Ekonomi Bülteni. 17 Aralık 2012, Sayı: 47. Yurt Dışı Gelişmeler. Yurt İçi Gelişmeler. Finansal Göstergeler. Makro Ekonomi ve Strateji

Transkript

1 Ekonomi Bülteni 17 Aralık 212, Sayı: 47 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji 213 Yılı Büyüme Açısından 212 nin Kopyası Olacak Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy Ali Can Duran 1

2 17 Aralık 212 Yurt Dışı Gelişmeler FED İşsizlik inene kadar politika faizini düşük tutacak. İki gün süren toplantının ardından FED, %-.25 aralığında olan politika faizini enflasyon tahminleri %2.5 i geçmediği taktirde ve işsizlik %6.5 in altına düşüne kadar mevcut tarihi düşük seviyelerde tutacağını belirtti. FED Başkanı Ben Bernanke, yaptığı basın toplantısında faizlerin düşük seviyelerde olmasının hanehalkı ve işletmelerin ekonomiye olan güvenlerini ve harcamaları destekleyeceğini dile getirirken, bu yeni uygulamanın para politikasını daha şeffaf ve öngörülebilir bir hale getirdiğini vurguladı. FED ayrıca, beklenildiği gibi bu ay sonra eren Twist operasyonları (FED in elindeki kısa vadeli tahvilleri satarak daha uzun vadeli tahviller alması) kapsamında alım yaptığı aylık 45 milyar $ lık tahvili 3. tur parasal genişleme programına (QE3) ekledi. Böylece FED ucu açık olarak yürüttüğü QE3 kapsamında yaptığı aylık tahvil alımlarını 4 milyar $ dan 85 milyar $ a çıkartmış oldu. Mali Uçurum konusunda henüz bir çözüme varılmadı. Yılsonuna yaklaşılmasına rağmen, ABD Başkanı Barrack Obama ve Cumhuriyetçilerin Temsilcisi John Boehner arasında gerçekleşen ikinci görüşmede bir anlaşmaya varılamadı. John Boehner Başkan Obama nın sunduğu bütçe tekliflerinin dengesiz olduğunu savunurken, Demokratlar tarafından ek bir açıklama yapılmadı. Başkan Obama, geçtiğimiz hafta uzlaşma yönündeki ilk engel olarak Cumhuriyetçilerin halkın en zengin %2 lik kesimine uygulanacak ek vergi düzenlemelerine karşı çıkmasını göstermişti. Anlaşmaya varılmaması durumunda 1 Ocak tarihinde vergi artışları ve trilyon $ lık bütçe kesintileri otomatik olarak devreye girecek. Euro Bölgesi, ortak banka denetimini onayladı. Bir süredir müzakerelerin devam ettiği Euro Bölgesi nde ortak banka denetimi konusu AB maliye bakanlarının gerçekleştirdiği toplantı sonrası kabul edildi. ECB nin 214 başlarından itibaren bankaların denetiminden sorumlu olacağı belirtilirken, karar metninde spesifik bir tarih belirtilmedi. ECB nin denetimine ise aktifleri 3 milyar nun üzerinde olan ya da aktifleri ülke ekonomisinin %2 sinden fazlasına denk gelen bankalar tabi olacak. Koyulan bu kriter sayesinde Almanya da küçük ölçekli bankaların çoğu ECB denetimi dışında kalırken, İngiltere, Çek Cumhuriyeti ve İsveç bankaları anlaşma kapsamında olmadıkları için ECB nin herhangi bir denetimine tabi olmayacak. Konuyla ilgili açıklamalar yapan Almanya Maliye Bakanı Wolfgang Schauble ise özellikle İspanya da bankalar için önem arz eden 5 milyar luk kurtarma fonunun direk olarak bankalara aktarılmasının ECB denetimleri başlamadan mümkün olmayacağını ifade etti. Euro Bölgesi nde PMI lar Aralık ayında da daralmayı işaret etti. Euro Bölgesi nde açıklanan Aralık ayı öncü üretim PMI endeksleri hali hazırda resesyona giren bölgede imalat sanayinin daralmaya hız kesmeden devam ettiğini gösterdi. Piyasa beklentilerinin altında kalan üretim PMI verileri Fransa da 44.6, Almanya ve Euro Bölgesi genelinde 46.3 olarak açıklandı. İkinci çeyrekte %.2 ve üçüncü çeyrekte de %.1 daralan Euro Bölgesi nde, son 3 ayın üretim PMI endekslerinin de daralmayı işaret etmesi dördüncü çeyrekte ekonomik aktivitede belirgin toparlanmalar görülmeyeceğinin sinyallerini verdi. S&P İngiltere nin görünümünü negatife çekti. