş ı r a r l ı k g ö z Ö ıu in e a l ;:r c ı ğ ' i ı d? b ı s e k t ö r u r g e l i ş n r i m e v v e y a y g ' n a$n 111 m a s ı n a > Ön e lik d u r u m l a r ş ö ı l e s: r a l i n a b i ' : t, Y u r t d ış ı p r o j e l e r d e k i c im ş ır ın n 'ık h i z m e t l e r i n d i r h a b e r d a r o l m a k İ ç i r m e r k e z t ı r e rk e n h a b e r s i s t e m i " o l u ş t u r u l m a s ı K a m u k u r u l L a la n ır m t e k n ik y a r d ın ı a n l a ş ı r a a n ç e r ç e v e s i n c e y u r t d iş ir a g ö n d e r e c e ğ i u z m a n 1ar. ç e k ö z c i d u r u m l a r d ı ş ı n d a, d a n ı ş m a n l ı k f i r m a l a r ı n d a n s a ğ l a m a I arı D a n ı ş m a n l ı k f ı n n a l a r n i ı n y u n iç i v e y a y u r t d ış ı, şl e r d e u z m a n o l a r a k d e ğ e r le n d i f e h ı c c e ğ i k a m u g ö r e v d illerin e h u k o n u d a i z i n v e r i l m e s i T a r ı m s a d a n ı ş m a n l ı k f ir m a a r ı n ı ' b ir b ir le r i ile y a k ı n i l i ş k i ıç m d e e l m a l a r ı v e b i r b i r l e r i n i n c e r e y i n ile r im den y a r a r l a n m a i aı ı T a n m v e k o v iş!e r i R a k a n. ı ğ ı ılı: b ir s e n çal ş r r a h a ş l a t ı l a r a k n a r ı ş m a n l k s e k t ö r ü n ü n Ost e r e b Je ce ğ ı ı ı \ g u l a m a a n n ı n i a n ı ş m a y a a ç ı İm as v e hu k o n u d a o lu ş t u n l a b i l e c e k p o l i t i k a l a r ı n ta rtış ılm a s ı g e r e k ir A ) r ic a, ü l k e m i z d e b a z ı tarım sal ü r ü n l e r i satır alan firmalar huiur maktadır E l fi r iti e! i : r er önemli s o r u n l a r n d a n b ir de; h a m m a d d e Teminindeki r is k t ir F i r m a! a n r sahip a J c u ğ ı ; işletme t e l i s i e riri îr tüm y İ b o y u n c a n o r m a l k a p a s te He ça l şa h, i r e s i, is le n e r k a l i t e ve m i k u r d u t a ı u r ü r ü r ü n ü n u r e li m c c r e r r ı b a ş ı m a g ü v e r c e a lt ın a a. r i n a s ı y l a f i r ı n ı î a r k a r b e k le n t i* e r in i s ü r d ü r e b i l i r H a n m a n d e o la r a k k u l l a n ı l a n tarım ü r ü r l e r i n i n is le n e n ö z e l l i k l e r e s a h ip o lm a s ı ise d a h a ü r ü n ü n y e t i ş m e s i a ş a m a s ı n d a t a r a f la r a r a s ın d a t e k n i k düzeyde b ir ı ş b ı ı l ı ğ ı n ı z o r u n l u k ı l m a k l a d ı r. H u ış b ı r i ğ i n d e f i r m a n ı n r o lü ; g r d ı, b ilg i v e d iğ e r d e s t e k h i z m e t l e r i n i s a ğ l a m a k t ı r D i ğ e r y a m a r ö z e l l i k l e k ü ç ü k ç i f t ç i iç i n e r Ö n e m li s ın ır d k ar ü r e lı m a r a ç l a r ı m t e m i n i v e p a z a r d a y e r bu a h il m e k t i r İ l e r ik i u n s u r a ç ı s ı n d a n d a e t k i r o l a b i l m e k iç i n ç i f t ç i l e r i n ; k ı e d ı, t e k r ı k y a r d ı m v e g ir d i l e m ı s ı k o r u l a r ı n c a d e s t e k s a ğ a y a r v e ü r ü n l e r i n i p a z a r l a y a b İm c i e r 1 iç in r is k v c bel ir s z! ik i e r; o r t a d a n k a l d ı r a c a k ı r e k a j ı / m a l a r a ı l t ı y a ç v < ıc i D* i h t i y a c ı k a r j i l a n ı ı k a m a c ı y l a f i r ı r a i a r s ö z l e ş i r el î ç ı t ı ç i k m o d e l ı k a p s a m, r da ü r e t i c i l e r e y ö r ı e b k y a y ı m ç a l ı ş m a l a r ı y a p m a k l a d ı r H u s s ten i K u z e y A m e r i k a 1! r b ü y ü k btı k ı s m ı n d a v e A v u s t r a l y a ' n ı n g ü n e y v e b a t; ü n d a