PERMİYEN. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Müh-Mim.

Transkript

1 PERMİYEN Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Müh-Mim. Fakültesi

2 URALİYEN OROJENEZİ Bu orojenez Geç Karbonifer-Permiyen de, Lavrusya ile Sibirya nın çarpışmasıyla meydana geldi

3

4 IAPETUS

5

6 K A Varistik

7

8

9 V U

10 Sonuç olarak, Sibirya ve Pangea nın kuzeydoğusu (Önceki Öramerika/Lavrusya nın doğu bölümü) çarpışarak Uraliyen Orojenezi oluşmuştur.

11 PANGEA U U A V

12 PANGEA

13 Doğu Amerika da Orojenik Faaliyetler

14 ZEKŞTAYN DENİZİ Geç Permiyen

15 Geç Permiyen, Çöl Geç Karbonifer-Geç Permiyen de Kuzeybatı Avrupa da ortam koşullarının değişimi Erken Karbonifer Kırıntılı ve karbonatlı birimlerin geliştiği ortamlar Geç Karbonifer kömür bataklıkları

16 V

17 Geç Permiyen Zekştayn denizinin kapladığı alanlar koyu mavi: tuz oluşukları, açık mavi: karbonat şelfi, Pembe: kara oklar: havzaya suyun geldiği boğazlar

18

19 Erken Permiyen in sonunda Kuzey Denizi havzası deniz seviyesinden metre daha alçaktı Geç Permiyen de bu iç havza hızla deniz suyuyla dolarak Doğu İngiltere den Almanya ve Polonya ya kadar uzanan Zekştayn denizini oluşturdu

20 Suyun akım hızı günde 50 km 3, Kuzey Denizi Havzasının dolma süresi 6 yıl olarak hesaplanmıştır Bu çöküntü havzasının suyla dolma nedenleri aktif riftleşme (proto-viking grabeni) ve Gondwana daki buzulların erimesiyle global deniz düzeyi değişimlerine bağlanmaktadır

21 Zekştayn havzasında Stassfurt serisi olarak bilinen tuz yatakları gelişmiştir. 3 milyar ton rezerve sahiptir. Halit, Stassfurt en.wikipedia.org

22 Karbonifer-Alt Permiyen (Rotligendes) Total Petrol Sistemi Kaynak kayaç: Karbonifer yaşlı kömürlü ve bitümlü şeyller (Coal Measures) Hazne kayaç: Rotligendes (Erken Permiyen) yaşlı kumtaşları Örtü kayaç: Zekştayn (Geç Permiyen) yaşlı evaporitler

23 Paleozoyik te Üçüncü toplu yok oluş Permiyen Dönemi M&W, Fig Fanerozoyik boyunca biyoçeşitlilik. Peryodların simgesi altta verilmiştir.

24 Permiyen Toplu Yok Oluşları Denizel organizmaların %90 ı Familyaların %54 ü Permiyen in son 10 my

25 Permiyen Toplu Yokoluşu Fauna & Flora yok oluşu Bütün Paleozoyik Coral ları(mercan), Bütün fusulinler, Bütün trilobitler, Eurypteridler ve Blastoidler ile brakyopodların, krinoidlerin, bryozoaların çoğu ile Glossepteris florası ve Birçok böcek yok olmuşlardır.

26 Permiyen Toplu Yokoluşu Nedenleri Sibirya bazaltlarının yayılımı sırasında iklim değişikliği ve oksijen seviyesinin düşüşü (33% ten 14% e) Extent_of_Siberian_traps_german.png

27 Permiyen Toplu Yokoluşu Nedenleri Buzullaşma, Denizel alanların düşüşü

28

29 PERMİYEN KAYAÇLARININ EKONOMİK ÖZELLİKLERİ Permiyen kayaçları ekonomik olarak evaporit mineralleri (halit, silvitpotas tuzu, jips ve anhidrit), petrol ve kömürce zengindir. Evaporitler, genellikle tropik ve subtropik Permiyen paleoenlemlerinde Kuzey Amerika da ((şimdiki Batı Teksas, New Mexico ve Kansas), Kuzeybatı Avrupa ve Rusya nın Avrupa bölümünde yaygındır. Kalın kömür yatakları, oldukça ılıman paleoenlemlerde, orta ve kuzey Sibirya, Çin, Kore, Hindistan, doğu Avustralya, Güney Afrika da Zimbave ve Kongo da oluşmuştur. Bu lokaliteler Permiyen peryodunda yüksek enlemlerde yer almaktaydı.

30 Permiyen denizel basenlerin çoğu petrol içermektedir. En meşhur petrol yatakları ABD de (Oklahoma ve Batı Teksas Permiyen Baseni ve New Mexico) ve Rusya da Ural orojenik kuşağındadır. Fosforit, genellikle Montana, Idaho, Wyoming, Utah ve Nevada dır. Bu çökeller genellikle, Kuzey Amerika kratonunun batı kenarında Permiyen kontinental şelfinden derin deniz sedimanter basenlerine doğru çökelmiştir. Avrupa da ise fosforitler, Rusya Platformunun doğu kenarında derin denize doğru gelişmiştir.

31

32 Yararlanılan Kaynaklar Earth and Life Through Time, Steven M. Stanley, W.H. Freeman Company. Engin Meriç, Tarihsel Jeoloji, Selçuk Üniv. Fen Fakültesi Yayınları, No:4, 208 s. Nurdan İnan, Kemal Taslı, 2006, Tarihsel Jeoloji, Mersin Üniv. Yayınları, No: 15, 107s haps/chapter11-06.html EARTH HISTORY PALEOZOIC LIFE: CHAPTER OBJECTIVES (Ch. 21) _geology.asp