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P İngiltere nin AAA (en yüksek seviye) olan kredi notunun görünümünü olası bir not indirimi için negatife çektiğini duyurdu. S&P karara gerekçe olarak ekonomide görülen yavaş toparlanma ve kamu finansmanı tarafında risklerin yeteri kadar düşürülmemesinden duydukları endişeyi gösterdi. S&P nin de İngiltere nin kredi notunun görünümünü negatife çekmesiyle 3 büyük kredi derecelendirme kuruluşunun not görünümü negatif oldu. Japonya Resesyona girdi. Dünyanın üçüncü büyük ekonomisi olan Japonya da açıklanan büyüme verisi ülkenin tekrar resesyona girdiğini ortaya koydu. Japonya nın ikinci çeyrek yıllıklandırılmış büyümesi %.1 lik bir daralmaya revize edilirken, üçüncü çeyrek büyümesinin ise %3.5 lik bir daralmayı gösterdiği belirtildi. Ekonomiye son dönemde hem mali taraftan hem de para politikası tarafından yapılan desteklere rağmen Japonya, İtalya ve İspanya gibi resesyona girmekten kurtulamadı. Ülkenin resesyona girmesinde yavaşlayan küresel ekonomi nedeniyle azalan ihracatlar etkili oldu. Seçimlere gidecek ülkede ekonomik aktivitenin yavaşlaması muhalefet lideri Shinzo Abe nin elini kuvvetlendirirken, büyüme rakamlarından sonra açıklanan Tankan endeksi (imalat sektörü beklenti anketi) de Mart 21 dan bu yana en düşük değerini alarak BoJ un üzerindeki parasal genişlemeye yönelik baskının artıran bir diğer faktör oldu. Çin de toparlanma devam ediyor. Çin de açıklanan özel bir bankanın hazırladığı PMI verileri, ülkede son aylarda görülen ekonomik aktivitedeki ivmelenmeyi teyit etti. 12 aydır 5 in altında kalarak daralmayı işaret eden endeks, Kasım ayında 5.5 değerini almasının ardından 5.9 a çıkarak son 14 ayın en yüksek seviyesine yükseldi. 2

3 17 Aralık 212 Yurt İçi Gelişmeler GSYİH, 3. Çeyrek 212 Ekonomi 3. çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre %2.6 olan piyasa beklentilerinin altında kalarak %1.6 lık bir büyüme kaydetti. İkinci çeyrekte %2.9 olarak açıklanan veri ise % 3. e revize edildi. Böylece yılın ilk yarısında %5 (12 Aylık) olan büyüme hızı %3.2 e kadar gerilemiş oldu. Bir önceki çeyreğe göre değişimi ortaya koyan mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış endeksin ikinci çeyrekteki %1.7 lik büyüme hızı, üçüncü çeyrekte %.2 ye kadar geriledi. 8.3% 9.2% 9.7% 9.1% 8.8% % 6. 5.% 3.2% 12.1% 9.1% 8.4% 5.% 3.4% 3.% 1.6% GSYH harcamalar yöntemi ile incelendiğinde ise iç talep tarafındaki zayıflığın devam ettiği görülüyor. Ekonominin %7 sini oluşturan Hanehalkı özel tüketim harcamaları 212 in ilk yarısında olduğu gibi üçüncü çeyrekte de geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre düşüş sergiledi. Üçüncü çeyrekte %.5 oranında gerileyen özel tüketim harcamaları büyüme rakamına %.4 lük negatif katkı yaptı. Özel tüketim harcamalarında olduğu gibi yatırım tarafında da düşüşün devam ettiği görüldü. 211 sonunda %18.5 olan yatırımlardaki yıllık büyüme hızı 212 nin üçüncü çeyreğinde %3.1 lik daralmayı işaret etti ve harcamalar tarafında 1.8 puan ile büyümeyi en fazla aşağı çeken kalem olmaya devam etti. 1% % 1.4%.7% 1.3% 5.9% 9.3%.9% % -2.8% 5.3% -4.4% -7.