y a y g ı n o l ı r a k u y g u lanın a k ia d r T ü r k i y e d e t a r ı m a dayalı s a n a y i y a t ı r ı m l a r ı a r ı l ı k ç a ş e n l e ş m e l i t a r ım r r c c e ' İ de g it t ik ç e y a y g u ı l a ş r r a k l a d ı ı. t e z l e ş m e l i t a r ı m u y g u l a m a l a r ı n d a d ü z e n l e n e n s ö z l e ş m e ' e r i r b ü y ü k b ir b o lü m ü ç i f l ç ı l e n n u r e l î m s ü r e s i b c y u r c a u y m a l a r g e r e k e n k u ra a ra a y r ı l ı r ış t ır. S ö z l e ş m e l i t a r ı m s e k t ö r e ö z g ü b ir u y g ı a m a o l a r a k g ö rü lise C e ö z e l s e k t ö r f ir m a a rı d i ş ı r c a g e r e k k o o p e r a U f v e g e r e k s e g ö n ü l ü k u ru u ş.a r c a da n l c u k ç a s ık kul a r ı i m a k t a u ır. J. SOM Ç Gürümü /d e, Özellikle gelişmiş ülkelerde danışman k firmaları çeşitli sektörlerdeki ksın. vc özel kuruluşlar r yaygın olarak hizmet talep eltığ onerrlı kurum a> haline gelmiştir Hana bazı kamu araşıuma kuru uş ar özelleştirilerek danşmar ık bı/metı veren ezel firına statüsüne dönüşmüşlerdir. Dır çok karrl kurulup da denetim hakkı kendilerinde olmak kayc y.ı çeşitli h İzm ellerin yuıüıülrrcsini ramşntar! :k fi rmalar ma vermişi eır ı t. Türk tarımı sor 20 yıl içince Önemli bir değişim yaşamıştır. hazar ekoncnvsı kurallarının diğer scktorl r ı di c. olcuğu gibi tarım sektöründe he uygulanmas e başlayan bu süreç; u ıslar araş düzeyde yaşaran gelişmelerin de etk siyle hız kazar iniştir. Değişen vc gc işer lan m sal yap çıfiçı erir üretim karar arı üzen r de etki i dan k 11ler i er ı n değişmesine neden olmuştur Daha fazla hilg caha fazla tekrik destek, ulaşım ve ilerim deki hızlı ceğışım s ayetin de pazardık i yerini güç İcra irme ihtiyacı it sebep er Üreticileri iarrrsal yayımcan daha fa2 a yararlanmaya sevk etmekledir Bu ihtiyaçların karşılanmasında tarımsal yayım faaıyctındc tulu rar kururrlarır birbiri y'c koordinasyonu çok büyük Önem taşımaktadır. Kamu iarafırdar yapı,an yayım çalışma arınır yeters 1 ka c:ö alanlardı diğer yay;ın kurum lirınr (<çj ff ç 1 örguti eri,tanına dayalı sarayi işletmeleri, öze 13 r: m s al danışmanlık firma! an ıh ] devreye girerek kecıdire 1 bir şekilde çalışma bütünlüğü sağlama arıyla etkir bir yayım politikası gerçekleştirilebilir Kamu tarımsa1 yayını konuşurca kercı ü si üre düşer gere 11 gerçekleştirmesinin yarı sıra çiflçi Örgütlerinin vc diğer tarımsa! yayım i! e i.gili kurumlar n ( tarımsal danışmanlık turnaları] ge işmesini ve yaygınlaşmam m teşvik edici politikalar uygulamalıdır Röylece kamu üzermdek finansman yükü cc hafifletilmiş olacaktır MVNaKLAH Ananını. ' İ S İ T a n a m Köy Detg,>. Tsr n- v* Koy «er F j I h : 4 Say, I 23 A mekmi a Cmcmrc If.A Deınırfurck K K ılıf O. BoMğiu M Ce\ har V IMS, 'îsîofntjı tjrencılrrr Eğilimi Ttrkıy^ 7.r?t\i Mulemdııl» ı Teknik Kongresi, S 13 Ocak 1995 Ar Laıa hftp Sğ ıij aıp par 1 İli ıü i I H r efân, C, T l i t. yc <Je Taıımsal Ye yun 11 /itictlcı ıun Geİ! :lirilmcsi, Kcvgre 90DC TMMOFtZVO, A ıı fc mr a Y.i v ı 7 o, 2C0Cİ. Tanınsa I Y ayur \c Ha herleşme Uluda tl (jr verotes Ziraat l-ak» trv Ders Nül er Î^Jc RA ûursu Yi rtlaş Z. Yavuz f A '^ıı T, 20CK*l. Tarımsal Fğılrr, fi iaşi m-a vr Yayırr FıalifCIlfrı Aih^r< pkı Jh iîltiıîr Of rrı7«syoru C /jcrrı R/ Ça in i Durva^at Dun im Ve Tıirluye I e Karj'laşrmJniflSi, Türk yc 4 b «nail Tarım F lc ra ır s Kongıcî İ T Hyîül 20ÛC. Tekurrğ