% -7.8% % -14.7% -1% -6.9% -7.9% - GSYİH Büyümesi (Çeyreklik ve Yıllık) Çeyreklik Yıllık 3Ç8 1Ç9 3Ç9 1Ç1 3Ç1 1Ç11 3Ç11 1Ç12 3Ç12 Son 9 aydır iç talep ve yatırım harcamaları tarafında görülen zayıf seyir, bu çeyrekte de ihracatta görülen artış ile ikame edilmeye çalışılıyor. Net ihracat, geçtiğimiz 12 ayda her çeyrekte büyümeye ortalama 4.3 puan pozitif katkı yaparken, bir önceki yılın aynı döneminde büyümeye her çeyrekte ortalama 4 puanlık negatif katkı yapmıştı. Başka bir anlatım ile net ihracatın büyümeye olan katkısı çıkartıldığında, ilk dokuz ayda %2.6 büyüyen Türkiye ekonomisi aynı süreçte %1.9 oranında küçülmüş olacaktı. Sanayi Üretim Endeksi, Ekim 212 Eylül ayında beklentilerin oldukça üzerinde %6.2 lik sert bir çıkış gösteren endeks, Ekim ayında ise %2.5 lik daralma öngören piyasa beklentisinin oldukça altında, %5.7 oranında geriledi ve 29 Eylül ayından bu yana görülen en sert düşüş gerçekleşmiş oldu. Yaşanan düşüşte Kurban Bayramı nedeniyle takvim etkisinin de etkili olduğu görüldü. Endeks, mevsim ve takvim etkisinden arındırıldığında bir önceki aya göre %2.6 oranında göreceli olarak daha ılımlı bir düşüş göstermesine rağmen, son 14 aydır düzenli olarak gerileyerek yıllık endeks de %3.9 dan %2.7 ye geriledi. Sanayi üretiminin alt kalemleri incelendiğinde, endekste yaşanan düşüşün birkaç sektöre bağlı olmadığı üretimde genel bir düşüşün olduğu görüldü. Kasım ayında olumlu takvim etkisi ve toparlanan ekonomik aktivite nedeniyle endekste %1 ün üzerinde bir artış bekleniyor Sanayi Üretim Endeksi Yıllık Aylık % -5.7% Cari Denge, Ekim 212 Ekim ayında Cari Açık aylık bazda piyasa beklentilerine paralel 2 milyar $ olarak gerçekleşti. 12 aylık cari açık ise 55.7 milyar $ dan 53.1 milyar $ a geriledi. Böylece geçtiğimiz sene ekonominin % 1 una kadar yükselen cari açık, Ekim ayında %7 in altına kadar geriledi. Cari açığın bileşenlerine bakıldığında önceki aylardaki trendin devam ettiği görülüyor. Yavaşlayan ekonomik aktivite ve özellikle iç tüketime paralel enerji dışı cari açık 3.6 milyar $ dan 1.3 milyar $ a gerilerken, enerji açığı ise ciddi bir değişim göstermeyerek 52 milyar $ dan 51.8 milyar $ a geriledi. Ekim ayı verileriyle beraber yıllık cari açığın %98 i enerji tarafından gelmiş oldu. (Milyar $) Enerji Açığı Cari Denge Enerji Dışı Cari Açık -6 Cari Açık

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni 17 Aralık 212 Finansal Göstergeler Emtia End. 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) -.3 Emtia End. 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) -1.1 Altın -.4 Altın -1.7 TL-Basket -.3 TL-Basket -.2 EURO/$ EURO/$ 2.7 MSCI TR.9 MSCI TR 7.3 MSCI EM 1.8 MSCI EM 6.3 ABD-S&P.4 ABD-S&P Bu hafta da GOÜ hisse senedi endeksleri primlenirken emtilardaki düşüş trendi devam etti... USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) 12 Aylık USD Libor Aylık USD Libor 1 Aylık USD Libor Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül USD JPY EUR 3 Aylık Libor Faizi (%) Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül Libor faizleri (FED in parasal gevşeme programını genişletmesine karşın) yatay seyrediyor. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai Tr-Imkb1 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac4 UK-FTSE 1 EU-DJ Stoxx 5 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 21=1) MSCI IMKB Endeksi MSCI GOÜ Endeksi Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül 12 IMKB diğer GOÜ hisse senedi endekslerinden pozitif ayrışmaya devam ediyor. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni 17 Aralık 212 Finansal Göstergeler Gösterge Tahvil Faiz Oranı Politika Faiz Oranları (%) 4 3 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; S&P, LT FX) TR, BB Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi 2 4 Gecelik Borç Alma ve 2 Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Şubat 11 Ağustos 11 Şubat 12 Ağustos 12 1 Aralık 1 Aralık 11 Aralık 12 Gösterge tahvil getirisi %5.7 li seviyelerde yatay. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL MXN Aylık Değ (%).3 CZK PLN 5 Günlük Değ (%) HUF ZAR KRW 1..6 TRY JPY GBP EURO Kasım 1 Mart 11 Temmuz 11 Kasım 11 Mart 12 Temmuz 12 Kasım TL GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) GOÜ Ortalaması Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon TL, sepet kur (%5, %5 $) karşındaki yatay seyrini koruyor Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım Tem. Maden Değ. Maden Enerji Aylık Değ (%) Top. Endeks Günlük Değ (%) Endişe (VIX) Endeksi Endişe (VIX) endeksi Mali Uçurum görüşmelerine karşın makul seviyelerde. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 17 Aralık 212 Makro Ekonomi & Strateji 213 Yılı Büyüme Açısından 212 nin Kopyası Olacak Türkiye nin yıllık cari açığı geçen yıl Ekim de 79 milyar $ a yani ekonominin % 1 una ulaşmıştı. Bu tehlikeli seviyelere karşı alınan önlemlerle birlikte bu tarihten sonra cari açıkta gerileme başladı. Aylık bazda her ay ortalama 2 milyar $ azalan cari açık Ekim sonunda 53 milyar $ a, yani ekonominin %7 sine, kadar geriledi (yandaki grafik). Bu denli sert bir düşüşü 212 başlarında kamu otoriteleri dahil kimse beklemiyordu. (Geçen yıl sonundaki Orta Vadeli Plan da (OVP) 212 de 65 milyar $ lık cari açık rakamı tahmin edilmişti. Bu yıl Ekim de bu rakam 59 milyar $ a revize edildi. Mevcut gidişat 212 sonunda 5 milyar $ a inileceğini gösteriyor) Türkiye de cari açığı enerji ve enerji dışı olarak iki parçaya ayırıp incelemek gerekiyor. Çünkü Türkiye enerji açığını dışarıdan ithal ederek kapatıyor ve enerji fiyatlarındaki değişimler cari açık hareketleri üzerinde etkili oluyor. Son 1 yılda enerji dışı cari açık 32 milyar $ azalırken enerji açığı 7 milyar $ arttı, bu sayede toplamda cari açık 25 milyar $ azalmış oldu (yandaki grafik) Yani petrol fiyatları da global ekonomik aktivitedeki yavaşlamaya paralel gerilemiş olsaydı, ki Ortadoğu daki gerginlikler bunu engelledi, Türkiye de bu seviyelerin dahi altında bir cari açık rakamı görülebilirdi. Türkiye nin yakın ekonomi tarihi incelendiğinde cari açıkta benzer büyük düzeltmeler hep TL de sert değer kayıplarının ardından gerçekleşiyor. Geçen yılın sonundaki limitli değer kaybı dikkate alınmazsa bu sefer böyle bir etkiden söz etmek mümkün değil. Hatta tam tersine yılbaşından bugüne TL nin sepet karşısında (%5 Dolar, %5 Euro) 2.5 civarında yatay ve istikrarlı seyrini koruduğu söylenebilir. Bu anlamda cari açıktaki mevcut düzeltme 1994 ve 21 dekinden farklı. Bu seferki düzeltme banka kredilerinin makro ihtiyati tedbirlerle birlikte yavaşlamasından kaynaklandı. Hatırlanacağı üzere 211 sonundan itibaren Merkez Bankası (MB) krediler ile cari açık arasında yakın bir ilişki olduğunu, banka kredileri yavaşlarsa cari açığın azalmaya başlayacağını açıklamış ardından başta munzam karşılıklarda artış olmak üzere bir dizi önlem hayata geçirilmişti. Buna paralel 211 sonunda kredi artış hızı % 4 lı seviyelerden %25 e gerilemiş, 212 de de bu yavaşlama sürmüş ve oran İç Tüketim ve Tüketici Kredisi Büyüme (Yıllık) 4 bir ara tek haneli seviyelere kadar gerilemişti. Fakat kredilerdeki bu yavaşlamayla birlikte ekonomik aktivite de hız kesti. 4% 1% 3 Bu hafta açıklanan 3. Çeyrek büyüme verileri de bu durumu teyit ediyor. İlk iki çeyrekte %3.4 ve %3. lık büyümelerden sonra 3. Çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine kıyasla %1.6 lık bir büyüme geçekleşti. Bu 29 dan bu yana görülen en düşük çeyreklik büyüme verisi. Benzer şekilde, üçüncü çeyreği ikinci çeyrekle karşılaştırma imkanı veren mevsimsellikten arındırılmış rakamlara göre de büyüme sadece %.2. Bu yavaşlamanın arkasında ise Türkiye ekonomisinin iki temel büyüme motoru olan özel tüketim (ekonominin %7 i) ve özel yatırım (ekonominin %17 si) harcamalarındaki daralma etkili oldu. Özel tüketim harcamaları son 3, özel yatırım harcamaları ise son 2 çeyrektir küçülüyor. Yandaki grafiklerden görülebileceği üzere her iki kalemin de tüketici ve kurumsal kredilerle arasında yüksek pozitif ilişki var. Kredilerin hız kesmesi ile birlikte Türkiye de hem tüketim hem de yatırım olumsuz etkilendi. (Mia $) (%) % % % % (Bn $) % -5.9% -5.7% Cari Denge (Mia USD) % GSYİH Cari Denge -6.4% % (-7.%) Cari Denge'nin Kompozisyonu Cari Açık % - Enerji Dışı Cari Açık İç Tüketim -1% Tüketici Kredisi - 4Ç7 4Ç8 4Ç9 4Ç1 4Ç11 6% 4% 3% 2% 1% % -1% -2% -3% -4% -6% -8% Enerji Açığı Özel Sektör Yatırım ve Kurumsal Kredi Büyüme (Yıllık) Özel Sektör Yatırım Kurumsal Kredi 4Ç7 4Ç8 4Ç9 4Ç1 4Ç11-1% -12% 3% 2 2% 1% % 4 4% 3 3% 2 2% 1% % 6

7 17 Aralık 212 Makro Ekonomi & Strateji Yılın son çeyreğinde de büyüme açısından zayıf seyrin devam edeceği görülüyor. Sanayi üretimi Ekim de %5.7 küçüldü. Bu Ağustos 29 dan bugüne en düşük sanayi üretimi büyümesine işaret ediyor. Ekim deki bu olumsuz performansın bir kısmının mevsimsel etkilerden kaynaklandığı ifade edilebilir. Buna karşın diğer büyüme göstergeleri de son çeyreğe ilişkin çok pozitif bir resim çizmiyor. Son çeyrekte %2-3 arası gelecek bir büyüme rakamı ile beraber 212 yıllık büyümesinin %2.5 civarı olacağı görülüyor. Büyüme açısından 213 de muhtemelen 212 nin bir kopyası olacak. Mali politikalar tarafında disiplin devam edecek (OVP de %2.2 Bütçe Açığı/GSYH projeksiyonu). Para politikası tarafında ise MB %15 ve altı bir kredi büyümesini hedeflediği açıkladı (Detaylar için 19 Kasım 212 tarihli DenizBank Ekonomi Bültenine bakılabilir). Bu üst sınır hedefi doğrultusunda politika faizi ve/veya faiz koridorunun alt bandındaki gevşemenin ekonomik aktiviteye ne denli destek olabileceği konusunda soru işaretleri var. Zira yıllık kredi artış hızı bugünkü halihazırda %14 le %15 lik üst sınıra çok yakın. Özetle, 212 de potansiyelin altında büyüme maliyetine katlanılarak enflasyon ve cari açık problemleri geçici olarak kontrol altına alındı (bunun rating artışı gibi faydaları da oldu). 213 te de bu tablo büyük oranda devam edecek gibi görünüyor. Fakat bu durum uzun vadede sürdürülebilir değil. Bir noktadan sonra Türkiye gibi hızlı büyüme potansiyeli ve genç nüfusu olan bir ülke için düşük büyümenin maliyetleri (artan işsizlik, yükselen sorunlu krediler, düşen vergi gelirleri gibi) kendini iyiden iyiye etkisini hissettirmeye başladığında büyümenin önündeki makro ihtiyati engeller mecburen gevşetilmek zorunda kalacak. O zamana kadar Türkiye nin cari açık problemini kalıcı olarak çözülmesine yardımcı olacak (bireysel emeklilik sistemindeki devlet katkısı ya da ithal ikamesini hedefleyen yeni Teşvik Sistemi gibi) reformların hızlı bir şekilde devam etmesi önem taşıyor. 7